Wat wil men? - Eén Rijk of twee ruïnes?
Stakende bakkers
't Verklaarde
[Eeu panc£riklH uitzicht
Amerika wil thans een duidelijk „ja" of „neen
P.v.d.A. valt mr Van Kleffens in de rug aan
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
S
MAANDAG. IS AUGUSTUS IMS
ZO VRAAGT RIJKSEENHEID
ZICH AF
Van een onzer verslaggevers.
Circa duizend leden van de verschil
lende provinciale en plaatselijke comité's
van het Nationale Comité tot Handha
ving der Rijkseenheid waren Zaterdag
middag te Utrecht bijeen om zoals Prof.
Gerbrandy het uitdrukte, die maatrege
len te beramen welke nodig zijn om het
Koninkrijk, dat op de rand van de af
grond staat, te redden.
In de zaal hing een spandoek met het
veelzeggende opschrift: „Wat wil men?
Eén Rijk of twee ruïnes?
Prof. Gerbrandy zeide, dat het Comité
de activiteit inzake de petitie nu nog
niet hervatten wil, omdat het petition
nement niet meer past in de huidige om
standigheden.
Wij, d.w.z. Rijkseenheid, zal nu zelf de
voorlichting van 't buitenland op inten
sieve wijze ter hand moeten nemen.
Daartoe is geld nodig, dat de leden bij
een moeten brengen. Het feit, dat onze
Regering zelf moet toegeven dat het mis
is met Indië, beteekent het faillissement
van het kabinet. Schermerhorn heeft
verklaard, dat als men de leiders der
republiek niet kon vertrouwen, het mis
dadig zou zijn, wat men nu deed. Thans
is erkend, dat deze leiders niet te ver
trouwen zijn en dus is het misdadig wat
men doet. Pas nadat de republiek ver
klaarde, dat zij de machtspositie van de
luit.-gouverneur niet wenste, is het af
gelopen met de vrijage tussen Van Mook
en haar leiders.
Het kabinet Beël heeft aan alle kanten
gefaald, vervolgde prof. Gerbrandy. Van
Kleffens moest verklaren, dat met deze
mensen niet valt te onderhandelen en
toch moet deze „staat" nu een andere
staat aanwijzen, die dan tezamen met
een door Nederland aan te wijzen land.
een derde zal kiezen om te bemiddelen.
Vroegere ministers gingen heen als ze
gefaald hadden, maar ons kabinet blijft
zittën. Deze mensen kleven aan hun
zetels. Het gaat thans om een machts
positie en daaraan worden de allergroot
ste landsbelangen opgeofferd. Daar moet
een einde aan komen (Applaus).
De politiek van Van Mook leidt ertoe,
dat ons eigen leger in de steek wordt
gelaten. Ook de inheemsen wenden zich
van onze soldaten of, omdat ze bevreesd
zijn voor represailles nu wij onze taak
niet behoorlijk ten einde hebben ge
bracht. Wat moeten we doen? Alle mid
delen gebruiken, die een democratie ten
dienste staan. De Kamer moet zich uit
spreken. Het Nederlandse volk dient te
weten wat het heeft aan zijn parlement.
Als de Kamer niet zegt, dat de actie
doorgezet moet worden, zal Rijkseenheid
ontbinding van het parlement eisen.
(Langdurige toejuichingen).
Besloten werd een telegram aan de
Koningin te zenden waarin verzocht
wordt om krachtige en snelle doorzet
ting der politie-actie.
De heer Lunshof, toegetreden tot het
Comité, zette uiteen, dat de regerings
voorlichtingsdienst jammerlijk heeft ge
faald. Het is geen eenvoudige taak deze
te verbeteren, maar we moeten onze
ARBITRAGE EN ONVER
DEELDE REPUBLIEK
De Partij van de Arbeid heeft aan het
slot van haar buitengewoon congres over
het Indische vraagstuk haar oordeel over
het Regeringsbeleid gesplitst in een be
tuiging van bezorgdheid en één van vol
doening. Ernstig bezorgd is zij over de
gevolgen van het gebruik der militaire
macht en voldaan is zij over het vast
houden aan het program van Lingga-
djati. Na dezè uitspraak geeft zij de Re-
gering enkele „voorschriften", o. a.:
A. Gebruik van arbitrage, waar dat nuttig
en mogelijk is,
B. Duidelijke verklaring, dat de eenmaal
erkende territoriale omvang van de re
publiek en haar eigen politieke leven
niet worden „aangetast" door de mili
taire bezetting,
C. Zo spoedig mogelijke vorming van
de interim-regering in samenwerking
o.a. met de republiek.
