IDist 'U
Meester Rembrandt, onze grootste schilder
NIEUWE LEID SCIIE COURANT
VRIJDAG, 6 JUNI 1947
DE ONTPLOOIING VAN EEN GENIE IN DE
LEIDSE GRAANMOLEN
Rembrandt's leven kan in vier perioden verdeeld worden: zijn jeugd, waarin zijn
talent ontluikt, ztfn jongelingstijd met ongekende productiviteit, zftn middelbare
leeftijd met de rtfke ontplooiing van ztfn geniale aanleg en de tjjd van de innerlijke
verdieping van zijn kunst, gelouterd door het leed.
Veel is er reeds geschreven over Rembrandt's leven. De wjjze waarop Jan Mens
het beschrijft in zijn roman „Meester Rembrandt", zal er ongetwijfeld toe bijdragen
onze blik t.o.v. het ontstaan van Rembrandt's scheppingen te verruimen.
Op den duur is hij niet opgewassen te
gen de zakelijkheid van kooplieden en
In kunst-historisch opzicht zijn de wer
ken van v. Deijssel, Veth, Bredius e.a.
wellicht belangrijker. Niet belangwekken
der daarom. Op boeiende wijze dramati
seert de schrijver de figuur Rembrandt.
Hij verdiept zich in de levensgang van de
meester en vertolkt voor ons- de emoties
en drijfveren die deze moeten hebben
aangezet tot het scheppen van zijn
grootse kunstwerken. Hij tekent hem in
zijn menselijke liefde, zijn glorie, zijn
verval en in zijn voortdurende strijd met
de wereldse belangzucht.
Van contemporaine geschiedschrijvers
zou men geen betere karakterschets heb
ben kunnen verwachten dan deze gero
mantiseerde biographie, hoewel het des
ondanks niet vermag de leemten aan te
vullen die bestaan t.a.v. Rembrandt's
werkelijke levenswandel.
Mens vangt zijn roman aan met de
Leidse tijd van de jonge Rembrandt; in
het ouderlijk huis. Gevoelig beschrijft hij
diens verering voor zijn Moeder. De moe
der met het fijne figuurtje en het edele
gelaat, schoon zij van gewone kom-af is.
In de eerste tekening, die hij van zijn
moeder maakt, legt Rembrandt zjjn
gehele hart. Het is de aanloop tot de
ontplooiing van zjjn genie. Men zegt
wel, dat genieën de vonk het meest
van hun moeder hebben. Zijn moeder
begrijpt hem.
Maar ook Sinjeur Forrett, die zijn ta
lent bevroedt en hem de raad geeft.schil
der te worden en die er onbewust de oor
zaak van is dat hij de Latijnse school
vaarwel zegt. Het is Sinjeur Porrett, die
hem meeneemt naar het Leidse stadhuis
om „het laatste oordeel" van Lucas van
Leijden te bekijken, een drieluik, dat ge
sloten en in het duister moet blijven om
dat Lucas een Rooms schilder was en
burgemeester Orlers een ijverig lid is van
de Staatskerk.
Treffend beschrijft Mens Rembrandt's
latere houding tegenover het manierisme
van de mooi-schilders. Zijn ziel wordt
door heel andere gevoelens beroerd.
Warm en kleurig, afwisselend in de leu
tige taal van onze voorouders, vertelt
Mens ons van de fijnschilders, die tege
moetkomen aan de grillen van hun op
drachtgevers. Rembrandt, sterk en stug,
maar innerlijk altijd diep bewogen, kan
zijn talent niet verkrachten voor een
handvol Carolus-guldens.
Geestig is de wijze waarop hij de rauwe
ongemanierdheid toont waarmede de
schilders hun modellen kiezen, realistisch
wanneer hij Rembrandt's ondeugende
escapades beschrijft met Haesje Theunis,
Rembrandt was toch geen heilige. Maar
hij moest altijd iets hebben waarop hij
zijn geest kon inspireren. Het is bij hem
immer het observeren van de „naetue-
reelste beweechelickheyt"; het is zijn
Sturm- und Drangperiode.
Als Saskia in zijn leven komt.
Als Saskia in zijn leven komt, staat hij
op het hoogtepunt van zijn glorie. Hij
heeft geld, maar verspilt het aan dure
snuisterijen en koopt maar raak op vei
lingen. Hij koopt het grote huis in de
Breestraat, maar lost nooit zijn hypo
theek af.
