Amsterdam poogt weer diamantstad te worden
Rembrandts „Nachtwacht" in nieuwe luister
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
MAANDAG, 18 AUGUSTUS 19*1
HANDEL IS NOG TE VEEL
AAN BANDEN GELEGD
(Van een onzer medewerkers)
Ruim tweeduizend Joodse diamantbe
werkers zijn tijdens de bezetting wegge
voerd en niet weergekeerd! Zij werden
in Polen vergastDit schrijnend feit
is oorzaak, dat de Nederlandse diamant
industrie,. die eens een aanzienlijke plaats
innam bij de financiële staatsbelangen en
Amsterdam tot een wereldcentrum van
dit bijzondere vak maakte, vleugellam is
geslagen. Niettegenstaande de grote moei
lijkheden wil men trachten met het kleine
gedeelte der vaklieden dat het vege lijf
heeft weten te redden, de industrie weer
op peil te brengen. Doch waar men bij
lange na niet over genoeg mensen be
schikt om dit op de duur te bereiken,
worden ongeschoolde krachten opgeleid,
hoewel men daarmede niet op het oude
niveau zal raken, want er zijn vele jaren
van hard werken voor nodig om dit moei
lijke en precieze vak te leren beheersen.
Waar men er alles voor over heeft om
Amsterdam's gerenommeerde „diamant-
naam" te herstellen en hiermede boven
dien het deviezenbelang is gediend, doet
de regering veel om het streven der „dia
mantairs" te steunen.
Vóór de oorlog was de diamantindustrie
in Nederland even lucratief als populair
en het is niet verwonderlijk, dat grote
auteurs als Herman Heijermans en Is.
Querido er door geïnspireerd werden tot
het schrijven van veelgelezen boeken, ter
wijl Henri Polak, van huis uit een een
voudig diamantsnijder, om zijn vele ver
diensten met een ere-doctoraat der Am
sterdamse Universiteit werd vereerd. Ne
derland en Amsterdam hadden een naam
op dit gebied, die niet enkel in Europa,
doch over de gehele wereld werd gekend.
Toen kwam de Duitse bezetting, die
hieraan een einde maakte en nadat ein-»
delijk de bevrijding een feit was gewor
den, wachtte men in de diamantindustrie
vergeefs op de terugkeer der vaklieden.
Nu staan daar tussen de Amstel en het IJ
tientallen grote en kleinere bedrijven,
voorzien van prima apparatuur, doch veel
kan men er niet mee beginnen: de wer
kers, die met hoofd en handen het vak
moeten dienen, worden gemist. Toch zit
ten de overgeblevenen niet bij de pakken
neer, maar trachten op te bouwen wat
voor stad en staat een levensbelang be
tekent. Meer dan ooit zijn credieten en
deviezen nodig en de Nederlandse dia
mantindustrie kan hierin voor een niet
gering deel voorzien.
Men koestert dan ook plannen, de re
gering voor te stellen tien a vijftien pet
van de bewerkte diamant voor de handel
vrij te geven en inmiddels wordt getracht
door het invoeren van een uitgebreid
leerlingstelsel goede vaklieden aan te
kweken.
De handel in diamant, waarvan „Het
Syndicaat", officieei gezegd The Diamond
Trade Company in Londen, het wereld
monopolie bezit, wordt ten onzent gedre
ven op de Amsterdamse diamantbeurs aan
het Weesperplein, waar de grotere en
kleinere makelaars dagelijks zaken doen.
Ofschoon het kwantum dat momenteel
door 'hen wordt omgezet, niet onbevredi
gend genoemd mag worden, is er een
groot verschil met vroeger, en de interna
tionale monetaire verhoudingen, alsmede
het feit, dat talloze Joodse diamantairs
worden gemist, zijn hiervan oorzaak. On
danks deze belemmerende omstandighe
den wil men met alle middelen de goede
naam van Nederland in 't buitenland op
houden terwille van de export, die vol
op floreert, want van de uit Londen inge
voerde stenen wordt slechts een klein ge
deelte na de bewerking aan de juweliers
toegewezen om deze in eigen land te ver
handelen.