D. Medewerking der Regering aan alle
maatregelen, waardoor inderdaad aan
weerszijden daden van geweld achter
wege blijven.
E. Optreden met nog grotere kracht
tegen ambtenaren, die in hun amibt het
regeringsbeleid weerstreven.
F. Behoud en zo nodig hervorming
van de Commissie-Generaal.
In de debatten hadden ongeveer 40
afgevaardigden het woord gevoerd, o.a.
prof. Logemann, ds Buskes en J. de
Kadt. De oppositie tegen de motie kreeg
22 stemmen.
(De partij van de Ajrbeid loochen-
straft dus de verklaringen van mr Van
Prins Eugenius van Zweden
overleden
Prins Eugenius van Zweden, jongere
broer van koning Gustaaf van Zweden,
is te Waldemarsudde overleden. Hij was
bekend om zijn schilderkunst en tal van
zijn landschappen vonden dan ook een
plaats in kunstzalen, scholen en univer
siteiten. Hij werd 82 jaar oud.
schouders eronder zetten en die voor
lichting in Amerika in eigen hand ne
men. Dit kost geld. Wij moeten regel
matig brieven zenden aan Amerikaanse
senatoren en staatslieden en de uitga
ven daarvoor kunnen worden bestreden
door wekelijks aan 1500 Nederlanders een
nieuwsbrief te zenden a f 15 per maand,
waarin zij dan alle politiek| en econo
mische beschouwingen zullen aantreffen.
En het jongste nieuws over Indië. Zoals
het nu met onze voorlichting in het bui
tenland gaat, gaat het niet. We verliezen
onze goodwill en het vertrouwen.
Verschillende sprekers voerden hierna
het woord. Oud-minister Weiter hield de
slotrede.
DJOKJA BLIJFT ER LIEVER
OMHEEN DRAAIEN
De Verenigde Staten hebben de repu
bliek Zaterdag gevraagd om een duide
lijk „ja" of „neen", op hun aanbod van
goede diensten, daar de republiek dit
aanbod in werkelijkheid heeft verwor
pen, zonder dit onomwonden te zeggen.
De V. S. immers hadden met hun aan
bod geen andere bedoeling dan dat zij
beide partijen bij elkaar zouden brengen,
zodat deze dan zelf naar een oplossing
zouden kunnen zoeken, terwijl de repu
bliek heel iets anders wil. Nederland
wenst aldus verklaren de V. S. door
directe onderhandelingen met de repu
bliek tot overeenstemming te komen,
zoals door de V. S. is voorgesteld. Blijft
de republiek echter vasthouden aan zijn
wensen, dan zullen de V. S. aan de Vei
ligheidsraad moeten meedelen, dat de
republiek hun aanbod niet aanvaardt.
Zondag heeft de republiek onder een
stortvloed van waardering en betuigin
gen, dat zij Amerika's aanbod accepteert,
dit opnieuw verworpen, daar zij haar
Kleffens te Lake Success, dat arbitrage
een onmogelijkheid is. De partij stelt
onze militaire macht voor als een duiste
re bedreiging, dfe de republiek aantast
en terwijl onze Regering het staken van
het vuren heeft gelast, spreekt zij van
daden van geweld van weerszijden.
Zij doet dus terwijl de Regering een
internationale strijd heeft te voeren een
aanval in de rug van mr van Kleffens.
Door dit onwaardige optreden is zij er
niet in geslaagd, eenstemmigheid te
krijgen, maar het is mogelijk, dat de
partij daardoor voor scheuring is be
waard gebleven en de partij is zulk een
hoog belang, dat alles daarvoor wijken
moet. Als eenmaal de gevolgen van deze
heilloze partijpolitiek ten volle gevoeld
zullen worden, kan men uitroepen: Al
les is' verloren, behalve de partij).