Na Saskia's dood raakt hij meer en
meer in de schuld en daarmede in discre-
diet bij de eerzame patriciërs, die zien
vaak door hem ten behoeve van hun na
geslacht lieten conterfeiten. Het kan hem
niet schelen; hij heeft al lang genoeg van
die uitgestreken troniën. Hij is bevangen
door de obsessie van het licht. Het licht
en de Bijbel, deze gaan heel zijn gedach-
tenleven beheersen.
geldschieters en de ijverzucht van zijn
confraters. Men maakt hem tenslotte uit
voor een bruinschilder, die in het duister
Jan Mens aaneengerijd tot een boeiend
geheel. Wat ons in de literatuur van vak
mensen onbegrijpelijk leek heeft hij
diepmenselijk trachten te veraanschou
welijken.
Wat gezocht is hij in zijn beschrijving
van het optreden van de kerkeraad,
mensm die, zoals hij zegt „niet kunnen
bevatten dat een kunstenaar als Rem
brandt buiten hun geestelijke horizont
valt." In elk geval heeft de bedachtzaam
heid van de nuchtere kerkeraad en de
degelijkheid van de koopmansstand ons
volk in zijn pas verworven vrijheid be
hoed voor het zich te buiten gaan aan
excessen.
In de scène waarin Hendrickje wegens
overspel voor de kerkeraad komt te
staan, speelt hij haar onbewust uit tegen
Rembrandt. Grote droefheid en bescha
ming moet deze ontbieding haar hebben
gebracht. Hendrickje, haar eer opoffe-
Abrahams offer 1635. Ermitage, Leningrad.
werkt, een kaballist. Zijn schilderijen
druipen van de verf. Hij kloddert maar
wat; als het maar licht en donker is. Er
zit geen lijn in, zegt men. Op zijn heroï
sche, maar vergeefse pogingen, de wereld
er van te overtuigen dat .het innerlijke
groter waarachtige waarde heeft dan het
uiterlijke, wordt de domper gezet door
de verguizing van zijn „samenzwering
van Claudius Civilis' cn van zijn schut
tersstuk, dat men smalend „de nacht
wacht' noemt.
Op ontroerende wijze beeldt de schrij
ver hem uit in de angstvallige bespie
ding van de veranderingen in zijn gelaat,
die tot de vele zelfportretten leiden, niet
uit ijdelheid, maar om de waarheid ie
ontdekken, zijn ziel bloot te leggen.
Het geheim van zijn genie.
In zijn bittere lijden na de dood van
Saskia is de Bijbel zijn toeverlaat en bidt
hij met heel de hunkering van zijn een
voudige ziel, dat Gods adem over zijn
werk moge strijken. Zo ontstaan zijn
prachtige werken, waarvan de „Christus
in Emmaüs" wel een zijner meesterlijkste
grepen is. Episode na episode wordt door
INGEZONDEN MEDEDELINGEN
DAT Joh. de Tombe, Drogist, Maresingel
52, Tel. 23202, steeds D.D.T.-poeder en
scabiëszalf in voorraad heeft.
DAT U bij slagerij I. Fasseur, Haven
plein 1, Tel. 20157, op al uw bonnen VET
lamsvlees kunt kopen (125 gram met been
op éen bon).
DAT U bij Foto Studio Bonte, Kore-
vaarstraat 2a, Tel. 23999, een moderne
foto kunt laten maken.
DAT Wifrana, Breestraat 107, t.o. Stad
huis, antimotzakken heeft, waarin U
bontmantels, winterjassen, dekens en
overigens alle winterkleding veilig kunt
bewaren?
DAT helder water veilig zwemmen be
tekent en dit in de Overdekte het geval
is, dat het zwemwater geregeld bacterio
logisch wordt onderzocht en aan de hoog
ste eisen voldoet
DAT de Leidse Fruitcentrale, F. Brands,
Hogewoerd 43, Tel. 23224, nog vele soor
ten Diepvriesvruchten met suiker in
voorraad heeft, hetgeen een ware deli
catesse bij warm weer is en verder grote
aanvoer heeft van verse aardbeien.
DAT de „Lichthal", Haarl.str. 293, Tel.
26190, alle soorten lampekappen wast,
keert of vernieuwt.
DAT Leesbibliotheek „Record", Apo-
thekersdijk 35, Tel. 24813 in elk genre
het best gesorteerd is.
DAT bij Opticiën van Muyen, Hooi
gracht 54, Telef. 20251 verkrijgbaar zijn
chemische thermometers van 100360
graden Celcius.
DAT GARAGE Grenshoek, Hoge
Rijndijk 205, Leiden, Telef. 24134 van ouds
bekend staat als reparatie-inrichting voor
motoren en auto's.- Autoverhuur- en
chauffeurschool met modernste lesma
terialen.
