Bij de herdenking van
Frederik Hendrik' s sterfdag
Soestdijk ontving 5000 telegr. gelukwenschen
uitzicht
nieuws lkidsche courant
Vandaag is het 300 jaar geleden, dat een
der grootste figuren uit ons vorstenhuis in
*is-Gravenhage overleed en wij, het Neder
land van nu, hebben .alle reden hem in
dankbaarheid te herdenken. Immers, legde
Willem van Oranje den grondslag voor de
vrijheid van ons land, Maurits, zijn eene zoon,
bouwde hierop voort door den tyran uit het
hart van Holland te verjagen, waarna Frede
rik Hendrik, zijn andere zoon, onze vrijheid
bevestigde en de tegenwoordige grenzen
van ons land vrijwel vaststelde. Het is ook
onder dezen zoon, dat Nederland in materieel
geestelijk en politiek öpzichf zijn grootsten
bloed tegemoetgaat. Onze ,,Gouden Eeuw"
vangt aan.
Frederik Hendrik dan, de jongste zoon
van Willem van Oranje, geboren te Delft den
29sten Januari 1584, kreeg van zijn moeder,
Louise de Coligny, een zeer zorgvuldige,
Fransch-georienteerde opvoeding (een zijner
peten was koning Hendrik IV van Frankrijk)
FREDEIRLK HENDRIK
Teek. J. v. d. Linde Jr.
Onder zijn leermeesters treffen wij namen
aan van den bekenden, later Remonstrant-
sohen predikant Wttenbogaert en den Leid-
schen professor Daniel Taffin. Maurits nam
hem al zeer spoedig bij zich om hem in de
krijgstechniek in te wijden en hij had een
dankbaren en zeer voorspoedigen leerling aan
zijn jongsten broeder! Maar geheel en al
onder Maurits' in vlied komt Frederik Hendrik
niet, ondanks het feit, dat zijn moeder
dikwijls „le singe de son frère" noemt. Want
in de godsdienstige twisten tijdens het 12-
jarig bestand staat hij aan de Remonstrant-
sche zijde, hoewel hij zich niet tegenover
Maurits plaatst. Hij blijft het diplomatieke
midden houden. En hier vinden wij een zijner
kenmerkendste eigenschappen: n.l. zijn
groote gematigdheid en verdraagzaamheid
en zijn politiek besef, trekken, die hij met
zijn vader gemeen heeft.
Wanneer Maurits sterft, krijgt hij zonder
veel pmhaal dezelfde waardigheden toege
wezen. Men vergete het niet: de Stadhouder
was de handhaver van het gezag namens de
Gewestelijke Staten, die hem hiertoe de
„commissie" verstrekte, hoewel tal van func
ties als benoemingen der stedelijke magistra
tuur, waaruit tenslotte weer de Staten ont
stonden, deze afhankelijkheid gedeeltelijk
weer te niet deden. Maar belangrijker dan
het ambt zelf is 'gewoonlijk de drager ervan,
vooral wanneer de omschrijving der be
voegdheid weinig exact is, merkt Japikse te
recht op. En juist Frederik Hendrik buitte
deze zwevende "positie ten volle uit.' Hij had
dan ook den wind mee: Tegen den ouden
Spaanschen vijand behaalde hij 9ucces op
succes; in 1629 met de verovering van 's-Her-
tagenbosch vestigde hij de aandacht van heel
militair Europa op zich door zijn knappe en
nieuwe belegeringsmethode; in 1632 viel de
veldtocht langs de Maas met de verovering
van Maastricht', in 1637 het roemrijke beleg
van Breda. Hiermee bewees hij zijn belang
rijkheid en onmisbaarheid de Gedeputeer-"*
der. te velde verloren alle beteekenis ter
wijl ook tegenover het buitenland hij de Re
publiek steeds meer op het eerste plan wist
te schuiven. In tegenstelling met Maurits,
leidde Frederik Hendrik zelf de buiteniand-
sche politiek, samen met het „Secreet Be
sogne", een soort kabinet, bestaande uit ver
trouwde leden der Staten-Generaal, een po
litiek, die culmineerde in de alliantie met
Frankrijk in 1635 met het doel de oorlog
voering tegen Spanje te verscherpen en de
Zuidelijke Nederlanden te veroveren. Al te
krachtige figuren als de raadpensionaris
Adriaan Pauw, werden op den achtergrond
geschoven: alles draaide om den Stadhouder,
met wien de voornaamste gezanten in het
buitenland rechtstreeks in verbinding ston
den. Meer en meer werd hij beschouwd als
de gelijke van de rege^rende vorsten van
Europa, hetgeen tot uiting kwam in den titel
„Son Altesse", dien de Koning van Frankrijk
hem toekende en die gelijk stond met den
rang 'van Hertog. Vóór dien tijd werd hij met
,,Son Excellence" betiteld, zooals de andere
prinsen.
