Eeij eeuw geleden verlichtten voor het eerst bij
avond gaspitten de Sleutelstad
NIEUWE LÈIDSCHE COURANT
WOENSDAG 11 APRIL 1948
Bij het honderd-jarig bestaan der Stedelijke Gasfabrieken
De historie van het oudste gemeentelijke
gasbedrijf in ons land
Een eeuw gas in de Sleutelstad; een eeuw van koken rein en ras! En
hoe het er over honderd jaar met dit rein en ras heeft uitgezien, toen nog
geen ondergronds buizennet het huis-, tuin- en keukengas woning
woning afleverde, daarvoor is het niet nodig grootvader te vragen, wat
hij er over van zijn grootvader heeft gehoord, evenmin nodig een dik ge
schiedenisboek op te slaan. Menig huisvrouw zal nu immers nog met af
grijzen denken aan de bezettingsjaren, toen verroeste noodkacheltjes, ge
stookt met allerlei brandstof, het schamele hapje voedsel aan de kook
moesten brengen. Menigeen zal immers nog terugdenken aan de jaren,
dat geen lantaarns de straten en pleinen konden verlichten, zodat oud en
jong voetje voor voetje moesten voortschuifelen langs de aarde-donkere
•grachten en'sing els, nu en dan het licht van een gloeiende spijker voor zich
uitwerpend, voortgebracht door de steeds slechter wordende en moeilijker
te verkrijgen zaklantaarns.
In deze 32 aaneen liggende ovena wordt 208 ton gaskool een dag en een nacht
lang op zeer hoge temperatuur verhit. Dan is 96.000 m3 gas uit de kolen opge
vangen en 104 ton cokes ln de gaskamers achter gebleven. Automatisch wordt
hierna de gloeiende cokesklomp oven na oven verwijderd en in een blusbak
gedrukt. Een enorme rook ontwikkeling is natuurlijk het gevolg
Salomon van der Paauw gaf
„gas-gunstig" rapport
Zo was het de eeuwen door met ver
lichting en verwarming in de steden ge
steld. Zeker, er wend verlicht. Eerst met
kaarsen, later met olie. Zeker, er werd
gekookt. Eeret op toornt, later op kolen-
kachels. Maar practiech en economisch,
rein en ras. was het ongetwijfeld ndet.
Dam komt zo omstreeks het begin van
de negervtiendie eeuw het gas zijn in
trede doen 4m het leven en werken der
mensen. In het buitenland. In Nederland.
In Leiden.
Een ondernemende Belg, Felix Droimet
genaamd, begon im 1841 op een deel van
de vest wad
briekje,
__.i door het gebruik vam gas.
„Regeren is vooruit zien", dat
de opvatting vam de stadsar
lomon van der Paauw. dile 1
De heer Van der
Paauw had zijn onderzoekingen, behalve
bi het buitenland, ook verricht in zijn
woning aam de Oude Singel, waar hij
een miniatuur gasfabriekje had gebouwd
(Paauwbrug, fëalomonseteegL^ Met^ dit
commissie een jaar later een „gas-gum-
«tig" rapport uit en werd tijdens de
raadszitting vam 3 december 1845, onder
voorzitterschap van burgemeester Du
Rieu, besloten tot oprichting van een gas
fabriek als „toestel tot de algemene
straatverlichting".
De Leidse gasfabriek was er op papier,
waarbij het praedicaat „Stedelijk" tevens
als unicum im <xns land geldt, omdat het
bedrijf de enige gemeente gas-fabriek is,
welke voor de komst vam de gemeente
wet van Thorbecke (1851) werd gesticht.
Toen het eenmaal begonnen was.
Weldra werd met de bouw van de
fabriek, de aanleg van het ruim 29 km
lange buizennet en de oprichting vam
420 lantaarns in de stad een aanvang
Distributievaria
Uitreiking bonkaarten.
De uitreiking van bonkaarten..voedings
middelen 806, brandstoffenkaarten 806,
schoenenbonnen en toeslagkaarten gan
Jonge en a.s. moeders voor niet-zelfver-
zorgers te Lelden vindt ln de lopende
weken plaats. Het kantoor is geopend van
8.30 tot 11.45 en van 2 tot 4 uur. Meege
bracht dienen te worden: stamkaarten
var. alle gezinsleden, lnwissellngsbonnen
van de thans lopende bonkaart, restant
■van de thans lopende brandstoffenkaart.
waaraan zich bon Reserve 2 bevindt,
eventueel inlegvellen ivoor schoenenbon
nen op cijfer 7V, controlekaart Moeders
(voor toeslagkaarten)
Morgen (Donderdag) zijn aan de beurt
de gezinnen, waarvan het hoofd een
■temkaartnummer heeft van 34.401 t/m
88.700.
vam de bevolkdmg.
acht jaar
door ir
N. W. vam Doedbumgh, die met vooruit
ziende blik de grote vlucht vam de toe
gepaste electriciteitsenergie zag aanko
men en in 1907 een gaspompetation liet
bouwen, zodat spoedig een aanvang werd
gemaakt met de gaslevering op verre
afstand. Sassenlhedm en Voorschoten wa
ren de eerste plaatsen, die im het Leidse
verzorgingsgebied kwamen te liggen.
