Zelfs zonder security checks waande
men de agenten in veiligheid
Verwondering
bij Duitsers
EE
:r.;r.E E E E E
EËiEEE
iiiiiiiiiiiiiii ii::: E E Ei Ei E E
EE
E E E iiiii E E E iiiiiiiiii
E T.
E E iiiii E iiiii E E E E
Geparachuteerde agenten bij
het England-Spiel
Luitenant ter zee Van Hamel was de
eerste agent, die gedropt werd
England-Spiel was mogelijk
PACT7JA B
Gedropte mannen mister voldoende
middelen om uit gevangenschap
te waarschuwen
Indien het England-Spiel niet te wijten is aan verraad, hoe moet
dit spel dan verklaard worden? Het is begrijpelijk, dat de Parlemen
taire Enquêtecommissie bij deze belangrijke, ja beslissende vraag
uitvoerig stilstaat. De Duitsers, die door de commissie gehoord zijn,
hebben toegegeven, dat zij deze vraag zelf niet hebben kunnen be
antwoorden. Ze hebben er zich alleen over verbaasd, dat ze dit spel
zo lang hebben kunnen spelen.
De Duitsers hebben aangenomen, dat
alle uit Engeland gedropte agenten
hun „security checks" aan hen heb
ben uitgeleverd. Verder moest het
hun wel opvallen, dat er gedurende
het England-Spiel geen controle-agen
ten zijn gedropt, hoewel dit ook be
paalde bezwaren zou hebben gehad.
Uit de gevangenneming van zulk een
agent, die met een bijzondere legiti
matie moet zijp toegerust en veel
wetenschap moet hebben, zonden
grote gevaren kunnen ontstaan. Im
mers, de Duitsers zouden op deze
wijze veel van hem te weten kunnen
zijn gekomen en eventueel een van
hun penetratie-agenten hebben kun
nen uitrusten met het legitimatie
bewijs van de contróle-agent. Ook
heeft het de Duitsers verwonderd, dat
er eerst niets van de débacle
gelekt,
De Enquêtecommissie acht dit in het
algemeen juiste opmerkingen,
wil toch de feitelijke situatie
periode van midden 1942 tot midden
1943 niet uit het oog verloren
Er waren toen in het geheel geen in
lichtingenagenten in Nederland werk
zaam en alle gedropte agenten zaten
gevangen. De enige, die vry was,
Dessing, had geen verbindingsmoge-
lykheid.
De gedropte agenten beschikten,
behalve over hun security checks,
niet over een speciaal middel
bij hun eerste uitzending door een
bepaald bericht onmiddellijk
geven, of zij gevangen genomen
waren of niet. Dit is een tekortkoming
aan Engelse en Nederlandse zijde.
Duitse marconist
Hoe zeker de Duitsers waren van
hun spel, blijkt wel hieruit, dat zij,
na aanvankelijk de agent Lauwers
zelf te hebben laten seinen, deze na
een aantal maanden hebben vervan
gen door een Duitse marconist. Bo
vendien is vast komen te staan, dat
verschillende lijnen werden bediend
door eenzelfde marconist van de
Ordnungspolizei. Hieruit blijkt wel,
dat men in Engeland onvoldoende of
in het geheel niet heeft gelet op het
seinschrift van de agent.
Wat .hebben de agenten met hun
security checks gedaan? De agent
Lauwers heeft met nadruk bevestigd,
dat hij zijn check niet aan de Duit
sers heeft afgegeven. Hij bezat er
slechts één en deze bestond hierin,
dat hij in de zestiende letter of in een
veelvoud daarvan een opvallende fout
in zijn telegram moest maken. Daar
volgens Lauwers in twee van zijn
laatste berichten deze fout
woord „stop" was gemaakt, heeft hij
aan de Duitsers verteld, dat zijn
check hierin bestond, dat hij in het
woord „stop" een fout moest seinen.
Ook Dourlein heeft aan de com
missie medegedeeld, dat hij niet zijn
juiste security check aan de Duitsers
heeft afgegeven, maar een check,
welke hij oorspronkelijk had moeten
gebruiken, doch die korte tijd vóór
zijn uitzending is veranderd in een
nieuwe, welke hy niet heeft afgege
ven.
