C
VIJFTIG JAAR
MAATSCHAPPELIJK LEVEN
1
Incasso Bank n.v.
n.v. a. hartman zone'n
14
DEN VADERLANT GHETROUWE
Door H. DIEMER
Hier is waf groois verricht onder Gods zegen
NIET zonder een gevoel van diepe
weemoed is het mogelyk een blik te
slaan op het nationale leven, gelijk het
verliep tijdens de gezegende regering vaa
onze jubilerepde Vorstin.
Weemoed, omdat de twee-eenheid
Nederland en Koningin Wilhelmina
straks niet meer in één adem zal kunnen
worden genoemd, doch de weemoed zal
vergezeld gaan van grote dankbaarheid
jegens God, Die tiaar spaarde en in staat
6telde de vóór vyftig jaar gedane plech
tige belofte in te wisselen.
Zes September 1898 werden by de
Inhuldiging in de Nieuwe Kerk te Am-
Een sleperspaard uit het Rotterdamse
havenkwartier, verdreven door de
vrachtauto.
sterdam de eenvoudige woorden gespro
ken, die de richtlijnen bepaalden, *welke
de 18-jarige Koningin wenste te volgen
in Haar regeringsbeleid: „Ik acht het
een groot voorrecht, dat het myn levens
taak en plicht is, al mijn krachten te
wijden aan het welzijn en de bloei van
mijn dierbaar vaderland".
Wie als de schrijver van dit artikel
bewust deelnam aan het maatschappelijk
leven van ons vaderland in deze gehele
periode, waarin dat leven in vele opzich
ten een ongekende vaart nam, verheugt
zich bij enig nadenken steeds méér over
het feit, dat deze belofte tegelyk een
profetie bleek te zullen zijn.
Natuurlijk is God de gever van al het
goede, doch menselijk bezien hebben de
trouw van Koningin Wilhelmina en het
geloof van het Nederlandse volk in Haar
beleid tezamen een machtige stimulans
geschonken voor de ontwikkeling van het
maatschappelijk leven naar de aard van
het tijdsgewricht Heeft de Koningin zich
persoonlijk bemoeid met industrie, han
del en verkeer als Haar altijd in die
richting bezige overgrootvader Koning
Willem I? Immers neen. Doch door Haar
optreden onder alle omstandigheden als
constitutionele vorstin; door de hoge
positie, welke Zij innam in de wereld;
door Haar grote belangstelling in het wel
en wee van het Nederlandse volk in al
zijn geledingen, niet het minst op maat
schappelijk gebied, zonder voorkeur voor
welke maatschappelijke groep ook; door
Haar plichtsbetrachting en Haar vredes
wil heeft Zij het zeer grote, wyl onmis
bare, deel geleverd van de stuwkracht,
zonder welke Nederland nooit de eer
volle positie had kunnen innemen, welke
ons land, ondanks zijn klein grondgebied
in Europa, is ten deel gevallen.
De bevolking van ons land is in vijftig
Jaren geklommen van ruim 5 millioen
tot 9'/4 millioen. Ons zuidelijk buurland
telde voor een halve eeuw ruim 1 4 mil
lioen inwoners méér dan Nederland.
Thans staat het in bevolkingsgetal achter.
De bevolkingsaanwas van Nederland
staat van de westelijke Europese volken
percentsgewijs bovenaan, en de sterfte
is verhoudingsgewijs het laagst. De ge-
ondheidstoestand valt in het algemeen
te loven.
Dó eerste kwarteeuw der regering van
Koningin Wilhelmina kenmerkte zich
door een stijgende welvaart, al vertoonde
een enkel jaar tijdelijke maatschappe
lijke inzinking. In Nederlands-Indië kon
een sterke economische vooruitgang
worden bereikt. Duitsland, ons achter
land, beleefde omstreeks en na de eeuw
wisseling een hausse, vooral op in
dustrieel gebied. Van het een en ander
plukte Nederland op meer dan één ge
bied de vruchten. Het transito-verkeer
en de handel bloeiden. De zeevaart
kwam tot grote ontwikkeling. De vracht
vaarders van de wereldzeeën hadden voor
een niet gering deel weer hun domicilie
in ons kleine land. De havens moesten
uitgebreid worden. Rotterdam groef de
grootste binnenhaven van Europa, en de
Nieuwe Waterweg kreeg een diepgang,
geschikt om de grootste zeekastelen toe
gang te verlenen. In dezelfde stad, welke
er naar dong aan de top te komen van de
vastelandshavens, en hierin slaagde, ver
rezen hele straten als het ware uit de
grond.
