Nieuwe Leidsche Courant | 1951 | 17 maart 1951 | pagina 2

Reeds in 1867
arbeid in

was er Christelijk-sociale
Leiden

Boeiend relaas van mej. M. A. de
Vriese over de fabrieksscholen

NIEUWE LEIDSCHE COURANT

2

ZATERDAG 17 MAART 1951

ÏSTEEN

LE11ENAAR

Het is, met dit winderige voor
jaarsweerLeijenaars, allesbehalve
een pretje op die blauwe steen van
ons te staan. Nochtans zet ik
voor mij onbekende stadgenoot op,
waarmee ik enkele dagen geleden i:
de trein zat.

Het geviel tussen Den Haag en
Leijen. Tegenover mij zat een moe
der met een ongeveer twaalfjarige
zoon. Het waren Belgen. Uit het
schone laand van d'n Anvers, zunne.
Maar dat er in dit verrukkelijke land
öök narigheid is, vertelde mij die
moeder. Haar enig kind had
vormde voeten, en de Belgische dok-
toors, mitsgaders d'n professeur van
de Académie in Brussel, hadden er
vergeefs hun talenten op beproefd.
En nu was ze op weg naar de Anna-
kliniek. „Ge hoort daar zuXke mira-
kuleuze verhalen over, menier, da'
ge 't niet laten kunt, Uw geluk doar
eens te probiere".

Naast mij zat een heer. Een heer
in 't verkeer. En bovendien Leijenaar.
Hij vertelde haar dat het nog een
heel eind was van het station naar
de kliniek en bood haar spontaan aan
haar en de jongen, die vrijwel niet
lopen kan, weg te brengen. Als ze
even in de wachtkamer zou willen
wachten, kon hij gauw even z'n auto
halen.

Welaan, Leijenaars, dat ziet ge
niet alle dagen. Dat ziet ge niet als
Hollanders onder elkaar. Dat ziet ge
nog minder tegenover buitenlanders.
Ge weet, in het buitenland hebben
w\j niet altijd zulk een beste
We zijn bekrompen, we zijn gierig,
we zijn niet al te beleefd, kortom
ontbreekt nog wel wat aan ons, als
ge Uw oor over de grenzen zo eens
te luisteren legt. Ge kent wellicht
het verhaal van die Amerikaanse
professor, die een voetreis door het
Tiróler land maakte. Overal kwam
hij clubjes toeristen tegen, die de
volksliedjes van hun land zongen.
Helderop klonken overal de stem
men. Fransen zongen „Sur le pont
d'Avignon". Engelsen ,Jiome, sweet
home!". Duitsers ,Jch weisz nicht
was soil es bedeuten". Toen kwam
hij een stelletje lieden tegen, die als
maar „Van je bokkiebokkie bèh"
zongen. Dat waren Hollanders.

En een Engelsman heeft eens ge
zegd: „In matters of trade, the fault
of the Dutch is offering too little
and asking too much". In handels
zaken is de fout van de Hollanders,
dat ze te weinig geven en te veel
vragen.

Dit zijn maar een paar illustraties.

Uiteraard moeten we een en ander
met een korreltje zout nemen. Er
zijn ook wel andere uitspraken. En
in doorsnee zijn we nog zo'n heel gek
volkje niet, geloof ik. Maar dat wij
wel eens wat reclame naar buiten
kunnen hebben, dat is zeker.

Deze Belgische vrouw zal prettige
herinneringen aan de Hollanders be
houden. Aan Leijen in 't bijzonder.
Twee mannen droegen haar jongen
naar de wachtkamer. Een ander reed
haar met de auto naar de Anna-kli-
niek. En een zeer kundige specialist
nam haar zoon in behandeling. Een
behandeling, waarin wij het volste
vertrouwen kunnen hebben. Er zijn
méér hopeloze gevallen ginds in
Oegstgeest tot een goed einde ge
bracht.

Straks komen we ze weer tegen,
de vreemdelingen, die onze oude
historische stad bezoeken. Dan ziet
ge ze weer door onze straten dwalen.
Met of zonder haast. Met of zonder
meneer Swierstra. Het „jóli", „very
nice" en „wunderbar" zal niet van
de lucht zijn, als het Gravensteen,
de academie, het stadhuis, onze on
vergelijkelijke singels en al dat vele
schoons van Leijen bewonderd wordt.

De Leidse V.V.V. slooft zich uit.
Ze heeft zelfs vele plannen, waarvan
er enkele op het stoutmoedige af zijn.
Laten wij dan allen beseffen, dat het
zo heel erg belangrijk is, wanneer
dat very nice", „joli" en „wunder
bar" niet alleen op dooie dingen
slaat.

Kijk, en daarom zet ik vandaag
die onbekende Leijenaar, middenin
de pittige voorjaarswind, op die
blauwe steen van ons.

BALJUW.

Gevonden bij een verhuizing..

„Wij kennen ons Levendaal baast niet meer"...

Chantepie de la Saussaye heeft eens gezegd: Een leraar heeft eerst dan
gezegende invloed, wanneer hij geen eigen leerlingen heeft, maar zijn
hoorders van hem impulsen ontvangen, waarvan zij later de oorsprong
niet meer weten, omdat hun eigen denken hen verder heeft geleid. In het
donkere Leiden van 1867 werd als een licht de Christelijke school voor
volwassenen (fabrieksarbeidsters) opgericht. Wat precies aanleiding heeft
gegeven tot het ontstaan van deze werkzaamheid, is niet te zeggen, v
vast staat, dat De La Saussaye er de motor van is geweest. In 1862 verliet
deze bekende figuur de stad; na vijf jaren dus, een tijd, lang genoeg om
menige gevierde prediking in de vergetelheid te doen zinken, ontstond
wat een vrucht van zijn eenzaam strijden kon worden genoemd: de fabrieks
school, begonnen en uitgebouwd door mej. M. A. de Vriese, die heel een
voudig de impuls, door De La Saussaye gegeven, opvolgde.

gen sturen. Er zijn van die ogenblikken,
dat men moet doortasten in het geloof
en het ook doet.