„Warmte, licht en mest'
Onder heit motto „Warmte, licht
mest, leveren wij het best", verkocht de
fabriek vam 1'910—1926 behalve gas, ook
een bijproduct, ni. zwavelzure ammoniak,
dat de boeren als meststof over het land
konden spuiten.
Door al deze technische uitbreidingen
ging ook de administratie grotere ruimte
vragen. In 1912 werd het nieuwe admi
nistratiegebouw aan dé Lamgegraoht in
gebruik genomen, waar reeds vier Jaar
later een tweede verdieping op moest
worden gezet. Niet lang daarna volgde
die ingebruikname van het magazijn en
de toonkamer aam de Hooigracht.
Vele Leidenaren zullen zich de vlam
menzee bij de Janvossembrug nog wel
herinneren, die im de nacht van 30 op
31 Juli 1915 dé omgeving hel verlichtte.
Tengevolge vam een aanvaring was de
gasriinker opengescheurd em het uitstro
mende gas had vlamgevat. De gasleve
ring moest enkele uren worden onder
broken. gelukkig behoefden toen niet,
zoals aanvankelijk werd gevreeed, de
ovenvuren te worden gedoofd.
Ir R. v. Aimmers. vam 1916—1921 di
recteur, werd opgevolgd door ir G. A.
Kllmtoariberg. Onder zijn bewind kwam
r practtech
voor ter verkrijging vin die nodige
ruimte, in de oorlogsjaren, alle wonin
gen, pakhuizen ed. langs de Langegracht
ten Oosten van de electricitei tsfabriek
met aanliggende straatjes, stegen en
slop]
In 1923 werd
iin in gebruik genomen. Zo naderden
oorlogsjaren, waarin hoe vreemd het
ook moge klinken de gasfabriek in 1943,
na wederom met twee ovena te zijn uit
gebreid, haar grootste jaarproductie n.l.
24.200.000 m3 gas afleverde.
t volgende jalr, op de dag van Lei
ontzet, werden voor het eerst na
96 jaar de vuren gedoofd. Leiden had
gas. geen licht meer. Koude en
duisternis vielen im.
Direct na de bevrijding, op Maandag
7 Mei, werd onder twee ovens vuur aan
gelegd. maar door het ontbreken vam
kolen konden pas op 26 Juli de kamers
met die hervatting der gaslevering werd
Thans 16 gemeenten verzorgd.
De zevende en huidige directeur, die
ln 1946 werd benoemd, ir Y. Ykema, zag
kans het voorzorgimgsgebied door gas
levering en gros nog meer uiit te brei
den. De gemeenten Noordwfjk en Sas-
aenhedm (opnieuw) werden ingeschakeld,
terwijl in het afgelopen jaar eveneens
de watergasfabriek een uitbreiding on
derging.
omvat
Het aan
38.000, welke
de 62.100 vam het •lectxict-
•tedrtsnet de 100.000 aansluitingen, die de
fabriek bij dit jubileum ®t, helpen vol-
helpen volmaken. De lengte vam het gas-
budzennet bedraagt totaal 315 km, een
hier naar de Belgisch-Franse
Dat dit Jubllenm niet zonder meer
wordt gepasseerd, blijkt wel nit de
verschillende vormen, waarin het
honderd-Jarig bestaan zal worden
herdacht. Zo zal er op Maandag 19
April as. in de Stadsgehoorzaal voor
het personeel een herdenkingsbijeen
komst ztfn, gevolgd door een recep
tie ln het „Gulen Vlies", 's Avonds
is het gemeentebestuur gastheer ln
de Stadsgehoorzaal, wanneer het
personeel een feestavond wordt aan
geboden. Op Woensdag 21 April, de
eigenlijke jubileumdag, wordt het
bedrijf gesloten. Het personeel krUgt
een vrije dag extra. De personeels
vereniging, die zich ln deze weken
•ook zeer verdienstelijk maakt, begon
op 12 April, zoals bekend, haar sport
wedstrijden tegen andere Leidse ge
meentebedrijven en -instellingen,
welke krachtmetingen op bridge-,
schaak-, voetbal- en zwemgebied
ruim een maand zal duren. Voorts is
een gedenkboek verschenen.
