SLIEDRECHT:
l&èirgewcbóUjcte Jderk&oek,
8
ZONDAGSBLAD
21 APRIL 1951
APELDOORN
H. NIJHOFF, Westenkerweg 54. Vacantiepension
dicht bij de bossen en het Bosbad. Prijs 4.50 p. p.
per dag. Ook voor gezelschappen (max. 10 pers.).
APELDOORN
Volledig pension ƒ5.50 p. d. p. p. Vaste wastafel.
;rweg 62. Apeldoorn.
MOOI APELDOORN
Aang. van 11/81/9 (event, ged.) Vrij bovenhuis,
a. g. v, 7 a 9 slaappl. Prijs 75.— per week. Brieven
onder no 3892, aan Boekh. NAWIJN, Apeldoorn.
BORCULO (Cld.)
KAMPEERCENTRUM GALGENVELD. Uniek
rein met bos en hei, naast pracht natuurbad. Tenten
m. veldbedd., w. maalt., thee en badab. 19.50 p.w
p.p. Spec. v. gezinnen en groepen. Corr.adres: Pur
merend B. Nieuwentijtstraat 60.
CHR. VAC.OORD „DE BIJENKORF"
bekend om haar uitst. keuken en prettige, vrolijke
sfeer. Prijs ƒ26.— p. p. p w. Vraagt uitgebreid ge
ïllustreerd prospectus. Telefoon 2282, Nunspeet.
Alleen toegankelijk voor jongelui.
Pension aangeboden. Mooie bosrijke omgeving. Nog
enkele weken in Juni en laatst Aug. ƒ4 - p. p.
Mei en Sept. 3.75 p. p. p. d. Prima rr-fercntlc
EDE
Veluwe. Gem. zit- en slaapk. m. gebr. v. keuken te
huur. Mei 30 p.w.. Juni 35 p.w., Jull-Aug. 40 p."
v. 4 pers. Elke pers. meer f 10. p. w. Buitenkan
Wemeweg 5, tel. K 6780678.
HOTEL HERBERGHE IN T WAEGHUYS. Het be
kende hotel in 17e eeuwse stijl. Alle kamers warm
en koud stromend water. Veel geroemd restaurant.
Gehele jaar geopend. Dir. A. J. de Zwaan. Tel. 346
ERMELO (Cld.)
Pension aangeboden v. Juni t.m. Sopt. In zonnig
nieuw huis a ƒ6.p. dag p.p. Hei en bosrijke omg.
H. v. d. BROEK, J. v. Malensteinweg 7.
CARDEREN
OP DE VELUWE. Pension. Vac.oord „DE WILDE-
KAMP". Kamers en 2—6 pers. vrije huisjes met
pension 560 p.d.p.p. Vraagt prospectus. Telefoon
216 (K 6776).
CASSELTE (Dr.)
In HOTEL VAN HEMMEN, Hoofdstraat 70 - Tele
foon 8 geniet U van een prettige en rustige vacantie.
In de afgelopen winter belangrijk uitgebreid en ge
moderniseerd. Str. water. Centraal gelegen temidden
van uitgestrekte bossen, duinen, heide. In nabijheid
pracht natuurbad. Goede verbindingen. Vraagt U
vrijblijvend inlichtingen en onze billijke tarieven.
HALLE (Cld.) Achterhoek
Gem. zitk. -f 3 slaapk. aang. met vrij g(
keuken. Dicht bij bos en bushalte.
A J. STEENBERGEN, 32 Halle (Geld.).
HEELSUM
GR. GEMEUB. ZIT- EN SLAAPK. v. 2 pers. m. gebr.
v. keuken. Bos en heide. g. busverb. 1 Mei—16 Juni,
Juli. Aug. ƒ28.ƒ35.— p.w. Gas
inbegr. Mej. Huisman, Bloemenlaan 7.
electra
HIERDEN
V AC ANTIEOORD „DE WOUDSTEE", 20
schitterend bos en heidegrond. Bungalows - Woud
hutten - Tenten - Slaapzaal. Voll. pension vanaf
3.255.50 p.p. p. dag, Mei. Juni, Sej>t. ook zonder
pension. Vraagt prospectus. Fam. BOOM, Telefoon
K 3413—259.