Ook in zijn omgeving kwam deze verhef
fing van positie tot uiting. Maurits had steeds
een sobere hofhouding gevoerd. Hij woonde
in den hoek tusschen het Buitenhof en den
Vijver (Het Stadhouderlijk Kwartier), waar
ong. in 1590 de nog bestaande toren van 5
verdiepingen en ong. in 1620 daarnaast een
nieuw gebouw tusschen Binnen- en Buiten
hof gebouwd werden. Dan was er nog het
huis, dat de Staten van Holland voor Louise
de Poligny gekocht hadden en waaruit het
tegenwoordige Paleis in het Noordednde ge
groeid is (het z.g. Oude Hof). Nu wordt dit
alles anders. De Staten laten het Stadhou
derlijk Kwartier vergrooten ten behoeve van
hun hoogen staatsdienaar: in 1634 e.v. jaren
kwam een nieuwe vleugel tusschen toren en
vijver en ook werd het wenteltrapje, dat
eerst toegang tot den toren gaf. vervangen
door de „bordestrap van Zijne Hoogheid".
Maar -ook Frederik Hendrik zet nieuwe pa
leizen neer en laat de oude verbeteren. Het
Huis ter Nieuwbrug bij Rijswijk, het lust
slot van Honsholredijk worden gebouwd,
de kasteelen van Breda en van Buren wor
den opgeknapt, evenals het „Oude Hof" in
het Noordeinde. Uit dén bewaard gebleven
inventaris van de jaren 1632/1633 blijkt, hoe
alles zeer kostbaar ingericht werd, met veel
schilderijen en tapisserieën. Als hofarchitect
fungeerde de Parijzenaar Simon de la Vallée,
later Pieter Post, leerling van Jacob van
Campen, allen bouwmeesters in den interna
tionalen barokstijl. Ook de schilderkunst aan
het hof vertoont deze trekken: Rembrand^
door Huygens geprotegeerd> krijgt geen op
drachten meer, maar Honthorst uit Utrecht
wordt de hofschilder. Het mooiste voorbeeld
van den kunstzin van het hof is de bouw
en inrichting van het Huis ten Bosch, door
Frederik Hendrik aan Amalia geschonken.
Pieter Post ontwierp den bouw, de Antwer
penaar Jacob Jordaens maakte de beschilde
ringen. Men kan het betreuren, dat niet de
•eigen nationale schilderkunst begunstigd
werd, maar liet Haagsche Hof was bij uitstek
internationaal georiënteerd. Men sprak er
natuurlijk Fransch, vele buitenlanders uit
alle streken vertoefden er om zich in de be
roemde militaire leerschool van den „Steden
dwinger" te bekwamen. In 1640 telde men er
2000 officieren!