De scheepswerven langs de grote
stromen zongen aanhoudend het een
tonige lied van de hamerklop. Het in
dustriële leven ging ontbotten. De kleine
nijverheid veroverde haar deel. Land- en
tuinbouw gingen veredelingsmethoden in
toepassing brengen en hun producten
werden in grote hoeveelheden over zee-
en landgrenzen ter markt gebracht De
welvaartsbeker goot zijn goede gaven uit
over alle delen der bevolking, en of
schoon voor sociaal-achterlijke verhou
dingen nog niet voldoende oog was, ver
toonde de eerste anderhalf decennia der
19e eeuw het stempel van rustige, zich
steeds meer verbreidende welvaart
Toen brak in 1914 de eerste wereld
oorlog uit. Ingeklemd als ons landje zat
tussen de grote oorlogvoerenden, straks
zo goed als afgesloten van de zeeën, be
spied door de argusogen der strijdende
volken, waren de moeilijkheden intens
groot. En ondanks het verbroken contact
met ons Indië en ondanks grote beper
kingen, vooral in dingen van het gewone
leven, was het verloop economisch nog
niet zo slecht. Wij verkeerden ongeveer
in de positie van Zweden en Zwitserland
in de tweede wereldoorlog. Sedert heb-
bij wij zelf België met zijn klachten van
toen beter leren verstaan. Na eind 1918,
toen Duitsland en zijn vrienden het hoofd
moesten buigen, verhief zich een korte
hausse, van welke wij onze matige portie
plukten. Daarna volgde een diepe inzin
king. en toen Koningin Wilhelmina in
1923 Haar 25-jarig jubileum vierde, teis
terde grote werkloosheid onze volks
huishouding.
W
De tweede helft der halve eeuw ken
merkte zich door opeenvolging van ups
en downs. Onze welvaart hangt nu een
maal af van het internationaal conjunc
tuurverloop. Toen, begonnen in 1924, de
wereldmarkt in 1925 zich meer gelijk
matig herstelde, volgde een aantal goede
jaren, in welke aen het omhoogvoeren
der ingezonken welvaart ijverig gewerkt
werd, en ook veel werd bereikt. Tot 1929,
toen in Wallstreet de grote beurscrisis
uitbrak, waarvan de gevolgen inter
nationaal van catastrofale aard zouden
blijken te zijn. Prijsdalingen op een wyze,
als npoit mogelyk was geacht, instorten
van internationale en nationale mai/kten,
en werkloosheid van ongekende omvang.
De eerste helft der dertiger jaren zal
met een zwarte kooi blyven aangegeven
in de economische geschiedenis van
Nederland, trouwens van menig land-
Veel leed heeft zich toen verspreid over
verschillende groepen der bevolking. Te
midden van een internationale crisis van
zulke aard staat een klein land, hetwelk
reeds gezien zijn weinige natuurlijke
hulpbronnen en de hoge ontwikkeling
zijner bevolking, aangewezen is op het
verkeer in en met de wereld, voor een
groot deel hulpeloos. Geen enkele rege
ring van zulk een land kan langs de
weg van autarkie een matige welvaart
helpen tot stand brengen.
Deze depressie, welke diepe voren
heeft getrokken in onze volkshuishou
ding, begon in 1935 iets af te zwakken.