LUNTEREN
PENSION VAN DELEN, Oude Arnhemseweg 39,
Telefoon 455. Het bekende adres voor eenvoudig,
degelijk pension, 5.p. d. p. p.
LUNTEREN
KAMPEERBOERDERIJ BURGERS. Ook voor grote
^roe)ten. v a. 45 ct. p. nacht, met pension ƒ2.50 p.d.
Meuluriterseweg 31.
NOORBEEK
BLOESEMPRACHT ZUID-LIMBURG. Bonda-
pension A N W B M. GUBBELS—Sneepers,
Noorbeek. Volledig pension 7.00.
MOOI NIJVERDAL
Net deg. pension aangeb. voor 24 pers. m. vrije
zitkamer. Prima verzorging 5.50 p.d. p. p. Gelegen
aan bergkant. L. BOSCH, Veldsweg 52, Nijverdal,
v/h Mensinksweg 26.
NUNSPEET
CHR. VAC.OORD „DE DUIVENTIL", Eperweg 26,
Telefoon 2352. In het bos gelegen. Afzond, slaapzalen
voor dames en heren. Boven 16 j. Voll. weekverbl.
ƒ26.— (Juli—Aug. ƒ28.50). Ook geschikt voor groe
pen. Vraagt prospectus.
OOSTEREND TEXEL
PENSION ONS NESTJE heeft voor U slaapk., eleetr.
licht, str. w., prima keuken. Aanbev. P. Vlaming Pz.
OTTERLO
PENSION WESTENEGERDIJK 16. Prijs 4.75 p. p.
p. dag. Kinderen beneden 10 jaar half geld.
ROOSENDAAL (N.Br.)
RIJSSEN
HOTEL „RIJSSERBERG", Tel. 232—K 5480.
mooist gelegen hotel van Twente. Temidden
bos en heide.
SCHOONOORD
Mooi Drenthe. HOTEL „DE HOEK", Telefoon 2.
Volledig pension per dag per persoon 5.
SONDEL-GAASTERLAND. Zoekt U een goedkope e
prettige vacantie 7 Vr. dan eens vrijbl. inl. aa
Vacantiecentrum Sondel-Gaasterland. Tel. 20
(Logies met goede warme maaltijd 2.10).
TEXEL
Pension „Hoeve Vredestein". Daar waar men terug
komt om zijn uitmuntende verzorging.
Bezet: 15 Juli15 Augustus. Tel. 26, Dè Koog.
VAALS (L.) HOTEL BELLEVUE
VOORTHUIZEN
Veluwe. Vacantieoord „ZONNEHEUVEL", Tel. 83.
Mooi gelegen kamers en kampeerhuisjes In bosrand.
Juli-Augustus uitsluitend met pension. Pr. keuken.
Vraagt inl. Met vr. gr. Fam. M. J. v. Voorbergen.
WESTROPA
LEIDSESTRAAT 93 AMSTERDAM. Postbus 114.
Per touringcar geh^ verzorgd in zeer goede hotels.
Heen via Duitsland, terug via Frankrijk en België.
5 dg Luxemburg 105.—
5 dg Luzern (Zw.) 130.—
8 dg Berner Oberl. 170.—
8 dg Oostenrijk 135.—
Vraagt prosp. A. Tel. 47204 Booklngoffice. Tel. 36566.
WIJLRE (Z.-Limb.)
Hotel-Restaurant HEILIGERS, Tel. K 4450—385
Prachtige omgeving, 20 minuten van Valkenburg.
Prospectus op aanvraag.
ZEIST
Aangeb. zitkamer met gebr. van keuken slaap
kamers voor 4 a 6 pers. ƒ2.p. p. p. d. Juli en
Augustus ƒ2.50 p. p. p. d. COLIGNYPLEIN 18.