Behalve 'het Stadhouderlijk Hof had men
in Den Haag ook nog het Hof der Staten-
Generaal, zeer deftig en plechtig- en het
„bohémien" hof van de Koningin van Bo
hémien, de Win terkoningin, aan het Voor
hout, waar het er steeds lustig en vroolijk
toeging. Frederik Hendrik, fij-nbeschaafd en
minzaam in den omgang, met naast zich
Amalia, statig, 'begaafd met scherp verstand
èn eerzucht, vormden het middelpunt van
dit gieheele internationale milieu, dat door
zijn schittering en luister vele geleerden
(Descartes) en kunstenaars aantrok. Vondel
dicht etjn „Géboortefetacflc** bfl de
van prins Willem II. ook Hooft en
geven herhaaldelijk urfcng aan, de
altgemeerie bewondering voor Oranje. Men
drukt geslachtstafels van het Buss Nassau,
tot op luifels en uithangborden treft mén
steeds weer emblemen en namen ontleend
aan de Stadhouderlijke familie aan.
Dit alles doet' reeds sterk monarchaal aan.
Ook andere feiten wijzen, dn deze richting,
ni. dat den laberen Prins Willem Et reeds
in de jaren 1631/1637 de survivanoe van het
stadhouderschap door de Gewestelijke Sta
ten verleend werd. Een stap dus naar de
erfelijkheid der hoogste waardigheden, een
der kenmerken van de monarchie! Dan
komen de huwelijken der kinderendynastie-
huwelijken, waardoor het Oranje-huis ver
bonden werd aan de Engelsche Stuarts en
het Branderiburgsche vorstenhuis. Vooral
Amalia was zeer gesteld op de verheffing
van haar Huis tot de gelijke der andere,
vorstenhuizen, soms ten koste van het per
soonlijk geluk barer kinderen (huwelijk van
Louise Henriefcte met den Keurvorst van
Brandenburg). In de latere jaren beheersch-
te zij haar gemaal, wiens gezondheid en
geest sterk achteruitgingenvolkomen, daar
mee voedsel gevend aan de oppositie.
Want de tegenstand tegen Frederik Hen-
dri's vorstelijke positie en tegen zijn politiek
was niet uitgebleven. Deze concentreerde
zich voornamelijk bij de Amsterdaimsche
regenten, die zich van hun macht en rijk
dom bewust waren- geworden. Amsterdam
was tot de voornaamste handelsstad van
Europa gegroeid en zij achtte haar belangen
hooger dan die van den Prins. Vooral tegen
de Fnansoh-georiënteerde politiek en de ver
overing der Zuidelijke Nederlanden (concur
rentie van Antwerpen!) was men gekant, de
oorlog moest zoo 'snel mogelijk beëindigd
worden ten voordeele van den vrijeren han
del. Inderdaad liep de 9paansche krijg op
zijn eind, want een jaar na den dood van
Frederik Hendrik, In 1648, werd de vrede
gesloten. Zoo, droeg het tijdperk van Fre
derik Hendrik, hoe schitterend en glansrijk
ook, reeds de kiem van de voor het Stad
houderlijk bewind later zoo tragische ge
beurtenissen.
Maar dat neemt niet weg, dat wij in Fre
derik Hendrik tenslotte blijven eeren een
der grondleggers van onze Nederlandsohe
vrijheid en onzen Nederlandschen Staat.
Dra. H. A. Kokee—v. d. Berge.
TOEN PRINSES MARIJKE
GEBOREN WERD
Prins Bernhard heeft gisteravond met de
volgende toespraak zijn dank betuigd voor
het medeleven van het Ned. volk bij de ge
boorte van Prinses Marijke:
.Gaarne wil ik, mede namens mijn vrouw,
een woord van har te lij ken dank spreken tot
allen, die bij de geboorte van onze dochter
blijk hebben gegeven van hun medeleven en
sympathie.
Wij ontvingen zoovele brieven en tele
grammen met gelukwenschen, dat het helaas
ten eenenmale onmogelijk was deze alle
schriftelijk te beantwoorden. Daarom maak
ik gaarne van deze gelegenheid gebruik om
U te zeggen, hoezeer wij getroffen waren door
de vele blijken van belangstelling en de har
telijke gelukwenschen, welke ons van zoo
vele zijden bereikten. Men heeft blijkbaar
begrepen, wat het ook voor ons beteekende,
dat na zoovele jaren van scheiding wederom
een dochtertje op vaderlandschen bddem het
levenslicht aanschouwde.
