7) uitzicht
Naar liquidatie van kranten-ondernemingen
De zangeres Mary Boswell bezoekt Nederland
Gandhi's illusie blijftVerenigd Voor-Indië
't Verklaarde
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
S
DONDERDAG. 5 JUNI 1ST!
DIE IN ERNSTIGE MATE
COLLABOREERDEN
(Van onze Parlementsredacteur).
Nu de algemene beschouwingen over het
wetsontwerp Noodvoorziening Perswezen ten
einde lopen de Tweede Kaaner bleef gis
teren steken in de replieken is hert reeds
duidelijk, waarover straks, bij de behan
deling der artikelen, de strijd zal worden
gesrtreden. Twee punten treden hierbij naar
ideologieën van de vijand ingang zouden
hebben kunnen vinden. Terwijl voorts deze
gevorderde machines enz. door een liqui-
dateur ondershands zullen kunnen worden
verkocht aan een met name aan te wijzen
andere onderneming. De bedoeling van dirt
amendement is dus, dat de schaarse outil
lage komt in handen van hen, die er moreel
recht op hebben, nl. de illegale pers en de
pers, dae tijdens de bezetting een principiële
houding heeft aangenomen en dus moest
verdwijnen.
Gisteravond is het Scheveningse muziekseizoen in het Kurhaus weer geopend. Tussen de.,
laatste repetitie maakte de fotograaf deze opname: van links>naar rechts: Rudolf Mengel
berg, Annie Woud, mevr. Neumark en haar beroemde echtgenoot. Staande de Poolse
componist Alexander Tansman.
voren. In de eerste plaats: moet er bij de
zuivering van de journalisten een wettelijke
bepaling bestaan inzake mogelijke veront-
schuldigingsgronden; en in de tweede plaats:
moet de mogelijkheid geschapen worden,
foute bedrijven te liquideren en de outillage
over te dragen aan anderen, die morele
rechten hebben., te weten de illegale pers
en de pers, die niet heeft gecollaboreerd.
De eerste vraag, dus die over verontschul-
dagingsgronden, beantwoordden de heren
Korthals (Vrijh.) en Korrtenhorsrt (K.V.P.)
bevestigend. Zij zagen niet in, dat voor het
perswezen een strengere maatstaf aangelegd
moet worden dan bij bedrijfszudveringen op
ander terrein. Van gans andere gedachten
waren de heren Burger (ArbJ, Schoonen-
berg (comm.), Roosjen (a.r.) en Koersen
(K.V.P.) en jkjvr Wttewaal van Stoetwegen
(c.h.). Deze laatste herinnerde aan de be
tekenis van de illegale pers, die in oorlogs
tijd de Nederlanders van nieuws en waar
heid voorzag, in tegenstelling tot de officieel
verschijnende bladen. Nimmer hebben zij de
ware betekenis van de pers zo goed gevoeld
als toen. Mr Roosjen (a.r.) haalde een ge
dicht van Da Costa aan, waarin deze de
uitvinding van de boeddruklkunst noemt
„een stap ten hemel en een stap ter hel",
daarbij doelende op de macht van het ge
drukte woord. De persorganen, die hebben
gecollaboreerd, dienden in bijzondere mate
om de Duirtschers te helpen, de geest van
het Nederlandse volk te vergiftigen. Daarom
is hert volkomen verantwoord, dat een zware
norm wordt aangelegd en dart niet uitdruk
kelijk de verontschuldigingsgrondien (ge
dwongen noodzaak en: uiteindelijk oogmerk,
de vaderlandse zaak te dienen) worden op
genomen. Minister Gdelen sloot zich bij deze
redenering aan. De pers is de „Koningin
der aarde" en moet als zodanig met bijzon
dere waarborgen omringd zijn. Bovendien
wordt in de praatijk van de perszuivering
uiteraard met bepaalde omstandigheden re
kening gehouden.
Het tweede, punt, de liquidatie-mogelijk
heid van bedrijven, is een ingrijpender zaak.
Het gaat hier feitelijk om de reeds oude
kwestie: moet de perszuivering zijn een zui
vering van personen (zoals tot nu toe is ge
schied en ook in dit wetsontwerp is gehand
haafd) of moeten tevens de bedrijven wor
den gezuiverd.