ZUIDLAREN
VACANTIE-WONINGRUIL. 2 w. in eerste helft Juli
te Zuidlaren aangeboden bij bos en meer een woning
v. 4 5 pers., tegen woning in Den Haag of omgev.
v. 2 echtparen. J. Hofstede, Stationsweg 23, Zuidlaren
VB ZBTKA - ZAKBIJBEL
VERKRIJGBAAR IN DRIE FORMATEN
EN TIEN UITVOERINGEN
Lel bij aankoop vooral op het
Ze tk a-merk vóór In elk boekje.1
Het garandeert U een uitvoering
[die de Zetka-producten zo bekend
hebben gemaaktj
PRIJZEN l
BIJBEL ZONDER PSALMEN BIJBEL MET PSALMEN
VAN F 9.15 TOT F 25.90
INDEX F 3-85 EXTRA
VAN F 11.40 TOT F 31.05
INDEX F 4.95 EXTRA
fJw boekhandelaar zal U gaarne alle gewenste]
inlichtingen verschaffen
UITGAVE VAN N.V. GEBR. ZOMER KEUNING'S UITGEVERSMAATSCHAPPH
WAGFNINGEN
bakermat en hoofdkwartier
van het baygerbedryf
't Was een lange weg van BEUGEL
tot DIESEL-ELECTRISCHE MOLEN
HOE kent de buitenstaander Slie-
drecht?
Velen zullen misschien nog nooit
met dit dorp hebben kennis gemaakt.
Voorzover men er wel eens ge
weest is met de bus of op de fiets,
zal deze herinnering wel overheer
send zijn gebleven: een akelig, ein
deloos eind bebouwde dijk...
Inderdaad is Sliedrecht een echt
dijkdorp. Het heeft zijn eigen aan
trekkelijkheid, welke samenhangt
met zijn karakter; doch er is ook
meer: de uitbreiding zowel binnen-
als buitendijks, en vooral de water
kant!
Een plaats als Sliedrecht is er een
sprekend voorbeeld van, hoe het uiter
lijk niet los staat van het innerlijk,
maar daarvan een voor ingewijden
leesbare spiegel is.
In de Sliedrechtse huisjes leven
mensen, die wéten wat een dijk is,
die zijn deugden kennen en zijn
zwakke punten, die met zijn ontstaan
en voortbestaan zijn vergroeid, die
als het ware een gemeenschappelij
ke geschiedenis hebben met die dijk.
In die huizen wonen de steenzetters,
de molcnbazen, de rijswerkers en al
die andere potige vaderlanders, die
met hun waterbouwkundige kracht
proeven de roem van Nederlands
vlag over alle werelddelen bevesti
gen. „In deze huisjes wonen de am
bassadeurs van onze natie!" zo
schreef eens een bekende letterkun
dige.
En dat is waar. Sliedrecht is de
plaats, waar de wieg van het bag
gerbedrijf eens stond en waar zijn
hoofdkwartier nog altijd is gevestigd.
De oorsprong
De oorsprong van het baggerbe
drijf ligt in het begin van de 18e
eeuw. Sliedrecht was toen een onbe
tekenend dijkdorp, bevolkt door schip
pers en grondwerkers. Bij hoog wa
ter trokken de bewoners met hun
vletten de zuidelijk gelegen Biesbosch
in. Als het water gezakt was, gin
gen ze er op uit om met de vette
klei uit de gorzen de dijken te ver
sterken.
Voor het weggraven van de klei
gebruikten de Sliedrechtenaren een
baggerbeugel. Dit instrument bestond
uit een stok van enkele meters leng
te, aan het uiteinde voorzien van een
linnen schepnet, waarmee de grond
werd opgehaald. Het was de voorlo
per van de baggermolen, maar een
voorloper, die warempel het werk
niet cadeau deed. Het was een zwaar
en moeizaam ploeteren van de vroe
ge Maandagochtend tot de late Za
terdagavond.