Toen wty ir Ykema tijdens een gehou
den persconferentie vroegen, of het ln
de toekomst dm de bedoeling zou liggen,
de gas- en eleotrdcttedrts-bedrijven geheel
udt te schakelen en vamudit Limburg heel
Nederland door middel vam de als tus
senstations fungerende bedrijven vam gas
en electriciteiit te voorzien, antwoordde
de directeur, dart wait de alectricirteits-
voorzieninig betreft de aanleg van de
bovengrondse hoogspanmdmgsleddingen
langs de spoorlijn RotterdamLeiden
Velzen hier al enigszins op wijst, maar
dart met het distribueren vam gas op
verre afstand nog wel enige 'moeilijk
heden te overwinnen zijn. WelLiohrt, dat
er in de toekomst over heel Nederland
vier of vijf centrales komen voor de
gasdistributie. Een commissie, door de
minister benoemd, is bezig de mogelijk
heden te onderzoeken.
Prof. dr b. d. Eerdmans hoopt op Qjj, Jjgj Joodse volk is een geheim, dat alleen
24 April tachtig jaar I - O
te worden
Kunst en Letteren
vanuit de Bijbel wordt verstaan
Belangrijke figuur in Universiteitskringen I
Prof dr B D. Eerdmans, oud-hoogle-De beer J- Swijnenburg sprak voor de Zendingscommissie uit de
raar in de geschiedenis van de Israëlieü- kerkeraad der Ned. Herv. Gemeente
sche godsdienst, de Israëlietische letter-1
kunde en de uitlegging - van het oude In deze Aprilmaand is het juist drie jaar geleden, dat Hitler, die ruim 1/3 van het
Testament, die op 22 Febr. jl. zijn gou- joodse volk in gaskamers vernietigde, zijn politiek-testament maakte en daarin,
den Jubileum als hoogleraar aan de Rijks- ondanks het feit, dat zijn ondergang van alle zijden duidelijk was, toch nog eens
V'taAfUMj^wS °P zlJn ingekankerde haat tegen al wat Jood was tot uitdrukking liet komen, aldus
Prof. Eerdmans, die in wijde kring sprak gisteravond, in het wijkgebouw van de Ned. Herv. Gem. aan de 8tille Rijn.
grote bekendheid geniet, werd te Maas- dc heer J. Swijnenburg, die reeds veertien Jaar het zendingswerk onder de Joden
dam geboren. Zijn vadet was daar pre- i verricht, in zijn causerie over: „Het Joodse probleem."
dikant. Hij bezocht het gymnasium te Nu dg kfirk zich 1q haar geheel achter i op het ontstaan van de Zionistische be-
lil tl I het werk der Zending heeft gesteld, geldt weging .welke in Theodor Herzei, een
Rijksuniversiteit te Leiden en aan aemeer dan ooit de vraag, wanneer het Godlochenaar, haar grondlegger vond en
tC Straat®^ufgl :n, j tpW Joodse volk zioh zal bekeren. Het volk, zich eerst op een nationaal tehuis ergens
cand. Eerdmans toegelaten tot de Lvan- dg( nlmmer aflaat te hopen, dat de volle I op de wereld, later op een dergelijk tehuis
gebebediening in de Ned. Herv. Kerk. heerlijkheid van het oude Israël zich zal in Palestina richtte. Toch zag spr Gods
DatZëlfde jaar promoveerde nu aani onze ontpiooien in de komst van de Messias. Hand in deze beweging, omdat Hij niet
universiteit tot doctor m de uoageieera- Alleen dan wanneer het jaloers wordt wilde, dat dit volk onderging in andere
heid op het proefschrift. „Melek-dienst hetgeen de Kerk heeft en het zelf volkeren. Het is des te meer opmerke-
en verering van hemellichamen inIsra- i n.gt hezit. j lijk. omdat vele Christen-Joden ook stre-
els Assyrosche periode 4 Mei 18 6 ver- Nog meer dan tljdeng de ooriogi aidus ven naar een gaan naar Palestina om
j Eerdmans gich aan de „emeente sp^ ig thans het Jodenprobleem in het I daar Christus te prediken. Spr zag hen
Midwoud, terwyl hy reeds in iööö midden der belangstelling: Palestina! Zij hierbij steun te verlenen als taak van de
ln de vacature van prol. dr. Kosters wera gaan wlllen gaani de meesten uit angst Kerk. waarbij zü ook het anti-semitisme
benoemd tot hoogleraar aan de Ryksuni- en vre^e voor het anti-semitisme, dat terug moet dringen,
versnelt alhier. 11 Mei van dat jaar aan- allerwege de kop weer opsteekt. En on- Een tot in alle hoeken en gaten ge-
vaardde hy zyn ambt met het uitspreken dgnks dg moderne stellingen van Jean vulde zaal zelfs op de gang zaten toe-
lugurele oratie over net onder- paul gartre djg de Christen verwijt, dat hoorders van het wijkgebouw, heeft
•an de Jood gemaakt heeft, waar-1 deze causerie met grote aandacht gevolgd,
hy hem thans Jood noemt, anders Ds M. Ottevanger sprak een openings-
het Joodse volk reeds lang in de woord, terwijl voorts ds D. Kuilman tot
het onder- -
werp: „Het verband tussen de beoefening
van het oude Testament en de Semietische
studiën in het algemeen".
