OUDEJAARSAVOND
Suriname door Nederland
erg verwaarloosd
\i I>oh cHeW>ü& CgMMem,
AREND KROMWEL is een postbode
van het Overijsselse platteland. Dat wil
zeggen, dat hij een wandelend postkan
toor is. Hij brengt de boeren dag in daj
uit, de inhoud van z'n tas: brieven van de
plaatselijke bureauhouder en van fami
lieleden, die naar Canada en Amerika
emigreerden. Kranten uit de stad en
Vrijdags de nieuwe radiobode. Hi
een gewichtig moment, als de boeren
Arend Kromwel, over de akkers heen,
zien komen. Ze scherpen hun gedachten
daarop: wat zou de bode vandaag in z'n
tas hebben? Geboorteberichten hier.
boodschappen van dood en bruiloft daar,
een postwissel van de kinderbijslag en
een brief van de jongen uit Indië.
„Drink-ie geen koffie?" vragen de
dankbaren dan aan Arend. En hij schuift
mee aan by de keukentafel, vertelt het
laatste nieuws uit de stad, waar het post
kantoor staat. Tegelijkertijd maakt hij
hun belasting in orde en het geld voor de
radiozegels. En de postwissel neemt hij zo
weer mee. met hun stoer neergeplette.
handtekening erop „Morgen komen de
centen", zegt hij dan. En gaat de deur uit.
Een onmisbaar man. De dominee heeft
dat gezegd, toen Arend Kromwel, die
ouderling in de kerk is, 25 jaar bij de
PTT. was. De dominee had gesproken,
na de postdirecteur en de voorzitter van
Arend's vakcentrale. „Ik moet altijd den
ken aan dat bijbelwoord: „Hoe liefelijk
zijn de voeten dergenen, die goede bood
schap brengen" als ik Arend Kromwel
zie", had de dominee gezegd. En die er
bij waren hadden instemmend geknikt.
Arend was hun man, een trouw man.
Denk nu niet, dat Arend Kromwel geen
vijanden had. Z'n voornaamste vijanden
woonden in Den Haag. want daar maak
ten ze een bezoldigingsbeluit, dat Arend
en z'n gezin doemde te leven op de grens
van een „ieder-het-zijne-armoede".
oudste zoon van Arend was een flinke
vent, die als kind al dominee had willen
worden. En hij kon aardig leren ook.
Maar 't was op klerk bij de boerenleen
bank uitgedraaid, want. Arend had geen
geld om de jongen te laten leren. Een
soortgelijk lot trof z'n jongere kinderen.
Het gevolg was. dat alleen de jongste, een
meisje, onderwijzeres kon worden, omdat
iedereen toen aan het verdienen was en
er voor dat kind een bedragje per jaar
overbleef om de kweekschool in de stad
te bezoeken. Over die dingen kon Arend
z'n bittere zorgen hebben. Dat ze hem,
als kleine ambtenaar, als ploeteraar, als
man, op wie toch een grote verantwoor
delijkheid rustte, nu nooit eens zo'n sa
laris hadden kunnen geven, dat hij het
idee had: „ik werk veel en lang, maar
waarderen het ook, m'n superieuren!"
In z'n gedachten hield hij, gaande over
de stille wegen van boerderij tot boer
derij, hele vertogen tegen die superieu
ren. wier salarissen wel erg superieur
aan de zijne zouden zijn. Zijn dagdroom
was een ontmoeting met de directeur-
generaal, persoonlijk, hier, op een van de
smalle landwegen en zijn grieven op het
presenteerblad van de begroeting. Hij
stelde het zioh voor: de machtige man uit
TOEGEZONDEN BOEKEN
C. T. Rombout: Hoger, sneller, verder.
Uitg Nieuwe Wieken, Amsterdam (324
blz.)
K. v. d. Geest: Deining. Uitg, v/h C. de
OBoer jr, Amsterdam (246 blz.)
Joris v. d. Bergh: Temidden der Kam
pioenen (4e druk), Amsterdamse Boek
en Courantendrukkerij-, Amsterdam
(200 blz.)
M. Bra-r.ts: Beknopte cultuurgeschiedenis
van het Vlaamse volk. Uitg. A. Mam-
teau, Brussel (525 blz.)
N. Meyboom-Veltman: Heieen heeft va-
camtie. Uitg. Kluitman, Alkmaar (180
blz.)
Kenneth Roberts: Opmars der Vrijheid.
Uitg. Strenigholt, Amsterdam (240 blz.)
Rudolf van Reest; De trouw der kleine
Luyden (3e druk). Uitg. Bosch Keu
rling. Baarn (372 blz.)
J. A. Kluyt en Ko v. d Laan: In de Am
sterdamse Jordaan. Uitg. A. G. Schoon-
derbeek. LaTen (197 blz.)
Dr A. Siaoo: Toelichting op de Augus-
tinus' belijdenissen. Uitg. Meinema.
Delft (308 blz.)
A. Nevens en H. Steele Commnager: Be
knopte geschiedenis om der V. S. van
Amerika. Uiig. Wereldbibliotheek, Am
sterdam (400 blz
Dr J. Luning Prak: De Polen van het
intellect. Uitg. Scheltema en Holkema.
Amsterdam (247 blz.)
