Doorgedrongen tot
Duivelseiland
het geheimzinnige
van Amerika
Heel Kaanada is van maan!
i
ZATERDAG 12 AUGUSTUS 1959
Waar leiders der onderwereld
in tóóm gehouden worden
(Van een bijzondere medewerker)
GEHEIMZINNIG door zijn ongenaakbaarheid ligt daar in de baai
van San Francisco het eiland Alcatraz. Op een der door natuur
schoon meest gezegende plekjes op onze aardbol bevindt zich, afgesloten
van de buitenwereld door een onverbiddelijk bewakingssysteem, het
Duivelseiland van Amerika, waarvan alleen al de naam de meest ver
stokte misdadigers koude rillingen bezorgt. Sedert 14 jaren is Alcatraz
de plaats waarheen uitsluitend de zwaarste misdadigers uit Amerika
worden gezonden en omtrent het bewakingssysteem, de gevangenen en
het leven op dit rotseiland heerst steeds de grootste geheimzinnigheid.
Johnson. Ook deze gevangene behoorde
tot de groep die tot 99 jaar waren ver
oordeeld en geen hoop koesterden ooit
weer in vrijheid te komen. De gevan
genen moeten zich aan strenge disci
pline onderwérpen en moeten wen:kén.
Flinke werkers kunnen hier 40 dollar
per maand verdienen, hoewel het gemid-
Geen kans op
ontsnapping
Nooit werd aan journalisten toegc
staan er een bezoek te brengen er
slechts Jjlj hoge uitzondering mochten
het „Duivelseiland" in ogenschouw
nemen, tengevolge van een speciale in
troductie voor bestudering der gevange
nissystemen.
Zo kwamen we in aanraking met een
uniek gevangenissysteem en in contact
met 250 „uitgelezen" misdadigers,, die
veelal levenslang kregen. Steeds zijn
deze „zware jongens" bezig met het
maken van plannen om door geweld de
weg naar de vrijheid te hervinden. Maar
Alcatraz kan zich er op beroemen steeds
weerstand te hebben kunnen bieden aan
de listen van deze uitgeslapen gevange
nen. die in andere gevangenissen soms 5
tot 6 maal achter de dikste tralies, de
hoogste muren en de ingewikkeldste
sloten vandaan zien te komen.
Slechts 2 gevangenen kwamen na ont
zaglijk veel moeite zover, dat ze van de
rotsen in zee sprongen en daar verdron
ken. Wel zijn ook in Alcatraz geweld
dadige pogingen ondernomen, waarbij
slachtoffers vielen, maar zonder succes
Knipoogjes
Het is opvallend hoeveel familieleden
er voorkomen onder de hier opgesloten
misdadigers, die in de millioenensteden
van Amerika jarenlang de ergste terreur
uitoefenden door schiet- en moordpar
tijen. Men treft er vader en zoon en ook
verschillende broers aan. Sterk verte
genwoordigd zijn ook de zwagers. Het is
namelijk in de Amerikaanse onderwe
reld een veelvuldig gebruik, dat de
bendeleden trouwen met de zusters van
hun medeleden.
Dit heeft weer tengevolge gehad, dat
er een soort band in Alcatraz tussen vele
bewoners heerst, die wel niet in verbo
den gesprekken tot uiting kan komen,
maar alleen door bepaalde bewegingen
Het geven van knipoogjes b.v. bewijst
aan de bewakers, dat men contact blijft
onderhouden, al mogen dit soort mensen
nog zo onaandoenlijk lijken.
250 sovanrenen van AI ra tra* be
horen. zoals gezegd, tot de meest ge
vaarlijke soort welke Amerika bezit
Maar zelfs onder deze groep bevindt
zich nog een klasse, die zich doov haar
kwaadaardigheid nog onderscheidt van
de rest en daarom geheel afzonderlijk is
ondergebracht.
In dit „D-Block" zitten ongeveer 25 ge
vangenen opgesloten, die zo gevaarlijk
worden geacht, dat zij zelfs niet onder
de zwaarste misdadiger^ worden ver
trouwd- De gevangenisdirecteur James
A. Jofcnson is een mensenkenner in per
fectie en sinds 1936 heeft hij hier de lei
ding. Hij maakte kennis met „jongens"
da® jarenlang voorpagina-nieuws vorm
den in de Amerikaanse pers.