„Er komt een nieuwe"
Toen een door de Duitsers gevan
gengenomen agent door een Duitse
marconist zou worden vervangen,
lieten de Duitsers hem seinen, dat er
een nieuwe marconist in zijn plaats
zou komen. Uit Engeland kreeg hij
toen de boodschap, dat hij die nieuwe
marCühlst van zijn security check op
de hoogte moest brengen.Wel een
bewijs intussen, dat hij zijn check
niet had afgegeven.
Wat betreft het afgeven van de
eecurity checks aan de Duitsers, ver
keerden de agenten in het England-
Spiel wel in een uiterst ongunstige
positie. Ze werden immers gevangen
genomen onmiddellijk na de parachu
tering, waarbij hun bleek, dat de
Duitsers vrywel van alles op de hoog
te waren. Zo kon gemakkelijk de ge
dachte bij hen postvatten, dat de
vijand toch alles wist en dat het geen
zin had, iets voor hem achter te hou
den. Men kan een agent, die onder
die omstandigheden zijn check af
geeft, geen verwijt maken. Buitendien
is de conclusie gewettigd, dat ver
schillende agenten toch hun check
Beginnersfouten
In het begin werden de meest
opmerkelijke fouten gemaakt Zo
kreeg de saboteur Taconis uit
Londen zilveren guldens en rijks
daalders mede, tóen deze hier al
een zuinig bewaarde zeldzaamheid
waren geworden. Twee agenten
werden afgeworpen, vrijwel ge
kleed als tweelingbroers, gelijke
jassen, gelijke dassen, dezelfde
koffertjes met zenders later
werden mensen, die ook zo'n
koffertje op straat met zich droe
gen aangehouden en gevisiteerd
waardoor zij bij het ontmoeten
van een marechaussee belangrijk
'zaten te knijpen.
Hoe is het dan toch mogelijk, dat
men van Engeland uit desondanks het
zendverkeer b.v. met Lauwers heeft
voortgezet en over zijn verbinding
nieuwe agenten heeft aangekondigd?
En dit ondanks het feit, dat Lauwers
reeds door de Duitsers gevangen was?
Bij het onderzoek naar deze vraag
is de Enquêtecommissie in de eerste
plaats gebleken, dat een deel der tele
grammen verminkt in Engeland aan
kwam. Slechts een klein percentage
was volkomen ongeschonden. Som
mige Nederlandse officieren hechtten
dan ook weinig waarde aan een
security check als die van Lauwers,
waarbij slechts één letter in het ge
hele telegram fout geseind moest
worden.
Test questions
Het is geen wonder, dat de security
checks in de loop van de oorlog steeds
groter in aantal en ingewikkelder zijn
geworden. Daar was reden voor. Bo
vendien werd later hóe langer hoe
meer de zgn. test question (ook
special check genoemd) ingevoerd,
welke hieruit £>estond, dat de agent
op een van tevoren afgesproken wil
lekeurige vraag een eveneens van te
voren afgesproken willekeurig ant
woord moest geven.
Ter meerdere veiligheid kwamen
daarenboven later nooit van tevoren
afgesproken vragen voor, welke slechts
een bepaalde agent kon beantwoorden
doordat de vraag b.v. betrekking had
op een feit, dat hij met een van'zijn
officieren persoonlijk had beleefd.
Uit alle^ blijkt, dat men in Engeland
aan security checks slechts betrekke
lijk geringe waarde hechtte en daLhet
weglaten van de juiste checks niet van
doorslaggevende betekenis werd ge
acht. Het was verkeerd, dat aanvanke
lijk de agenten met zeer simpele checks
terd, maar toen was de ramp
England-Spiel reeds geschied.
Inderdaad had men in Engeland wel
gezien, dat er van Lauwers telegram
men binnenkwamen zónder security
check, maar men had dit feit afgewo
gen tegen andere argumenten, welke
pleitten voor de conclusie, dat hij nog
in veiligtteid was. Daarom besloot
men, het seinverkeer voort te zetten.
Dit was dus een vergissing, maar een
beslissing welke men na ernstige over
weging nam. Eenmaal "zo beslist, was
voor de Duitsers de weg geopend om
het spel te spelenOok bij andere
agenten is men in Engeland tot de
conclusie gekomen, dat het ontbreken
van de security check geen reden tot
argwaan behoefde te zijn, gelet weer
mede op het feit. dat vele telegrammen
verminkt overkwamen. Ook kon im
mers het ontbreken van een security
check een gevolg zijn van nervositeit
van de agent.