De 80-jarige, die ook in het politieke 1 andere rassen opgegaan is er 'n geheim
leven geen onbekende is geruime tyd om dit volk. dat alleen vanuit de Bijbel
had hij voor de Liberale Unie zitting in kan worden verstaan. God heeft dit volk,
de Tweede Kamer kreeg op 17 Sept. ais volk bewaard om het aan het eind
1938 eervol ontslag als hoogleraar wegens der tijden op een bijzondere wijze Hem
het bereiken van de 70-jarige leeftijd, te doen dienen. Ook nu blijft de Jood
Prof. Eerdmans, die lid is geweest van een zoon van het volk, dat God met een
het bestuur van de Ned. Protestanten-1 door Hem bepaalde opdracht in de wereld
Bond ------
de aanwezigen behoorde.
De strijd duurt voort
Weer bakkers voor de tuchtrechter.
De tuchtrechter laat de bakkers,
uier broden van 200 gram patentbloem
janéén bakken, niet met rust. Van de
één der oprichters was van de werd gesteld: „God alleen is Koning, dezijde der bakkeTs was gisteren de be-
Evangelische Unie, waaruit later de Ver aarde behoort Hem toe." Dit hebben
Vrijzinnig-Hervormden in Nederland niet verstaan, ze verwierpen de Christus
oortgekomen, heeft tal van boeken van Nazareth en werden, evenals vele
en publicaties geschreven. Van zijn boe- malen in hun geschiedenis, uit hun land
ken noemen wij: „Religion of Israël", verdreven. Spr onderscheidde twee soor-
Moderne Orthodoxie", „De Theologie ten Joden: de Rabblnlstische Joden, die
van dr. A. Kuyper" en „The Religion of vasthouden aan wet en Profeten (zij ken-
Babylonia and Assyria". Zijn artikelen nen ondanks dit, sinds de derde eeuw
verschenen voor een belangrijk gedeelte na Christus. Jesaja 53 en 61 niet meer)
in „Theologisch Tijdschrift". Vermeldens- en de- Renaissance Joden, de zgn. mo-
is ook, dat prof. Eerdmans in derne Joden, waartoe ook de Zionisten
1917 de functie van lid van de Leidse behoren, waaronder er velen zijn, die
gemeenteraad bekleedde. In het vereni- geen Messias meer verwachten. De heer
gingsleven was hij eveneens zeer actief. Swijnenburg ging vervolgens dieper in
B.A.C. van „Prediker" organiseerde avond
voor begunstigers
Enthousiaste samenkomst in het gebouw
Het B(ouwfonds) A(ctie) C(omité) van
de C.J.V. .Prediker 12la" organiseerde
gisteravond in het gebouw aan de Jan-
vossensteeg een gezellige bijeenkomst
x>r zijn donateurs en donatrices.
Dit comité, dat in 1942 in het leven
werd geroepen door het bestuur va
jongelingsvereniging, nadat drie leden ln
een uitvoerig schrij.ven aan het bestuur
hadden gewezen op de noodzakelijkhèid
van oprichting en instandhouding,
eigenlijk uit de nood der tijden geboren.
Een commissie uit de leden werd ge
vormd, welke tot taak had, de plannen
aan een onderzoek te onderwerpen en
uit te werken. In Mei '42 begon de actie.
Door middel van circulaires wilde men
begunstigers werven, die de vereniging
ln geldelijk opzicht op bescheiden wijze
zouden steunen. Het reeds eerder be
staande Bouwfonds kon de kosten, ver
bonden aan het onderhoud en het her
stel van het in- en exterieur,, niet dek
ken, Wilde de vereniging niet met ingrij
pende tekorten werken, dan was het
nodig, hierin zo spoedig mogelijk te
zien.
De actie leverde gunstige resultaten op
en het bestuur van „Prediker" is de Lei-
denaars. die regelmatig hun steentje bij
dragen in de vorm van een kleine gift,
dan ook zeer dankbaar hiervoor.
Het doel van het B.A.C. is in de loop
der jaren enigszins verschoven. Was het
aanvankelijk bestemd om het Bouwfonds
tot steun te zijn. thans is het doel in
zichzelf geworden. Uit de beschikbare
gelden worden de noodzakelijke vernieu
wingen bekostigd.
Wie meent, dat de betekenis van het
B.A.C. geleidelijk afneemt, heeft een ver
keerde voorstelling van de situatie. In de
oorlogstijd kon zo goed als niets aan het
gebouw worden gedaan, terwijl het drin
gend restauratie behoefde. Door allerlei
omstandigheden kon het herstel nog niet
naar behoren worden uitgevoerd. Plan
nen worden echter in studie genomen en
zodra zich gunstige gelegenheden voor
doen, zal men zeker een aanvang maken
met de verwezenlijking ervan.