Nu de bakkerspatroons .te Amsterdam
besloten gedurende de eerste drie werk
dagen deze week hun bedrijven stil te
leggen, beleeft de hoofdstad van. ons land
het ongewone schouwspel van een werk
geversstaking. Ook in andere steden
staken de bakkers.
Nu is Amsterdam niet onbekend met
stakingen, doch tot dusverre hanteerden
werknemers dat wapen, meestal in de
strijd voor verbetering van arbeidsvoor
waarden of wel tot handhaving van wat
bereikt was. En zolang er geen publiek
rechtelijke bedrijfsorganisatie is, zal dit
verschijnsel zich bij tijd en wijle blij
ven voordoen. Een enkele maal had zulk
een staking een politieke achtergrond,
was bijvoorbeeld gericht tegen de Rege
ring. In dat geval was de spits van het
wapen verkeerd gericht en handelde de
betrokken vakvereniging altijd op een
onverdedigbare wijze.
De bakkerspatroons te Amsterdam
hebben nu in meerderheid besloten
laatstgenoemde methode in toepassing te
brengen. Het komt ons voor, dat dit aan
werkgevers nog zwaarder moet worden
aangerekend dan aan werknemers.
Mag een Chr. onderwijzer lid zijn
van de P. v. d. A.?
Het hoofdbestuur van de Ver. van Chr.
Onderwijzers en onderwijzeressen in Neder
land en de Oyerzeese Gewesten heeft een
commissie benoemd, die rapport zal uitbren
gen over de vraag of het lidmaatschap van
deze vereniging kan samengaan met dat van
de Partij van de Arbeid. De commissie be
staat uit de heren: A. v. Andel te Utrecht,
voorzitter, D P Bothof te Den Haag, secreta
ris; H. J. Huiszoon, D H Duemer, prof. dr K
Dijk, ds M v Grieken, mr G Th Donner;
prof. dr G. C. van Niftrik; T. C. Bos en H
v d Tol.
NED. TUINBOUWINZENDING OP
BUITENL. JAARBEURZEN. -
Het Centraal Bureau van Tuinbouwvei
lingen in Nederland heeft besloten met
een inzending deel te nemen aan de jaar
beurzen te Stockholm en Praag.
oude antwoord herhaalt en te kennen
geeft, dat zij wacht op de verdere beve
len van de Veiligheidsraad en dat zij bij
die Raad op arbitrage zal aandringen, ter-
wijl zij tevens Australië's goede diensten
wil gebruiken. Ook blijkt het, dat de
republiek een nota heeft gericht tot Lon
den om steun van Engeland te vragen
bij de V. N. en dat zij voornemens is,
diplomatieke vertegenwoordigers te ves
tigen in Voor-Indië en de Arabische
staten.
TWEE JAAR REPOEBLIK
INDONESIA
Gisteren Zondag was het twee
jaren geleden, dat Soekarno de Repoe-
blik Indonesia uitriep in een land, waar
niemand een zuchtje kon doen, horen zon
der dat Japan het wilde. Haar president
werd de oppermedewerker der Japan
ners, haar propagandamiddelen waren de
Japanse radio en de Japanse militaire
bladen, haar machtsmiddelen de door
Japan opgeleide en geïnfecteerde heiho's,
haar wapenen het Japanse oorlogsmate
riaal. Tegelijkertnd werd aan de Neder
landers in de kampen, die gereed waren,
de macht in handen te nemen, waarvoor
duizenden Nederlandse, Ambonnese, Me-
nadoneze en andere militairen beschik
baar waren, verboden, zich buiten de
kampen te begeven. Zij moesten de vlag
gen zo onzichtbaar mogelijk en liefst m
het geheel niet uitsteken en het Wilhel
mus moesten zij inslikken. Dit bevel is op
gevolgd, behalve door enkelen, die door
de bevolking met vreugde ontvangen
werden. Dit alles is twee jaar geleden en
nu plukken wij de vruchten.
Gisteren heeft Gani te Batavia recep
tie gehouden ter gelegenheid van het
tweejarig bestaan der republiek. Dit ge
schiedde in zijn ambtswoning en op de
zelfde plaats, waar Soekarno zijn eerste
proclamatie uitsprak. Generaal Soedir-
man herdacht deze proclamatie in een
dagorder en Soekarno in een boodschap
aan het volk. Te New York biedt de
„United Action for free Indonesia" Sjah-
rir en Salin een maaltijd aan.