Rex Warner: De Professor. Uitg. A. Man-
tea u, Brussel (281 blz.)
Robert Graves: De Argonaut ent och1*.
Uitg De Boekerij, Baarn (598 blz.)
J. F Cooper: De Hertendoder. Uitg. De
Sleutel. Amslerdam (323 blz.)
Henr. Roland Holst: Romain Rolland.
Uitg v/h va-n Ditmar, Amsterdam (181
blz.)
James Hilton: Vaarwel. Uitg. v/h van
Ditmar, Amsterdam (286 blz.)
M. Vasalis, Jeanne van Schaik-Willing en
mr E. Straat: Victor, het boek der
vrienden. Uitg. De Spieghel, Amster
dam (160 blz.)
Ferdinand Langen: Jacques en Jacque
line. Uitg. de Bezige Bij, Amsterdam
(197 blz.)
Piet Korthuys: In de -ban van de Tropen.
Uitg. Gébr Zomer en Keuning, Wage-
ninigen (208 blz.)
Anke Sarvaes: Internaat. Uitg. Hollandda,
Baarn; 5e druk (314 blz.)
Daphné du Maurier: De Generaal des
Konings. Vert. M. Elout. Uitg. A. W
Sijthoff, Leiden (336 blz.)
hartley C. Crum: Achter het zijden gor
dijn. Vent. J. H. Francois. Uitg. C. Haf-
k Baamp, Amsterdam (307 blz.)
Den Haag, minzaam, luisterend en Arend
betogend, z'n tas uitpakkend:
wat een pak postwissels en hier: geld, telt
U maar na, tientallen guldens. Daar
je, als onderbetaald ambtenaar dagelijks
mee de boer op. Ik zal d'r niet van gap
pen, o nee, maar verbaast U zich niet al
te erg, als een ander het vandaag of mor
gen wel doet". Tja, dat zou hij zeggen.
Dat zou de directeur-generaal overtui
gen en starre bepalingen tot, 1
postbodes, nieuw leven brengen.
Maar in de regel was het niet de di
recteur-generaal, die voor hem stond, als
hij zover was, maar wel kwam, loerend
en grommend, een andere vijand op hem
af. Die heette Kasak, Het was de Duitse
herder van notaris Suddervoort, die
het grote huis woonde, midden in
buurtschap, waar geregeld de weg
bode Kromwel doorvoerde. Een geweldig
huis, met een gazon in een grote
tuin. Er stonden, aan de randen, kleine
dennen in dat gazon en grintwegen leid
den er omheen. Je kon
woord op zeggen, maar als Arend Krom
wel, van de weg af, de grintpaden op
stapte, dan schoot dat loeder van een
Kasak achter een den vandaan, de onder
kaak bijna schurend over de grond en
de ogen strak gericht op Arend Kromwel,
die, waarom zouden we het hier niet
openlijk bekennen? sidderde. De hond
van notaris Suddervoort was de grote
bedreiging in het leven van de postbode
Hij was iedere dag op z'n levenspad
Want Arend liep zijn buurtschap dage
lijks en de notaris was een man van de
wereld, wiens brievenbus nooit leeg wa:
„Je moet niet bang zijn voor die hond'
zei de notaris altijd, als hij Arend's ver
stolen vreesachtigheid zag -bij het over
handigen van de post. De notaris zag hem
n.1. immer van verre aankomen en stelde
z;ch op het hardstenen portiek
woning op, als de bode naderde. „Gewoon
doorlopen, je niets van hem aantrekken'
vermaande de wijze man voor de grote
brede gangdeur dan. Hij doet niets
een lief beest."
Arend Kromwel had eerbied voor de
notaris. Hij zei daarom nooit over de
hond wat hij dacht, maar U kunt er van
op aan, dat dèt niet fraai was. Inmiddels:
Van moordaanslagen in gedachten veran-
f/i. no°^ een. enkele situatie. Van der
gelijke handelingen in optima forma ook
met behalve dan. dat het veel slechter
wordt. Zo bleef die bedreiging op Arend
xvromwel s pad, dag in, dag uit
T™ 'If h« tai'n» m tfii
dagelijkse bezoeking een beproeving va„
zijn moed en zijn lijdzaamheid. Ook twee
SE»- ,d'e hU bij zichzelf node miste.
Want als hij die hond van de notaris
aa,nuU5fd?' hoe zou hÜ ooit het. zo
vaak al bedachte, gesprëk met de direc
teur-generaal kunnen voeren? En zo
herwas d3t niet deed' bleef aIles zoals
™?/el":rdr van de "•""dm
werd die Duitse herder voor hem de ver
persoonlijking van het boze om hem
heen. Dat waren de machten,
grotere financiële glorie in de weg ston-
°o.nv'uaa,r. °?k z n eigen slechte gewoon
de, zich altyd gepasseerd te voelen, terug
drukt en de mindere van iedereen en
r-j ,U n met een norsheid van tijd tot
tyd, die zijn" boeren vreemd aandeed
Die hond was er in elk jaargetijde, zoals
de duivel er iedere dag was, voelbaar
Arend Kromwel's hart, dat vocht
en kommer om het heil van
van zijn ziel. Hij werd
die man en krom van het nadenkend ge
bogen lopen. Heftiger dan ooit waren zijn
gesprekken met zijn superieuren. En de
gedroomde ontmoetingen met de direc
teur-generaal „persoonlijk" ontaardden
in wilde tonelen met een slag of een
schot aan het eind van de discussie. Ja.
dan schrok Arend Kromwel voor z'n
eigen wilde gedachten, maar doorgaans
stond hij dan meteen'oog in oog met de
boze want hij was tot notaris Sudder-
voort's tuin genaderd en het ondier
Kasak besnuffelde z'n angstige hakken.