Het feit, dat de begunstigers van „Pre
diker" gisteren een goede avond hebben
gehad, vloeide voort uit de gedachte van
het bestuur, dat zy, die .Prediker" steu
nen. eens per jaar de gelegenheid moe
ten ontvangen, om met het werk van deze
vereniging kennis te maken of het con
tact te vernieuwen.
De heer B. J. Van der Weyden, voor
zitter vary de J. V., heette in zijn openings
woord de aanwezigen welkom, in het bij
zonder de heer D. van der Kwaak, die
langstelling groot, toen met minder dan
negen collega's op het matje moesten
komen.
De bakkers wezen er op. dat de patent
bloem duurder is, zodat van een extra-
winst geen sprake is, terwijl bovendien
de bereiding meer tijd kosrt. Als deskun
dige trad op de heer L. C. Vos, ambtenaar
van de Haa-gse Bakkerijcentrale. Verde
diger was weer mr H R. Goudsmit.
De tuchtrechter legde boeten op van
resp. tweemaal f 100, i 25. f 20 (depot
houder), enkele malen f 50 en f 250 plus
f 1000, resp. voor bakken van twee bro
den van 400 gram patentbloem aanéén en
te licht gewicht
Prof. dr J. M. Buffin overleden
Te Oegstgeest is in de ouderdom van
71 jaar overleden prof. dir J. M Buffin,
oud-bijzonder hoogleraar in de nieuwe
Franse letterkunde aan de Rijksuniversi
teit te Leiden. De begrafenis is bepaald
op Donderdagochtend a.s. op het R.K
kerkhof te Oegstgeest. nadat om 10 uur
in de St. Willebrorduskerk een H. Mis van
Requiem is opgedragen.
Prof dr Buffin werd 8 Juli 1876 in
Frankrijk geboren en promoveerde, na
eerst in Parijs en Berlijn te hebben ge
werkt, op 27 Maart 1925 te Leiden. Van
1928 tot 1946 was hij bijzonder hoogleraar
vanwege het Leids Universiteitsfonds,
van 1920 tot 1938 leraar Frans aar
Leids gymnasium.
Genootschap tot Reclassering.
Het Ned. Genootschap tot Reclassering
is thans gevestigd: Breestraat 61 te Lel
den. Als reclasseringsambtenaar treedt
op de heer P- Hutte. Spreekuren:
iedere Dinsdagavond van 7 tot 9 uuj en
iedere Zaterdagmiddag van 2 tot 5 uur.
Het oude adres, De Laat de Kanterstraat 9
komt hienfiede te vervallen. Belangheb
benden dienen zich te vervoegen aan de
achterzijde van het gebouw Breestraat 61,
gelegen tussen de
De Waght aan de Rijn
Nederlands Volkstoneel
De schrijfster van dit toneelstuk, Lil.
lian Hellman is één van de jonge Ameri
kaanse toneelschrijfsters. Erg veel succei
hebben haar stukken niet gehad
critiek was vrij scherp. Ze heeft echter
een open oog voor de gebreken van haar
stukken, wat zij eerlijk erkent in het
voorwoord, dat ze geschreven heeft bi]
de uitgave van vier van haar toneel
stukken. „Maar", schrijft ze, „binnen dt
grenzen van mijn mogelijkheden heb ik
gegeven wat ik kon. Wanneer ik niet
hoopte te groeien, zou ik niet
Lillian keilman heeft het zich zeker
akkelijk
ven van „Watch
speelt in de zomer van 1940 in de buurt
van Washington. De bedoeling van dit
stuk is, de Amerikanen wakker te schud
den voor de afschuwelijkheid en de
mensonterende praktijken van het natio-
naal-socialisme. Het is eigenlijk de
frontatie van Amerika met Europa
Europa vertegenwoordigd door Kurt
Müller (schoonzoon van Fanny Farelly),
idealist en gevoelsmens, bestrijder
het nazidom, en Teek de Brancovis,
Roemeen, met zijn vrouw Marthe
Brancovis, berooide en verarmde adel,
ook ten huize van -de familie Farelly.
Teek zit in geldnood en verraadt voor
geld alles en iedereen, pleegt chantage,
enz. Met deze Europese wereld maakt de
Amerikaanse wereld, vertegenwoordigd
door de familie Farellyj nu kennis
„We zyn flink door elkaar geschud", zegt
Fanny aan het slot, „de ogen
Amerika zijn geopend".
Het geheel is wel spannend, maar toch
zijn er ook soms plotseling inzinkingen,
de dialoog verslapt, de spanning
en het wordt,sentimenteel.