Er is iets, aldus vervolgt mej. De Vridse,
dat in een. arbeid als deze nodiger en
kostbaarder is dan geld. Het zijn de men
sen. Onze Heiland heeft gezegd: De oogst
is wel groot, maar de arbeiders zijn wei
nig; bidt dan de Heer van de oogst, dat
Hij arbeiders in zün oogst uitstoot. De
bede om arbeiders in Gods wijngaard is
de bede om de komst van Zijn Rük.

Een dokter nodig?

De Zondagsdienst der huisartsen te
Leiden wordt morgen waargenomen door
de dokters Van Bockel, De Graaff, Kors,
Meyboom en Veldhuizen.

Welke apotheek

De avond-, nacht- en Zondagsdienst der
apotheken wordt van Zaterdag 17 Maart
13 uur tot Zaterdag 24 Maart 8 uur waar
genomen door de apotheek Boekwijt,
Breestraat 74, tel. 20552 ep de Haven
apotheek, Haven 18, tel. 20085.

Te Oegstgeest door de Oegstgeester
apotheek, Wilhelm.napark 8, tel. 26274.

De Algemene Vruchtenimportmij te
Amsterdam boekte over 1950 f 328.964
(191.059) winst en declareert 12 (9) pet

dividend.

Een simpele verhuizing bracht ons het
„Verslag der Christelijke Werkzaamheid
onder de Fabrieksjeugd (jongelingen er
jongedochters) te Leiden" in handen, uit.
gegeven in 1892 ter gelegenheid van hei
25-jarig bestaan van de fabrieksschool
mej. De Vriese. Wij menen, dat wij
dit relaas over de toestanden die toenter
tijd in Leiden heersten, de aanleiding tot
het stichten der meisjes-fabrieksschool
de geestelijke krachten die de school in
gezond leven wisten te houden
lezers niet mogen onthouden. Dit met be
wogenheid geschreven ooggetuige
slag boeit tot in de kleinste onderdelen,
omdat het ons in zijn openhartigheid eer
reële blik gunt in wat toen de geestelijk-
wankele samenleving bezig hield er
tevens het enig-vreugderijke perspectief
opent voor de nood van de mens. Opmer
kelijk is, dat de nood van toen in ver
schillend opzicht ook de onze is. En var
de wijze, waarop door Gods ontferming
gedreven mensen die nood trachtten te
lenigen, valt wellicht nog iets te leren.

Dronkenschap en on reinheid

De tyden drongen tot een positieve
daad. De moed ontzonk ons, zo 9chitjft
mej. De Vriese, als wü door de buurten
liepen. De mensen wisten van niets. Geen
spoor van hoger leven en geen verlangen

En de fabrieksmeisjes
jonge arbeiders? Aan hun woeste kreten
gebaar waren zij te herkennen.
Bandeloos liepen zij rond en dobbelden op
de Zondag. Het kwam in niemand op

te doen en stond men op straat
met een hunner te praten, dan had
terstond veel bekijks en bleven de i

n stilstaan.

Vijf-en-twintig jaar later kon men
gen:

„Wij kennen, sinds hij (ds De Wolff
Red.) daar kwam werken,
Ons Levendaal haajst niet meer.
Waar vroeger die stadswijk berucht

Door een woesten; losbandigen geest,
"Waar dronkenschap en onreinheid
Steeds heerschende waren geweest.
Daar heeft nu de boodschap weer
klonken
Gepredikt van huis tot huls:

Zoekt vrede bij Gods Evangelie,
Zoekt heil bij Immanuels kruis!"

In September 1867 maakte dan mej.
De Vriese zich op om op welke wijze
dan ook ellendigen te winnen voor het
Koninkrijk Gods. Het was een terrein,
dat nog moest worden ontgonnen. Het
,hoe?" was nog niet gevonden. Hoe de
grote Herder der schapen' ons deze arme
zwervelingen heeft toegevoerd, zal wel
altijd een geheim van Zijn ontfermende
liefde blijven. Zeker is het, dat op de
avond van 25 October 1867 drie dag
dienstmeisjes samenkwamen in de regen
tenkamer van het Schachtenhofje om
lezen te leren. De vereniging voor Chris
telijk armbezoek had haar lokaal met
vuur en licht kosteloos afgestaan. Met
deze eerstelingen vierden wij een stil
Kerstfeest en sukkelden voort tot in
Febr. '68 de samenkomsten gestaakt
moesten worden wegens ziekte van de
onderwijzeres. Zou er nog iets van over
blijven? Toen het scheen alsof alles te
niét was gegaan, kwamen ongevraagd" en
ongezocht de fabrieksmeisjes, die wij niet
hadden kunnen bereiken. Elke week
bracht er nieuwe. Het aantal werd haast
te groot voor één persoon, toen op zekere
avond een van de leerlingen namens de
fjrma Corts en Van Wijk het verzoek
meebracht alle arbeidsters van deze fa
briek die zich hadden aangemeld te mo-

ontbroken. In 1871 werd een school voi
jeugdige fabrieksarbeiders opgericht
in 1875 nog een Zondagsschool voor mei
jes.