Was het een vermaning voor hem? In de
,rant van: „Pas op Arend, gehoorzaam
de over je gestelde machten?" Of een uit
daging: „Als je deze dagelijkse hindernis
op je pad weet te nemen ben je ook niet
bang meer voor de mensen Arend!
Dat was het. Arend durfde de m
niet aan, omdat hij bang was vo<
hond van notaris Suddervoort. Als dat
beest maar blafte, kroop hem een koude
rilling over de rug. al was hij dan
nog vele honderden meters van het
tarishuis verwijderd. En wanneer hij, de
post voor de notaris in de hand, door de
tuin van het grote huis wandelde
snuffelende snuit van de plaaggeest tegen
z'n hakken voelde drukken, iedere keer
als hij de voeten verzette, dan bekroop
hem een gevoel van misselijk makende
angst, omdat hij zich verbeeldde de adem
van Kasak op z'n blote beenhuid te voe
len, dwars door drie lagen sokken en
broeken heen.
En even dikwijls als hij de directeur-
generaal met z'n argumenten te lijf ging,
zorg
gezin en
die dagen grys,
deed hij het de hond van de notaris
een eind hout. Maar alles bleef bij het
oude, want z'n illusies van strijdbaar held
blafte Kasak weg, zo gauw Arend het
notarishuis naderde.
Een enkele maal uitte hij tegenover
collega's zyn misnoegen over het honde-
ongerief in zijn route, maar die hadden
bizarre verhalen over. met een enkele
schop, verdreven honden, die Arend
Kromwel, de hond als hond kennende,
niet anders dan met vele korrels zout
placht te nemen. Zij hielpen hem even
weinig door z'n moeilijkheden, als de
gulden loontoeslag z'n vrouw bij het we
kelijkse huishoudbudget.
Zo kwam de laatste postbestelling van
het oude jaar. Arend Kromwel ging, ge
bukt onder de vele goede wensen,
toumée rond de kleine stad, die zijn basis
was. Zijn boeren waren in een gulle bui.
Hij moest hier de oliebollen mee proeven
en daar „op de goeie afloop" een
boerenjongens gebruiken. Bovendien
waren er héél wat moeders, die hem deel
genoot maakten van haar zorgen om de
jongen in Indië en met al die vijven en
zessen was het al schemerdonker, toen hij,
eindelijk, in de schemerige verte, het
notarishuis gewaar werd.
Nog één boerderij soheidde hem van
dat domein van zijn plaaig, maar Arend
door de hartelijkheid en vele goede
sen. die hij overal meekreeg, niet in
bijster vechtlustige stemming Noch
met de directeur-generaal „persoonlijk",
noch met de hond Kasak.
Dat veranderde allemaal op slag. toen
hij die laatste -boerderij, het erf van de
hoer Hen-kels, -betrad. Die man wilde het
oude jaar „onbelast" uitgaan, zei hij en
hij vroeg Arend het restant van de be
lasting voor hem te willen storten op het
postkantoor. Nou. daar had Arend geen
bezwaar tegen. Maar laat nou die Hen-
kels beginnen met af te geven op de
ambtenaren, groot en klein, die hij zon-
meer als „opvretersbetitelde, die
zijn centen opmaakten En die zelfde
Oudejaarsmorgen had moeder Kromwel
zorglijk gekeken, omdat ze, voor haar
oudste, geen winterjas kon kopen en de
jongen er, met die kou, erg aan toe was.
was dié huiselijke zorgen bijna ver
geten. Maar nu die schatrijke Henkels
:ei van die ambtenaren en opvreters,
loeide de afkeer in hem omhoog Hij
graaide het geld van de boer bijeen,
slingerde de sigaar, die de belastingbe
taler er naast gelegd had door de kamer
hij schreeuwde: „loop jij maar naar
maan met je praatjes, we zullen maar
niet vragen waar jij je centen vandaan
hebt".
Toen stond hij, sidderend van kwaad
heid, buiten en hoorde, dichtbij, Kasak
blaffen.
„Wacht es even", flitste het door hem
heen, „daar heb je'em, de rakker, maar
zal ik hem." En hij trok, terwijl hy
snel het erf af stapte, een zware tak uit
de stapel rijshout, die daar naast de
wagenschuur lag.
Zo, met die tak in z'n rechterhand,
stapte hij het Suddervoortse grondgebied
op, doelbewust, strijdbereid.
Nog geen tien meter was hij op "het
grintpad gevorderd, of, achter een denne-
boom vandaan, schoot het monster grom
mend en nijdig op zyn kuilen af. Het
gromde diep, rochelend en er flikker
de moord en doodslag in de loerende
ogen, die het, stekend, op Arend richtte.