Eenmaal heeft 'hier ook Al Capone,
de bende-aanvoerder uit Chicago, 11
jaar vastgezeten, wegens.... belasting
overtreding. Dat was het enige wat
men deze onderwereldheerser ooit kon
bewijzen. Als multimillionnair met
eigen landgoederen dn Florida
nois, ging hij naar het Duivelseiland
en toen hij netjes zijn straftijd had uit
gezeten Johnson verklaarde nog
nooit zulk een voorbeeldig gevangene
ie hebben gehad trok hy naar zijn
paleis in Florida om daar nog enkele
jaren In luxe door te brengen
slotte krankzinnig te sterven.
Geen onnodige hardheid
Het gevangenissysteem van Alcatraz is
niet gebaseerd op onnodige hardheid.
Als de gevangenen zich behoorlijk ge
dragen is het leven wel uit te houden'.
Maar aangezien de gevangenen bijna
allen levenslange straf ondergaan,
nen ze niets meer te verliezen te hebben
en hendelen en gedragen zich daarnaar-
Dat loopt vanzelfsprekend uit op con
flicten met het gezag. Wel Is het leven
hier strenger dan in andere gevangenis
sen- Zo krijgen de gevangenen geen
nieuwsbladen, geen radio, geen studie*
mogelijkheid en geen versnaperingen.
Er wordt weinig aan sport gedaan en er
is geen „broederlijke verhouding" tussen
gevangen en oppassers, zoals in andere
inrichtingen. Een Amerikaans gerechts
hof zal een misdadiger nooit veroordelen
tót opsluiting in Alcatraz. Dat gebeurt
eerst als de persoon in kwestie tot het
volkomen onhandelbare type blijkt te
behoren, die gevaarlijk is voor de om
geving of een matador in het uitbreken.
De meesten komen hier eerst na jaren
elders te hebben doorgebracht.
We waren er getuige van dat de 73-
jarige directeur Johnson een nit
„gast" ontving ter inschrijving. Hij
een berucht bendeleider van circ
jaar en de gevangenis van Leavenworth
had hem opgegeven voor Alcatraz,
dat hij al enkele malen was uitgebroken
en ook een andere gevangene had
moord. Deze gangster begon al direct,
zonder enige aanleiding, grof te worden
tegen de grijze directeur. „Bespaart U
mij goedmoedige kletspraatjes. Die heb
ben op mij toch geen vat", waren zijr
welkomstwoorden.
Directeur Johnson bleef rustig „Als
U zich hier behoorlijk gedraagd zult U
geen last hebben".
„Ik garandeer niets", was het brutale
bescheid
Tof 99 jaar veroordeeld
„Dan i« het misschien het beste dat
we beginnen met U een poosje in het
„D-Block" te zetten", was de reactie van
delde 8 dollar is. Een deel van het feld
wordt naar familie gezonden om be
waard te worden, wanneer er kans op
vrijkoming van de gevangene is.
De opleiding voor bewakers van Al
catraz is zeer grondig. De meeste nieuwe
bewakers zijn voormalige oorlogsvetera
nen, officieren zowel als gewone solda
ten Er wordt physiek veel van hen ge
vergd en daarom zijn het allen krach
tige. gespierde personen. Het wordt de
bewakers ingepompt vooral geen sympa
thie voor hun gevangenen te koesteren
Aan de andere kant wordt er op gewe
zen niet bevooroordeeld te zijn, niet ge
niepig, of wraakzuchtig of onrechtvaar
dig in het optreden.
De bewakers moeten niet alleen voor
treffelijke schutters zijn. onderlegd in de
verdedigingskunst, maar moeten ook im
poneren door hun persoonlijkheid. De
verhouding tussen bewakers en gevan
genen is van 2 op 5, hetgeen het voor
deel heeft, dat de bewakers veel beter
bekend raken met de karakters hunner
gevangenen.
