CtKuig. Juid-èif.KCka fou&de.
Vicioria en Wilhelmina
12
DEN VADERLANT GHETROUWE
Oiaa Haah. iMaj&St&Ct JConing.Cn WM&aêfnitxa
Door Dr. H. D. van Broekhuizen
gevolmachtigd minister
Tot onze grote vreugde vonden wij
ook Dr. van Broekhuizen bereid tot een
bijdrage voor ons Jubileum-nummer.
In een begeleidend schrijven verzekerde
hij, dat Suid Afrika in hier die daê saam
met u leef. So as ons saam geleef het in
die daê van druk en ellende."
Ten slotte deelde de oud-gezant ons
mede: .Misskien kom ik nog over met die
plegtighede."
teaters, oral is gekollekteer vir vroue en
kinders, vir weduwee en wese.
Ons volk, wetende hierdie feite, bring
uit die diepte van hulle harte bij Haar
Majesteit se jubileum hulde en lof toe
aan die edele, heldhaftige Koningin. Ja,
ÏA, hoe kan ons anders dan hulde te
bring aan Haar Majesteit, na 'n lewe
van liefde en selfopoffering nie alleen vir
haar eie volk nie maar ook vir Suid-
Afrika. Oranje, Nederland en Suid-Afri-
ka is deur die eeue heen baie nou aan
mekaar verbind.
Die geskiedenis van Suid-Afrika is, van
die dae van Van Riebeeck 1652 tot van
dag, deur 'n goue draad met die huis van
Oranje en Nederland aaneen gestrengel.
Daarom weerklink van ons berge en
kranae en ver-verlate vlaktes een mag-
tige «tem, oor die golwe van die Atlan-
tiese Oseaan, van ons as nasie:
„Hartelik gelukgewens eerbiedwaardige
Vorstin met hierdie heerlijke sielverhel-
fende gebeurtenis! Ons juig saam met
die Nederlandse Volk wat baie gelukkig
voel dat hulle vir vijftig jaar so'n edele
sélfopofferende, in alles samelewende
Vorstin gehad het! Wie deur woord en
daad vir oud en jonk, rijk en arm 'n in-
spirasie was!"
Wat Suid-Afrika betref het die huis
van Oranje, van Van Riebeeck se dae die
eeue deur, altoos sij innige belangstel
ling in die lotgevalle van Suid-Afrika ge-
toon.
Toe die Republieke van die Oranje
Vrijstaat en die Transvaal totstand ge-
kom het, het H.M. Vader Koning Wil
lem III, deur briefwisseling, sij grote be
langstelling getoon in die Oranje Vrij
staat.
ons hele nasie, Afrikaans- sowel as En
gelssprekende sluit hulle aan bij die Ne
derlandse Volk om in die gees bij u te
wees op hierdie heuglike fees.
Ons weet dat, in hierdie fang periode
van vijftig jaar, daar net een gedagte bij
Haar Mejesteit was die eer van God
en die heil en welsijn van haar volk. Ja,
besiel met liefde vir Haar Majesteit se
onderdane, het sij lief en leed met haar
volk gedeel en in alles diep meegeleef as
'n ware volksmoeder. Dit het veral ge-
blijk in die laaste jare toe barbarisme en
woes geweld hoogtij gevier het in haar
dierbare vaderland. Ja, Haar Majesteit
het gelij, gestrij, was deelgenoot in
hulle Gethsemanie met volharding;
deur woord en daad, was Haar voorbeeld
'n inspirasie vir elke seun en dogter wat
publieke het ons te danke aan Neder
land. Ja, ons Bijbel, Gesang- en Psalm-
boeke, die leer van ons Kerke, vir ons
Afrikaanse kuituur, dank ons ou Neder
land.
In die worstelstrijd van Transvaal en
Oranje Vrijstaat het honderde Neder
landers hulle lewe vir ons geoffer, ja
goed en bloed feil gehad vir ons vrijheid
en onafhanklikheid.