Terwijl het nog hoog water was,
voeren de eerste baggerbeugelaars
de kreken en gorzen van de bijna
droogvallende Biesbosch in. De enige
rust, die zij zich gunden was een
korte slaap gedurende het wachten
op eb, een slaap waaruit ze gewekt
werden door de eb zelf. Ze bon
den namelijk hun vlet aan een been
en als het water genoeg gezakt was,
trok het touw van de boot hen wak
ker... Dat tekent! Het was een be
wijs van hun mentaliteit, van hun
wilskracht en ijzeren volharding.
Vooruitgang
Plichtsbesef en ondernemingsgeest
zijn de eigenschappen, die de bag
gerbeugelaars maakten tot de grond
leggers van Sliedrechts faam. Ze
werkten hard en leefden zuinig met
het geld, dat zij met hun waterbouw
kundige werkjes verdienden. Zij zijn
de stamvaders geworden van de wel
varende aannemers, wier namen niet
alleen langs de Merwede, maar over
al waar tegen het water gevochten
moet worden, bekend zijn.
Tot de bloei van het baggerbedrijf
heeft niet weinig bijgedragen de ont
wikkeling van de techniek. In het
midden van de vorige eeuw vierde
het staal zijn eerste triomfen en ver
gemakkelijkte het stoomwerktuig de
zware arbeid. Met de komst van de
ze nieuwigheid deed de stoomvaart
haar intrede en met haar de nood
zakelijkheid van het graven van wa
terwegen en het construeren van
oeververbindingen.
Tussen de baggerbeugel en de
stoombaggermolen heeft de bagger-
wereld nog heel wat andere werktui
gen gekend. De eerste zgn. modder-
molen, die in de eerste helft van de
17e eeuw werd gebouwd, werd in be
weging gebracht door man-kracht.
Later vervaardigde men op het dek
van het vaartuig een stal, waarin een
aantal paarden werd geplaatst, die
om beurten de zware baggeremmers
naar boven haalden. In 1729 maak
ten de Gebrs. Kater in Monnikendam
een molen, die wel tot een diepte van
7 meter kon baggeren!! Naar ge
lang van de hardheid van de bodem,
werden 36 paarden gebruikt. Op den
duur bleek deze werkwijze zo kost
baar te worden, dat men verder ging
experimenteren. Totdat de stoombag
germolen zijn intrede deed.
nieuwste werktuigen
modder geuzen" reeds
riscbe baggermolen vai
gevestigd to
op baggetgebied. waarmede de
'ertrouwd geraakt zijn. Op de toto
de N.V. Adr. Volkers Maatschappij.
Sliedrecht.
De aannemers langs de Merwede
hadden inmiddels door hun noeste
arbeid en het betrachten van grote
soberheid zoveel geld overgespaard,
dat zij gaandeweg meer materiaal
konden laten bouwen, totdat zij ein
delijk over een „vloot" de beschik
king kregen.
Eén dezer pioniers werd Adriaan
Volker in Sliedrecht- Hij was een
man met spirit, wilskracht en ener
gie. Hij was het ook, die in 1881 de
eerste zelfladende hopper bouwde.
Bruggen werden gebouwd, dijken aan
gelegd, oevers verbeterd. Moerdijk-
brug en Nieuwe Waterweg waren o.m.
objecten, waaraan de naam Volker
hecht verbonden is.
Steeds werden nieuwe schepen ge
bouwd: zuigers, onderlossers en cut
ters. Andere werelddelen riepen de
hulp in van de Sliedrechtenaren.
Men toog met het materiaal naar
China en Zuid-Amerika. De Zuider
zee werd afgesloten en drooggelegd,
mede door Sliedrechtse mannen en
Sliedrechtse werktuigen.
Geregeld kwam er iets nieuws. In
deze evolutie schijnt de nieuwste vin
ding, de diesel-electrische baggermo
len, het voorlopige slot te vormen,
totdat ook deze molen het veld zal
hebben geruimd voor een nog groter
baggerwonder. Alles wordt gedaan
om een doelmatig gebruik van het
materiaal te bevorderen en de naam
van Sliedrecht hoog te houden.