Het komt wel eens voor dat een ge
vangene zich zo verbeterd heeft, dat hij
van Alcatraz weer naar een gewone ge-
„Maoz een sootje puin"
Griesmeel voor de volgende week
(Vai
i bijzondere
medewerker)
en (en dat was dan nog niet
igen onaangename verrassing,
toen ik na een hele dag in de bus te hebben gezeten, van Sicamous eindelijk ln de
late namiddag in Keremeos arriveerde. De dichtstbijzijnde drugstore wist onmid
dellijk waar de boerderij van mijn vriend Heslenfeld lag: zijn boer was ee:
grootste ln heel de vallei, maar het was een behoorlijk eind weg, diep de vallei ln.
een bus heen?" „Nee, geen enkele verbinding..." „Kan ik het
„Als je een mijl of veertien lopen wilt." „Mogelijk om te liften?"
„Ik geloof het niet„Heeft die boer telefoon?" „Nee.".
Juist één jaar tevoren was er een fami
lie Van Unen aangekomen; op een schoen
slof, zonder meubels, en met nog
precies zeven dollar op zak en bovendien
niemand waarvoor ze Werken konden,
omdat een kennis hen had laten over-
dollar. geen kopje, geen schotel,
geen niks in huis", zei Van Unen.
.Jonge", zei Van Unen (de Kaanadeejse
?me me „Bill") „wij hebbe moete poke
hoor in "t begin. We hebbe nóóit naor
Holland geschreef je hoefeel armoej wij ge
had hebbe. Fan de winter stong ik tot
k in de sneeuw eej, effe nao-
gaon, om wat huisbrand uit te graofe,
hebbe 't nooit naor Holland ge-
schreejfe" (Klopt! dat „Holland" voor
Van Unen was „Emsterdèm").
Een goede job gegarandeerd
èci'és eert jaAf'filter had "Van Unen
truck èn een naam, mijlen in de
trek; bovendien nog een huis vol meubels.
zijn kinderen kwamen (met succes)
zaniken om een paar „nickels"
jes. Weliswaar had de plaatselijke bank
ook nog wel een claim op een paar wie
die truck, maar Bill kon de op
drachten nauwelijks aan, besteedde boven
dien een deel van zijn budget al groot
scheeps aan „advertising". Hij had nau
welijks zijn eerste chesterfield (bank
stel) bekleed voor een Canadees („moes
die gooser eerst nog munnie fraoge orr
de bekleding voor die Sjesterfield te
kenne kope, eej!"). of hij liet al nota's
drukken.
Dëar stond op te lezen: „W. van Unen,
huis- en reclameschilder, stoffeerder, een
goede job gegarandeerd door veertien
jaar ervaring".
Met Nieuwjaar had ie natuurlijk
kalender uitgegeven: „Ga eerst kijken bij
Unen. stoffering( (en al wat duur
der) interior decorating (o.m. zoiets als
binnenhuis architect) en reclame schil
der". En op het schildje van de kalender,
onder een kleurenfoto van een Schots
geruite Canadees, die met hoge lieslaar
zen in een knalblauw bergmeer stond te
vissen tegen een achtergrond
„Hard drinking town 7'
Keremeos was een klein, 1700 inwo-
"ïers-dorpje op een bijna vlak plateau.
Achter de lage, grotendeels één-verdie-
pingshuisjes rezen de coulissen van een
steile, kale bergketen vol diep ingevre-
!-geulen. Een enorme regenbui
probeerde tevergeefs de enge ingang
van de vallei binnen te komen, woelde
dreigend en zwart ln de verte langs de
berghellingen, terwijl over het dorpje
het vreemde valse namiddaglicht bleef
schijnen.