Maar Haar Majesteit het saam met ons
geleef deur die aanbieding van Haar oor
logsboot „Gelderland" om ons geliefde ou
President S. J. P. Krüger veilig na Euro
pa te bring; deur die edele figuur as
Staatshoofd aan die Paleis te ontvang, en
saam met die Nederlandse volk, u volk,
hulde te bring aan die stoere held. Hier
die edele, simpatieke daad van Haar Ma
jesteit kan en sal nooit deur die Afri
kaanse nasie vergeet word nie.
En toe die drie Boere Generaals, Ge
neraal de Wet, Botha en de la Reij in Ne
derland aangekom het wat 'n ontvangs
wat 'n entoesiasme! Ja, die ganse
volk het hulle, sowel as die ou President,
toegejuig. Ja, waar hulle verskijn het was
daar 'n gejubel en gejuig vir die Suid-
Afrikaanse helde.
Duisende, ja tienduisende guldens het
ingestroom vir ons vertrapte, verdrukte
-olk. In die strate, in die kerke, in die
Toen President Kruger
in 't najaar van 1900
naar Europa wilde ko
men, stuurde Koningin
Wilhelmina de „Gel
derland" naar de
Delagoabaai. En deze
kruiser bracht Oom
Paul veilig naar
ons werelddeel.
Twee Koningingen
Twee tijdperken
EEN halve eeuw geleden, toen
Nederland rijn koningin „met
Jubeltonen" begroette gelijk het
in t Kroningsyed heet neig
de de lange regeringsperiode van
Koningin Victoria ten einde, had
Engeland's koningin reeds een jaar
geleden met pracht en praal haar
vijftigste jubileum gevierd. Er zijn
vele treffendb overeenkomsten tus
sen de beroemde Britse vorstin en
onze scheidende Koningin, waar
toe ln de eerste plaats beider bij
zondere eigenschappen van hart en
verstand behoren; deze toch stem
pelden hen tot uitnemende hoof
den van democratische staten.
In 1837
Koningin Victoria besteeg in
1837 de Britse troon, haar rege
ringsperiode duurde 64 jaar en het
„Victoriaanse tijdperk" bracht
grotere veranderingen dan enig
vroeger tijdsgewricht. Groot Brit-
tannië werd de eerste moderne
industriestaat, het rijkste en mach
tigste land; Londen werd in waar
heid de hoofdstad van de wereld.
Voltrokken de diepgaande ver
anderingen zich snel? Integendeel!
Toen Koningin Victoria pas aan
het bewind was. werd Robert
Owen, een der grote voorlopers
van het socialisme, aan het hof
voorgesteld. Dit feit was aanlei
ding tot opgewonden protesten in
de conservatieve pers dier dagen.
En toen Koningin Victoria stierf
in 1901 bestond de Labour-
party nog maar één jaar. Bij de
verkiezingen in 1900 had ze voor
het eerst candidaten gesteld. Geen
hunner was gekozenDe ont
wikkeling ging dus betrekkeli'k
langzaam maar men moest ook uit
een diepte opstijgen, die we ons
thans moeilijk kunnen voorstellen.
Ruwe seden
De zeden waren ruw in het En-
eland van ruim een eeuw geleden
1833 werd pas bij de wet ver
boden dieren (beren, stieren, das
sen of honden) in het openbaar
dood te ranselen. Ook ècn andere
vermakelijkheid, de befaamde
hondengevechten, die honderden
hartstochtelijk weddende toe
schouwers aantrokken, werden
toen verboden. Behalve ten op
zichte van de stomme dieren was
er ook ten aanzien van de mensen
een langzaam groeiend verant
woordelijkheidsbesef; kinderen be
neden de achttien jdar mochten
niet langer dan twaalf uur per
dag of 69 uur per week in de fa
brieken werken Een kind moest
minstens negen jaar oud zijn voor
het aldus te werk gesteld mocht
worden! Ook waren in 1834 alle
slaven in de Britse koloniën vrii
verklaard.