Ook hier zwarte handel
De zeer scherpe contróle ten spijt, bloeit
de zwarte handel in diamanten, welke om
hun grote waarde een gewild beleggings
object vormen voor niet te verantwoor
den kapitaal en het is begrijpelijk, dat
deze zwarte markt grote schade doet. De
enige manier om hieraan paal en perk te
stellen is, naar insiders ons verzekerden,
het vrijgeven van een deel van de dia
manthandel, die momenteel streng gere
glementeerd is en dus niet tot de voor ge
zonde transacties noodzakelijke levendig
heid kan komen.
Alle diamant, die het land binnenkomt,
moet er ook weer uit, doch de handel
is niet vrij aan ieder te verkopen. De re
gering, die deviezen geeft voor aankoop
in Londen, stejt de restrictie, dat alleen
wordt geëxporteerd naar de landen van
het Sterlingblok, opdat men ponden en
dollars kan ontvangen en het is vooral
het arbeidsloon, dat hierbij grote voorde
len brengt. Niet alleen de bewerkte ste
nen, doch ook het door de industrie uit
betaalde arbeidsloon wordt bij export in
rekening gebracht en in dollars uitbe-
Examen met hindernissen
Mej. Lily van Iersel te Noordwijkerhout
slaagde voor de acte Engels L.O. Maar
onder welke omstandigheden! Een vacan-
tieschool met 500 kinderen van de St.-
Vincentius-Parochie te Amsterdam staat
onder haar leiding. Ook op de èxamendag
kon de school haar niet missen. Gelukkig
werd het examen ook in Amsterdam ge
houden. Om kwart voor elf fietste mej.
van Iersel naar de examen-commissie,
deed haar examen tot twaalf uur en ra-
oede terug naar haar vacantie-kinderen.
Om half twee maakte ze haar Engels dic
tee, om twee. uur retour, om vier uur naar
de uitslag. Men had de „tent" inmiddels
versierd, verversingen laten aanrukken en
toen de geslaagde haar glorieuze intrede
deed, was het voltallige bestuur aanwe
zig.
taald! Om echter de voor het werk ge
schikte mensen ter beschikking te kunnen
hebben, heeft men speciale maatregelen
moeten nemen, welke hoofdzakelijk be
staan uit een leerlingstelsel, dat onge
schoolde krachten tot het uitermate moei
lijke vak opleidt.
Industrie-diamant
De ruwe diamant, die grotendeels uit
Zuid-Afrika en Brazilië komt, wordt ge
sorteerd naar kwaliteit, omdat lang niet
alles geschikt is om voor brillant te wor-(
den gebruikt. De soorten, die te hard of'
te lelijk zijn om als sieraad te kunnen
dienen, worden dóór de industrie ge
bruikt om er mee te slijpen of te boren
in gevallen waar metaal te „zacht" blijkt
te zijn. Ook in de diamantindustrie zelf
slijpt en snijdt men met diamant, dat
tevoren tot poeder is gemaakt, het z.g.n.
boorpoeder, zonder hetwelk geen diamant
bewerker iets aan zijn „molen" de
slijpinrichting zou hebben.
Het andere gedeelte der uit de mijnen
gedolven diamant wordt voor luxe doel
einden gebruikt, doch moet hiertoe eerst
van onzuiverheden worden ontdaan,
waartoe het zagen vroeger kloven
dient. Kloofde men vroeger met een
soort mesje, het moderne zagen geschiedt
door middel van een poreus phosphor-
bronzen plaatje, dat razend snel rond
draait en waarop met olie een laagje
boorpoeder wordt aangebracht.
Diamantslijpen is moeilijk
Na de „voor-bewerking" van zagen en
„snijden", waarmede de diamant zijn zui
verheid en ronde vorm krijgt, komt het
eigenlijke „slijpen" aan de beurt, waar
bij op een poreus ijzeren schijf van plm.
dertig cm. middellijn, die met een snel
heid van circa 2400 wentelingen per mi
nuut ronddraait, eveneens weer door
middel van met olie aangebracht boor
poeder de bewerking wordt voortgezet.