Dit is een „hard drinking" town
de taxichauffeur, die mij k raison van
(maar) zeven dollar naar Richterpass
bracht. De hardst drinkende stad uit
heel B.C., Mister. Er is geen beerparlor
natuurlijk, want de town is tè klein voor
vergunning, maar men kan lid wor-
apairt soort bier. dat erg veel op het
Europese lijkt. Zal ik je vanavond intro
duceren? En als U daar niet terecht
zijn hier altijd nog wel een paar
houseparties, waar iedereen een bottle
Scotch meebrengt. Ze maken
hier te veel geld, en kunnen er op geen
enkele manier van af. Er is hier verder
niets te doen, dus wat wil je? Yes Sir,
this is a hard drinking small town
Rivier en Zondagsplicht
De boer van mijn vriend Heslenfeld
- op de boot was die boer alleen
en naam, een naam, die alle mogelijk
heden in Canada, alle Canadese si
verhalen voor jonge immigranten
gesymboliseerd, de boer van mijn
•riend Heslenfeld bleek een vette, don
kere Zwitser te zijn, een zware beer var
vent, die met de geweldige harige
en bloot, een Canadese pet op, aar
of andere dieselmotor stond te prut-
Diens vrouw was, volgens Heslen
feld, „zo'n echte Duitse". Er waren, vooi
na kon gaan twee zonen; alle
bei nog jong. Volgens de verhalen kre-
m ze een opvoeding om van te huive-
„Het enige, wat nu eindelijk opgehou
den is", zei Toon, die naar me stond te
kijken of Sinterklaas zélf op zijn schim
mel de Richterpass was komen binnen-
hobbelen, „het enige wat ik die boer
heb kunnen afleren, is dat eindeloos
schelden op alles wat ook maar iets met
godsdienst te maken heeft. Man, dat w
ln het begin zó erg; je kunt het gewoi
niet geloven. Nee, ze doen nergens me
aan. Het vloeken is gebleven. Vloeken
dat die vent kan!
Ik ben nog geen enkele Zondag
de kerk kunnen gaan. Het is te ver. Een
mijl of zowat verderop woont een boèr,
die wèl gaat; ik heb al een paar keer
geprobeerd of die me niet kaï
men, maar dat is nog elke keer misge-
lop'en. Misschien als de rivier wat lager
is, dat ik naar het Indianenkerkje kan
aan de overkant, 's Zaterdagsavond ga
ik mijn inkopen doen in Keremeos.
de hele week. Dat is aardig, je kikkert
er echt van op als je weer
mensen ontmoet na zo'n hele week. Er
zijn nog een stel andere Nederlanders
daar; ik heb ze nog niet allemaal ont
moet, maar sommigen zijn erg geschikt.
De Nederlandse kolonie
Welke kant ie precies uit wilde, wist
ie zelf ook niet.
We reden achter op de kleine truck
van de boer naar Keremeos zelf, de val
lei door; de ontzaglijke bergen, die de
vallei insloten, waren nauwelijks te zien
vanwege de enorme stofwolk, die achter
de open truck aankolkte. De boer achter
het stuur reed als een baarlijke duivel.
We aten samen in een of ander klein
restaurantje; paar cafetaria-tafeltjes,
een lange lage toonbank, waar een paar
jongens hangend op een barkruk hun
Coke naar binnen gulpten, de fles aan
de mond, terwijl in de andere hoek een
paar „teenagers" (bakvissen) in blauwe
driekwart slacks (broeken) en witte
T-shlrts (boordloze tricots) gichelend
hun milk-shak^ opzogen.
Ik merkte hoe blasé Ikzelf was, in
vergelijking met Heslenfeld voor wie dit
soort dingen altijd nog tot het nieuwe
fascinerende Canada behoorden
Alles bij elkaar woonde er in Keremeos
een (oorspronkelijk) Nederlandse familie
of twaalf. Sommige, die er reeds van
lang voor de oorlog woonden, waren vol
komen vercanadeesd. Zei een van de
nieuwe immigrantenfamilies; „Je kan
beter met Canadezen te maken hebben,
dan met je eigen vroegere landgenoten
daaraan heb je meestal niet veel;
soms gunnen ze je amper dat 't je goed
gaat...."
vangenis terug gaat. Maar dat is niet
alleen een kwestie van goed gedrag,
want deze geslepen jongens kunnen zich
zeer onschuldig voordoen. Hier is men
senkennis een eerste vereiste.