De slavenhouders behoefden hun
slaven nu niet meer te onderhou
den. konden hun nu loon betalen
in ruil voor hun arbeid en
kregen nog twintig millioen pond
schadeloosstelling uit de schatkist
op de koop toe.
Engeland was in deze dagen
weliswaar een rijk land, maar het
werd bewoond door een arm volk.
In 1842 werd officieel vastgesteld,
dat er op elke elf Engelsen één
pauper was en dat er op elke 500
Engelsen één werd vervolgd we
gens het een of ander misdrijf.
Het is even moeilijk zich voor te
stellen, dat bet nog maar een eeuw
geleden is, dat Ierland door een
hongersnood werd geteisterd, zoals
we ons die thans alleen nog maar
In 1895 bracht Koningin Wilhelmina een bezoek aan Koningin
Victoria van Engeland. Zij waren toen de oudste en de jongste
koningin pan Europa.
DEN VADERLANT GHETROUWE
trou geblij het aan die ideale van vrij
heid en reg.
Haar Majesteit was 'n helde figuur, nie
alleen vir haar eie volk en vaderland nie,
maar vir die hele beskaafde wêreld, en
veral ook vir Suid-Afrika wat in die ver-
lt dieselfde^ tragedie deurgemaak het
toe woes geweld hier hoogtij gevier het.
Wat haar doorlugtige voorouders gewees
het in die 80-jarige oorlog en daarna, was
Haar Majesteit: die pleganker vir volk en
vaderland.
Nou het die oomblik aangebreek dat
Haar Majesteit moet afskeid neem van
haar dierbare volk en die leisels moet
oorhandig aan haar geliefde dogter H.K.
H. Prinses Juliana.
Hartroerend sal hierdie skeuring vir
elke seun en dogter, vir arm en rijk, jonk
en oud van Haar volk wees. Menige traan
sal gestort, menige sug geslaak word bij
Haar Majesteit se aftrede. Want onder
Gods leiding was Sij al die 50 jare 'n wa
re volksmoeder. Alger het na Haar opge-
sien, en vir elk en 'n ieder was sij 'n wa
re voorbeeld van opregte vaderlandslief
de en innige Godsvrug.
As oud gesant spreek ek hierdie wens
en bede van ons ganse Suid-Afrikaanse
nasie uit: „God seën Haar Majesteit in die
jare van rus wat voorlê."
Mag Haar Majesteit in hierdie jare wat
die Here Haar Majesteit nog mag spaar,
die groei en bloei en welvaart van Haar
volk en vaderland sien, en die geluk van
Haar geliefde dogter en haar gesin aan-
skou.
JVredé", Pretoria, 26 Juni 1948.
Een hartelijke gelukwens
van Mevrouw ELEANOR ROOSEVELT
Kort na haar bezoek aan Nederland waaraan bovenstaande aardige
foto herinnert verzochten wij Mevrouw Roosevelt een korte bijdrage voor
dit jubileum-nummer van ons blad.
In antwoord daarop mochten wij onderstaand schrijven ontvangen.
I had the pleasure of knowing, your
Queen first when ohé came to our counti*y#
My husband went to visit her and later she
came to visit us. Her anxieties were great.t
She was deeply distressed over the conditions
of her country and her people. I know that
her greatest Joy at present is the knowledge
that her country is gradually building up again
jand that her people, year by year, are bringing
the country back to prosperity.
?he people of Holland have shown' their
loyalty and devotion to her, but she has Returned
it in giving her thoughts and her services to
them for many years.
I congratulate the Queen on the occas-
eion of her Goitden Jubilèe and I wish for
Holland and its people a speedy recovery and
the enjoyment of security and peace in the years
to come.