Men weet, waarover het geding loopt
De Regering heeft de subsidie waarmee
de broodprijs werd gesteund, verlaagd en
meteen verboden de prijs van het brood
te verhogen. De bakkers verklaren, dat
het hun niet mogelijk is hun bedrijven
rendabel te maken, terwijl de Regering
anders oordeelt. Natuurlijk kunnen wij
in dit geschil geen uitspraak doen. De
strijd zal nu uitgevochten worden op de
rug van de bevolking. De bakkers wei
geren hun dienende taak gedurende en
kele dagen te vervullen en de bevol
king, al of niet daartoe in staat, moet
zich zien te redden. Men is zo goed de
ziekenhuizen en de gevangenissen van
brood te voorzien.
Het spreekt vanzelf, dat de Regering
niet uit de weg kan gaan voor dit drei
gen met werkstaking. Daarom ook zal
dit wapen zich keren tegen de hanteer-
ders zelf.
Waarom is een politieke werkstaking
in ons land altijd afkeurenswaardig en
waarom is deze, niet zozeer politiek,
doch tegen de Regering gerichte staking
af te keuren? Omdat in Nederland met
zijn democratische instellingen andere
organen de taak hebben zich tot de Re
gering te wenden, wanneer geoordeeld
wordt, dat zij een volksgroep onjuist be
handelt en deze in haar rechten aantast
In de Griekse mythologie is Pan. de veld
en herdersgod, zoon van Hermes. Hij zwierf
rond langs bergen en dalen, nimfen tot de
dans wekkende met de herdersfluit, waar
van hij zelf de „uitvinder" was. maar hij
kon ook een plotselinge Panische schrik doen
ontstaan. In het huidige Amerika, was het
wijlen president Roosevelt, thans president
Truman, die fungeren voor Pan. Zij hebben
de herdersfluit gehanteerd, rondzwervende
langs bergen en dalen der Amerikaanse repu
blieken, hen inspirerende tot een politieke
reidans, eindigende in een apotheose van een
economisch en militair éénheidsfront. Te Rio
de Janeiro komen nu de „nimfen" dier re
publieken ter conferentie bijeen, teneinde
blijvend verbonden te worden in een Pan-
Amerikaanse-Unie
Evenals de politiek van Truman en
Marshall, tengevolge van het negativisme
van Sowj et-R us land en de penetratie van
het communisme, genoodzaakt wordt de
frontvorming van West-Europa te formeren,
evenzo is het streven der Amerikaanse lei
ders, van geheel Amerika één politiek-
economiooh en militair front te maken, dat
in de eerste plaats gericht is tegen het com
munistisch gevaar. Het wetsontwerp van
Truman beoogt aan de betreffende republie
ken wapens te leveren en de uitrustingen te
„standaardiseren." In de hoofdstad van
Brazilië, Rio de Janeiro, bevinden zich mo
menteel o.a.. Marshall, de bekende Ameri
kaanse senator Vandenberg en Warren
Austin, gedelegeerde bij de Ver. Naties, ter
wijl Truman als ,Pan" later zal volgen, om
de afgevaardigden der republieken te beto
veren met zijn „herders"-£luit. Twee jaar
geleden zou deze conferentie feitelijk reeds
gehouden zijn, maar de Ver. Staten konden
zich toen met de politiek van het machtige
en rijke Argentinië niet verenigen, welk
land het verdrag van Chapultepec negeerde,
maar het later toch ratificeerde. Nu echter
óók Argentinië wel aan de reidans der repu
blieken wil deelnemen, belooft Rio de
Janeiro voor Truman en Marshall een succes
te worden. Aan deze conferentie zijn er drie
voorafgegaan, namelijk te Buenos Aires,
Lima en Havana, waar reeds een basis voor
wederzijdse bijstand werd gelegd. Men wil
nu in een militair verdrag vaststellen, dat
zodra een vreemde mogendheid de integri
teit en onafhankelijkheid van één Ameri
kaanse staat aantast, deze aggressie be
schouwd zal worden als vijandelijkheid
jegens alle staten en deze elkaar dus mili
tair zullen steunen. Nu wordt ook duidelijk,