„Voedertijd"
Het werd ons ook to^estaan een be
zoek te brengen aan het „D-Block". Men
komt hier door een aantal stalen deuren,
waarvan de opening en de sluiting alleen
door een combinatie van electrische ap
paraten en het gebruik van ingewikkel
de sleutels mogelijk is. De laatste deur
is van bijzondere kwaliteit en bevat een
klein venster. Aan de binnenkant zitten
een luitenant en een bewaker, die beiden
controle op de opening hebben. Eerst
nadat zy zich vergewist hadden wie toe
gang zochten, werd de massieve deur
geopend en wij kwamen in een grote en
goed verlichte kamer. Met zware tralies
afgezette vensters laten het zonlicht
door. Nauwelijks waren we binnen of
we hooTden geschreeuw. Het kwam uit
de 25 cellen, die hier in enkele rijen bij
elkaar liggen. De bewakers brachten het
eten rond en dé gevangenen reageerden
hierop zodanig dat het voedertijd in een
dierentuin geleek De vrij grote cellen
bevatten een slaapbank met een deken,
een betonnen toilet, een kleine wasge
legenheid en een plank om iets op te
zetten. In 4 der cellen ontbreekt alle
licht. Dit zijn de zgn strafcellen en hier
is ook geen enkele accommondatie- Er is
alleen een gat in de vloer, waardoor alles
wegloopt. Het eten is vrij behoorlijk:
pap. brood, koffie, soep, gekookt vlees
en aartüappelen.
Tweedaagse opstand
Bij aankomst krijgen de gevangenen
allen een blauwgrijze overall. De bezit
tingen worden afgenomen, behalve
bak, lucifers, een tandenborstel,
kam, een scheerapparaat en zeep; alles
natuurlijk onder strenge controle. Bij
overtredingen \<rordt alles afgenomen.
Tweemaal per maand krijgen ze film
vertoningen en op Zon- en feestdagen
worden er gramofoonplaten gedraaid.
Afwisselend worden er Zondags Protes-
tanse en R. Kath. kerkdiensten gehou
den. Een bibliotheek met 9000 boeken
staat hun ten dienste, benevens enkele
tijdschriften. Het meest geliefd is e
lectuur van deGrondwet en de
slagen van het -Parlement. Velen zijn
er geregeld mee bezig verweerschriften
op te stellen en een beroep uit te lokken-
In Mei 1946 is het een aantal despera
dos gelukt een tweedaagse opstand te
?ren. Twee dagen wisten de zwaarste
misdadigers een aantal cellen bezet te
houden, doordat zy er in slaagden van
ln een val gelopen bewakers de sleutels
en de vuurwapens te nemen. De opstand
werd tenslotte onderdrukt doch niet
nadat 2 bewakers en 3 gevangenen ge
dood en 15 gevangenen gewond waren.
BU ontsnapping gaan direct de sirenes
loeien en worden op het eiland wacht
posten uitgezet. Een moiorsloep gaat
rond het eiland cirkelen.
Zo is Alcatraz omgebouw-d tot een ge
ducht bastion, waaruit ontsnappen zelfs
de meest geslepen figuren der
Amerikaanse onderwereld, zo goed als
onmogelijk is geworden.
(Nadruk verboden)
SPAKENBURGERS MET YACANTIE
rpOEN de spanning was gebroken en.
hij de zekerheid had, dat de Hon
gaarse grens ver achter hem lag, kon
Sandor pas toegeven aan de vermoeid
heid, die zijn leden deed trillen. Zorg
zaam met een deken toegedekt, in een
gemakkelijk hoekje achterover geleund
sliep hij in, slechts nu en dan opge
schrikt door het fluiten van een passe
rende trein en het lawaai op de tussen
stations.
Bij de Duitse grens controleerde een
Russische treinpatrouille de bagage en
de papieren. Toen de onderofficier de
talrijke Hongaarse stempels, versierd met
de gekruiste zeis en het zwaard, zag,
kreeg Sandor de papieren verder onge
lezen terug. „Hungarian. Gut. Kame-
rad" .knikte de Rus. Zijn mager gezicht
met de vooruitspringende jukbeenderen
bleef onbewogen, maar in de donkere,
melancholieke ogen meende Sandor een
glimp van spot te bemerken.
Aan het Berlijnse Potsdammer Bahn-
3f moest iedereen de trein uit. Reizi-
?rs, die verder naar het Westen moes-
•n en daarvoor geldige papieren had
den, moesten bij de Bahnhofs Komman-
dantura de nodige formulieren afhalen,
e meeste reizigers echter zwermden
inuit het halfverwoeste station de
lines van de Rijkshoofdstad in.