Maar die dacht: „wacht loeder" en ter
wijl hij zijn stok uithaalde schoot, het
door hem heen, dat hij nu de 'boze zelf
te lyf ging. Dat gaf hem een gevoel van
geweldige opluchting. De achtergrond
van de strijd overzag hij in een oog
wenk: het waren de notaris en zijn
vrouw, die, voor het venster staand, be
zwerende gebaren in zijn richting maak
ten. Het was of hij hun stemmen door
het venster heen hoorde: „hij doet niets.
Het is een lief beest. Niet slaan."
„Dat za'k j'es laten zien", dacht Arend
nog en toen sloeg met een klets zijn stok
op de hondekop. Er jankte wat en er
knapte iets. Het eerste kwam uit de
hondebek. Het laatste deed de stok. Die
spatte, door het geweld van de slag, in
stukken op Kasak's schedel uiteen.
Het grootste deel vloog met een boog
door de lucht het gazon over. Het kortste
eind hield Arend in zyn knuist. Een ogen
blik verlamde hem cle schrik. Want hij
zag de hond in een razende ren op hem
afkomen, met blikkerende tanden. Maar
die toe hadden kunnen slaan ir
vlees, had hij het dier met het restant
zijn wapen zo'n opstopper gegeven,
dat het, opnieuw jankend, afdeinsde. Om
daarop wéér aan te vallen. Van dat ogen
blik vocht Arend Kromwel voor
leven. Het gold nu: óf hij, óf de hond
onder. En hij was van -plan leven
gezondheid tot het uiterste te verdedigen.
Hij stompte en sloeg, waar hij stompen
slaan kon. En de hond jankte en beet
grauwde en krabde. Maar die Arend
sloeg maar met z'n armen en z'n benen
of het met elkaar molenwieken w;
Hij verloor z'n tas, hij wierp al vechtend
cape af. En hij zweette en zuchtte
En hij bad. Want hij voelde, dat hij het
niet langer volhield en dat vervloekte
beest hield maar niet op. Dat kwam tel
kens weer op hem aan. Arend wa
misschien vandoor gegaan, als hij,
weg, niet de stem van de notaris ge
hoord had, die, op z'n stoep gekomen,
riep: „man hou toch op, dat beest maak
je dol. hij doet niet*, als je 'm maar niet
,Ik sla em dood, het loeder!" schreeuw
de Arend's droge mond tussen twee aan
vallen door. Mevrouw Suddervoort jam
merde, de notaris ging door met roepen.
Arend brulde van woede, de hond jankte
het gerucht van stemmen en sl:
klonk, angstaanjagend, over de dood
stille Oudejaarsdaglanden.
Toen opeens, het leek Arend na
eindeloos worstelen, raakte zijn voet de
hond onder de onderkaak. Het dier rolde
»n om, kreeg van de razende Arend
een trap tegen de rug en een onder
de staart toen het, jankend en huilend,
op een draf achter het notarishuis ver
dween.
Arend keek rond. Z'n stok was niet
meer dan een stomp, z'n vingers bloed
den, z'n P.T.T,-pet lag op het gazon, naast
z'n tas en z'n cape.
Hij begon zich weer op te tuigen, ter
wijl de notaris behoedzaam naderde.
„Dat had je nou toch niet moeten doen
beste man" teemde de deftige heer. „Je
had het dier wel dood kunnen slaan!"
„Misschien krepeert ie nog, het loeder'
brieste Arend. „In ieder geval zal hij m<
niet meer te na komen in het nieuw<
jaar."
Toen drukte hij de notaris z'n post in
handen. Schikte z'n cape recht onder
hals, tikte aan z'n pet en zei: „En zalig
uiteinde notaris."
h, van 't zelfde Kromwel", mom
pelde die. Maar dat hoorde de overwin
naar al niet meer. Die kwam, na een dik
uur. fluitend thuis. En in de Oudejaars
avonddienst was zijn stem vaster dan
ooit tijdens het zingen!
Trein naar Kabel gemist? Volgende week
gaat er weer een
(Van een onzer verslaggevers)
„In Suriname liggen nog enorm veel mogelijkheden, maar de Nederlandse rege
ring moet zich meer voor dit gebied interesseren, want het heeft Nederland hard
nodig". Dit Is het oordeel van de heer Fuykschot, die ons, niet alleen over de
vakbeweging ln de West, maar ook over de toestand op economisch en sociaal
terrein deze gebieden veel interessante dingen vertelde. Het Welvaartfonds van
40 millloen Is veel te klein, als men ziet wat nodig is om hier de zo hard nodige
i. Pas met het tienvoudige van dit bedrag
Industrialisatie te kunnen doorv-
•u wait te beginnen zyn.
Op het ogenblik leeft Suriname op de straten van Paramaribo slentert altijd
groot aantal jongelui, die blijkbaar
handen hebben. Zij zijn
bauxiet-productie, waarbij 2000 arbei
ders werk vinden. Voor de ontginning
van de mijnen is echter concessie ver
leend aan een maatschappij, die met
Amerikaans geld werkt. Deze maatschap
pij betaalt hiervoor een belachelijk laag
bedrag, aanvankelijk f 4000 per jaar en
nu een paar ton. Daar de concessie voor
75 jaar is verleend, zal dit voorlopig niet
veranderen.