Tot de Christelijke fabrieksscholen be
hoort in de eerste plaats een avondschool
voor jongedochters. Het eerste deel i
de avond wordt, aan lezen, schrijven
rekenen besteed, verder een kwartier
zang, de overige tijd. aan nuttige hand
werken. Is het gezin niet al te verwaar
loosd, dan brengt een leerling het eerste
halfjaar eigen naai- of verstelwerk
het tweede halfjaar naaien allen voor de
uitdeling van ondergoed, die met Kerst
mis wordt gehouden. Vaste bepalingen
kan men in filantropische werkzaam
heden moeilijk maken. Het is zaak met
zijn tijd mee te gaan en te vragen: wat
is in het belang der leerlingen?

Moeder

nummer

Om iets te noemen: Vóór 25 jaar had
den'de sajetfabrikanten de gewoonte
breiwerk uit te gèyen.' Een goed middel
om in het onderhóud van menig arme
tegemoet te komen, maar tevens een ge
legenheid voor weinig ingetogen perso
nen om zonder hard werken aan de kost
te komen en zich op hoeken van straten
al breiende, te vertonen. Het machinale
breiwerk heeft hiér een eind aan ge
maakt. Er is niet meer aan te verdienen
en terwijl voorheen bijna ieder kind
breien kon, verstaan nu de meeste fa
brieksmeisjes niets meer van deze kunst.
Was dus in den beginne het breien, om
goede reden, uit ons leeïplan geschrapt,
e er voor ieder gelegenheid eerst
breien en vervolgens haken te léren. On
ze boeken wijzen een getal van 1394 fa
brieksarbeidsters aan, die in 25 jaar de
school korter of langer hebben bezocht.
Waren enkelen er zeer kort,.wjj hadden
er ook, die vijf, zes én meer jaren bleven.
Allen hebben er vefkeerd onder de be
ademing van het Evangelie.

Des te hoger betekenis heeft dit door
de eigenaardige roeping, die de vrouw
in de arme standen heeft: moeder de
vrouw is er steeds nummer een, heeft de
meeste invloed, ten goede of ten kwade.
Vraag een arbeidersvrouw naar haar
a, van de tien zullen negen hun
eigen naam, niet die van hun echtgenoot,
opgeven. De uitdrukking „Mijn moeder
is 25 jaar getrouwd" is algemeen. Ant
woordt men: „Gif bedoelt zeker uw
ouders", dan beginnen ze te lachen. Moe
der beslist alles in. huis en ontvangt ,.de
centen", door man en kinderen verdiend.
„Vader werkt bij moeder" hoorden we
zelfs eens van een meisje. Het leek ons
te kras, maar het was waar. Moeder deed
vleeswinkeltje eh vader was de
knecht. Dat dit alles op een misstand
wijst, is duidelijk.

Niet lang dan ook bestond de meisjes
school, of ons hart werd bewogen over de
diep verwaarloosde toestand van de fa-
brieksjongens. Wij durfden het echter
niet aan en begroetten daarom met in
genomenheid de poging van de heer H.
A. Cagnebin, hulpprediker in Leiden, om
te werken onder de jeugdige fabrieks
arbeiders. Even verder in het verslag van

:j. De Vriese «taat: Jammer dat men
wegens de eigenaardige ruwheid van de
knapen, die overigens veel goeds hebben,
er moeilijk meer dan 35 tegelijk kan
nemen. Daar wtf verreweg niet allen, die
het verlangen, kunmgj^annemen, geven
wü de voorkeur die enige 0nt-

Onverstaanbaar

De lees- en schrljfles had zich uitge
breid; naaien kwam er bij en
dertigtal leerlingen had men de handen
meer dan vol. Een Chr. onderwijzeres
met ervaring liet zich vinden om te hel
pen. Welk een zware taak is het de Bij
belse geschiedenis te vertellen. Hoe moei
lijk valt het zo te spreken, dat zij u
waarlijk verstaan. Men kan het niet zo
eenvoudig, zo uit het leven der meisjes
gegrepen dóen, of zeer velen verstaan ons
toch niet. Woorden, die niet in hun enge
gedachtenkring passen, hebben geen of
een verkeerde betekenis voor hen. Zo is
bij voorbeeld alles voor hen onverstaan
baar, wat in de H. Schrift voorkomt over
vervolgingen. Eenvoudig omdat zy altijd
aan de woorden „iemand vervolgen" de
betekenis hechten van „elkaar nalopen".

Vandaar dat men dan ook het leerplan
niet tè eenvoudig maken kan. Onze po
gingen hen niet van iets afgetrokkens,
maar van de Zaligmaker en Zijn liefde
te spreken, leden niet zelden schipbreuk
op dit bezwaar. Om nu de onkundigsten,
die niet denken kunnen, en de lichtzin-
nigsten, die zich niet willen inspannen,
toch met het Evangelie te bereiken, be
sloten wjj de zang in. te schakelen.

En het lied is steeds ons krachtigste
middel van evangelisatie gebleven. Wie
looit goed leert lezen, leert nog wel een
ersje nazeggen of nazingen. En het is
ons vaak een troost die diepst-gezonke-
mee te koren aanheffen: „Veilig in
Jezus' armen, veilig aan Jeeus" hart!'.

Hoe vaak vernamen wy, dat dergelijke
versjes" op zièk- of sterfbed waren ge
fluisterd.