Ph
y«
IWi OUT STATION to HOME STATION
Een stukje van een code. die de agenten by bef zenden van hun betichten ge
bruikten. Simpel om te zien. maat waardevol
- - ^r. ZATERDAG 15 JULI 1950
DE commissie heeft in haar rapport lijsten gegeven van alle
agenten, die in het kader van het England-Spiel gedropt werden.
Hieronder drukken we die lijsten af. Ze geven het trieste beeld van
het verloop van heel deze ongelukkige affaire. Duidelijk springt in
het oog, hoe volkomen onwetend men in Londen geweest moet zijn
omtrent de ware situatie hier te lande. Wanneer men de kolommen
drie en "vier met elkaar vergelijkt, ziet men, dat vrijwel alle agenten
gearresteerd zijn op het zelfde ogenblik dat ze werden gedropt. In de
laatste kolom vindt men het droevig resultaat van dit alles. Vijftien
omgekomenen in de eerste groep van achttien en 34 die de dood
vonden in de tweede groep van 37.
Dè eerste groep werd uitgezonden door de Engelse S.O.E., die tot
doel had het bevorderen van het verzet in de bezette gebieden en
het plegen van sabotage. De tweede groep werd uitgezonden in samen
werking van de S.O.E. met de B.V.T./M.V.T. (de dienst van kolonel
De Bruyne). De derde groep waren agenten met speciale opdrachten,
die werden uitgezonden door het bureau M.V.T. in samenwerking
met de S.O.E.
Luit. ter zee Van-Hamel
Veel agenten heeft de C.I.D. onder
leiding van de heer Van 't Sant niet
naar het bezette gebied uitgezonden.
Welgeteld waren het er vijf. Een vrij
werden uitgerust. Later is dat ver be-1 pover getal meent de commissie. Maar
die werden uitgezonden waren wel
agenten van formaat.
In elk opzicht geldt dit voor de eer
ste agent, die reeds op 28 Augustus
1940 werd gedropt, de ltz: II L. A. R.
J. van Hamel. Met grote tact, voor
zichtigheid en flair heeft deze agent
van klasse zijn opdracht vervuld om
zoveel mogelijk zendergroepen en spi-
onnagecentra te stichten. Verschillen
de van deze groepen hebben tot eind
November 1940 contact gehad met
Engeland en de nodige telegrammen
gewisseld. Ze wisten van eikaars be
staan echter niet af.
Van Hamel verrichtte op die wy ze
grondleggend werk. En indien hij. wat
de bedoeling was, bij zijn terugkeer
in Londen hoofd zou zijn geworden
van de inlichtingendienst, dan zouden
er hoogstwaarschijnlijk minder gre
fouten zijn gemaakt, want dan hai
iemand aan het hoofd gestaan, die met
kennis van zaken had kunnen op
treden ten aanzien van de Nederland
se toestanden. Zover is het echter nie
gekomen. Van Hamel werd toen hij
terug zou keren gearresteerd 'en
heeft Londen nooit weergezien.
Uit de resten van één dezer groepen
(de groep Van Hattem) werd hier de
Orde Dienst (O.D.) gevormd.
Pech
In de nacht van 12 op 13 October
zou op het Tjeukemeer een vliegtuig
door reeks van rampzalige fouten
(Vervolg van vorige pagina)
quêtecommissie hierover enkele harde
neten kraakt, evenals over het feit,
dat aan Dourlein en Ubbink nimmer
•n onderscheiding is verleend.
Ook hebben nog enkele andere door
de Duitsers gearresteerde agenten ge
tracht uit de gevangenis te Haaren te
breken. Zy zijn echter later weer aan
gehouden. Alle agenten werden in
April 1944 naar Duitsland gevoerd en
daar vermoord
Belotte gebroken
De Duitse Abwehr had beloofd, dat
alle door het England-Spiel gevangen
te nemen agenten niet voor de krijgs
raad gebracht zouden worden. Die be
lofte is de Abwehr niet met alle kracht
nagekomen. Het Reiohssicherheits-
hauptamt had de door de Abwehr ge
geven belofte bevestigd, maar heeft
de zaak geheel in eigen handen ge
nomen Na een verblijf van enige
maanden te Assen heeft men de agen
ten naar een kamp in Duitsland ge
bracht. Veertig van hen zijn in Sep
tember 1944 vandaar naar Mauthausen
gevoerd en aldaar de dood ingejaagd.