Het enige grote bedrijf is verder de
triplex-fabriek van Bruynzeel, die ech-
•r voor zyn productie afhankelijk is
an de houtaanvoer door de vrijgevoch-
n Bosnegers, die alleen werken, als zij
zin in hebben
Hoe hoog nodig het is, dat hier meer
industrieën gevestigd worden, blijkt wel
uit het feit, dat dit land van citrusvruch
ten sinaasappelsap in blik uit de V.S.
importeert, omdat geen enkele fabriek
de verwerking van deze vruchten
aanwezig is. Op het ogenblik onderzoekt
de mogelijkheid een groot, geme
chaniseerd melkbedrijf te stichten, want
de melk en boter moeten in blikjes uit
het buitenland worden aangevoerd.
Industralisatie is vooral daarom zo
noodzakelijk, omdat de Creolen wel in
de fabrieken, maar niet op de plantages
illen werken. Na de afschaffing van de
slavernij kampen deze laatsten met een
chronisch tekort aan arbeidskrachten.
Op de grote plantage „Mariënburg" van
de. Ned. Handelsmy. werkt b.v. maar
één derde van het oorspronkelijke aan
tal arbeidskrachten. Met moeite kan het
suikerriet worden binnengehaald, maar
onmogelijk de plantage uit te
breiden door woeste gronden in cultuur
brengen.
Een grote handicap voor de vestiging
in grote fabrieken is het volkomen
ontbreken van wegen in het binnenland.
Alles moet over het water worden ver
voerd, maar de vele stroomversnellingen
de grote rivieren maken ook dit zeer
moeilijk.
Maar één spoorlijn
Heel Suriname bezit zegge en schrijve
één spoorlijn, die van Paramaribo naar
Kabel loopt. Als men de trein mist, moet
week op de volgende wachten!
Over dezelfde lyn loopt elke dag een
trein van Paramaribo tot het plaatsje
Onverwacht. Deze „expresse" heeft ech-
r een hele dag nodig om de afstand
m 100 km af te leggen.
Zoals we in ons vorige artikel reeds
schreven, zyn de Creoolse arbeiders van
nature niet erg vlijtig. ZJJ moeten wor
den opgevoed tot geregeld werken. In de
het „tandakken", d.w.z. ze eten by
oom, krijgen van een ander familielid
wat geld voor cigaretten en gebruiken
de dag om „iets nieuws te zeggen en te
horen".
Het vakonderwijs is ook nog niet, wat
het wezen moet. Er is wel een ambachts
school, maar door het grote gebrek aan
vaklieden worden de meeste leerlingen
na een half jaar al van school gehaald
om te gaan werken. Op het ogenblik is
een commissie bezig het vraagstuk van
dit onderwijs te bestuderen.
Er zijn zowel openbare als Rooms-
katholieke en Christelijke lagere scho
len. De laatsten gaan uit van de Broe
dergemeenten. Verder zijn er M.U.L.O.-
scholen, die opleiden voor de handel en
toegang geven tot de Rechtsschool en
de Geneeskundige school. Daarmede zijn
de onderwijsmogelijkheden uitgeput.
Krotwoningen
De woningtoestanden zijn in verschil
lende wijken van Paramaribo allertreu
rigst. Er zijn nog echte krotwoningen,
waar grote gezinnen in een ruimte van
4 bij 4 meter moeten slapen, koken en
eten. Er zijn nog heel wat van deze zgn.
„erfwoningen", die dateren uit de tijd,
dat hier nog plantages waren.
Ook op zedelijk gebied zijn de toe
standen nog verre van ideaal. Heel vaak
trouwen de Creolen niet, maar leven ze
zonder meer in concubinaat. Dit is nog
een restant uit de slaventijd, toen zij
niet mochten trouwen en de kinderen
bij de moeder bleven. In vele gezinnen
is de vader afwezig, soms blijven man
en vrouw elkaar echter toch trouw, on
danks het ontbreken van de huwelijks
band. Hebben zij langzamerhand wat
geld gespaard, zodat een waardige brui
loft gevierd kan worden, dan trouwen
ze later nog, soms op zeer gevorderde
leeftijd. Het komt voor, dat de sluier
van de bruid door haar eigen kleinkin
deren gedragen wordt!
De Broedergemeenten doen wat zij
kunnen, om in deze toestand verande
ring te brengen, maar oude gewoonten
schieten dikwijls diep wortel.
De sociale wetgeving is in Suriname
nog lang niet zo ver als in Nederland,
hoewel juist de laatste jaren veel is be
reikt. Door mr De Groot, de directeur
van Sociale Zaken, wordt hard gewerkt,
maarmet één typiste en één admi
nistratieve hulpkracht kan niet alles te
gelijk ter hand worden genomen. Zo zijn
Herstel van Nederland ging gestadig
door, al valt er nog veel te doen
Nationale eenheid in vreugde, rouw en strijd
Y y T""* T /f /f T% r\ A C% za*n de Geschiedenis van ons
Ml r if r\ r\ M\ 7 V/4 land aIs een zeer belangrijk jaar
111/1 J/I/11117TU geboekstaafd staan. Een jaar,
waarin zowel de verdeeldheid als de eenheid van het Nederlandse volk tot
uiting kwamen. Enerzijds was er partijstrijd om de verkiezingen in Juli,
anderzijds samen gevierde Oranjefeesten èn soms nationale rouw. In het
bijzonder in 1948 werden de krachten gebundeld in de strijd tegen het com
munisme. De wederopbouw werd met kracht voortgezet, hoewel nog lang
niet alle sporen van de oorlog zijn uitgewist.