De spelers van het Ned. Volkstoneel
onder regie van Ferd. Sterneberg hebben
er een heel goede opvoering van gegeven
Vooral Julia Cuypers, als Fanny gaf uit
stekend spel te zien, vlot, gemakkelijk ei
natuurlijk. Techniek en gevoel hebben ii
haar spel het juiste evenwicht gevonden
De zwakke plekken in het stuk werden
niet door veel spelers „weggespeeld". We
willen hier een uitzondering maken
Ton Lutz als Kurt Müller, die de vele
zwakke plekken in het laatste bedrijl
door zijn uitstekend spel deed
dwijnen.
Luchtposttentoonstelling
De afdeling Leiden van de Luchtpost
club B.Z.P.C., welke aich ten doel stelt
door hert verzamelen vam luchtpostbrie
ven. die met eerste en bijzondere vluchten
zijn vervoerd, de belangstelling voor de
luchtvaart te bevorderen, zal, teneinde
een ieder in de gelegenheid te stellen
hiervan persoonlijk kennis te nemer
tentoonstelling houden op Zaterdagmid
dag a.s. van af 3 uur im de bovenzaal
van „Amicitia". De luchtpostbrieven, die
de leden op deze expositie, die voor iediere
belangstellende vrij toegankelijk is, zullen
tonen, geven een beeld van de ontwikke
ling van het luehtpostvervoer en zullen
bij velen belangrijke gebeurtenissen
omwikkeling van het luchtvaartverkeer
im herinnering^roepenNa afloop van
tentoonstelling zal die heer C de Vos
Rottendam, ldd van het hoofdbestuur en
o.m. bekend door zijn reoord-ballonvaart
per ..Rambaldo" in 1946 naar Normamdië,
een causerie houden over „Fokker, onze
grote luchtvaartpionier", een schets
zijn leven, waèrbij het postvervoer per
Fokkervliegtuig op de voorgrond siaat
j-DsK. Dronkert staat met ds M. Wil
schut te Hilversum op tweetal te Scheve-
ningen.
VOOR ZOETE KOEK
Bakkersleerlingen toonden hun kunnen
In het Gulden Vlies was gisteravond
een kleine, maar fijne tentoonstelling in-
gericht van „proefwerken" van banket-
het gemeentebestuur vertegenwoordigde, bakkersbedienden uit Leiden en omge-
en de heer A. van Egmond, die namens ving- De cursus, waarvan dit het eind
de Ned.-IJerv. jeugdraad blijk van zijn resultaat was, werd gegeven door
Ook
t het Bouw-
belangstelling gaf.
fondsbestuur
zicht richtte hij een speciaal woord.
In de loop van de avond sprak nog de
heer W. F. L. Heijloo, voorzitter van bet
B.A.C. Spr bracht dank aan alle begun
stigers en zette in 'het kort het doel van
comité uiteen. „Het gebouw is slechts
bijkomstigheid", aldus de heer Heij
loo. „Als wij ons geld geven, steunen wij
het Christelijk jeugdwerk, dat tot taak
heeft, jongeren met de blijde Boodschap
bekend te maken."
De opvoering van het toneelstuk „Polly
Perkins", een spel vol list en liefde,
vormde wel de hoofdschotel van deze
avond. De spelers, bijna allen leden van
„Prediker", hebbgn zich op lofwaardige
wijze van hun taak gekweten. Zij moch
ten een gul applaus in ontvangst nemen.
Ook tijdens de hersengymnastiek leefden
aanwezigen mee. Het muziekgezel
schap „Symphonia" zorgde voor een vro
lijke noot. Hedenavond zal de tweede
samenkomst worden gehouden.
(Ver. tot bevordering opleiding
banketbakkerij), die de jongens had toe
vertrouwd aan de bekwame leiding van
een erkend leraar, de heer A. B. Donk.
De tentoonstelling werd georganiseerd
door de afd. Leiden .van N.B.V.
Voor zoete koek hebben de 20 cursisten,
die konden worden aangenomen, niet ge
zeten, al was hun werken wel voor zoete
koek bestemd. Zowel het garneren als
het suikertrekken en ook het in Holland
zo geliefde marsepein-werk zaten er in
„geheid". De regering had voor deze cur
sus de benodigde grondstoffen beschik
baar gesteld, zoals suiker, kleurstoffen,
oliën e.d. Opgewerkt tegen omgedraaide
taartblikken en op chocoladekleurige
plankjes leken al die rozen en guirlandes
heuse taarten te decoreren, en smakelijke
In zes lesavonden van ieder uur
werd elk der drie vakonderdelen bestu
deerd en het resultaat mocht er zyn.
Geen wonder, dat voor deze cursus in
dertijd 75 van de aanmeldingen moest
De Verdoemden
door
H. Kingmans
En dan zitten ze weldra druk te pra'
bever gezegd: Jochem vertelt vlug
en ander, terwijl de anderen luisteren. En
dan wordt alles duidelijk en klaar als
dag.
„En nou mot je horen. Dolf, wat die
drwaze Hermann vertelde".