Waarschijnlijk hebben de anderen el
ders eenzelfde lot ondergaan.
Aangenomen moet worden, dat dit
gebeurd is krachtens de barbaarse re
geling, neergelegd in de „Aktion Ku-
gel", volgens welke bij ontvluchting
niet alleen zij, die een poging tot ont
vluchting hadden gedaan, maar ook de
overige personen van de desbetreffen
de groep konden worden gefusilleerd.
Deze van elk rechtsgevoel gespeende
maatregel is blijkbaar op de agenten
toegepast, waarbij aan het begrip fusil
leren door het Reichssicherheitshaupt-
amt een interpretatie is gegeven, ge
heel in overeenstemming met de op-
:ttingen van dit beruchte instituut.
Een bekend voorbeeld van de wijze,
waarop de Duitsers met behulp van
het England-Spiel penetraties uitvoer
den in de illegaliteit om zo groepen
hiervan op te rollen, is de arrestatie
van het Nationaal Comité.
Nationaal Comité
Zoals men weet, was dit Comité ge
vormd door de samenwerking van de
leiders der grote vooroorlogse politieke
partijen, die op deze wijze voorberei
dingen troffen om aan Nederland na
de bevrijding politieke leiding te kun
nen geven. Ook trachtte het Comité
contact met de Nederlandse regering
te Londen tot stand te brengen om deze
te lichten over de politieke situatie
Nederland. Een van de leden van
het Comité, de heer Vorrink. was
bovendien, in samenwerking met an
deren, bezig een 6pionnage- en sabo
tagegroep in het leven te roepen,
waarvoor eveneens contact met Enge
land noodzakelijk was.
Een der afdelingen van de S.O.E.,
welke zich ten doel stelde de stimu
lering van en de hulp 'aan het bur
gerlijk verzet, speciaal in de vroegere
N.V.V.-kringen, waarbij tevens werd
getracht bekwame saboteurs uit dezs
kringen aan te trekken, zocht van. En
geland uit contact met Nederland.
Buiten medeweten van de officiële
Nederlandse instanties, doch na óver
leg met de heer Sluyser, werd in Fe
bruari 1942 de agent Dessing naar Ne-
zetten tegen ondergrondse nazi-orga
nisaties, aangezien men een langduri
ge tegenstand van deze organisaties in
Duitsland verwachtte. Men achtte hem
geschikt voor deze taak, daar de Duit
sers vertrouwen in hem zouden stel
len en het geen achterdocht zou wek;-
ken, indien hij daar opdook, aange
zien hij uiteraard gezocht werd door
de gealliëerden. Anderzijds meende
men, dat er geen gevaar bestond, dat
Van der Waals zou deserteren, omdat
hij zijn positie tegenover de Neder
landse justitie kon verzachten door
dit werk met succes te doen.
Nadat op 29 Mei 1945 het Bureau
Nationale Veiligheid was opgericht,
werd mr. Einthoven, het hoofd van
het B.N.V., van deze Engelse bemoei
ingen vertrouwelijk in kennis gesteld.
Details werden hem niét meegedeeld.
Zo vernam hij niet de verblijfplaats
van Van der Waals. De plannen met
betrekking tot Van der Waals werden
hem medegedeeld, opdat hij als hoofd
van het B.N.V. niet tevergeefs naspo
ringen naar hem zou doen. De heer
Einthoven stond op het standpunt, dat
de Engelsen het recht hadden, aldus
met Van der Waals te handelen, daar
tot 15 Juli 1945 het Legal Agreement
gold, krachtens hetwelk Van der
Waals onder de jurisdictie van het ge
allieerde leger viel.
Onderwijl werden door de P.R.A. te
Rotterdam nasporingen naar Van der
Waals gedaan, waarbij kwam vast te
«taan, dat deze tot 19 April 1945 te
Zuidlaren was gesignaleerd en sinds
dien in geallieerde handen was.