Very sincerely yours,
VERTALING: Ik had voor de eerste maal het genoegen uw Koningin te
ontmoeten, toen zij naar ons land kwam. Mijn echtgenoot bezocht haar en
later bezocht zij ons. Groot waren haar zorgen. De toestand van haar land
en haar volk benauwde haar zeer. Ik weet, dat haar grootste geluk op dit
ogenblik is, dat haar land geleidelijk weer wordt opgebouwd en haar volk
het land jaar op jaar zijn vroegere welvaart hergeeft.
Het Nederlandse volk heeft zijn trouw en toewijding aan haar getoond,
maar zij heeft dit beantwoord door het gedurende vele jaren haar gedachten
en haar krachten te schenken.
Ik wens de Koningin geluk ter gelegenheid van haar Gouden Jubileum en
ik wens Nederland en zijn bevolking een spoedig herstel toe en het genot
van Veiligheid en Vrede in de jaren, die komen.
in China of India kunnen denken.
Van 1845 tot 1850 stierven tien
duizenden Ieren van honger, voor
namelijk omdat een aardappel
ziekte de oogsten deed mislukken.
In het gebied van Skibbereen bij
voorbeeld, dat honderdduizend
inwoners had, stierven er tien
duizend.
Het aantal zwarte bladzijden in
het begin van het Victoriaanse
tijdperk is legio. Het gewone, wer
kende volk genoot nauwelijks
onderwijs en het had ook geen
kiesrecht. In 1848 was de grote
Chartistenbeweging, die welhaast
het begin van een gewelddadige
revolutie scheen, nodig om ook aan
gewone arbeiders en boeren enige
politieke medezeggenschap te ver
zekeren.
En in 1895 tijdens de Krim-oor-
log, onthulde het optreden van Flo
rence Nightingale, dat de Britse
soldaat te velde er niet beter aan
toe was dan de landsknecht der
huurlingenlegers uit de late mid
deleeuwen. Toen pas werd het
Rode Kruis gesticht.
Koningin
wereldrijk
En toch werd in dezelfde jaren
Engeland door een dicht net van
spoorwegen bedekt. Een moderne
zware industrie kwam tot fantas
tische ontwikkeling. Van een in
dustriële spoorwegstaat groeide
Groot Brittannië tot een „stoom-
achepenrjjk". Het gehele aange
zicht van Engeland veranderde:
dtt land werd het hart van het
grootste imperium dat de wereld
ooit heeft gekend. Disraeli, Glad
stone en andere staatslieden van
groot formaat droegen de verant
woordelijkheid. Victoria was een
constitutionele vorstin. Maar haar
invloed op tal van gebeurtenissen
was onmiskenbaar. Zij bezat soe
pelheid en politiek werkelijkheids
besef. Een paar jaar vóór de Frans-
Duitse oorlog van 1870-71 stond ze
in Parijs aan de graftombe van
Napoleon „aan de arm van Na-
Eoleon III, nu mijn naaste en dier-
aarste bondgenoot", gelijk ze in
haar dagboek vermeldde. Later
wist ze tegen de intriges van haar
rumoerige kleinzoon Wilhelm II
met succes op te treden; in haar
persoonlijke brieven zette zij hem
op zijn plaats. Ze wist de gevaren
reeds te onderscheiden, die er
dreigden: „Als we een eerste
rangs mogendheid willen zijn met
ons Indische rijk en onze grote
koloniën, moeten we voortdurend
op aanvallen voorbereid zijn en op
oorlogen", verklaarde zij- Er is in
tussen betrekkelijk weinig oorlogs
geweld nodig geweest om het Brit
se imperium te bouwen. Er werd
gestreden tegen de Zoeloe's in
Afrika, in Afghanistan, in de Soe
dan en op tal van andere plaatsen,
maar het was weinig strijd ver-
Releken bij de enorme groei van
et Britse rijk- Het Suezkanaal
kwam er onder Britse contröle
zonder oorlog en ln Egypte domi
neerden de Engelsen vooral door
hun geldmacht Victoria werd
keizerin van India.