Een brede rij van helpers en helpsters,
meer dan 70 wellicht, Is er in die 25 jaar
geweest. Zonder hen had het werk niet
kunnen gebeuren. Hen te danken, gaat
boven de macht van de oprichtster,
schrijft mej. De Vriese. Het groeide en

bloeide alles onder onze handen. HU, Die T|EZER DAGEN werd over de weg van Lelden naar Soesterberg een grote caisson
wasdom geeft, hield deze jeugdige plan-|J_A vervoerd, de grootste, die ooit in Nederland werd vervaardigd. HU
finer van Ziin hand in het aanziin en be- pr0(juct van ,je j^ed. Electrolasch Maatschappij te Lelden. Voor het vervo
bijzóndere voorbereidingen- nodig: opmétingen
Dank zij deze voorbereidingen

wikkeling bezitten en misschien juli
daardoor een gretiger oor lenen aan d
redeneringen der socialisten dan geheel
en al onwetende schooiers. Ook hün
wordt het Evangelie gebracht, door op
gewekt en aanschouwelijk de Bijbelse gi
schiedenis te verhalen. Uit onze kleir
bibliotheek mogen zij wekelijks een boek

Het is niet gemakkelijk de orde onder
de jongens der fabrieksschool te bewaren.
Niet omdat zij zo luidruchtig, ondeugend
of onwillig z\jn, want hierover valt niet
te klagen, maar veeleer omdat eer
ringe aanleiding voor hen genoeg ii
gelach, geschreeuw en wanorde te ver
oorzaken. Ook gebeurt het wel
straatjongens het ons lastig maken, hoe-

el het hun zelden gelukt is wanorde
de -school te verwekken. Eens werd e
grote hond in de school gejaagd. Voor-
omdat het ons aan wijs beleid ont
brak om de ongevraagde gast tot orde
wijgen te brengen, maar meer
nog .omdat en mej. De Vriese en ik te
weinig courage bezaten om.de indringer
bij Jtop en staart te pakken en buiten de
deur te zetten. Een andere keer werd

achis de deur.geopend, en iets vlak
in het gèzicht yaji een jongen geworpen.
Het aangezicht vah de getroffene

voor een ogenblik bedekt met

warme p&nne.kpek. Dp Jongen was
•erbilfd en de panrtekoek wa
drie happen naar de maag overgebracht.
Maar er zijn oo"k zelfs jongens, die zo
aandachtig luisteren naar de vertellingen
Jezus' liefde, dat we hoop hebben,
dat het zaad van het Woord bij hen al
thans in goede aarde valt. Er zijn

wiér behoud wij zouden wanhopen,
ve niet wisten, dat Góds liéfde alles
vermag.

Verstand niet alleen

In het slot van'haar verslag spreekt
mej De Vriese zich nog uit
beginsel van al deze Christelijk-sociale
arbeid. Haar doel is altijd geweest
eerste plaatsevangelisatie, in de tweede
plaats onderwijs. Vrij moge men het
oud of verouderd werk noemen, dat

„fabrieksschool" eigenlijk niet
keurt. Voor hen, die m Jezus
Christus hun enige troost in leven
sterven mogen bezitten,, kan er geen spra-

:ijn in Hem een oud of n
beginsel te bezitten, maar .alleen
eeuwig. Onmogelijk een filantropie, v
bij de Zaligmaker van zondaren wordt
onthouden aan hen, die men zedelijk wil
opheffen, onderwijzen of beschaven. On
wetendheid is een grote ellende,
nog treuriger is onbekendheid met de

•eg des heils. Daarom is het in
ste plaats ons streven die weg
wijzen, opdat juist -de onwetendheid op
geestelijk gebied niet de oorzaak wordt,
dat ónze Jongelieden, die opgroeien te
midden van allerlei kwaad, worden
gesleept ten verderve. Of meent gij, dat
het voldoende is het" verstand te ontwik
kelen, zonder te letten op de uitingen
van het hart? Heeft de'statistiek de laat
ste jaren niet' overtuigend bewezen, dat
kennis en nog eens kennis de merts niét
bewaart voor dé zonde, zelfs'niet v
het verachten der „maatschappelijke
Christelijke deugden"? Verstand, ja. m
alleen verstand mét Goddelijk licht be
straald, dat is het wat. de mens, ook de
jeugdige mens, kan bewaren in deze
wereld

Ds J. H. L. Roozemeijer van Arnhem
schreef in October 1892 aan mej. De
Vrie^ het volgende:

„De school, door u gestioht,

Voer' de fabrieksjeugd, meer en r
Tot aan de voeten van den Heerl
Hij sterke u lang nog tot Zijn ee
JSifc hlijveAUW- kraclrti Uiv lioht!'.'

Prachtig werkstuk van de Leidse industrie

De grootste caisson, ooit ia Nederland
vervaardigd

ting van Zijn-hand in het aanzijn
woog de harten er zich aan te wijden.
In de -kermisweek van-1869 mochten wij
zelfs onze leerlingen een uitgang van
beter gehalte verschaffen. Een mevrouw
die het werk liefhad, had een Katwjjkse
boot gehuurd en daar voor een gelegen
heid gezorgd om na allerlei genot op het
strand en in de duinen, wat uit te rusten.