Januari 1946 kwamen deze stukken in
handen van mr. Einthoven, die zich
hierop tot de Engelsen wendde, daar
hij thans niet meer uitsluitend over
Nationaal Comité an'in de groep rond-l^^^f»^ ^edeling
nn, rio w* Vnrrinir na Ho orroofofio *cmKte. dat van der waals m Engelse
I handen was, doch over officiële gege-
derland gezonden, die o.m. contact
moest opnemen met de heer Vorrink.
De legimitatie bestond uit een foto
van het dochtertje van de heer Sluy-
waarby uit de kleding bleek, dat die
foto te Londen was gemaakt. Langs
deze weg kwam Dessing in contact
met de heer Vorrink. Daar Dessinj
niet beschikte over een marconist ei
een zender, werd hem op 28 Maart
1942 van Engeland uit de marconist
Molenaar gezonden, die echter bij zijn
parachutering sneuvelde. Samen met
hem sprong Andringa, die het zendtoe
stel en de bescheiden kon redden, doch
geen contact met Dessing tot stand
kon brengen.
Opnieuw geprobeerd
Andringa werd op 28 April 1942 ten
gevolge van het inmiddels begonnen
England-Spiel gearresteerd. Zoals men
weet, is Andringa er desondanks in
geslaagd, Dessing te waarschuwen. Op
23 Juli 1942 werd de agent Van He-
mert uit Engeland naar Nederland ge
zonden, die gearresteerd werd, doch
later toch uit Engeland de op
dracht kreeg, rechtstreeks contact met
de heer Vorrink op te nemen. Hij
had als legimitatiemiddel eenzelfde
portretjé meegekregen als Dessing. De
Duitsers hebben toen Van der Waals
ingeschakeld, die met het portretje
via de. heer Van Looi bij de heer
Vorrink terecht kwam. Zoals bekend
heeft Van der Waals zich toen bij de
heer Vorrink definitief kunnen legi
timeren, toen hij Wist te voldoen aan
het verzoek om een bepaalde Radio
Oranje-boodschap te doen uitzenden.
Deze van elk rechtsgevoel gespeende
de heer Vorrink. Bij de arrestatie
op 10 Maart 1943 van Van Tijen, die!
door bemiddeling van Van der Waak
zogenaamd per vliegtkiig naar Enge
land zou gaan, konden de Duitsers nog
beslag leggen op een belangrijke hoe
veelheid bescheiden over het Natio
naal Comité en de groep-Vorrink. Op
1 April 1943 ging Schreieder over tot
arrestatie van het Nationaal Comité
en van de groep-Vorrink. De Duitsers
hebben toen nog een telegram naar
Engeland gezonden, waarin de betrok
ken agent mededeelde, dat hij het con
tact met de heer Vorrink had afgebro
ken. omdat waarschijnlijk een pene
tratie had plaats gehad.
Luguber succes
Uit het rapport van de Enquête
commissie blijkt nog eens ten over
vloede, dat het lugubere succes
Van der Waals in zyn hulp aa
Duitsers groot is geweest. Dit alles
was weer slechts mogelijk door het
England-Spiel. Wanneer Van der
Waals een zgn. Radio Oranje-bood
schap voor zijn werk nodig had, werd
deze door de Duitsers aangevraagd
via eqp van de lijnen der gevangen ge
nomen agenten, waarop de boodschap
prompt op de aangevraagde tijd door
kwam.
In April 1945 kreeg een speciale
eenheid van de Britse contraspionnage
Van der Waals te pakken. De Britten
besloten hem, daar hij over contacten
In Duitsland beschikte, aldaar in te
Van der Waals was inmiddels uit
Duitsland verdwenen, naar de Russi
sche zone gedeserteerd en weer
de Engelsen teruggekeerd, waarop de
ze hem gevangen hebben gezet. In
Augustus 1946 kwam eindelijk de toe
zegging, dat hij aan Nederland
worden uitgeleverd.