DAT van Kamps chocolaterie, Kore-
vaarstraat 1 ook in luxe doosjes weer iets
kan aanbieden.
DAT H. Philipsen, v. d. Waalsstraat 3
Tel. 23772 dagelijks aanvoer heeft van
KERSEN en AARDBEIEN.
DAT het ook in uw belang is de
Brandstoffenbonnen 74 en 75 spoedig in
te leveren bij de fa. P. S. Anes, Oude
Herengracht 19. Tel. 20587.
DAT de fa. Zwagerman, Haarl.straat
251, Tel. 23883, patronen op maat maakt
voor japonnen, mantels, kinderkleding,
enz., desgewenst met knippen van stof
en dat dit binnen 3 dagen gereed is.
DAT fa. J. J. F. v. d. Meer, Oude Vest
175, Tel. 20307 dagelijks diensten onder
houdt met Rotterdam en omstreken en
steeds voor U klaar staat om alle soor
ten opdrachten uit te voeren.
rend, trachtte slechts Rembrandt te red
den van de exploitatie door inhalige
schuldeisers. Rembrandt was in dit geval
wel de meest schuldige. -
De verloren zoon.
Aan het einde van zijn boek tekent Jan
Mens Rembrandt in zijn meesterlijke
conceptie van de verloren zoon, waarin
de laatste vonken van Rembrandt's genie
zich uitleven in de weergave van die
rauwe verlopen schooier, die zich be
rouwvol op de knieën stort om het be
schaamde hoofd veilig te bergen in de
schoot van die Vader vol ontferming en
genade. Deze Schepping is het slot
akkoord van een leven vol lijden en ver
nedering. Dit werk en zijn „Homeros"
vormen de apotheose van zijn hevig
leven.
Het is een boek vol dramatische mo
menten, dat verdeeld is in vier hoofd
stukken: Leiden, Saskia, Hendrickje en
Titus, die de perioden kenmerken van
Rembrandt's opgang, glorie, vernedering
en onsterfelijke dood. Zij vormen de
achtergronden rondom Rembrandt's tra
gisch leven.
VER. „OUD-LEIDEN".
Zaterdag 14 Juni wordt door de Ver.
„Oud-Leiden" een boottocht georganiseerd
langs de buitenplaatsen van de Oude Rijn
naar Woubrugge, Brasemermeer en Kager-
plassen.
BRAND OP DE HERENGRACHT.
Gistermiddag brak bij de fam. Driessen,
Herengracht 13, op het zolderkamertje van
de dienstbode brand uit. De brandweer, die
onmiddellijk uitrukte, kon niet verhinde
ren, dat de zolderkamertjes en een ge
deelte van de zolder uitbrandde. De be
nedenverdiepingen liepen veel water
schade op.
NED. VER. VAN HUISVROUWEN.
Gistermiddag werd door de afd. Leiden
van de Ned. Ver. van Huisvrouwen een
vergadering gehouden, waarin de heer
Zwart te Leerdam gesprokén heeft over
het ontstaan van het beroemde Leerdamse
glaswerk. De lezing werd toegelicht met
lichtbeelden.
NOORDWIJK.
Aan de Gem. Universiteit te Amster
dam is geslaagd onze vroegere plaatsge
noot de heer A. J. Wiggers voor het doc
toraal examen geografie, cum laude.
Onze plaatsgenoot J. R. Bouma is
geslaagd voor 't eindexamen gymnasium.
Vü de Omstreken
ALPHEN AAN DEN RIJN.
In de vergadering van aandeelhou
ders van de Effecten- en Incassobank N V.
te Alphen aan de Rijn is de balans on
verlies- en winstrekening over 1946 goed
gekeurd. Aan provisie en interest werd
een winst gemaakt van f 17-123,85 (vorig
jaar f 9591,64); de onkosten, w.o. salaris
sen, belastingen en storting pensioen
fonds, bedroegen f 13.254,34 (vorig jaar
f 6295,09)waardoor een saldo overbleef
van f3869,51 (vorig jaar f 3296,55). Het
dividend werd vastgesteld op 4 Vz pet
(v.j. 4 pet).