Een gezegende tijd was he-t. Onder de
niet-vergèten weldaden behoort een
avond, waarop ds Drost met zijn dochter
een gift van niet minder dan ƒ121.75
kwam ter hand stellen. Het was namens
ds Nahuys en echtgenote, die, gehoord
hebbend, dat wij er geen kas of althans
een zeer schrale op nahielden, in hun
liefderijk hart de verrassing hadden ge
vonden in de omgeving van Zeist een
kleine -collecte voor- de Leidse fabrieks
school te houden. Deze som was ons een
goudmijn. Wat al luchtkastelen werden
er van gebouwd. Eer de wereld een dag
ouder was,, was in onze verbeelding de
som wel tienmaal verteerd. Aan gelde
lijke ondersteuning heeft het later nooit

Zo'n caisson i
leerling-vliegers vertrouw^, worden ge
maakt met de omstandigheden, waaron
der vluchten naar hoogten van 20 km
plaats hebben. Vooral bij het
de piloten voor de moderne straaljagers
worden caissons gebruikt:- voor valproe-
ven, het -beproeven van zuurstofmaskers

(Advertentie)

Radio's - Radiogramofoons, gramofoonplalen in alle genres

ZIE ONZE VERNIEUWDE ÉTALAGE.

H. W. LUIJKEN, Breestraat 97 lel. 20035

Frysk Studinte-Selskip „Libertatis" was
gisteren vijf jaar

Receptie in „De Doelen"

De Friese jongeren, die aan de Leidse
Universiteit studeren en zich hebben
verenigd in het Frysk Studinte-Selskip
„Libertatis", waren gisteren in feest
stemming, omdat hun organisatie vijf
jaar bestond.

Des middags werden twee bijzondere
colleges gegeven in de Academie. Prof.
dr B. H. Slicher van Bath sprak over
de betekenis van de geschiedenis van
Friesland en dr W. Kok behandelde het
onderwerp: „Het Fries als cultuurtaal".

Op de receptie, die in „De Doelen"
werd gehouden, verschenen enkele hoog
leraren en vertegenwoordigers van ver
schillende Friese gezelschappen. De heer
R. Reitsma vertegenwoordigde de federa
tie van Friese studentengezelschappen.
De heer M. Reinalda was er namens
Delft, de heer D. W. Kok namens de ste
delijke Universiteit te Amsterdam en de
heer T. Feitsma namens de V.U. De
Friese gezelschappen van het Leidse Stu
denten Corps en de V.V.S.L. hadden ook
een afvaardiging gezonden, alsmede
de Friese vereniging in onze stad. Verder
merkten wij op de hoogleraren K. Fok-
kema, W. van der Woude en G. Kloeke.

In enkele toespraken werd de beteke-
.--s van het gezelschap duidelijk uiteen
gezet. Het bestuur, dat bestaat uit de he
ren W. Hylkema (voorzitter), H. Hen
driks (secretaris), mej. W. Ebbingja (pen-
ningmeesteresse), A. de Groot en R. de

Jong, mocht ook geschenken ontvangen,
waaronder zeer originele.

Gisteravond heeft men het lustrum
nog eens in besloten kring herdacht. Dr
Kok hield een verhandeling over de
Friese humor en leden voerden schetsjes
op. Vanzelfsprekend alles in het Fries.

Twee A'dammers stonden terecht
wegens diefstal te Warmond

Voor de Haagse rechtbank werd 2 jaar
gevangenisstraf m. -a. tegen de Amster
damse autohandelaar W. P. v. O. geëist
lVi jaar m. a. tegen de kellner C. P.
J. S., eveneens uit A'dam. Deze deden
een trektocht door ons land ook
Warmond aan. Toen daar in kampeer
wagens was ingebroken leidde het spoor
naar de boot van dit tweetal. Inderdaad
werden daar goederen, afkomstig van de
diefstal, aangetroffen.

Ter zitting verscheen alleen C. P. J. S.,
zijn compagnon liet wegens ziekte ver
stek gaan.

Uitspraak 29 Maart

Verdubbeling maatschappe
lijk kapitaal Van Wijk

In een op 27 Maart a.s. te houden
buitengewone vergadering van aandeel
houders der Leidse textielfabrieken gebrs
Van Wijk en Co, zal worden voorgesteld
het maatschappelijk kapitaal met
f 5.000.000 te verhogen tot ƒ10.000.000.

wegobstakels, tunnelhoogten
het mogelijk, het obstakel zonder enig Incident
Het werd gedaan door de firma Zentveld te Amsterdam.

ketel, waarin de en verwarmde vliegerpakken. enz

temperatuur bedraagt op 20 km hoogte
ongeveer -60 gr C. In een caisson wordt
deze temperatuur bereikt door middel
van een speciale koelinstallatie. In déze
caisson is plaats voor ongeveer 15 vlie
gers,-die tegelijk getraind kunnen wor
den. Het contact met het bedienend per
soneel buiten de caisson wordt onder
houden door middel van een telefoon
installatie.

Op grote vlieghoogte worden telefoon
en microfoon vervangen door licht- er
belsignalen, daar er te weinig lucht i:
om het geluid over te brengen. Tijdens
de proeven kunnen de vliegers dooi
kijkglazen worden geobserveerd.

De caisson is voorzien van een bijzon
dere apparatuur, die het mogelijk maakt
onmiddellijk verse lucht m de ketel te
voeren, als een der vliegers onwel mocht
worden. Door het sluiten van kleppen
is het mogelijk de temperatuur in de
ruimte, waarin de 15 vliegers zich be
vinden, in een kwartier Hot twintig mi
nuten door middel van lirchf verhitters
van -60 gr op 20 gr te bréngen.

Het gevaarte wèegt" 22 ton én heeft
een doorsneélengte vin 33m én een to
tale lengte van 12.4 m. De vorige cais-
die werd afgeleverd, woog 12 tón.