De heer Kortenhorst wierp zich op als de
paladijn van de bedrijven, die tijdiens de
bezetting hun kranten hebben doen door
verschijnen. Hij deed in tegenstelling tot mr
Burger (Arb.), die een amendement het licht
heeft doen zien, waarbij de mogelijkheid
wordt geopend tot vordering in eigendom
van alle bezittingen, of een deel er van,
van ondernemingen, die bij de uitgifte van
een persorgaan zodanig zijn opgetreden, dat
daardoor in ernstige mate nationaal-socialis
tische beginselen of denkbeelden, dan wel
De heer Korthals (Vrijh.) had reeds eer
gisteren tegen deze .herverdeling" bezwaren
geopperd, hoewel hij hert belang van een
regeling wel inzag. De overige sprekers
voelden voor het amendement, omdat er een
einde moet komen aan de afhankelijke toe
stand van vele bladen. Mr Roosjen (ar.)
kwam met het voorbeeld van De Rotter
dammer, die eerst bij het bombardement
van Rotterdam in Mei 1940 alles was kwijt
geraakt, daarna in October 1941 verboden
werd en thans per jaar f 150.000.meer aan
druk- en zetkosten moet betalen, nu bij een
.^bevriende relatie" wordt gedrukt. De mi
nister was over hert amendement dat
overigens pas later aan de orde komt, waar
om wij er nu niet dieper op ingaan min
der gesticht. Hij vond. dat hier geen sprake
was van „onteigening ten algemenen nutte"
(de heer Kortenhorst (K.VJP.) sprak zelfs
van „onteigening ten nutte van de concur
renten") en achtte dan ook strijd met de
grondwet aanwezig. Dat er tegenover de
illegale pers beloften zijn gedaan en dat j
hier sprake is van een eereschuld. erkent
de minister overigens. Maar een afdoende
methode, om die schuld in te lossen heeft
minister Grielen in hert wetsontwerp niet
aangegeven.
Belastingzaken in de Eerste
Kamer
De kwestie jier Successie wordt
nader bezien.
(Van een onzer verslaggevers)
Niettegenstaande zon en warmte buiten,
was het gistermiddag in de Eerste Kamer
zeer koel. De aangename temperatuur deed
de senatoren waarschijnlijk de hele middag
besteden aan de belastingontwerpen, waar
over eigenlijk niemand nog een nieuw
woord wist te zeggen.
Prof Molenaar ((Vrijh.) ging in het bijzon
der de tarieven der verschillende belastingen
na en waarschuwde voor overschrijding van
de tarief grenzen, daar de prikkel voor extra
inspanning weg gaat, als de opbrengst van
de arbeid de fiscus in handen valt. Wat de
successierechten betreft, vroeg hij de minis
ter rekening te houden met de belangen der
ervende kinderen, ook als zij 21 jaar zijn ge
weest en mgt de postitie waarin de weduwe
komt te verkeren.
Prof. dr M. van de Brink (KVP) loofde het
realisme in de nieuwe belastingwetgeving, en
de heer Vixseboxse (CH) verraste de minis
ter met de toezegging voor te zullen stem
men, al had hij bezwaren tegen de strekking
van het begrip „correctie op verdeling der
welvaart" en riep hij speciaal, 's ministers be
langstelling in voor het bedrijfsleven.
Mr W. Rip (AR) bracht geen zwaar geschut
in stelling, maar mopperde, zoals hij het uit
drukte, nog wat na over niet ingewilligde
wensen, waarop de communistische heer J.
van Santen een lang betoog hield, om duide
lijk te maken, dat hij principieel niet met de
minister mee kon gaan, vooral omdat wat
de bedrijfsheffingen betreft, de arbeiders
klasse te veel de dupe van de nieuwe tarie
ven dreigde te worden. Hij vroeg en ver
kreeg aantekening van tegenstemmen. Het
is hem verleend, toen de belastingontwerpen
z.h.st. werden aangenomen.
Vooraf had minister Lieftinck de sprekers
beantwoord. Hij kondigde nader overleg ten
aanzien van de weeldebelasting aan. De mi
nister bleek voorts bereid bij de successie
belasting de positie van weduwen en kinde
ren boven 21 jaar, nader te bezien.