Nadat in West-Europa verschillende
landen tot devaluatie van de munt waren
overgegaan, waaronder ook Nederland in
September 1936, vertoonden zich meer
dere herstel-verschijnselen, welke hier in
sterkere, daar in mindere mate, aan
hielden tot het jaar, waarin de tweede
wereldoorlog het gehele economische
leven in zijn greep zou omknellen en
grotendeels ontzielen.
De noodzaak van versterking en uit
bouw der fundamenten staat in het
nauwste verband met de toenemende
bevolking. Verwacht wordt, dat deze ia
ons land zal kunnen stijgen tot wellicht
twaalf millioen. De leer van Malthus
wat betreft de toeneming v%n het voedsel
in rekenkundige en de toeneming der
bevolking in meetkundige reeks moet in
Nederland voortdurend beschaamd wor
den.
Op allerlei wijze is dit probleem aan
gevat. Emigratie kon en kan hulp bieden,
doch slechts in zeer geringe mate. In ons
land zelf moet de hoofdslag worden
geleverd. De stryd tegen het water zit
ons volk in het bloed. Wie de kaart van
het Holland der 16e eeuw opslaat, ziet in
één oogopslag wat het doorzettings
vermogen van ons voorgeslacht hier tot
stand bracht waar eenmaal het hart van
het verzet klopte tegen de Spaanse macht,
aan welke in dit brok waterland een halt
werd toegeroepen. De 20e eeuw zou hier
niet voor onderdoen. De Wieringermeer-
polder is drooggevallen, zelfs voor de
tweede maal, omdat de Duitsers de snode
moed hadden de dijken door te steken.
De Noord-Oostpolder met zyn veel groter
oppervlakte is nu aan de beurt. Van
heinde en ver, uit vele landen, komen de
bezoekers om kennis te nemen van het
scheppen van nieuwe cultuurgrond. Wan
neer straks nog andere grote delen van
de voormalige Zuiderzee worden omge
toverd in vruchtbare landouwen, zal de
bebouwbare oppervlakte van Nederland
met 10 zyn vergroot. Met recht wordt
gesproken van onze Twaalfde Provincie.
Al is het niet op dezelfde grootse wijze,
toch was en is het mogelijk nog méér
nieuwe cultuurgrond te verwerven, om
de agriculturele rijkdom te vergroten.
Door ontginning van ontveende gebieden
en heidevlakten, door ontwatering, ruil
verkaveling, en bebossing van woeste
gronden.
Doch ook de opbrengst van de ten
Na deze oorlog, die nog vers in 't ge
heugen ligt, was het Nederlands taak
weer zijn eigen plaats in de wereldhuis
houding in te nemen. Laat ons nu nog
eens Koningin Wilhelmina noemen. Het
zal wel aller overtuiging zijn, dat het
koninklyk voorbeeld in de jaren van
verdrukking en vernieling, het inspreken
van moed en het heenwijzen naar een
betere toekomst, gelijk van Haar lippen
telkens mocht worden gehoord, voor een
niet te schatten deel de impuls hebben
geschapen om het hoofd ervoor te hou-'
den, om daardoor èn door eendracht en
werkwil, nó de bevrijding, waaraan Zij
nooit twijfelde, te komen tot een snel
herstel.
En ofschoon heden bij Haar afscheid
nemen van de regering, nog klacht op
klacht kan worden beluisterd over
bottlenecks op zo menig gebied, welke
dit herstel in zyn gewenste voortgang
belemmeren, is er toch reden voor grote
dank voor wat reeds is bereikt. Dat zulks
mogelyk was, en steeds duidelijker zal
blijken, wanneer het Nederlandse volk
zich op zyn taak blijft werpen, en hier
althans de eendracht vertoont, welke op
maatschappelijk gebied noodzakelijk en
onmisbaar is, is een gevolg van het
merkwaardige, dat gedurende de gehele
regeringsperiode van Koningin Wilhel
mina zonder ophouden gewerkt is atfri
het versterken der fundamenten van
onze volkshuishouding. Fundamenten,
welke voor een deel dateren uit het ver
leden, en voor een ander deel zijn gelegd
In de laatste halve eeuw. Zowel in goede,
als in kwade jaren. Misschien in de
laatste wel vooral, omdat dan de
noodzakelijkheid het duidelijkst spreekt.