Filmavond clubhuis
„De Sperwers"

Aangemoedigd door het welslagen var
de vorige filmavond, vertoonde het club
huis „De Sperwers" aan de Langestraat
gisteravond in het Leidse Volkshuis
weer een aantal psychologische films.
Ook nu was de kerkzaal geheel bezet.
Het openingswoord werd gesproken door
de heer S. H. Radius, directeur van
clubhuls.

Vertoond werden films over de
ming van de jongens, het spel en
gevoel van vijandigheid. De eerste
;r leerzaam voor hen wier ideaal het
de jeugd van de straat te houden. De
tweede toonde, dat men met kleine dage
lijkse dingen de jeugd best kan verma
ken. En in de laatste film was de geschie
denis van een meisje yerfilmd,_dat haar
vader verliest en zich geheel op de moe
der instelt. Het tweede huwelijk van de
moeder betekent een keerpunt,en ver
oorzaakt een totale ontmoediging. Zij
kan geen liefde meer schenken en het
gaat haar steeds meer- moeite kosten
goede contacten met anderen te onder
houden. Haar onbevredigdheid werkt zij
weg door het streven overal uit te blin
ken. De heer Radius lichtte de films uit
voerig en gedegen toe.

Feestavond „De Vlam'

De personeelsvereniging „De Vlam'
gaf gisteren een feestavond ter gelegen-
haar vijf-jarig bestaan. De se

cretaris, de heer G. A. J. Godlhelp,
welkomde ln het bijzonder de
dant; de heer S. W. Hagedoorn,
Hagedoorn en mevrouw Kosten, echtge
note van de onder-commandant, - en de
afgevaardigden van de zusterverenigin
gen uit Katwijk, Valkenburg en andere
gemeenten.

De „Vlam"-spelers brachten de klucht
„Nicodemus en zijn schaduw" van J. W.

der Heiden en Henk Bakker voor het
voetlicht, waarmee men de aanwezigen
best wist te vermaken. Wij hebben be
wondering voor wat deze amateurs al
hebben bereikt. Temeer omdat de repe
tities, zoals, men ons in de pauze vertelde,
wegens de griep niet zo vlot zijn ver
lopen. De regie was ln handen van de
heer Chr. van der Holst. Het spel - van
Nicodemus van der Wall, Hein Pot en
Toos viel bijzonder op. Alleen zou men
wel goed aan hebben gedaan .de
woordkeus van de schrijvers hier. en
daar te wijzigen.

Geveilde percelen

Het pand waarirï thans café „De Poort
in Cleef" Wet bovenwoningen Haar
lemmerstraat 311/313'en Koestraat 13/13a:
bod Ï2.400, koopster mérvrouw E. J.
van Haasteren "te Leiden q.q. voor
12.400.

t winkelhuis mét bovenwoning
Hogewoerd 76: fn bodT 8700, koper de
heer P. G. Hilgêrsom te Leiden q.<

87OO.

Het" woonhuis en erf Middelste Gracht
-J: in bod 3200, koopster mevroi
J. M. van Haastereri'te Leiden q.q.
3200.

Het woonhuis, met tuin De Wetstraat
i en het" aangrenzende perceel grond:
i afmijning tezamen in bod 6170.
koper de heer Ph, van dér Drift te Lei
den .q.q.jvoor 6720.

Burgerlijke stand van Leiden

GEBÓRËN:Klazina, d. v. W. Hamer-
ng en N. van Laar; Cornelis, z. v. L. J.
Dekker en G. Lips; Ingrid Chr., d. v. N.

der Reijden en J. M. C. van Raay;
Johannes "G„ z. v. j. Übink en J. Gom-
mans; Jacoba H., d. v. J. Russan en E. J.
Oostveen; Trijntje, d. v. A. C. Lukkien
en M. van Wijk; Willem, z. v. J. Vink en
J. Kórbee; Susanna, li. v. P. Bokhorst en
M. H. Faas; Catharfna A., d. v. H. van
Dam en W. M. Harland; Maria J. G., d.
v. H. P, de Rruijn. en A. E, Buikstra;
Christina W., d. v. N. van den Hoek en
M. C. de Ridder.

OVERLEDEN: W. Nederhelman, wdr,
86-Jr; jW. F, A. Vermond, man, 45 jr;
H. van der Vliet, man, 54 jr.

TEl 2H«00

T oonkunst-opera-concert

Gré Brouwenstein en Frans Vroons

DE LEIDENAAR, die eens een opera-opvoering wil bijwonen, moet daarvoor
naar Den Haag of Amsterdam gaan. In de Sleutelstad wordt de muziekdrama
tische kunst volkomen verwaarloosd. Het was daarom een goede gedachte van
„Toonkunst", om eens een concert te arrangeren, geheel gewijd aan de operakunst.

techniek, die haar in staat stelt alles
wat zij voelt te realiseren. Een grote j
muzikaliteit, een fijne intelligentie. éen
veelzijdig gevoelsleven en een sterk
artistiek verantwoordelijkheidsgevoel
maken, dat Gré Brouwenstein niet alleen
een groot zangeres, maar ook een groot
kunstenares is

Frans Vroons staat als vertolker, als
intelligente musicus en als acteur
op hetzelfde hoge plan. Maar hij kan
niet als Gré Brouwenstein met zijn stem
alles doen wat hij wil. Herhaaldelijk
moet men constateren, dat de vócalist
Vroons er niet in slaagt om fijne scha
keringen, die de kunstenaar Vroon*
voelt, weer te geven.