Schouten en Bruins Slot spraken
met Prot. jeugd in Batavia
De heren Schouten en Bruins Slot
hebben enkele dagen geleden, tijdens
hun verblijf in Batavia, op uitnodiging
van de jeugd der Kwitangkerk, des Zon
dags na de avonddienst onder enorme
belangstelling de Prot. jeugd van Bata
via de gelegenheid gegeven, verschillen
de vragen te stellen, zo schrijft men ons
uit Indië. De heer Schouten merkte daar.
bij op, dat zij waarschijnlijk aan het eind
van deze maand naar Nederland zullen
terugkeren, tenzij de politieke situatie
zich zodanig ontwikkelt, dat hun aanwe
zigheid in Den Haag eerder gewenst is.
GEEN MINIMUMPRIJZEN VOOR
VROEGE AARDAPPELEN
N.a.v. het bericht in sommige bladen,
dat er na 15 Juni minimumprijzen wor
den vastgesteld voor vroege aardappe
len, deelt de minister van Landbouw
e.a. thans mede, dat hij niet van plan is
minimumprijzen voor de binnenlandse
markt vast te stellen.
OP 22 JUNI ZAL ZIJ IN
SCHEVENINGEN OPTREDEN
(Van een onzer verslaggevers)
Elke buitenlander, die ons land be
zoekt, ziet zich gesteld voor het corvée,
dat hij zeggen moet, hoe hij ons land
vindt. Het is niet gemakkelijk om gauw
complimenten te bedenken, maar er is
iets kinderlijk opgetogens in de wijze,
waarop de bekende Canadese zangeres
Mary Boswell, jong, blond en struis, ver
telt van de bloemen, die zij overal ziet,
en waarmee zij zich omkranst heeft,
toen zij de bollenvelden bezocht. Zij
kwam hoofdzakelijk voor een vacantie,
maar de lange studie-uren, van vroeg
tot laat geven weinig verademing. Gebo
ren in een land, dat hard is voor de
landbouwer, trof haar de energie, waar-
meer ons volk, ondanks geringe mid
delen, opbouwt, en hoe het een eigen
cachet aan alles geeft. JDe Canadese lokt
vele bekende Canadezen naar ons land
om ons vertrouwd te maken met het
kunstleven van Canada en op 22 Juni
zal in het Kurhaus een Canadees concert
PENDSJAAB NOG STEEDS
EEN STRUIKELBLOK
Tijdens een persconferentie te New-
Delhi heeft Lord Mountbatten. onder
koning van Vóór-Indië, goedgehumeurd
verklaard, dat hij reeds reisbiljetten had
gekocht voor Augustus, in welke maand,
naar hij verwacht, de overgangsperiode,
waarin schikkingen worden getroffen
voor de machtsoverdracht aan de Vóór-
Indische leiders, zal zijn voltooid. De
onderkoning deelde o.m. mede, dat de
vorstenstaten niet de status van domi
nion binnen het imperium zouden kun
nen verlangen, zulks ter weerlegging
van de aantijging, dat de Britten zou
den streven naar een militaire basis in
Vóór-Indië, door met de maharadja's
overeenkomsten aan te gaan. Gandhi
blijft op het standpunt staan, dat uit
eindelijk Hindoestan en Pakistan zich
zullen herenigen. Hij deed een beroep
op Djinnah, de leider van de Moham
medaanse Liga, om onafhankelijk van
de Britten in bedoelde richting naar een
oplossing te streven. Reeds doen zich
echter nieuwe moeilijkheden gelden. Zo
heeft de vertegenwoordiger van de zgn.
„onaanraakbaren" verklaard, dat er 52
millioen paria's in Hindoestan komen te
wonen, die onder de Congrespartij (Hin
does) alle politieke rechten zullen ver
liezen. Te Lahore zijn Sikhs en Mos
lems ontevreden over de verdeling van
de Pendsjaab. Volgens de nieuwe voor
stellen blijven ruim 1.5 millioen Sikhs
in Hindoestand-gebied, terwijl meer dan
2 millioen kaste-Hindoes in Pakistan-
gebied zullen moeten blijven. Ongere
geldheden komen nog steeds voor. Gis
teren raakten Sikhs en Mohammedanen
slaags te Amritsar, de heilige stad der
Sikhs, waarbij tal van personen werden
gedood en gewond.