Moeilijke positie
Hoewel de Enquêtecommissie begrip
heeft voor de moeilijke positie, waarin
de heer Einthoven verkeerde, toen
hem vertrouwelijk mededeling werd
gedaan van de operatie-Van der Waals,
waartoe de geallieerden formeel het
recht hadden, meent zij, dat de heer
Einthoven stappen had moeten onder
nemen, dat Van der Waals na 15 Juli
de1945 (de datum van het aflopen van
oc'het Legal Agreement) ter beschikking
zou worden gesteld van de Nederland
se Justitie. Indien hem dit niet
gelukt, had hii er voor dienen te
gen, dat de Nederlandse regering op
de hoogte was gesteld.
Overigens is de Enquêtecommissie
van oordeel, dat is komen vast te staan,
dat de heer Einthoven geen voorstan
der is geweest van het uitzenden van
Van der Waals naar Duitsland en dat
dit zonder zijn actieve medewerking Is
geschied. Zodra hij meende tets tegen
deze uitzending te kunnen onderne<
dalen, dat hem naar Engeland terug
brengen Het was sieclit weer en
de daling kwam niets. De vol
gende nacht toen Van Hamel met zijn
roeiboot, waarin nog vier personen
(o.a. prof. Baas Becking) weer op het
Tjeukemeer dobberde, verscheen er
w.eer een vliegtuig, maar de landing
mislukte en onverrichter zake kon Van
Hamel met zijn gezelschap naar de
oever terugkeren. Daar werden ze aan
gehouden door een politievaartuig en
deze „goede vaderlanders" wilden niet
geloven dat Van Hamel c.s. de vogel
trek aan het bestuderen waren. Neen,
het waren Engelandvaarders en ze had
den opdracht het gezelschap te arres
teren. Het verzoek van Van Hamel
hem twee uur voorsprong te geven
werd afgewezen en zo eindigde de
werkzaamheid van luitenant Van Ha
mel in het Oranjehotel te Schevenin-
ln Scheveningen
Daar hebben de Duitsers hun tan
den stuk gebeten op de onverzettelijk
heid van deze rasechte Hollander. Al
hun geslepenheid, hun sadisme
dreigingen konden Van Hamel niet
aan het spreken krijgen. Geen enkele
naam kwam over zijn lippen.
Welke middelen men toepaste
hem aan het spreken te krijgen vertelt
het rapport aan de hand van een rap
port van een van de medegevangenen.
Op een nacht kwam de S.S. bij Van
Hamel met blanco papier en schrijf
materiaal en beval hem alles op te
schrijven, wat hij wist over de vijf
vorenvermelde punten, die hij tot nu
toe geweigerd had te beantwoorden.
Men zei hem, dat ze na twintig minu
ten terug zouden komen. Had hij niets
op het papier staan, dan zou'de eerste
van zijn medepassagiers doodgescho
ten wórden. Vervolgens zouden ze hem
opnieuw twintig minuten tijd geven
dit tweede tijdsverloop, indien
•r niets geschreven zou hebben,
de volgende van zijn medepassagiers
dood te schieten. Van Hamel zette ech
ter niets op papier. Na de eerste twin
tig minuten kwam men bij hem; men
zag, dat hy niets had opgeschreven
men zei, dat nu de eerste doodgescho
ten zou worden. Men liet de deur
zijn cel een weinig open en hij hoorde,
hoe een afdeling soldaten door de
gang marcheerde, het open- en dicht
sluiten van een celdeur, het weer
voorbij marcheren, het openen en slui-
i van de gangdeuren en vervolgens
de verte een geweersalvo. Dit her
haalden ze, telkens met tussenpozen
m twintig minuten viermaal.
Nadat de laatste van zijn medepas
sagiers zogenaamd was doodgeschoten,
kwamen ze bij hem in de cel. en
zeiden hem de verklaring op het pa
pier te zetten, want dat anders nu de
an Hers er aan zou gaan. Doch
Van Hamel bleef standvastig en schreef
niets op. Men kwam nu ook niet meer
bij hem. Na enkele uren ondraaglijke
spanning en zelfverwijten, kwam er
echter een Hollandse bewaker aan zijn
deur en fluisterde door het kijkgat,
dat dit slechts een vuile eomedie was
geweest en dat al zyn medepassagiers
nog in leven waren.
Koelbloedig
Ondanks alle bedreigingen verloor
Van Hamel zijn geestkracht niet. In
Februari 1941 deed hij zelfs een koel
bloedige poging tot ontvluchten.