Historisch jaar voor
Vorstenhuis en volk
Zelden werd de betekenis van on
Vorstenhuis zo diep gevoeld en de liefde
tot Oranje zo ervaren, als in de dagen,
toen een grijze Vorstin in grote dankbaar
heid Haar gouden Regeringsjubileum
mocht gedenken en Haar volk Haar een
reeks van warme huldigingen bereidde.
Echter, zeker even diep had het ons ont
roerd, toen minder gunstige berichten
over de gezondheid van Koningin Wil-
helmina werden gepubliceerd en toe:
Haar bewogen stem door de radio, op de
avond van de twaalfde Mei, troonsaf
stand hoorden aankondigen. Op dat ogen
blik waren er tranen in vele ogen. Doch
fier en jong stond daar een nieuwe
ningin, die op de vierde September Haar
Moeder opvolgde en twee dagen later
Amsterdams Nieuwe Kerk Haar volk
trouw beloofde. Toen heeft Nederland
feest gevierd, ofschoon het zich de moei
lijkheden van land en wereld welbewust
was. En er is gelachen, gezongen en
juicht, de steden staken zich in groen
vlaggen en feestverlichting.
Er was veel te herdenken dit jaar: de
vrede van Munster van 1648 (tijdens een
der herdenkingen werd het Deiftse Prin
senhof heropend), de Grondwetsherzie
ning van 1848, eeuwfeesten van steden en
dorpen, zoals Utrecht (1900 jaar) en Den
Haag (700 jaar). Vrucht van de jubileum
feesten was het Wilhelminafonds, da!
voor de kankerbestrijding meer dan een
millioen gulden verzamelde.
Nationale rouw
Eén was ons volk ook in rouw, oi
zwaarste ramp, die de K LM. ooit trof,
toen in de nacht van 20 op 21 October de
Constellation „Nijmegen" bij Prestwick
in Schotland verongelukte en 40 perso
nen om het leven kwamen, o m. de vlie
ger Koene Dirk Parentier en de K.L.M.-
directeur H Veenendaal Er waren helaas
meer vliegongelukken. In Bandoeng, li
slachtoffers, onder wie vier Niwin-ar-
tisten; Gronau, Spitfire, één dode; Maar-
heeze (N.-B.), militair vliegtuig, één
dode; Siyt Niklaas (België), militair
vliegtuig.' twee doden; Oldenzaal, bom
menwerper, één dode; Schotland, bom
menwerper, zes doden (zes van de beste
militaire vliegers van Valkenburg); Kat-
wyk, marine-lesvliegtuig, twee doden;
Valkenburg, Firefly, twee doden; Boxtel,
marine-vliegtuig, één dode; Voorhout,
Firefly, twee doden
Ook werden wij geschokt door berich-
n van vele auto-ongelukken; een brand
in Deventer, die op 6 December aan zes
personen het leven ontnam; grote bran-
in de St. Walburgkerk te Zutfen,
voedselopslagplaatsen in Amsterdam
(waarbij o.m. bij Blaufries veel verloren
ging), een transformatorengebouw in
Rotterdam en vooral de brand ln het
Paleis Noordeinde in Den Haag op 18
Mei, die wel zeer ongelukkig trof vóór
de feestelijkheden en drie ton schade
veroorzaakte. In April overleden tien
babies aan boord van de „Volendam" ten
Ige van longontsteking. Verder wer
den Naaldwijk en Enkhuizen geschokt
door moorden onder min of meer onbe
kende omstandigheden.
Aan het begin van het jaar kwamen
vijf vissers om het leven, toen de Bres-
kens 1 op een mijn liep.
Grillig weer
t hoge water veroorzaakte ln
Januari en Juli tal van overstromingen.
Stormen in dezelfde maanden en in
Augustus brachten schade aan badplaat-
=n brachten schepen in moeilijk
heden; een windhoos verwoestte veel in
Leek en omgeving; de geweldige wolk
breuk op 11 Mei, het „winterse" weer van
begin Juli en de dikke mist van Novem
ber liggen nog vers in het geheugen Een
hittegolf bracht eind Juli—begin Augus
tus vacantiegangers tot wanhoop, maai
vooral 'de Vierdaagse-tippelaars, waarvar
5900 de tochten volbrachten. Om de deel-
dus tot ons uitgangspunt terugge
keerd, méér interesse van Nederland er
méér geld is dringend nodig.
De Surinamers zijn nog steeds zeer
pro-Nederlands, maar er zijn symp
tomen, die er op wijzen, dat dit bij de
jonge garde vermindert. Deze houdt
de blik op Amerika gericht. De Ame
rikanen smeten in de oorlogsjaren
met hoge lonen en bü hen kon alles.