waarom de gedelegeerde bij de Ver. Naties,
de reeds genoemde Warren Austin er aan te
pas moet komen, omdat het verdrag binnen
het kader moet blijven van het Handvest der
Ver. Naties. De conferentie van Rio de
Janeiro zal niet geheel volledig zijn, omdat
Canada, Nicaragua en Paraguay er niet ver
tegenwoordigd zijn, al kunnen deze staten
later nog tot de Pan-Amerikaanse-Unie toe
treden. Het ideaal zou dus zijn, dat ingeval
Sowjet-Rusland bijv. één der staten dezer
Unie zou aanvallen allen, dus collectief in
't geweer geroepen zouden worden. Zover
echter, is men nog lang niet. Enkele grote
staten nemen het standpunt in, dat het be
sluit tot collectieve actie en verweer ge
steund moet worden door een meerderheid
van twee derde. Zullen de tegenstemmers dan
óók verplicht zijn militaire bijstand te ver
lenen? Het machtige Argentinië, welks poli
tiek wij kennen door Péron, neemt echter
een exclusief standpunt iin, doordat het voor
het besluit tot oollectieve actie eenstemmig
heid eist, hetgeen dus, gezien het verschil in
politieke visie, neerkomt op toepassing van
een „veto-recht," zoals dit in de Veiligheids
raad door Rusland wordt toegepast. De hou
ding van Argentinië is dus van het grootste
belang, want de remming van een „veto
recht" zou de waarde van het beoogde ver
drag weinig effectief doen zijn. Er zijn ech
ter nog andere handicaps, want voor het vor
men van een militair eenheidsfront is stan
daardisering der uitrustingen nodig. En, wie
zal dat betalen? Truman als .Pan" zou dan.
ook met zijn fluit het Congres moeten be
koren en verleiden er de benodigde dollars
voor ter beschikking te stellen. In dit zuinig
wordende Congres, heeft men heel wat be
zwaren tegen het „plan Marshall" voor
West-Europa, zodat Truman zich zelf wel
geen politieke strop zal bezorgen, door het
Congres een nieuwe economische aderlating
voor te stellen. De hoofdzaak van de con
ferentie te Rio de Janeiro is derhalvei dat
in de eerste plaats het papieren verdrag tot
stand komt, de kwestie der realisering van
het militair eenheids-apparaat kan dan op
een latere bijeenkomst behandeld worden.
Na de reacties, die het „plan-Marshall" bö
Sowjet-Rusland hébben gewekt, kan men er
zeker van zijn, dat de pogingen te komen
tot een ,Pan-Amerikaanse-Unie", de obsessie
van Rusland zullen verhevigen. Men kan
slechts wensen, dat bij deze blokvorming e n
gros en het eventueele falen der „Ver.
Naties," de Panische schrik zal uitblijven.
Het zou een volkomen chaos worden,
wanneer in een tijd, waarin de Regering
zich met de prijszetting en met de lonen
moet bemoeien met al de nadelen en
lasten daaraan verbonden, allerlei groe
pen der bevolking gingen weigeren hun
dienende taak te vervullen.
Werkgevers, die tooh al in een glazen
huis wonen, moeten zulks om die reden
al verstaan, doch ook omdat zij in het
proces van de arbeid officieren hebben
te zijn en een goed voorbeeld moeten
geven, zelfs als zij menen onbillijk te
woltoen behandeld. Zij hebben dan te
grijpen naar democratische methoden
om hun recht te zoeken.
In verschillende streken van ons land
hebben Christelijke bakkerspatroons
eigen verenigingen. Wij twijfelen er niet
aan of zij zullen deze dingen goed on
derscheiden en de juiste houding tegeav
over de Overheid wetenaan te nemen. En
op de individuele patroons rust dezelfde
taak. In deze van revolutie zwangere
tijd moet elk revolutionair insluipsel
kordaat afgewezen worden.
Hier een combinatie van de motor- en de voetbalsport, waarvan twee Franse
teams Zaterdag jl. in Dordrecht een sensationele demonstratie gaven. Moet dit
een „veredeling" van de voetbalsport betekenen