Een bijzonder woord van dank wil ik rich
ten tot de estafette-loopers' en motorrijders,
die zich de moeite hebben getroost om, on
danks de felle koude de gelukwenschen van
dikwijls zeer ver afgelegen plaatsen aan ons
over te brengen.
Meer dan 5.600 telegrammen werden gedu
rende de eerste dagen na de geboorte op
Soestdijk bezorgd en het aantal brieven is
Den Briel gaat binnenkort
feest vieren
Haagsche militaire kapel zal het opluisteren.
Brielle gaat 1 April feestvieren ter gele
genheid van het feit, dat de stad 375 jaar
geleden werd bevrijd van, de Spaanache on
derdrukking. Zaterdag 29 Maart wordt de
herdenkingsperiode ingezet met een motor-
sterrit uit alle deelen van het land naar het
oude stadje De feestelijkheden op 1 April
worden bijgewoond door een vertegenwoor
diger van de Koningin en door den com
missaris der Koningin in Z.-Holland, mr
Kesper. Ocrtc tal van Oranje-vereenigingen
en reisvereenigingen zullen een tocht naar
Brielle maken.
Het hoogtepunt van den herdenkingsdag is
een historische revue, gevolgd door een
historisohen optocht. Om 9 u. 's avonds is
er een taptoe door de Kon. Militaire kapel
uit Den Haag.
nog grooter. Daaronder bevinden zich brie
ven en telegrammen van autoriteiten, ver-
eenigingen, instellingen, kerkelijke autori
teiten, particulieren, vrienden en kennissen
en vele anderen, zoowel hier te lande als in
de Overzeesche Gebiedsdeelen in Oost en
West, ook van Nederlanders in het buiten
land en op zee. De inhoud van al deze brie
ven en telegrammen geeft een treffend beeld
van de wijze, waarop zoo velen hebben wil
len deelen in onze groote vreugde. Bekenden
en onbekenden, jong en oud, hebben ons
dit zonder onderscheid, ieder op de hun eigen
wijze, willen toonen.
Hun alen moge ik hier uit ons beider naam
onzen zeer hartelijken dank betuigen. Indien
alle goede wenschen, welke door de schrijvers
werden geuit, in vervulling mochten gaan,
dan is voor onze jongste dochter zeker een
prachtige toekomst weggelegd.
U kunt er van verzekerd zijn, dat alle sym
pathiebetuigingen en alle geschenken en
bloemen, waarmede U ons op dezen dag hebt
willen verblijden, voor ons een blijvende
en kostbare herinering zullen zijn aan den
geboortedag van onze jóngste dochter, die
het uitstekend maakt en een blij middel
punt in ons gezin vormt".
Lou Bandy werd in Indië in den
kraag gepakt
Ernstige critiek uit R.K. kring op de
N.I.W.I.N.
We knippen uit een hoofdartikel van „De
Tijid" (R.K.):
„Over d<e N.I.W J.N. is onder oinze jongens
het oordeel, niet onverdeeld gunstig. Behalve
dat een aanzienlijk deel van haar zorgen
ook naar burgers uitgaat, die deze niet pri
mair noodi'g hebben, zendt de N.I.W.I.N. vele
artisrten uit, die niet langs de fronten dur
ven trekken. De sympathiekste uitzonde
ring daarop was Willem Noske. Maar boven
dien is het peil der uitgezonden artisten
veelal te laag. Het begint er allen schijn
van te krijgen, dat het N.I.W.I.N-werk per
?safldo een steunactie vormt voor amuse
mentsleveranciers, die Nederland zelf niet
lust. Lou Bandy zag op zekeren dag een
M. P. in de zaal verschijnen, die hem bij
den kraag pakte wegens zijn banaliteiten.