Doet Nederland niets dan kon de hou
ding van de bevolking in de toekomst
wel eens grondig veranderen. Het is
de hoogste tijd, dat Nederland aan
dit gebied eens wat meer aandacht
gaat besteden.
nemers aan de Olympische Spelen in
Londen niet te vergeten...
Over het algemeen warer
standigheden echter gunstig voor de land
bouw. De oogst-1948 is dan ook verblij
dend rijk, al viel de peulvruchtenoogst
tegen. De aardappelen- en suikerbiet
campagne is zelfs zo meegevallen,
men met de eerste bijna geen raad wist
en de suiker van de bon ging.
Minder bonnen
En by suiker bleef het niet- Al eerder
in het jaar waren fietsen en banden,
viesgoed, schoenen, biscuit en gebakjes
vrijgekomen. De bonnen-lijst slonk
derogen, zodat wij 1949 zullen ingaan met
bonnen voor vetten, kaas, vlees, koffie,
cacao, rijst, sinaasappelen, textiel, brand
stoffen, tabak.
Wij denken hierbij aan de i „witte
broods-politiek", die de Regering op 28
October inluidde, mèt het van kracht
worden van een loontoeslag van fl per
week voor een bepaalde categorie, die
velen zagen uitgebreid.
Want het leven werd steeds duurder in
1948. De subsidies-die de Regering o.m.
op de levensmiddelenprijzen verstrekte,
moesten sterk verminderen en daardoor
stegen de prijzen. Steeds meer gezinnen
moeten de uitgaven beknotten. Per slot
van rekening zet een goedkopere brief
kaart (van "JVi op 6 cent) geen zoden aan
de dijk en is de afronding-naar-beneden,
waartoe P.T.T. besloot in verband met
het afschaffen van het halfje, hoogstens
gemakkelijk. (Behalve het halfje ver
dwenen dit jaar ook de halve gulden er
het vierdultstuk uit de circulatie en wer
den de eerste nieuwe munten geslagen)
Op bezuiniging drongen de electriciteits-
bedrijven aan: de centrales konden het
verbruik, dat groter werd dan
oorlog, tijdens de spitsuren nauwelijks
verwerken.
Toch bleek op de 50ste Utrechtse Jaar
beurs. dat handel en industrie in Neder
land weer beginnen te bloeien. Nimmer
slaagde een beurs zo goed als dit
jaar.
Zonder de hulp van buiten-af hadden
wij het echter moeilijk kunnen stellen
Op 26 April arriveerde in Rotterdam de
„Noordam" met de eerste Marshall-goe
deren voor ons land.
W oningnood
Een der grootste problemen van deze
tyd. de woningnood, werd dit jaar
haaldelijk aan de orde gesteld. Een
goeding voor woningsplitsing werd
gekondigd, de bouwkosten werden
September drastisch verlaagd en aller-
wege werd getracht, het bouwtempo te
doen versnellen. Dat er over dit punt nog
wel hier en daar verschil van mening
heerst tussen bouwers en Regering, bleek
op het congres, dat de bouw-ondernemers
op 18 November in Utrecht hielden.
Voor de rechter
Tracht Nederland, ook door de weder
opbouw, de diepe sporen van de oorlog
uit te wissen, ook op ander gebied moest
nog, drie jaar na de bevrijding, worden
„opgeruimd". Er waren in 1948 enkele be
langrijke processen, die een licht hebben
geworpen op (of de raadsels hebben ver
meerderd omtrent) de geallieerde en
Duitse spionnagediensten. Op 4 Mei
werd Hans Albin Rauter in Den Haag ter
dood veroordeeld en op 22 October werd
de Raad van Cassatie tot verwer
ping van het beroep geconclludeerd. In
Rotterdam werd de beruchte spion Antoon
der Waals ter dood veroordeeld.
Schreieder kwam als getuige voor. Het
„En gland-Spiel" werd onderzocht.
Schreieder werd vrijgelaten en opnieuw
gearresteerd. De ex-generaal Christian
sen kreeg in Arnhem 12t4 jaar. De Jo
denjager C. J. Kaptein, de Amersfoortse
kampbeulen KotSlla en Berg en vele
leden van de colonne-Henneicke de dood
straf.
Op 14 Januari was Ans van Dijk de
eerste Nederlandse vrouw, die volgens
het Nederlandse recht werd gefusilleerd
Ter gelegenheid van de troonswisseling
werd gratie verleend met een minimum
van een maand en een maximum
jaar-
Tegen het communisme
Vooral dit jaar werd het, na de staats
greep in Tsjechoslowakije. ook in om
land duidelijk, dat het communisme eer
direct gevaar kan betekenen. Dat d«
E.V.C. communistisch is, werd reeds on
derkend bij stakingen in Rotterdam er
Amsterdam. De Rijkspolitie zou mei
10.000 man worden versterkt (vrijwillige
reserve). In April werd het Instituut
Steun Wettig Gezag gevormd. Uitgewe
ken studenten, o.m. uit Tsjechoslowakije,
vonden een gastvrij Holland.
Nu de haringvangst er voorlopig
weer op zit houdt een deel der vis
sers zich bezig met de vangst van
ansjovis. Een beeld van onze kust
dat nooit verveelt.
het 140.000 leden. De Ned- Chr. Bouw.
arbeidersbond en de Chr. Bond
Spoor- en tramwegpersoneel vierden h«
40-j. bestaan.