Aarzelend, meegeduwd door de opdrin
gende massa, niet wetend waar anders
heen te gaan, liep Sandor met de stroom
de buurt var. de Potsdammer
Platz verdwenen steeds meer reizigers in
de koffiehuizen der zijstraten en de rest
erspreidde zich in verschillende richtin
gen.
Sandor en Olgina. hadden van het sta
tion af onbewust een man en een vrouw-
gevolgd, die in hetzelfde compartiment
hadden gezeten. Uit hun kleding bleek,
ze stadsmensen waren en het dialect
ze spraken, deed vermoeden, dat ze
Boedapest kwamen. Hun bagage be-
beddetijk,
sneeuwde bergen, op dat kalender
schutblaadje „Seasons Greetings" (zoiets
als „alle goeds in het nieuwe jaar").
Neon en zalmen
Wanneer iemand zélf zijn uithangbord
schilderde, ging ie er onmiddellijk op af.
en zei: „Weet je wel dat de hele town
over de grond ligt van 't lachen over
jouw uithangbord? Laten wij nou eens
praten, Bill kan er vast nog wel iets aan
„Ik hept'er nèüw eentje onder hande",
zei Bill, „mèn, toen ik d'r so aon besig
was, foelde ik me nèt een artiesjt. Fijn
hoor Een grote berg weet je wel, hele-
maol compleet-met sneeuw en fan alles
en aon weerssije twee fan die salleme.
Werkelijk machtige fisse".
De berg had iets van een oliebol met
poedersuiker, maar de twee zalmen
sprongen werkelijk zó gracieus langs de
berghelling, dat het onvermijdelijk al tou-
risten zou regenen vóór de opdracht
gever het reclamebord goed en wel bij
vacantie-buiten had opgehangen.
.Ik hep ook so'n neon-sain op me dak",
Bill. „Het is nog wel geen echt neon,
lor toen ik 't de eerste aofend op me
panne had staon, kwam de buurman
waorschuwe datt'r brand was. Mojje effe
naogaon off't ook effect hep!"
„Wat vind je nou van de Canadese
meubels, Bill?" vroeg ik tenslotte in een
enthousiasme-pauze, „Om je de complete
waorheid te fertellefoor mijn is 't
maor een sootje puin".
Heel Keremeos had z'n ogen uitgeke
ken naor de babytruitjes, die ze voor dc
nieuwe (zeer welvarende* baby hadden
gebreid: verder wist (volgens Bill) de
hele town dat z'n vrouw ,.so sir.delijk
was. Dat hep je hier ook so niet hoor".
Nou, wilde ie nog aan „Folendamsje
costuums" ziien te komen. „Om Holland
meer bekendheid te geefe. begrijpjewel.
„Ze hadden al een paar uitvoeringen ge-
Liedjes,
r wat fan die Holland-
„Verdien je daar nog wat aan, Bill?"
„Neej; een fry etentje, weet je wel, een
taortje op so'n feestaefend. Driemoal
liete se ons op 't toneel terug komme foor
„Die Mole", weet je wel, en.... enne
„Saone Maarijs", enneOp die
woelige baore" Machtig man!"
Zei Bill van Unen toen ik afscheid van
'm nam: „Je hep hier reuse kans om
fooruit te komme- Heel Kóénada is van
Uitkijken naar iets anders
Toon Heslenfeld liet me z'n sollicitatie
brief voor de Shell lezen. Hij had „erva
ring in mechanisch werk. sprak zijn drie
talen behoorlijk, kon autorijden, was van
een „well tot do family" in Nederland.
Het was een goede solicitatiebrief. Net
voor de bus vertrok, riep ik nog in een
plotselinge opwelling: „Laat er dat var.
die goede familie maar beter uit."
In Nederland zou de naam „Heslenfeld"
bij diverse sollioitaties al een aanbeve
ling op zioh geweest zijn: een immigrant
in Canada deed afstand van deze voor
delen: niemand interesseerde zich wie
iemands vader was; men werd gewogen
op eigen capaciteiten.