Hier is het, dat de facetten of, zoals de
vakman het noemt, de „ruitjes" wor
den geslepen, waarvan de brillant er acht
en vijftig heeft. Wanneer men hierbij be
denkt, dat bijvoorbeeld honderdvijftig
„stenen", die samen één gram wegen,
vaak de gehele bewerking als hier ge
noemd moeten ondergaan, krijgt men
een indruk van het grote vakmanschap,
dat vereist wordt. Dan ook wordt het
pas goed duidelijk, hoe moeilijk de dia
mantindustrie het heeft en men kan niet
anders, dan met groot respect het werk
dezer nog steeds vrij kleine groep van
vaklieden en handelaars gade slaan, die
zoveel voor ons land betekenen.
Het snijden van dia-
want: een secuur en
belanrijk werk.
Ton Koot schreef over het werk
en de schoonmaak er van
Met wonderlijke ontroering hebben wij
voor het eerst na jaren weer gestaan
tegenover „De Nachtwacht," haar donker
gloeiende schoonheid thans ontdaan van
haar door de eeuwen omgehangen sluier.
In de plaats van de mysterieuze voorstel
ling van een dooi* schemerig goudlicht
omgloorde, raadselachtig uit het duister
opdoemende mensendrom, is getreden een
toneel van woelig beweeg, dramatischer
van kracht door zijn vollere kleur en met
een ruimtewerking grandioser dan we ooit
hadden kunnen vermoeden.
Elke Nederlander kent dit stuk uit het
formidabele oeuvre van onze grootste
kunstenaar. Men zal begrijpen, waarom
de Commissie van Toezicht op de schil
derijen van de 9tad Amsterdam, de zware
verantwoordelijkheid! op zich heeft dur
ven nemen dit beroemde werk zo grondig
te restaureren, en met recht zal men de
ongeëvenaarde techniek, het meesterschap
over de kleur en de genialiteit in het
observeren en vastleggen van de „natuu-
reelste beweechgelickheijt? kunnen be
wonderen.
Welk een dieptewerking thans en welk
een stofuitdrukking! Meer nog dan vroe
ger komt de hand van Frans Banning
Cocq waarmede hij het zelfbewuste ge
baar maakt naar voren en steekt als
het ware buiten het schilderij. In het
borduursel op het kamisool van v. Ruy-
tenburch, waar men „notemuscaat op zou
de kunnen raspen" zo smeuig is het er
op gesmeerd kan men nu duidelijk het
wapen van Amsterdam, vastgehouden
door een staande leeuw, herkennen.
In de eerste helft van 1642, kort voor
Saskia's dood, voltooide Rembrandt zijn
grote corporatie stuk. Men weet niet hoe
hij het noemde; wellicht „de schutters-
optocht" of „het corporaalschap van kapi
tein Fr. Banning Cocq." Later noemde de
volksmond het „De Nachtwacht." Onge
naakbaar in zijn eenzaamheid heeft hij
zich niet willen zetten alleen tot het con-
terfeiten van de kopstukken van het ven
del, heeft hij niet willen tegemoetkomen
aan hun zelfvoldaanheid, maar heeft hij
de vergankelijkheid en kleinheid van het
aardse gedoe met heel zijn opzichtige
franje en vertoon willen manifesteren.
Vandaar misschien ook schilderde hij het
meisje er bij als een lichtbron in de sche
mering, met de gedachte aan zijn ster
vende Saskia op de achtergrond van zijn
ziel. In dit werk heeft hij klaarblijkelijk
zichzelf op het derde plan geschilderd met
het rechteroog het bewegelijke toneel
aanschouwend als vragend: „waartoe dit
alles?" Het was hem, schilder van de
ernst, er niet om te doen het individu
te vereeuwigen, maar om de kern van
het menselijk leven en streven open te
leggen in de onverbiddelijke schoonheid
van het licht, dat onvergankelijk is en
zuiver. De onrust van zijn genie door
gloeit al zijn werken. Al wat zijn virtuoze
geest heeft beziggehouden is tot uitdruk
king gebracht ia zijn „Nachtwacht."
De thans voltooide schoonmaak van dit
meesterwerk heeft lang de gemoederen
in beweging gehouden. Van vele zijden is
goedkeurend en misprijzend geoordeeld
over het feit, dat de Commissie van Toe
zicht het besluit tot deze restauratie nam.