Zeven aanslagen
Ze werd verafgood door mil-
lioenen, maar ze was ook het mik
punt van de haat van velen. Zeven
maal werd een aanslag op haar
leven gedaan
Ze wenste vrede, maar toen in
1898 de Haagse Vredesconferentie
plaats vond, bijeengeroepen door
de Russische Tsaar, was ze scep
tisch. Op deze conferentie werd
een resolutie aangenomen, waarin
werd gezegd, dat oorlog een bar
barisme was, waaraan een Chris
telijk volk geen deel kon hebben.
Een internationaal tribunaal
diende te bemiddelen bij kwesties
tussen de staten. Dat was in de
dagen van de dreigende verwik
kelingen in Zuid-Afrika. Maar
noch president Krüger, noch Lord
Salisbury gaven op deze confe
rentie te kennen dat er kwesties
waren, die konden worden opge
lost door arbitrageDe wereld
was nog niet zo ver. Er was goud
en diamant te halen in Zuid-
Afrika, en daaraan werden de
stijfkoppige Boeren, die niet met
de moderne ontwikkeling mee
konden, opgeofferd. En natuurlijk
ook duizenden betrekkelijk goed
kope Britse soldatenlevens
De eerste film!
Koningin Victoria zag in 1896
met kinderlijk genoegen voor het
eerst een filmvoorstelling, ook
luisterde ze opgetogen naar de
redevoeringen op het banket van
de Lord Mayor in Liverpool, die
baar via de telefoon bereikten, ter
wijl ze thuis dineerde. Ze sprak
in een phonograafcylinder, weten
de dat koning Menelik haar bood
schap horen zou in Abessynië. Op
de 20ste Juni 1897 tijdens haar
zestigjarig jubileum drukte ze op
een electrische knop en de bood
schap. die ze had geschreven, werd
naar de uiterste einden van haar
uitgestrekte rijk getelegrafeerd.
Koningin Victoria droeg haar naam
met recht. De overwinning op de
Boeren mocht dan weinig roemrijk
zijn. het Britse wereldrijk 'had
niettemin gewonnen. Victoria's po
litieke kwaliteiten moesten erkend
worden. Het lijdt geen twijfel dat
de wijze waarop zij haar taak
vervulde aan het monarchistische
principe in ontzaglijke mate ten
goede is gekomen.
Een voorbeeld voor Wilhelmina?
Zou Koningin Victoria in veel
opzichten voor Koningin Wilhel
mina een voorbeeld zijn geweest?
Men moet het wel aannemen, al
zijn de bijzonderheden hiervan nog
niet bekend. Nederland heeft in
de halve eeuw van de regering
van Koningin Wilhelmina meer
meegemaakt en fundamenteler ver
anderingen ondergaan dan zich
vroeger ln eeuwen voltrokken.
Veel verouderde opvattingen
werden overwonnen en aan die
wijzigingen en aan die ontwihke-
kring bekend. Hoe haar persoon
lijkheid gegroeid was. bleek in de
zwartste uren van onze gcschiede-
vorstin bij uitnemendheid, kwa
men in die tijd (toen er van een
regeren volgens de regels van de
grondwet weinig sprake kon zijn)
de grote kwaliteiten nog bet dui
delijkst tot openbaring. Er zijn
weinig historische feiten, die met
zó grote eenstemmigheid worden
In de eeuw van Victoria en Wil
helmina verdwenen er vele kei
zerrijken en tientallen andere
monarchale landen verkozen een
republikeinse staatsvorm. Keizers
kennen we alleen nog in Japan
en in Abessynië. Het konings
schap heeft zich in Europa
alleen nog in Engeland, Nederland,
in België, in Scandinavië en Grie
kenland kunnen handhaven.
Het is wel zeer kenmerkend, dat
de constitutionele monarchie thans
nergens steviger gefundeerd
schijnt dan in Groot Brittannië en
in Nederland, waar de herinnering
aan de verdiensten van Koningin
Victoria en Koningin Wilhelmina
ongetwijfeld nog lang bewaard
«al bleven.