Scheveningen had toen alleen Duitse
bewakers.- Van Hamel had bij het
terugkomen van een verhoor zijn
deurslot zo geblokkeerd, dat de deur
dicht ging en in het slot, doch dat hij
deze aan de binnenkant gemakkelijk
kon openen. Na zijn deur geopend te
hebben, bevrijdde hij de heer Hers en
zij liepen op klaarlichte dag naar de
uitgang; hy als een Gestapoman Duits
sprekend en zich gedragend als een
Gestapo-officier en de heer Hers als
zijn gevangene. Hij kreeg het gedaan,
dat alle deuren der gangen door de
S.S.-bewakers ontsloten werden e:
tot op de straat kwamen. Op dat
ment stopte echter een auto vai
S.S.-Sicherheitsdienst. De SS.-officier
hierinherkende hen en bracht hen
weer binnen. Was die auto niet geko
men, dan was hij beslist uit de handen
der Duitsers gebleven- Doch hierop
dreigde de S.S., wanneer zij nog één
poging tot ontvluchting zouden doen
en deze zou slagen, hun beider fami
lies in „Schutzhaft" te nemen.
Van Hamel werdtenslotte ter dood
veroordeeld en op de 16e Juni 1941
eindigde het leven van deze voortref
felijke verzetsman, toen hij te Laren
werd gefusilleerd.
3. Lauwers
(W/T)
4. Taconis
5. Dessing
6. Baatsen
7. Ras
8. Jordaan
(W/T)
9. Andringa
10. Molenaar
11. Kloos
12. Sebes
13. De Haas
14. Parleviet (W/T)
an Steen
an Rietschoten
17. Buizer (W/T)
Hubertus Mattheus
Gerardus
Thijs
George
Arnoldus Albert
Gozewijn Hendrik
Hendrik Johan
Leonardus
Barend
Hendrik
Johannes Henricus
Marie
Herman
Antonius
Jan Jacob
Johannes Jan
Cornelis
Gerard John
r-11-41
r-2-42
(-3-42
5-4-42
5-4-42
1-4-42
6-3-42
9-3-42
3-5-42
J8-4-42
1-5-42
9-5-42
28-4-42
29-5-42
29-5-42
22-6-42
22-6-42
na arrestatie ont
snapt en naar En
geland terugge
keerd. Als vlieger
RAF gesneuveld.
Op Noordzee ver
dronken bjj terug
keer n. Engeland
nog in leven
overleden
nog in leven
overleden
overleden
overleden
overleden
bij parachutering
overleden
overleden
overleden
overleden
overleden
overleden
overleden
overleden
Jambroes
Bukkens (W/T)
Beukema toe
Water
Droogleever
Fortuyn
Jongelie
Mooy
van der Giessen
Kamphorst
Koolstra
i. Pais
Hofstede
Steeksma
Macare
Pouwels
i. Dane
i. Bakker
de Kruyff
i. Ruseier
i. Ubbink
i. O ver es
Mej. Terwindt
van der Bor
Braggaar
Hulsteyn
i. van Os
i. van der Wilden
van der Wilden
Kist
i. Arendse
Boogaert
van Uytvank
I. Wegner
1. Rouwerd
i. De Brey
George Louis
Joseph
Karei Willem
Adriaan
Cornelis
Roelof Christiaan
Adriaan Klaas
Arie Cornelis
Pieter
Meindert
Michel
Hendrik Reinder
Humphrey Max
Charles Christiaan
Johannes Cornelis
Arie Johannes
George Lodewijk
Johan Bernard
Herman Johannes
Beatridj W. M. A.