Gebleken is nu wel dat de vakkiindige be
handeling door de restaurators, de voor
stelling, die wij ons nu kunnen vormen
van Rembrandts kleurbehandeling, ten
zeerste heeft verduidelijkt.
Het opofferen van het z.g. „rembrand-
tieke," teweeg gebracht door de vernis
lagen., heeft geen verandering kunnen
brengen in onze waardering van Rem
brandts genialiteit.
Ten aanzien van het besluit om tot de
restauratie over te gaan, zonder de kunst
wereld er in te hebben gekend opperden
enkele toonaangevende kunstenaars het
voorstel, een soort kunstenaarsparlement
in het leven te roepen, om op een even
tuele schoonmaak-rage toezicht uit te
oefenen. Hoe het zij, door deze schoon
maak zijn vele details, tot nog toe ver
borgen gebleven onder vernis en vuil, te
voorschijn gekomen. Eens te meer blijkt,
dat, waar de schoonmaak in hapden is
van experts, die, vervuld van tedere zorg,
met uiterste voorzichtigheid te werk gaan,
hoegenaamd geen gevaar is verbonden
aan de'restauratie van oude stukken. De
watten waarmede de vernislagen werden
weggenomen, werden steeds scheikundig
op verfresten onderzocht, waarbij geen
enkel verf deelt je is te bespeuren geweest.
Had men de regenereer-methode van Von
Pettenkofer, welke slechts een tijdelijke
werking heeft, toegepast, dan toch had
men niet die resultaten kunnen bereiken
als thans met deze minutieuze reiniging
zijn verkregen. Men moet niet vergeten,
dat deze regenereer-methode de intensiteit
van het licht, dat van het schilderij uit
straalt en door de vele vernislagen als het
ware wordt gepolariseerd, slechts ver
sterkt, waardoor toch het totaaleffect
afwijkt van het oorspronkelijke. De
warmte van het coloriet heeft o.i. niet
van deze schoonmaak geleden. Integen
deel, het spel van licht en schaduw komt
veel beter tot zijn recht en uit de naar
voren gekomen reliefs kunnen we nu zien
hoe Rembrandt met het opbrengen van
zijn breiachtige verven en met het glace
ren de kleurschakeringen en stof-uitdruk
king verkreeg.
In verband met het feit, dat de Nacht
wacht thans weer iai het openbaar te zien
is, verscheen dezer dagen bij J. M. Meu-
lenhof te Amsterdam, een keurig ver
zorgd boekje onder de titel: „Rembrandt's
nachtwacht in nieuwe luister," geschreven
door Ton Koot, secretaris van het Rijks
museum, met medewerking van de heren
dr A. F. E. van Schendel, G. Rueter en
H. H. Mertens. Het doel is, met dit boekje
het Nederlandse volk op populaire wijze
voor te lichten met betrekking tot de
lotgevallen en de uiteindelijke restau
ratie van „De Nachtwacht." In een be
knopt, maar interessant hoofdstuk wordt
de geschiedenis van het meesterwerk ge
schetst van de opdracht aan Rembrandt
Sprinkhanen stremmen het
verkeer
Hoewel aanvankelijk werd gemeld, dat
Franse watervliegtuigen 90 pet van de
sprinkhanen, die Zuid-Frankrijk teister
den, hadden opgeruimd, schijnen deze
schadelijke insecten nog niet van plan te
zijn om te vertrekken; ze hebben zelfs
versterkingen laten aanrukken. Een
zwerm van een kilometer lengte heeft
zelfs alle verkeer tussen twee dorpen
in de buurt van Bordeaux tijdelijk on
mogelijk gemaakt.
ITALIAANSE KUNSTSCHATTEN
TERUG UIT DUITSLAND
Een groot gedeelte van de kunstschat
ten, welke de nazi's uit Italië hadden ge
stolen als geschenk voor Hitier en Göring,
is weer de Brenner gepasseerd, om in
Italiaanse musea te worden onderge
bracht.
DUITSE MIJNWERKERS VOOR
SOCIALISATIE
Afgevaardigden van 600.000 georgani
seerde Duitse mijnwerkers hebben een
resolutie aangenomen, gericht tegen
„elke poging, de Duitse mijnbouw onder
geschikt te maken aan kapitalistische be
langen".