Gisteravond hield de A.R. studie- en
propagandaclub haar laatste vergadering
van dit seizoen. De belangstelling was
goed. De voorzitter, de heer H. J. van
Boggelen, opende en deed eerst mede
deling van de samenstelling van het be
stuur na de gehouden verkiezing in de
vorige vergadering. Deze is: v. Boggelen*
voorz.: M. de Bie, le secr.; mej. S. Veer
man, 2e secr.; mej. A. Noomen. penningm.;
C. Pasma. alg. adj. mej. S. v. d. Pol leverde
een uitvoerig binnen- en buitenlands
overzicht. Hierna was het woord aan mr
dr E. P. Verkerk van Boskoop, lid van
de Tweede Kamer, die sprak over: „Bui
tenlandse politiek." Uitvoerig werden de
grote wereldproblemen bezien en een
explicatie gegeven van de toestanden in
verschillende landen. Uiteraard werd ook
aandacht geschonken aan het Indische
vraagstuk en het optreden van v. Mook
en Schermerhorn. Spr. herleidde ten
slotte zijn betoog tot drie grote zaken en
wel: 1. Het probleem Duitsland, bij de
oplossing waarvan Nederland zo groot be
lang heeft; 2. De positie van Nederland
tussen de volkeren; 3. De verhouding ten
opzichte var. de U.N.O. De heer A. Hof
land deed ter vergadering mededeling
van de oprichting van een plaatselijk
comité Handhaving Rijkseenheid.
KATWIJK AAN ZEE
In de Oranjezaal van het JeugaJhuis
werd de jaarvergadering gehouden van
de Oranjeverenigting o.l.v. de voorzitter,
de heer J. Volbeda. De secretaris de heer
J. Pluimgraaff, las het jaarverslag voor,
waarin een overzicht gegeven werd van
de feestelijkheden van het afgelopen
jaar. De penningmeester de heer A.
Pronk, kon in zijn financieel overzicht
een batig saldo vermelden van f 1037.19.
De inkomsten bedroegen f 7867.38. De
heer J. v. Rijn werd dank gebracht voor
het administratieve werk, die deze ge
heel belangeloos had verricht.
De bestuursverkiezing bracht een her
kiezing van de heren C. den Duik Jaspzn,
B. de Jong en Kr. v. d. Oever, terwijl
in de vacature J. Hoeve, die naar elders
vertrekt, werd verkozen de heer J.
Covon.
Hierna volgde een lange bespreking
over de a.s. feesten. Er zal een vrije op
tocht gehouden worden, waarbij de wen
selijkheid werd uitgesproken, dat de
middenstand een werkzaaim aandeel zal
nemen om deze optocht te doen slagen.
De kinderfeesten zullen ook een onder
deel van het programma vormen. Dit
Koninginnefeest zal gehouden worden
Dinsdag 2 September. Hierna volgde
siluiting.
Bij de te 's-Gravenhage gehouden
examens is geslaagd voor het diploma
voor stuurman op stoomzeevissersvaar-
tuigen W. Vooys Gzn, leerling van de
Visserijschool.
Benoemd aan de Ds J. de Liefde-
school: de heren A. Scherpenzeel te
Vreeswijk en Z. Brouwer te Hazerswoude.
NOORDWIJKERHOUT
Op de hoek Gooweg-Schulpweg heeft
zich een ernstige botsing voorgedaan tus
sen twee auto's. Een inzittende van een
der auto's, de 18-jarige v. d. Brink, een
familielid van pastoor v. d- Brink, die
zich eveneens in de wagen bevond, heeft
hierbij zijn sleutelbeen gebroken. Het
slachtoffer is naar het ziekenhuis over
gebracht. De auto's werden tamelijk
zwaar beschadigd.
Gistermiddag is een schuur van tiet
„Mossenest" aan de Heereweg afgebrand
doordat kinderen met lucifers hebben ge
speeld. Een partij pakmateriaal ging ver
loren, terwijl ook een geit in de vlammen
omkwam.
De heer P. Pijnenburg is te Venray
geslaagd voor het eindexamen gymna
sium-B.
SASSENHEIM
De buurtver. D.V.V. heeft een ver
gadering gehouden, waarin een film werd
vertoond.
Deze vergadering stond o.l.v. de heer
Hoogervorst. Besproken werd een vacan-
tietocht voor de kinderen. Waarschijnlijk
zal wel een boottocht worden geor-
ganiserd daar door de spoorwegen nog
geen reductie wordt verleend.
Een uitstapje voor oudere leden zal nog
nader worden uitgewerkt. Tot slot werd
een amateurfilm gedraaid van het eer
ste bevrijdingsfeest der vereeniging.
Geboren: Wilhelmina S E dr van H le
Mair en A K Vis; Overleden: M J A V
d Linden-v d Broek, 77 jr.; Onder
trouwd: P v d Bent 27 jr en C Pelder
25 jr; W Bodoe 58 jr en H M v Touw
49 jr; F C v d Wilden 19 jr en T C v
d Hoven 19 jr; Getrouwd: A A Metze
36 jr en M A Th v d Wetjden 23 jr.