NYLON-KOUSEN IN BELGIË VEEL
GOEDKOPER GEWORDEN.
Door massale invoer zijn de prijzen van
nylonkousen in België enorm gedaald. Ook
heeft deze prijsdaling invloed op de prijzen
van zijden kousen.
worden gegeven, waarop Mary Boswell,
behalve Franse en Duitse 'aria's ook Ca
nadese composities zal zingen. De be
kende dirigent van het symphonie-
orkest te Ottawa, Allaard de Ridder, zal
daarop dirigeren voor het Utrechts or
kest en ook de componiste Gina Bascomb
wordt verwacht. Mary Boswell kwam
in ons land, zeulend met twee zware
zakken kinderspeelgoed, en zij heeft
Prinses Juliana verzocht, of het H.K.H.
De beroemde Canadese zangeres Mary
.Bothwell (rechts) zoals zij gisteravond
..in t Kurhaus verschillende persverte
genwoordigers ontving.
zou goeddunken, dit namens haar aan
Nederlandse kinderen uit te reiken. Het
antwoord wordt in spanning afgewacht.
Zij is een leerlinge van het Toronto-
conservatorium, van de Toronto Aca
demy, Wessel Studio te New York en
van prof. dr Emil Bauer, Op een pers
conferentie vertelde zij gisteren van
het intense Canadese muziekleven, van
de Canadese composities en Franse
volksliederen uit haar land. en zij was
getroffen toen zij vernam, dat dit alles
in Nederland niet onbekend is.
Begraven Hindoes en
Moslems de strijdbijl'
De Engelse schrijver, Oscar Wilde, merkt
in zijn „Intentions" op. dat de natuur welis
waar goede bedoelingen heeft, maar volgens
Aristoteles het vermogen mist, die bedoelin
gen ten uitvoer te brengen. Dit zelfde valt
te constateren ten aanzien van de politiek,
want al zijn de betrokken partijen thans, te
oordelen naar de jongste mededelingen van
de minister-president Attlee, als „gloeiend
aaneengesmede zielen" voor wat Hindcestan
en Pakistan betreft, het politiek accoord
moet nog worden uitgevoerd. Nog slechts
kort geleden waren Hindoes en Moslems van
gloeiende haat jegens elkander vervuld, het
geen voortsproot uit ras-godsdienstige en
daardoor politieke verschillen en „aaneen
gesmeed" leek Brits-Indië allesbehalve. Het
heeft dan ook zin, deze plotseling opduiken
de, Oosterse „goodwill" met enig analytisch
voorbehoud gade te slaan, omdatin het
verleden, het heden ligt". Nog geen 6 weken
geleden legden op verzoek van Lord Mount
batten, Gandhi namens de Hindoes, en Djin
nah namens de Moslems, een schone ver
klaring af, dat zij de gewelddaden betreurden
en vooralle tijden" het gebruik van
geweld voor de bereiking van politieke doel
einden verwierpen. De invloed van deze lei
ders op de massa was toch niet zó groqt, dat
men voor één enkele week afliet van zijn
haat! Men gebruikte wederom geweld, de
ophitsing ging zijn gang en de „minder
heden" op het platteland deden verstandig
te evacueren bij het luiden van de „avond
klok", hetgeen in Brits.-Indië op spanning en
niet op vredelievende bedoelingen duidt. In
ieder geval was er toén nog een brede klove
tussen Congres Party (Hindoes) en Moslem
Liga (Mohammedanen), zes weken geleden.