Onze jongens 40 pot. der thans in Indië
dienende Nederlandsche militairen is katho
liek vragen zich wel eens af, of de daad
werkelijke katholieke invloed in de N.I.-
W.I-N.-leidmg wel groot genoeg is."
De overstroomingen, die door den dooi in geheel Europa worden veroorzaakt, kregen bij
Praag het karakter van een ramp, toen het dorpje Dibichovice onder water kwam te staan
en hier verschillende menschenlevens verloren gingen.
f
D« peyekkrtefs van
Moskou
De Duitsche patiënt ligt nu te Moskou op de
psychiatrische operatietafel. Hij heeft niets
meer te vertellen; ieder „Heil Hitier", dat hjj
nu nog, onmachtig, tracht te stamelen, voert
tot de ontdekking van de complexen, waardoor
hij zich de Europeesche „Uebermensch"
waande, hetgeen leidde tot zijn zelfvernieti
ging. De vier „Big four" psychiaters zijn hard
en gestreng, hoewel ae, wat hun visie op den
patiënt betreft, verschillen. Toch zullen zij tot
een gemeenschappelijk rapport trachten to
komen als norm van de voornaamste punten,
waar ze het wel over eens zijn. Eerst een
diep ingrijpende analyse, daarna de syn
these, wat er nu verder gebeuren gaat. De
patiënt is er in levenden lijve niet bij tegen
woordig, men heeft voor het onderzoek aan
zijn wezen genoeg en dat is nu voldoende
bekend. Wat wil men ferteltjk van Duitsch-
land? Het moet weer ingeschakeld worden
in de conglomeratie van Europeesche staten-;
het moet weer op pooten gezet, in staat ge
steld tot productiviteit, om aan zijn schuld
in den vorm van herstelbetalingen te kunnen
voldoen, maar tegelijkertijd moet het on
machtig gemaakt worden, ooit weer de vei
ligheid en vrede van Europa te kunnen over
rompelen. De patiënt had tot nu toe de on
hebbelijke gewoonte, steeds weer in de zelfde
fout te vervallen. Want immers van de
denazificatie bleek niets; de .geheime nazi
organisaties" waren de laatste werkstukken
van zijn ge kwelden geest. En daar moet nu
een eind aan komen. Deze Europeesche ob
sessie moet voor goed uitgebannen. Er moot
nu flink ontwapend en gedemilitariseerd. De
Russische specialist, Molotof, heeft te Moskou
als zijn visie aangetoond, dat de zieke plek
vooral nog in de Westelijke zone school. Daar
immers was nog aan oorlogsindustrie genoeg
en in de Britsohe zone wemelde het qog vat»
Duitsche militaire groepeeringen. Werd, aldus
Molotof het oorlogspotentieel wel uitgescha
keld? Bleven er in de Westelijke zone geetj
belangrijke organisaties bestaan, die niet ol
ten deele ontmanteld werden en derhalve een
gevaar vormden? Zoo kwam Molotof met
een directe beschuldiging aan het adres van
den anderen specialist, Bevin. Eerst een plan
opstellen, om alle nog aanwezige Duitsche
oorlogspotentieel te elimineeren, voorts het
Duitsche oorlogsmateriaal te reduceeren en
alle Duitsche, militaire eenheden de hulp
corpsen incluis, binnen 3 maanden geheel te
liquideeren! Noemen wij nu nog een tweede
belangrijk punt: Amerika en Engeland hebben
er steeds op gehamerd, dat in de toekomst
Duitschland behandeld moet worden als eett
economische eenheid. Dit standpunt is te
Moskou door Marshall en Bevin verdedigd
geworden. De Russen willen daar wel mee
accoord gaan, mits zij ook herstelbetalingen
ontvangen uit de loopende productie, dus niet
alleen uit die van hun eigen zone, maar ook
uit die der Westelijke zones, een teer punt.
Gaan wij deze Russische beschuldigingen na,
dan lijkt het er wel op, of voorshands de
heeren psychiaters nog meer interesse heb
ben voor him eigen systeem en methodiek,
dan voor het veel belangrijker punt, hoe den
Duitschen patiënt van zijn ziekte te genezen.