Ik zwaaide nog een keer. toen de Grey-
houndbus (WinnipegVancouver* begon
te grommen, zag nog net, hoe Toon zich
omkeerde en alleen terug het kleine dorp
inliep, waar ergens zijn boer wachtte
met de truck. Zittend op de open kleine
truck zou hij terug-geraced worden, diiep
de SimiLkamin Valley in. Naast hem op
de open truck zouden de blikjes ramme
len in een gTote papieren zak, alle inko
pen voor een hele week: de soep, de melk
de koffie, etc.
„Ik denk dat ik deze week eens
griésmeel koop", had ie gezegd, en
we vertrokken, had ie het nog haastig op
zijn boodschappenlijstje geschreven.
„Oh. ik ga eens op m'n feemak uitkij
ken naar iets anders", zei ie nogmaals,
toen we afscheid namen.
Heel Canada was nog niet van hem.
Kon nog komen.
grote reiszak v
man op zijn schouder droeg e
rieten handkoffer.
de
Die moesten ook vluchtelingen zijn,
dachten Sandor en Olgina en zy volgden
het echtpaar, dat de weg in Berlijn wel
icheen te kennen. Na enkele straten te
hebben doorkruist, gingen de stedelingen
een koffiehuis binnen en omdat dit
tegen etenstijd een verstandig besluit
scheen, volgden vader en dochter hen
qP dit middaguur zaten vele werklieden
hun brood op te eten en er was
slechts één tafeltje vrij. zodat de vier
Hongaren dit moesten delen. Even gleed
trek van schrik over het bleke gelaat
de vrouw, toen Sandor iets tegen zijn
dochter zei, maar een blik op hun reis-
ik was voldoende, om hen als lotgenoten
doen kennen.
Toen de dienster even later de
vier koppen dampende surrogaatkoffie
acht, waren de vier landgenoten al
druk in gesprek. Zo hoorde Sandor. dat
Alexow Mertvik ingenieur was geweest
en chemische fabriek. Enkele weken
geleden was het bedrijf genationaliseerd
en kwam er een nieuwe directeur, v
enige prestatie was geweest, dat hij als
voorman in diezelfde fabriek een
munistische cel had gevormd en dat hij
de kapitalistische directeur tijdens de
machtsgreep drie tanden had uitgeslagen.
Natuurlijk liep de fabricage spaak en
de verantwoordelijk gestelde ingenieur
was juist op tijd gevlucht om zijn arres
tatie wegens sabotage te ontlopen.
Sandor was heel blij, dat hij deze man
had ontmoet, want Alexow Mertvik was
een man van de wereld, die Berlijn en de
Berlijners kende. Hij wist de Hongaarse
florints met slecht? de helft verlies in
te wisselen voor Oostmarken en die weer
met vier tegen één om te ruilen voor
Westmarken. Hij wist een behoorlijk
maal te krijgen en hij was het, die daar
na op weg ging om iemand te zoeker
hen naar de Amerikaanse zone kon
brengen.
Het was reeds donker, toen hij terug
kwam met een kleine man, die een chauf
feurspet droeg.
„Hij zegt, dat de enige plek, waai
overtocht mogelijk is. de Potsdammer
Platz is", vertaalde de ingenieur „Maar
het is moeilijk en gevaarlijk. Er is
strenge Russische bewaking en er wordt
geschoten op ieder, die ongecontroleerd
naar de overzijde tracht te komen".
„Maar dat is verschrikkelijk!" i
Sandor ontsteld. „Wat moeten we i
„We kunnen maar één ding doen
dat is: oversteken ondanks het gevi
We kunnen niet meer terug. Deze chauf
feur zegt. dat de enige mogelijkheid is.
om het per auto te doen. Langzaam het
plein oprijden naar het wachthuisje en
dan met vol gas er vandoor. Hij heeft een
auto, die hij ons wil verkopen. Het is een
oud vehikel, maar de motor is nog goed.
Hij vraagt er tweeduizend Westmarken
voor. Als alles goed gaat, kunnen wij op
een bepaald adres in de andere zor
auto voor vijftienhonderd mark
verkopen. De wagen heeft de rit al twee
maal gemaakt".