De organisaties der Prot. Chr. werk
gevers en der Chr. boeren en tuinden'
bestonden 30 jaar. Utrecht was getuigt
van de viering van 't 40-j. bestaan i"
Chr. Hist. Unie.
De N.C.R.(adio)V. kreeg in mr
B. Roosjeen een nieuwe voorzitter
en kwam op 3 Febr. opnieuw in eigen
huis. De A.N.W.Bdie 220.000 leden
telt, vierde het 65-jarig bestaan
op 3 Juli. de K.N.A.C. het gouden
feest de dag er voor De A.V.RO be
stond in dezelfde maand 25, de militair»
luchtmacht 35 jaar. En Mietje Jansen, de
oudste Nederlandse, bereikte op 2 Octo
ber in Barneveld de 105-jarige leeftijd.
In Maart schreef de Girodienst de half-
millioenste rekeninghouder in.
De „Karei Doorman" en de ..Garoetf
maakten hun eerste vaarten. Enkele rap-
porten verschenen ter verbetering van
het technisch en medisch onderwijs
Op 9 November had in Rotterdam de
erepromotie plaats van minister-president
W. Drees en de heer Paul Rijkens, direc-
teur van Unilever. Andere erepromoties
waren: die van mevr. Roosevelt te
Utrecht, en veldmaarschalk Smuts in
Leiden. Behalve deze hoge buitenlanders
bezochten ook o.m. Koning Leopold van
België, de Canadese generaal Foulkes
(die ereburger van Wageningen werd) en
maarschalk Montgomery ons land, om de
vele vorstelijke personen niet te noemen,
die hun landen vertegenwoordigden bij
Regeringsjubileum en Troonswisseling.
Wat het contact met andere landen nog
betreft: Sir Neville Bland werd als Brits
ambassadeur opgevolgd door Sir Philip
Nichols. De algemene vergadering der
Verenigde Naties ging onze neus voor
bij. In Den Haag werden het Europees
Congres en de Vijfmogendhedenconferen-
tie gehouden De KLM. opende een
luchtlijn op Buenos Aires. Van de lucht
vaart gesproken: dr Plesmans plan-Bur
gerveen ging van de baan en een pro
bleem SchieveenYpenburg kwam er
voor in de plaats.
Internationaal was ook het schaaktour-
nooi, dat voor de helft in de Hofstad
plaats had en waarbij onze landgenoot,
dr Max Euwe, de 5e plaats kreeg. Neder
land toonde o m. in Londen, dat het ook
op sportgebied nog wel een en ander
presteert, getuige de vier gouden medail
les. die Fanny Blankers-Koen op de
Olympische Spelen veroverde en de bron
zen plakken van Wim Slijkhuis, de Hage
naar Bram Charité en onze waterpolo-
en hockeyteams, zomede de successen
van Nel van Vliet. Piet Roozenburg werd
ongeslagen wereldkampioen dammen.
Kees Broekman uit De Lier werd in
Helsinki bijna wereldkampioen op de
schaats.
De politie kwam o.m. te pas bij een
grote smokkelzaak. waarin de wielren
ner John Brasperminx betrokken was,,
het ook dit jaar herhaaldelijk i
breken van Gerrit de Stotteraar in Am
sterdam, fraudes bij de P-R.A.C.
distributie-dienst in Utrecht, de schilde
rijen-affaire De Vries-Katz en een dia
mantdiefstal in Bangkok. Vermelden wij
nog, dat boven Zuid-Holland thans dn
geel-rood-gele vlag wappert en herinne
ren wij aan het Batenburgse monster,
dat vele dieren doodbeet i
dershond bleek
te zijn, om te
feit, dat de lui
tenant-admiraal
C. E. L. Hel-
frich aftrad,
terwijl generaal
M. R. de Bru:
majoor der Ma-
-iniers H F. J
M. A. von
Freytag Drabbe
opvolgde. Wij
besluiten dit
overzicht met
crologie.
Op Nieuw- LT-ADM. HELFRICH
jaarsdag over- TRAD AF
leed te Eind
hoven, 73 jaar oud, de componist Willem
Landré.
Op 10 Januari te Naarden, 72 jaar, dn
dichter Jan Prins-
14 Januari te Den- Haag, 72 jaar, mêj.
J. H. Kuyper, dochter van wijlen dr A.
Kuyper.
18 Maart te Den Haag, 45 jaar, de oud
minister van Economische Zaken, dr G.
W M. Huysmans.
17 April te Den Haag, 74 jaar, de oud-
Gouverneur-Generaal van Ned.-Indië, iw
P. graaf van Limburg Stirum.
30 Mei te Den Haag, 66 jaar, C. Wilden
berg, oud-parlementsredacteur
blad.
1 Juni, te Daun (Did.), Jos Vranken
componist.
5 Juli, te Den Haag, 77 jaar, prof.
P. J. M. Aalberse, oud-minister, een v
Nederlands grootste Staatslieden.
19 Juli, te Den Haag. 81 jaar, Staat*
raad T. F. J. Muller Massis.
25 Sept., te Eindhoven, 67 jaar, het R.IL
Kamerlid M. van Poll.