Neen, daar snappen Dolf en Joseph ook
niets van. Wou Hermann een grap uitha
len? Dan was het wel een smerige grap!
„Wat zal Liae ópkijken", zegt Dolf op-
ns. „Die komt hier altijd nog aanlopen;
haar vader en moeder zijn dood, weet Je
Zij is nu bij Christiansen, je weet het mis
schien nog wel. Met de wagen ben Je er
voorbij gereden".
„Woont Hermann dóór en niet in het
diorp?"
„Hermann? Ik heb het over Lize".
„MaarLize is todh met Hermann
getrouwd!" roept Jochem uit- Hij gaat
lont ruiken, nu hy weet. dat Hermann
hem maar wait op die mouw heef t gespeld.
„Lize de vrouw van Hermann!" lacht
Dolf luid. ..Hoe kóm Je er by?! Of
heeft Hermann dat soms ook al beweerd?"
„Ja, dat heeft hy mij verteld"
„Wat bezielt die vent!" barst zyn schoon,
uster udt.
heeft geen zin. nu blylct, dat Lize zyn
wouw niet is.
Lize!tij is nog een vrye vrouw.
„Ze kon niet op je blijven wachten", heeft
Hermann gezegd. Dus heeft tij wél ge
wacht, al die jaren, wacht zy nóg op hem!
MaarHermann weet daar dan toch
iets van, dat is duidelyk. Heeft Lize
Ja, dat moet wel..1 hem dart dan verteld?
Hij begrijpt er niets van.
Maar de oplossing komt vanzelf wel
als hy Lize spreekt.
Lize ia wij! Zy heeft op hem gewacht
Hij kan aan haar zyde een gelukkig leven
hebben nog. God is goed! Hoe komt zyn
opstandigheid en zyn inzinking daarginds,
nadat Hermannnu in een vals, zondig
licht testaan! Och ja, er is een veront
schuldiging: hoe had hy by benadering
kunnen vermoeden, dat Hermann hem
zó voor zat te liegen! Diens doen is nog
onbegrijpelijk. Maar hoe dat zydoor
de eerste, de beste tegenslag heeft hy
zijn Godsvertrouwen verloren en gedacht,
dat hy tooh tot de verdoemden behoorde;
hy, die zich geborgen weet in Jezus
Christus. Dat is het ergste van alles
Hy wordt ongedurig De eerste verras
sing van zijn terugkomst is voorbij. Een
en arder weten zy nu. O. hij kan en zal
nog veel meer vertellen. Zij moeten weten
hoe zyn slaaf-zyn daar in Palestina voor
hem de weg is geworden, om tot God te
komen. Je denikt, als je dat hel'leleven
méémaakt, dart je tot de verdoemden be
hoort, tot de voor eeuwig verdoemden.
Maar ook diér dringen de lichtstralen
van Gods genade door. Je word' een ge-
g re pene. En Je bent voor eeuwig gered
In spanning zitten ze te klisteren. Dit
Is een openbaring. Hun leven is zo gelei-
delyk gegaan. Zij kunnen het zich niet
vooretellen, dat Jochem, die toch udt het
zelfde nest komt als tij, tijn leven heeft
vervloekt; dat die God heeft gevloekt.
En tódh heeft God hem nog gegrepen. Ze
zijn er stil van
..Je blijft tooh hier"? vraagt zyn schoon,
zuster later.
„Voorlopig wel, als jullie het goed vin
den. En dan moet ik verder zien. Maar
nu wil ik.naar het dorp, naar de vader
van Gebhard Waltmont."
„Toch zeker, als we eerst hebben ge
geten". merkt tijn schoonzuster op. „Je
hebt sedert vanmorgen vroeg nog niets
gehad, wel?"
Node stemt Jochem toe. Hy wil weg
O zeker, die Waltmont kan nog wel even
wachten. Het nieuws dat hij te brengen
heeft, is niet eens zo opwekkend. Ze we
ten niet. behoeven ook nog niet te weten
dat hy naar heel iets anders haókt.
Onmiddeliyk na de maaltyd stapt hy
dan ook op en gaat terug de weg. dde de
diligence gereden heeft, tot een eind voor.
bij het dorp. Naar meester Feldbrugge.
waar Waltmont woont, kan hy later wel
De boerderij van .Christiansen, waar
Lize ls, lokt hem.
Je moet in alles, zelfs in de kleinighe
den van je leven, Gods leidiing zien. Hy
is nu zo dankbaar, dat Gebhards zuster,
daar in Bunzlau. hem er toe heeft aan
gezet, tegen zyn aanvankelijke bedoeling
in tóch naar Liegmitz te gaan. Stel je voor
dat hy teruggekeerd was! Steeds zou hij
in de veronderstelling hebben geleefd,
dat. op Hermann na, de zynen dood wa
ren en dat Lize
Lize! Hy verhaast zyn schreden en
staa. dan voor een ,vry smalle landweg
aan het eind waarvan een oude boerde-
ry opryst. Er is in de ganse omtrek geen
levend wezen te bekennen. Je zou zeg
gen. dat Ghrisiensens hoeve uitgestorven
ie. Maar één mensenkind zal er allicht
zijn. JoChem vermoedt of is de v
de vader der gedachte? dat dde
Lize zal zyn.