Wij hebben aria's en duetten van Ver
di. Bizet. Offenbach, Mascagni. Masse
net en Puccini gehoord. Het was alle*
even mooi en dat is geen wonder Want
beide kunstenaars beheersen alle stijlen.
Pierre Palla toonde zich een zeer be
trouwbaar en muzikaal begeleider. En
hij oogstte veel succes met enkele vlot
en eclatant gespeelde soli.

Hennie Schouten

Natuurlijk zijn er aan zo'n concert
bezwaren verbonden. De orkestpartijen
verliezen uiteraard aan kleur, wanneer
zij op de piano worden gespeeld. En; vvat
nog erger is, de muziek wordt losge
maakt van de actie Deze bezwaren zijn
natuurlijk niet te ondervangen Maar wel
had ér rekening mee gehouden kunnen
worden, dat practisch geen enkele be
langstellende bezoeker een opera als
„La Forza del destino" van Verdi ooit
gezien heeft. Er was in het programma
geen enkele tekst afgedrukt en boven
dien ontbrak elke toelichting. Nu eens
werd er hartstochtelijk gezongen, dan
weer smekend, doch het merendeel der
bezoekers heeft helemaal niet begrepen
waarover het nu eigenlijk ging.

Gré Brouwenstein heeft zich ontwik
keld tot een van onze grootste zange
ressen. Een prachtige, stem, een perfecte

C.B.T.B. besprak het
probleem-Duitsland

Men mist een krachtige hand

De afdeling Leiden van de C.B.T.B.
heeft zich gisteravond in „Liberty" weer
bezonnen op het probleem-Duitsland.
Maar alvorens men hiertoe overging gaf
de heer C. Rijlaarsdam een financieel
jaarverslag en werd het voorstel va
heer Kolderman (verhoging van
plaatselijke contributie tot f5) aange
nomen.

Hierna gaf voorzitter G. Kranenbui
het woord aan de heer T. Borst u
\eur, die sprak over het onderwerp
„Rond het probleem met Duitsland". De
heer Borst die zelf verscheidene lam
den in Europa heeft bezocht en ook de
conferenties met de Duitse instanties bij
woonde noemde Duitsland een moei
lijk probleem en haalde in dit verband
even de moeilijkheden aan, die zich
voordeden bij de Benelux. Spr. noemde
Duitsland het land, waarmee Nederland
eigenlijk staat of valt. In Duitsland is er
altijd volkomen vrijheid van teelt ge
weest. Nader ging spr. in op de verschil
lende teelten aldaar. De heer Borst vroeg
zich af of men zou kunnen komen tot
internationale afspraken. Wat men eigen
lijk mist, is een krachtige hand.

Kees Klap spreekt voor
„Het Jonge geluid"

Dinsdagavond om 8 uur bespreekt
Kees Klap in het gebouw Rapenburg 59
„Het jonge geluid" het boek „Kar-
van Herbert Kuhn, terwijl hij
tevens een overzicht hoopt te geven van
de lijdens- en Paaspoëzie. Het muzikale
gedeelte wordt verzorgd door de heer
Ab van Kapel.

Algemene keur van Rijn
land ligt ter inzage

Een ontwerp tot herziening der alge-
■nene keur van het hoogheemraadschap
van Rijnland is ter inzage gelegd op het
gemeenlandshuis, Breestraat 59 te Lei
den. en in alle waterschappen binnen
Rijnland. Bezwaarschriften tegen dit
ontwerp kunnen gedurende een maand
worden ingediend bij het college van
dijkgraaf en hoogheemraden.

Leidse smalfilmers op
reis met de heer A. Forma

t-De heer A. Forma-is een trotfW IM Van
dp -Leidde Smalfilm-Liga. <- DaSroni^ver
gastte hij zijn medeledert gisteravond in
de bovenzaal van de Turk op een film
vertoning over zün reizen van de Taat-
ste jaren. Die gingen naar Parijs. Zuid-
Frankryk en Zwitserland; hij toog er
heen met een filmcamera èn een foto
toestel. De resultaten van de camera wa
ren het eerst aan de beprt. Na de pauze
vertoonde de heer Forma zijn foto's als
kleurendias.

De film „Rivièra en Zwitserland" was
aangekondigd als een eenvoudige reis-
film, een-herinnering in hoofdzaak voor
hen, die meegingen. Toch kan er in zo'n
rolprent heel wat aan zuivere film-
schoonheid te bewonderen zijn. De heer
Forma toonde zich hier echter maar
zeiden de man met het gevoelige oog.

In de kleurenfoto's was heel wat meer
loven. De compositie van de kleuren
as in vele gevallen geraffineerd, vooral
die, waar Gevaert-materiaal was ge
bruikt. De Kodakopnameh waren in de

meeste gevallen te blauw. Slechts een J-.

enkele maal kon de diep-blauwe atmos- ontroering, gebracht.

beeld een werkelijkheid Pe begrafenis vindt plaats Dinsdag
middag om 1 uur op de algemene be
de foto's viel zeer tegraafplaats aan de Hoogmadeseweg te

P. Ph. Deumer overleden

Donderdagavond is in de ouderdom
in 69 jaar in zijn woning aan de
Koningstraat te Leiderdorp plotseling
overleden de heer P. Ph. Deumer.