SJARIFOEDDIN VERZOEKT ATTLEE
OM STEUN.
De republikeinse premier Sjarifoeddin
heeft de bevolking van Pakistan en Hin
doestan geluk gewenst met haar onaf
hankelijkheid; tevens richtte hij een ver
zoek tot de Britse premier Attlee om de
voorstellen betreffende internationale ar
bitrage te steunen.
NEDERLAND HELPT MADOERA.
Op 9 Augustus is reeds een volledige
Rode Kruisploeg te Grissee geïnstalleerd
om hulp te bieden aan Madoera. Op
11 Augustus vertrok een ploeg naar Ban-
kalan en binnenkort reist een derde ploeg
naar Pamekasan.
REPUBLIKEINSE GOUVERNEUR
WERKT MEDE.
De republikeinse gouverneur van Zuid-
Sumatra, dr Isa, is niet, zoals Djokja
meldt, gevangen genomen, doch treedt
op als tussenpersoon tussen Nederlands
bestuur en de republikeinse ambtenaren
en de bevolking.
GAROETS BONTWEVERIJ
Hoewel Garoet voor 75 procent ver
nield is (in tegenstelling tot vroegere be
richten. Red.) is de bontweverij, die
vroeger aan 5000 mensen werk gaf, ge
spaard.
Twee politie-agenten in Jordaan
mishandeld
Bij de arrestatie van een zwarthande
laar werden dezer dagen in de Jordaan te
A'dam twee politie-agenten door het pu
bliek, dat zich solidair toonde met de ar
restant, zodanig mishandeld, dat een van
hen om. een gekneusde rib opliep. De
agenten wisten zich echter met behulp
van gummistok en revolver te bevrijden.
De zwarthandelaar werd toch meegeno
men, doch de schuldigen onder het pu
bliek wisten te ontkomen.
„WAARHEID, GERECHTIGHEID EN
NAASTENLIEFDE IN INDIë".
Veertien Nederlanders, verbonden aan
Kerk en Zending in Indië, hebben te Ba
tavia op 1 Aug. in een manifest hun te
leurstelling uitgesproken over het beleid
van de Regering. Hoewel wordt verklaard,
dat onwil, onmacht en onware propagan
da in de republiek mede oorzaak waren
van het conflict, noemt men de weifeling
der republiek, om onvoorwaardelijk over
te gaan tot uitvoering van Linggadjati,
begrijpelijk. „Uit het midden der Ned.
Christenen komen geluiden en acties
voort, die blijk geven van gebrek aan be
grip." Zij vragen een oplossing voor op
rechte en onvoorwaardelijke erkenning
van het recht op werkelijke zelfstandig
heid en willen, dat het beleid worde be
paald door waarheid, gerechtigheid en
naastenliefde. Een aantal Zendingsmen
sen in Nederland heeft verklaard er mee
in te stemmen.
WEEST OP UW HOEDE!
De Districtsraad van 't Consumenten-
crediet waarschuwt er voor, dat lieden,
zich uitgevende voor maatschappelijk
werker of werkster, langs de huizen ko
men, om het voorschotboekje van het
consumentencrediet met de kolenkaart
komen controleren en deze kaart dan
meenemen. De Raad wijst er op, dat zijn
ambtenaren voorzien zijn van een legiti
matiebewijs, waarnaar steeds moet wor
den gevraagd.
OEGSTGEEST
Te Den Haag is geslaagd voor de
akte Nf (Nijverheidsonderwijs) de heer W
Lomeijer.
af tot bet gesol ermede in de bezettings
tijd en zijn glorieuze her-verschijning in
zijn schone, oorspronkelijke gewaad.
Vooraf gaat een korte beschrijving van
de opkomst en bloei van Amsterdam in
het leven van Rembrandt, die beide een
integrerend deel uitmaakten van de bloei
van het Hollandse kunstleven in de
17e eeuw en aanleiding waren tot het
scheppen van „De Nachtwacht." De in
leiding werd geschreven door de hoofd
directeur van het Rijksmuseum jhr D. C.
Röell. Het boek eindigt met een verslag
over de schoonmaak. G. L.