Bovendien zijn uitvindingen en techniek
niet gebonden aan maatschappelijke
opgang of nedergang.
De moderne tyd. De gigantische walsen
„Quarto" en „Duplo" van de Hoogovens
te IJmuiden.
dienste staande cultuurgrond is per land
maat zeer sterk gestegen. Kunstmest
vulde aan of verving de stalmest. Coöpe
ratie werd de vorm van zelfhulp op tal
rijke gebieden van de agrarische sector.
Tuin- en landbouw gingen steeds verder
de weg van veredeling op, voorgelicht
door het vakonderwijs, en speelden een
groeiende rol in de export, noodzakelijke
tegenhanger van de grotere import. Zelfs
het type van de boer veranderde mét de
grondige wijziging der structuur.
Doch het bevolkingsoverschot is op
deze wyze niet op te vangen, integendeel,
menselijke arbeidskracht maakte zelfs in
de bewerking van het land plaats voor
energie-kracht. De gemechaniseerde land
bouw had immers zijn intrede gedaan.
Vele andere bronnen moesten dus worden
aangeboord. En zo is in deze halve eeuw
de grote opdracht geweest tot een ge
wijzigd productie-apparaat te komen ten
bate van het voortdurend sterk stijgend
inwonersaantal-
De bodemschatten der wereld zijn zeer
ongelijk verdeeld over de verschillende
landen. Zo bezign is de afhankelijkheid
der volken van elkaar wel zeer groot.
Een bron van oorlogsgevaar blijft- hier
schuilen. Sommige landen als Amerika
en Rusland zijrt rijk bedeeld, ofschoon
ook zij hulpbehoevend zyn ten opzichte
van bepaalde mineralen. De minerale
hulpbronnen van Nederland zijn weinige.
Ijzererts Is niet aanwezig- Bereikbare
steenkoolgebleden onder het landopper
vlak kunnen niet genoeg opleveren voor
het benodigde verbruik, al blijft onze
mijnbouw werken me» het meest moderne
(Vervolg op blz. 16)
WAAR IJ EN AMSTEL
samenvloeiden, strekt zich
de grootste stad van het Ko
ninkrijk der Nederlanden
het schone en sterke Amsterdam.
De oudste oorkonde, waarop de
naam der stad voorkomt dateert
van 1275 - toen Floris V i
de lieden wonende te of bij
Amsterdam tolvrijheid in heel
Holland verleende.
Uit dit Amsterdam groeide de
stad, die in de Gouden Eeuw
de grote stapelplaats voor Europa
IN DITZELFDE AMSTERDAM,
en Pari/s een financieel centrum, -
opgericht. Nu, na SI jaren vervult xjr* als ffn der vijf grote banken
een belangrijke taak in het economische leven van het vaderland.
92 Vestigingen in "Nederland
zou worden, en waar soms 4000
schepen tegelijkertijd voor anket
lagen. Toen, na een tijdperk van
stilstand, op 1 November-1876
het eerste zeeschip door het pas
geopende Noordzeekanaal voer,
begon voor Neérland's hoofd
stad een nieuwe periode van
ongekende bloei.
De Tweede Wereldoorlog bracht
ook Amsterdam zware slagen toe,
maar snel richt de stad zich
weer op door de vastberaden
heid van haar nijvere bevolking.
VAN STALEN MATRASSEN, MEUBELEN
I/fit»! IC ANTEN MATRASSEN- EN RAPOKEABKIEK
ZEVENBERGEN HOLLAND TELEFOON 1
Goede muziek
t gelegen
:elt Uw
inkelljk t
de Groot, het Sweeliru
mofooiiplaten! Hebt
i kunt het beluisteren
Wanneer U tU<lens de jubileum-dagen ln Amsterdam bent,
bezoekt dan de „NAHINTO" ln het R.A.I.-gebouw; het zal
ons een genoegen zyn, U in stand 17/2 te ontvangen.
Daar zit muziek in