Hy nadert meer en meer Er slaat
deur dicht. Op het erf versohynt
vrouwelijk wezen, dat zyn richting uit-
kykt. De gestalte staat stal by de houten
pomp. Jochem loopt er linda recta op af.
Zyn hart zegt hem, dart die vrouw Lize
is en als hij dichtby komt, heeft hy zeker,
heid.
Zy is Lize Haekmann, die hy gezel
schap heeft gehouden by de ganzen, met
wie hy door de bossen heeft gedwaald
en dde beloofd heeft op hem te zullen
wachten, toen hy die wereld introk. Zy
heeft haar woord gehouden. Daar stóét
zy. En zij kijkt naar hem.
En dan gebeurt er iets, dat zelfs
Jochem verwondert en waarover hy nog
vaak spréken zal.
Er is niemand geweest, die hem her
kend heeft. Mogeljjk zou dat ook niet het
geval zyn geweest met zyn moeder, als
die nog geleefd had. Maar dat valt niet
vast te steljen.
Dit is zeker: als Jochem vlakby haar
is en overgelukkig en in de war. alleen
het woordje: „Lize" stamelen kan, ziet zij
hem strak aan. grijpt als een. die in on
macht dreigt te vallen de lange pomp
zwengel vast en roept juichend:
„Jo-o-o}iem!l"
EINDE.
worden afgewezen. De belangstelling
voor dit dankbare vak is terecht groot
Al sprak men in vakkringen de vree:
uit, dat deze belangstelling in de toe
komst zou kunnen tanen door verkeerd
gerichte interesse van de jon;
In de klasse verplicht werk werden op
deze tentoonstèlling twee eérste prijzen
toegekend: de heren F. L. Oskam
J. v. d. Hove, beiden uit Leiden, hadden
n.L elk 20 plus gehaald in de punten
waardering. Door loting onder hen werd
de 2e prijs toegekend. Zo ging het ook
met de 2e prys, die met 20 punten werd
toegekend aan de heren E. L. Davids ep
N; H. Brummelkamp, eveneens beiden
uit Leiden. Door loting verkregen zy de
derde en de vierde plaats. De vyfde
kwam aan de heer N. J. Reedijk uit
Voorschoten, de zesde aan S. P. Rosier
uit Leiden, de zevende aan M. G. Zegers
uit Leiden en de achtste aan H. J. J.
der Meer uit Zoeterwoude. Het punten-
aantal van deze pryswinnaars was resp.
19%, 19, 18 plus en 18 punten.
De export van vis
De Nederlandse vissery heeft in 1947,
zoals reeds gemeld, met rond 48 millioen
gulden bijgedragen aari de Nederlandse
export. De helft van dit bedrag is opge
bracht door de Noordzee-haring, ver:
zouten, gerookt en gestoomd. Gezouten
haring is in grote partyen geëxporteerd
naar België, Rusland, Italië en in klei
nere hoeveelheden naar verschillende
staten in de beide Amerika's, Afrika en
Azië. Verse haring is vooïal naar Tsje-
choslowakye verzonden.
Voor de Nederlandse gerookte haring
(bokking) zyn de landen rondom de
Middellandse zee het aloude afzetgebied.
Dit jaar was Griekenland de grootste af-
De export van verse zeevis was maar
iets lager dan die in 1946; de verse vis
vloot is n.L verschillende maandpn op
haring gaan varen, omdat daarop betere
besommingen werden gemaakt.
De export van garnalen steeg tot ruim
een millioen en oesters, mosselen, enz.
tot ruim 7% millioen gulden. Aan zoet
watervis werd voor ruim twee millioen
gulden geëxporteerd.
De Nederlandse conservenindustrle ten-
slotte exporteerde voor" ruim 9 millioen
gulden. Zy betrekt haar grondstoffen
uit alle visseryen en exporteert alleen
vis in blik. Over 1946 exporteerde zy
nog geen 2 millioen gulden, zodat deze
brache de grootste vooruitgang ver-
BURGERLIJKE STAND VAN LEIDEN
GEBOREW: Willem, z. van J. Bekooy
en H. Boehlee; Maria. d. van J. G. v. d.
Wetering en S Bekooy; Albert J.. z. van
J. de Jonge en A. W. Singerltng; Abra
ham, z. van H. Brandt en J. van Tonge
ren; Torgeir F., z. van G. A. Bosch en E.
M. Hansen-Lange.
OVERLEDEN: T. Hoogkamer, buievr.
ven J. Bouwman, 77 j.