De schepen en machines zijn ver
anderd; de mensen echter niet.
De baggermolen
Een leek heeft altijd moeite om bij
een baggermolen vóór- en achterkant
te onderscheiden. De voorkant van
het schip is die kant, waar de em
mers zich bevinden. De machine van
de baggermolen staat dus achterin.
De hoofdbestanddelen van zulk een
baggerinstrument zijn wel de machi
ne met de ladder en de emmers. De
ladder kan door middel van een lier
naar de bodem zakken. Over de lad
der, die aan de beide uiteinden is
voorzien van een zg. tuimelaar (een
zeskant en een vijfkant) loopt een
gesloten keten van emmers. De man,
die eens een hele morgen op de oe
ver had gestaan om het aantal em
mers van een baggermolen te tellen
en reeds tot 2016 gekomen was, zal
wel geen Sliedrechtenaar geweest
zijn!
Daar de baggermolen de grond be*
neden de waterspiegel gelijkmatig
moet wegbaggeren, maakt hij een
heen- en weergaande beweging. De
ze beweging wordt mogelijk gemaakt
door de lieren aan bak- en stuur
boord. Het boeganker is het vaste
punt, waarom de molen draait. Dit
anker is dan ook een heel eind voor
de molen „weggebracht", soms wel
900 meter. Het draaien van de mo
len van de ene naar de andere kant
noemt men een „gang". Bij elke gang
wordt de molen aan de boegdraad
een weinig vooruit gedraaid.
Heel dikwijls heeft men ook nog
te maken met eb en vloed. Komt het
water op, dan moet natuurlijk de em
merladder zakken, bij vallend water
moet de ladder weer omhoog. Dit ge
beurt door middel van de ladderlier,
die zich voorop het schip bevindt.
Om de stand van het water te be
palen, maakt de molenbaas een „peil
schaal". Dit is een stok met rood en
wit beschilderde dwarslatjes. Deze
meetstok wordt zodanig in het wa
ter geplaatst, dat hij vanaf de mo
len te zien is en geen kwaad kan
door de draaiende beweging van de
molen. De leerling-molenbaas, die
zijn peilschaal aan het berghout van
de molen spijkerde, zal wel gauw
uitgebaggerd zijn geweest...
Het leven aan boord
Het aantal manschappen aan boord
van een baggermolen hangt natuur
lijk helemaal af van de grootte van
het vaartuig. Op een flinke „meule"
(•zoals de Sliedrechtenaar de bagger
molen immer noemt) werken onge
veer 7 tot 9 mensen. Aan het dek
heeft de molenbaas de leiding; hij
is verantwoordelijk voor de goed®
gang van zaken. Onder hem staan
de tweede molenbaas en de dek-
knechts. Het „zwarte koor" vindt
men in de machinekamer. De machi
nist zwaait hier de scepter, bijge
staan door de stokers-
Een heel belangrijke functie heeft
verder de kok. Vroeger was dit meest
al een jongen van een jaar of 14.
Daar er tegenwoordig weinig liefheb
berij voor dit vak bestaat, neemt een
volwassene deze taak meestal waar.
De kokjes hadden het vroeger kwaad
te verduren. Zij waren, door hun
jonkheid en onervarenheid meestal
het mikpunt van (overigens goedaar
dige) plagerijen. Koken moest meit
tenslotte ook leren. Hoe vaak gebeur
de het niet, dat de kok, als hij aan
één der dekknechts vroeg, hoeveel
zout er in de aardappelen moest, ten
antwoord kreeg: „Voor elke man een
hand." Maar de kok liet zich meest
al ook niet onbetuigd en de beman
ning van molen behoefde er hele
maal piet raar van op te kijken, als
zij 's middags een hele „winterpeen
op hun bord kregen.
De bemunning van een baggermo
len is op elkaar aangewezen. Zij trekV
ken een h
kaar op.