Men dient, mede in het oog te houden dat
Djinnah, die de president is van de Moslem
Liga, de verdeling van de Pendsjaab en Ben
galen typeerde als een „sinistere zet, slechts
ingegeven door spijt en bitterheid"; een
dwalingen noch Lord Mountbatten noch
de Britse regering zouden in deze val moeten
lopen. Pakistan zou moeten bestaan uit de
provincies Sind, de Noord-Westelijke grens-
provinsie, de Pendsjaab, Baloetsjistan, Ben
galen en Assani, waartegen de Hindoes grote
bezwaren hadden. Een tweede voorbeeld:
Begin Mei kwamen de"* representanten der
twee verschillende godsdienstgemeenschap
pen, Gandhi en Djinnah voor een vertrou
welijk onderhoud bijeen, waarbij Gandhi de
verdeling van Brits-Indië niet onvermydelijk
achtte, maar geweld afkeurde, en tien dagen
later waren er in Lahore, de hoofdstad van
de Pendsjaab en in Calcutta, zijnde de hoofd
stad van Bengalen, opnieuw ernstige onlus
ten. Hiermede zij slechts aangetoond, dat
thans weliswaar de leiders der drie Brits-
Indisahe partijen, die aan de conferentie met
de onderkoning te New-Delhi deelnamen, het
Britse plan van een Hindoestan en Pakistan
in theorie gunstig ontvangen hebben, maar
dat zulks nog niets bewijst ten aanzien van
de mening der massa. Kan dit vernuftige
plan op papier, een politiek en diplomatiek
succes van Lord Mountbatten en Attlee,
een succes, dat zelfs door de oppositie, bij
monde van CJhurchill, werd erkend, inder
daad de geschillen van rasinstinct, godsdienst
en politiek kanaliseren? Hoe heeft Gandhi
er op gereageerd, die immers Indië liever in
vlammen zag opgaan, dan ooit in een ver
deling van Indië toe te stemmen?
Het bereikte „compromis" betekent vol
gens de Britse premier, dat de Hindoes niet
meer vasthouden aan de eis van een onver
deeld Indië, terwyi de Moslems heus wel
meer dan één oentimetertje van het beoogde
Pakistan moeten cadeau geven. Zullen er
onder die ruim 400 millioen inwoners van
Brits-Indië, die een eeuw lang toch een
zekere eenheid vormden, binnen het kader
van het Britse gezag, straks niet na de ver
deling enkelen zqn, hetzij Hindoes of Mos
lems, klagelijk zich afvragend: .moeder,
waarom leven wij?" En zeker zal zulks het
geval zün in de Noord-Westelijke provincies,
waar bij plebisciet zal worden uitgemaakt, of
men zich al dan niet bij Pakistan wenst aan
te sluiten, hoewel daar voor het ogenblik
nog het Congres-ministerie regeert. Juist in
die gebieden waren de moeilykheden steeds
ontzaggeUjk groot. Weliswaar heeft Pandit
Nehroe, vice-president van de Indische re
gering en leider der Congres-Partij, ver
klaard. dat zijn partij bereid is de Britse
voorstellen te aanvaarden, maar hij voegde er
aan toe, dat hij het plan zonder vreugde aan
beveelt, hetgeen mede wijst in de richting
van enige reserve. De positie wordt dus, als
reeds bericht, dat er in de toekomst twee
zelfregerende „dominions" zijn geformeerd,
een Hindoestan en een Pakistan, en de Brit
ten vermoedeiyk reeds einde van dit jaar
vertrekken. Indië kan, desgewenst, over een
jaar. medio 1946 dus, uit het gemenebest
treden en „volkomen onafhankelijk" zyn; het
kan er ook de voorkeur aan geven, dat de
status van „dominion" behouden blijft. Chur
chill, een principieel man, bokst liever als-
dat hij „zwenkende", opeens Attlee in de
armen vliegt, maar misschien, dat het voor
beide dominions gehandhaafde leger en de
instelling van het ambt van „gouverneur-
generaal" hem een waarborg zijn, dat be
halve recht en orde ook het Britse belang
toch nog enigszins verzekerd is. De ontwik
keling der verdere gebeurtenissen inzake
Indië zal spoedig genoeg uitmaken Ot voor
behoud hier op zyn plaats is. Op papier is
het een kloek plan, maar zullen de Hindoes
en Moslems hun leiders volgen en verdraag
zaamheid beoefenen, want alleen langs die
weg kan het regeringsplan tot werkelijkheid
worden. Een mathematisch rationalisme zou
het moeten winnen van de collectieve Oos
terse affecten. En, met een variant: „it's a
long way to New Delhi".
AUSTRALISCHE BASIS BIJ NIEUW -
GUINEA.
De Australische regering maakte het voor
nemen bekend een vlootbasis te vestigen
op Manus-eiland in het mandaatgebied van
Nieuw-Guinea, en ze een gemeenschappelijk
gebruik daarvan met de V.S. zou toejuichen.
Het eiland was in de oorlog een Amerikaanse