„Wij hebben vijftienhonderd mark",
Ms we de auto dus samen betalen, hou
den wij nog vijfhonderd mark over en in
'imerikaanse zone zullen ze ons wel
verder helpen. Wij hebben immers Anto-
nins brieven op papier van de Ameri
kaanse regering".
„Als jullie het durven, zullen wij het
vagen", zei de ingenieur.
„Het moet wel", stemde Sandor toe.
,Wij hebben geen keus".
Vlak voor hij zijn Zaterdag-inkopen ging doen, moest Toon Heslenfeld
Iachterste van de twee) opnieuw zijn laarzen aantrekken om temidden van
muskieten (zie halsdoekde irrigatie-leidingen te verleggen.
jQE voorbereidingen
;nel ge
maakt. De auto, een kleine bestelwa
gen, bood ruimschoot plaats aan vier
personen.
„Allen zo diep mogelijk wegduiken",
beval de chauffeur.
Alexow Mertvik kroop achter het
stuur. Zijn vrouw kwam naast hem.
Sandor en Olgina klommen achterin en
strekten zich plat op de grond uit Ze
lagen dicht tegen elkaar aangedrukt en
Sandor kon het beven van haar lichaam
Toen reed de auto weg en draaide een
zijstraat in. Om hen heen rumoerde het
stadsverkeer. Ze konden dus nog niet
op het grote plein zijn. Toen werd de
snelheid opgevoerd en Sandor voelde zijn
hart bonzen in zijn borst. Nu remde de
ghauffeur af, minderde vaart, alsof hij
zou stoppen, maar dan schoot de auto
plotseling voorujt, met vol gas en ron
kende motor. Tegelijk klonken van twee
kanten geweerschoten, daarna het blaf
fend geratel van een mitrailleur
De bestuurder liet de wagen scherp
naar links zwenken, toen naar rechts om
de« soldaten geen gelegenheid te geven
hun wapens te richten. Plotseling een
scherpe bocht, gevolgd door remmenga-
knars. De auto stopte schokkend voor
het schildwachthuisje in de Amerikaan-
Olgina had tijdens de korte rit de ogen
gesloten. Door de snelle wendingen was
ze tegen haar vader aangeworpen en toen
de auto stopte, hield ze de arm van de
oude man nog omklemd.
Amerikaanse soldaten omringden de
wagen. Een van hen reikte haar de hand
om te helpen uitstappen, maar toen ze
zich oprichtte, deinsde hij terug. „Ze is
ernstig gewond", zei hij verschrikt.
Niet begrijpend volgde ze zijn blikt
haar mantel was nat van bloed, dat traag
op de grond drupte.
Maar ze voelde toch geen pijn.
In een plotselinge opwelling van wur
gende angst wendde zij zich om naar
haar vader. De oude man lag onbeweeg
lijk en op de bodem van de wagen breid
de de donkere vlek zich langzaam uit.
Vaag herinnerde ze zich nog de komst
van een ambulance-automannen in
witte jassen, die haar vader voorzichtig
op een draagbaar legdeneen lange
gang, waar ze plotseling duizelig werd
ttW vader ls rustig gestorven", zei de
officier tegen de snikkende vrouw
tegenover hem. „Alleen dacht de zuster,
dat hij iets van waarde bij zich had, dat
hij wilde aanduiden. Maar in zijn zak
vond ze alleen deze brieven, geschreven
door een gedetineerde in de gevangenis
van Detroit. Dit zijn ze:
Amerikaans Staats Departement
Dienst van het Gevangeniswezen
te Detroit.
In een kamp voor „Verplaatste Per
sonen" werd twee dagen later een naam
toegevoegd aan de lange lijst namen
van hen. die thans vijf jaar na de oor-
1 °S nog wachten op de bevryding van
hun vaderland.
Er zijn duizenden namen en in elka
naam kan men een levensgeschiedenis
lezen, een drama van een verwoest be
staan. Maar de wereld leest die geschie
denis niet. Ze leest slechts:
H 34117: Tarassow, Olgina.
Nationaliteit: Hongaars. Familie: gean.