Immers, Bevin, heeft Molotof onder den neus
gewreven, dat de Russen in hun zone er
nog een groot aantal Duitsche krijgsgevan
genen op na houden, die in de eerste plaats
weg moeten en bovendien wilde Bevin wel
eens weten, wat de altruïstische Russen aan
Duitsche oorlogsfabrieken in hun zone heb
ben weggevoerd. Volgens Bevin zijn er reeds
3 millioen leden van de Wehrmacht in de
Britsche zone gedemobiliseerd en het handje
vol, dat er nog slechts aanwezig is, doet ge
wonen arbeid. Per 1 Juni '47 kunnen die
Duitsche groepen maar niet opeens geheel
ontbonden zijn. Bevin vond, dat het met de
demobilisatie nog zoo beroerd niet ging, maar
de Russen moesten maar eens voor den dag
komen met een rapport betreffende de vei*
nietiging van Duitsche oorlogsschepen, w.o,
zelfs slagschepen, vliegtuigmoedersohepen en
onderzeebooten. En, wat de Rus verweet, dat
er nog tal van trusts en kartels in het Ruhr*
gebied aanwezig waren, ook ten aanzien hier
van, kon men een gevleugeld woord van den
patiënt overnemen„es ist nicht wahr"i
Trouwens het heele onderzoek van den pa
tiënt gaf aanleiding tot ontkenningen en de
bekende politieke uitvlucktjes. Er is dan ook
een groot verschil tusschen de leerstellingen
van de Amerikaan^che en Engelsche tegen
over de Russische psychiaters. Dit hebben ze
althans gemeen, dat ze gaarne bereid zijn,
ieder ten eigen bate, den patiënt van v
de nog overtollig gebleken in?
dustr ieën te ontdoen. De Rus wil
ook wel cijfers omtrent de krijgsgevangenen
geven, als de andere mogendheden daar ook
mee op de proppen komen. Voorloopig dus
als resultaat der Mpskou-conferentie: een on
schuldig spelletje ping=^x>ng van belangen,
afgewisseld door degen-stooten. Het wordt
alles hoogst belangwekkend, maar afgezien
van het te treffen acooord inzake ieders be
lang, plus nog hetbelang van Europa
ende heele wereld, is d e groote moei
lijkheid, welk gecoördineerd systeem men
gaat uitdenken om Duitsohland afdoende er
onder te houden, welk stevig controle
systeem de specialisten in elkaar gaan zet
ten. Maar er staat nog zooveel op het pro
gram, want, Waar er momenteel geen Duit
sche regeering bestaat, zal er toch een Duit
sche instantie in het levert geroepen moeten,
worden, waaraan men de naleving van een
verdrag, de verantwoordelijkheid. kan op
dragen. Er moeten ook nog „sancties" gefor
meerd worden, om te voorkomen, dat de
economisch en straks misschien ook politiek
weer eenigszins herstelde patiënt niet op
nieuw weer wild wordt. Duitsohland moet
momenten hebben, dat het zich, ondanks alle
narigheid, toch plotseling met één ruk, voor
een oogenblik uit de depressie bevrijdt. Een
zoo'n moment brak aan, juist toen Truman
voor beide huizen van het Amerikaansche
Congres 400 millioen dollar vroeg, voor steun
aan Griekenland en Turkije, noodzakelijk om
de actie van „totalitaire regimes",
die den internationalen vrede en de veiligheid
van Amerika ondermijnen, tegen te gaan.
Molotof zal de ooren hebben gespitst, de
Duitsche patiënt even een grimlachje ver
toond. Juist op dit tijdstip van de conferen
tie van Moskou, zegt Amerika tegen Rus
land „half! Als de heeren psychiaters. Mars
hall en Molotof, nu zelf maar niet al te op
gewonden worden! .Truman, je wordt fcr-»
dankt" zegt Marshall.