Vooral in het politieke leven van de
Chr. Hist. Unie in Leiden en omgeving

hij zeer bekend en gezien. Hij was
voorzitter van de plaatselijke kiesver
eniging, penningmeester van de staten-
kieskring Leiden, lid van de pers- en
propagandacommissie en lid van de ge
meenteraad van Leiden en die van
Leiderdorp. Voorts was hij voorzitter van
de plaatselijke afdeling van de bond
tegen het vloeken. De vergaderingen van
de Ohr. Hist. Unie bezocht hij altijd
trouw en door zijn vragen en opmerkin
gen bleek wel, dat zijn politieke belang
stelling groot bleef.

Als tragische bijzonderheid zij nog
vermeld, dat de heer Deumer Donderdag
middag nog het voorjaarscongres van de
Kamerkringvereniging Leiden der C H.U.
Alphen aan den Rijn heeft bijgewoond
voornemens was ook de avondbijeen- 1
komst mee te maken. Tegen de avond
werd hij echter onwel en vóór de ver
gadering in Alphen begon, was hij niet
Zijn heengaan heeft in brede kring

suggereren.

De opbouw HP PP P

loven. Ongetwijfeld heeft de heer Forma
al heel wat jaren meer gefotografeerd
dan gefilmd. Maar vc
heeft op het lijnenspel in een foto-beeld,
moet de kunst van het filmen wel geen
„land achter een ijzeren gordijn" zijn.

Twee Leidsë röntgenologen
op voordracht te
Den Haag

Dokter P. J. X. Scholte, hoofdassistent,
belast met de leiding van de radio-the
rapeutische kliniek van het Academisch
Ziekenhuis als röntgenoloog-therapeut,
en dokter K. van Hellemond, eveneens
te Leiden, als röntgenoloog-diagnosticus
komen voor op de voordracht, die B.
W. van Den Haag, ter vervulling
twee vacatures van röntgenologen bij de
Haagse gemeente ziékenhuizen, bij
raad hebben Ingediend.

Leidse K. V. P.-jongeren
willen een „burgerdag"

Jeugdparlement behandelde
Oost-Aziatische problemen

De fractie jongeren K.V.P. diende op
de laatste bijeenkomst van het Leidse
jeugdparlement de volgende motie in:
Het Leids Jeugdparlement, op 15 Maart
1951 ten stadhuize in vergadering bijeen,
spreekt de wenselijkheid uit om in de
gemeente Leiden te komen tot een jaar
lijks houden van een zogenaamde „bur
gerdag" voor allen, die in dat jaar de
kiesgerechtigde leeftijd hebben bereikt.
Zij baseert dit verlangen op grond van
het feit, dat hierdoor bij de jongeren de
burgerzin wordt aangekweekt, het stem
recht hoger wordt gewaardeerd en de
democratische gedachte versterkt.

Zij verzoekt dan ook met nadruk aan
het college van B. en W. de organisatie
in een „burgerdag" ter hand te willen

Deze motie werd, ln verband met het
vergevorderde uur, in handen gesteld

de raad van bestuur van het Jeugd
parlement. Op de volgende vergadering
il ze worden besproken.

Onder voorzitterschap van de heer Joh.
Lamers werd gesproken over: „Voor
welke problemen stelt Oost-Azië ons?'
Over een gezamenlijke avond van de P.

'.d.A., V.V.D., A.R., C.H. en K.V.P.
bracht de commissie van voorbereiding
rapport uit.

Leiderdorp.

Installatie commissie
oudeliedenvraagstuk

Gistermiddag werd door de voorzitter
van de Sociale Raad, de heer S. Menken,
ten stadhuize de commissie voor het
oudeliedenvraagstuk geïnstalleerd.

Na de installatierede dankte de voor-
zitter van de' commissie, mr D. J. Gorter,
voor het vertrouwen en sprak de hoop
uit, dat de commissie er in zal siagen
met redelijke en voor verwezenlijking
vatbare voorstellen ten aanzien van de
meest urgente vraagstukken op dit ge
bied voor de dag te komen.

De commissie is samengesteld uit ver- I
tegenwoordigers van de Dienst voor
Sociale Zaken, de G.G. en G.D., het Huis
vestingsbureau, de Oudeliedeninrichtin-
gen, de Raad van Arbeid en de U.V.V.
Het secretariaat berust bij de secretaris
van de Sociale Raad, Nieuwsteeg 6.

Vervalt nieuwe rijproef na intrek
king rijbewijs?

Een automobilist of motorrijder, wiens
rijbewijs door de rechter wegens dron
kenschap ed is ingetrokken, moet na
afloop van de ontzeggingstermijn op
nieuw een rij-examen afleggen. Dit is
het geval sinds 1 Januari, toen het nieu-
verkeersreglement in werking trad-
De A N W.B is het er echter niet mee
eens en heeft de minister van Verkeer
terugkeer tot de oude toestand ver-
zocht In afwachting van een wijziging j
heeft het ministerie thans met Binnen
landse Zaken contact opgenomen om er
voor te zorgen, dat het nieuwe rij-exa-
men voortaan niet meer geëist zal wor
den.

Personeelsaandelen Philips

Op 30 Maart a.s. moet een vergadering
van^ preferente aandeelhouders van Phi- I
lips' Gloeilampenfabrieken beslissen over
een machtiging tot uitgifte zo nodig van
14.000 preferente aandelen a pari aan de
N.V. Gem. Bezit aandelen Philips' Gloei-
lampenfabr., tegen een geiyk aantal pref.
aandelen in de N.V. Gem. Bezit Ph. Gl.

*eneinde uitgifte van personeels-
certificaten mogelijk te maken, onder
bepaling, dat voor deze uitgifte het recht
van voorrang van gewone aandeelhou-
ders vervalt.