Klaas
Cornelis Carel
Cornelis Eliza
Gerard
Pieter
Willem
Christiaan
Pieter Arnoldus
Pieter Cornelis
Anthonius
Frederik
Oscar Willem
Anton Berend
Laurentius Maria
26-6-42 26-6-42 overleden
26-6-42 26-6-42 overleden
24-9-42 24-9-42 overleden
1. Zembsch Schreve I Guido
2. Cnoops A. J. M.
3. van Schelle Jan David Anton
4. Grün Johan (Brutus)
24-9-42
24-9-42
24-9-42
24-9-42
1-10-42
21-10-42
21-10-42
21-10-42
24-10-42
24-10-42
24-10-42
24-10-42
27-10-42
27-10-42
28-11-42
;-ll-42
29-11-42
29-11-42
13-2-43
16-2-43
16-2-43
16-2-43
18-2-43
18-2-43
18-2-43
18-2-43
9-3-43
9-3-43
9-3-43
21-4-43
21-4-43
21-4-43
21-5-43
21-5-43
21-5-43
122-7-43
23-9-43
18-10-43
18-10-43
24-9-42
24-9-42
24-9-42
24-9-42
1-10-42
21-10-42
21-10-42
21-10-42
24-10-42
24-10-42
24-10-42
27-10-42
24-10-42
27-10-42
28-11-42
11-42
11-42
29-11-42
13-2-43
i-2-43
16-2-43
16-2-43
18-2-43
18-2-43
18-2-43
18-2-43
9-3-43
9-3-43
9-3-43
21-4-43
21-4-43
21-4-43
21-5-43
21-5-43
21-5-43
3-1-43 nog
overleden
overleden
overleden
overleden
overleden
overleden
overleden
overleden
overleden
overleden
overleden
overleden
overleden
overleden
overleden
overleden
overleden
nog in leven
overleden
overleden
overleden
overleden
overleden
overleden
overleden
overleden
overleden
nog in leven
overleden
overleden
overleden
overleden
overleden
overleden
Het uitzenden van agenten geschiedde later door het Bureau Inlichtingen onder
leiding van majoor dr. Somer. Het England-Spiel was toen vrijwel afgelopen. Wel
werden nog agenten gearresteerd, maar dat was het risico dat aan het werken
in geheime diensten vastzit.
Van de 43 uitgezonden agenten kwamen er nog 16 om het leven.
Him namen en de oorzaak van hun dood volgen hier:
P. Hoekman (5 Nov. '43 gesneuveld), H. van der Stok (2-2-44 gearresteerd.
-In concentratiekamp overleden.), J. H. Diesfeldt (12-7-44 gearresteerd, gefusil
leerd te Vught), H. Steen (14-3-44 gearresteerd, 5-9-44 gefusilleerd), J. Adriaan-
sen (14-7-44 gearresteerd, 8-8-44 gefusilleerd te Vught), H. Leus (17-12-44 ge
arresteerd, 8-3-45 gefusilleerd), M. W. van der Waal (27-4-45 overleden te Sand-
borstel), J. Blooys (31-12-44 gearresteerd en bij poging tot ontvluchten doodge
schoten), G. B. Buunk (10-2-45 gearresteerd, 4-4-45 gefusilleerd), G. F. Hooyer
(1-12-44 gearresteerd, 8-3-45 gefusilleerd), Jhr. R. de Brauw 14-10-44 gearres
teerd, 4-5-45 omgekomen in Neuengamme), C. H. van Bemmel (gesneuveld in
gevecht met S.D. 28-3-45 te Assen), H. Koopmans (10-11-44 gearresteerd, 8-3-45
gefusilleerd te Apeldoorn), F. J. Hoogewooning (27-2-45 gearresteerd, 8-3-45 ge
fusilleerd), M. R. Mulder (16-4-45 gearresteerd, 23-4-45 in gevangenis te Utrecht
overleden), E. W. Janzen (12-4-45 verdronken in Loosdrechtse plassen bij mis
lukte dropping).
men, heeft hij dit gedaan, totdat hij
tenslotte heeft bereikt, dat Van der
Waals weer in Nederland ter beschik
king van de justitie kon wqrden ge-1
steld. I
De gevangengenomen agenten (40 Nederlanders en zeven Engelsen) zijn in Sept.
1944 overgebracht naar het kamp Mauthausen. Op 5 September kwamen i*
daar aan. Ze ondergingen tegen de bestaande tegels in dezelfde behande-
'ing als de burgergevahgenen. De volgende dag werden ze als «leendragers-
olonne te werk gesteld. Ze moesten daarbij zeer zware steenlasten een 186
reden hoge trap opdragen, natuurlijk onder de nodige stokslagen van de Duitse
beulen. De Duitsers lieten het voorkomen alsof ze ontvluchten wilden, zodat alle
zevenenveertig agenten in enkele dagen gelusilleerd zyn.
