en dieptepunten
Oranje en de Sleutelstad
Onze historie kent hoogte-
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
WOENSDAG 19 FEBRUARI 1M7
Europa op de bres gestaan. Zijn verschei
den werd diep betreurd. Tot de overheer-
sching in 1795 heeft ons volk met vele
moeilijkheden te kampen gehad. De uiter
lijke bloei kon een innerlijke verslapping
niet tegenhouden. Een tijd van diep ver
val was aangebroken, zoowel op gods
dienstig als op maatschappelijk gebied.
De wantoestanden, mede door de dol-
ORANJEZON
Een en vijftig vreugdeschoten)
Lost het donderend kanon.
V rooi ijk uit den morgennevel
Rijst er de Oranjezon.
Deftig-statige herauten,
Heffen hun fanfares aan,
Groote, diepgevoelde vreugde
Grijpt het volk van Neêrland aan.
Hoor! de bronzen klokken luiden!
Zie! de vlaggen waaien uat!
Heel het land is vol Oranje,
Davert van het feestgeludd
't Is Oranje, 't blijft Oranje!
Jubelt het aan allen kant.
God zij dank! ons land is weder
Een gelukkig Vaderland!
Hoog en hoog er stijgt de jubel
Tot een juiehenden orkaan.
Diepe, machtige ontroering
Grijpt de menschenmassa aan....
Lof- en danklied smelten samen
Tot één innig-vroom gebed:
God, bewaar dit Vorstlijk Kindje
In den weg, door U gezet!
Laat uw liefde het geleiden!
Leid het aan Uw sterke hand!
Stel het tot een rijken zegen
Voor ons volk, ons vaderland!
t 15 ORANJE BOVEN X
Nederland is bevrijd! Verlost zijn
wij van tyrannie en onderdrukking.
Wanneer wij onze dankbaarheid uit
spreken over hetgeen behouden mocht
blijven, dan willen wij in het bijzon
der denken aan ons Vorstenhuis. Er
kentelijk zijn wij H. M. de Koningin,
die ons steeds een Leidsvrouwe is ge
bleven, al was Zij in den vreemde.
Dankbaar zijn wij, dat H. M. en de
geheele Koninklijke Familie weer in
ons midden zullen terugkeeren."
Deze woorden lazen wij in het bevrij
dingsnummer van het illegale blad „Het
Dagelijks Nieuws", dat vele Leidenaars
gedurende den oorlog van actueel nieuws
heeft voorzien. Ons land was in een uit
bundige feeststemming. Een vreugderoes
heerschte in 't gansche land. Het gren-
zenlooze enthousiasme moest zich uiten.
En de groote steden werden gehuld in
een feëerieken lichtgloed; symbool van
de vrijheidszonne, voor wier stralen het
nacht'lijk duister van den langdurigen
strijd was gezwicht.
Thans vieren wij weer feest, omdat er
een Prinsenkind is geboren. Een golf van
vreugde gaat doör ons volk van Noord
tot Zuid en van Oost tot West, ja, tot
ver buiten onze grenzen. Vreugdeliederen
weerklinken en tienduizenden zijn op de
been, ondanks het onaangename jaarge
tijde, om uit te spreken, wat er in de
harten leeft. De dankbaarheid, waarmede
wij op dezen dag zijn vervuld kent schier
geen grenzen en een loflied stijgt op tot
God, Dien wij danken voor de goede en
volmaakte gaven.
Het is geen chauvinisme, wanneer wij
zeggen, dat vooral Leiden op dezen dag
zooals op alle hoogtijdagen van ons volk,
reden heeft vreugde te betoonen en zich
te bezinnen op wat Oranje voor onze
stad in den loop van onze Vaderlandsche
historie is geweest. Wie in historische
archieven zoekt naar vorstelijke perso
nen, die direct met de Sleutelstad ver
bonden zijn geweest, zal zijn aandacht
ongetwijfeld allereerst vestigen op Vader
Willem, die met zijn onverwoestbaar ver
trouwen, dat door de vele tegenslagen
niet wankelbaar was en volkomen over
gave aan de leiding van den Potentaat
t er Potentaten, het volk -> an Leider, moei
kon inspreken en door zijn warm mede
leven een groot aandeel heeft gehad in
de uiteindelijke zege. Oranje en het be
leg van Leiden zijn niet van elkaar te
scheiden. Als Willem I verneemt, dat de
Spanjaarden voor het opdringende water
zijn bezweken en met stille trom zijn
vertrokken, overvalt hem een onbeschrijf
lijke vreugde en op den vierden October
komt de Prins zelf naar Leiden om de
bevolking te helpen: materieel en mo
reel. Leiden heeft toen het voorrecht ge
had om den Prins tien dagen achtereen
binnen zijn muren te hebben. Oranje
helpt, maar Oranje geeft ook in ruime
mate bl\jk van waardeering voor wat ons
volk presteert. Vader Willem schouwde
in de verre toekomst en schonk Leiden als
tastbaar bewijs voor de sympathie, welke
hij voor de stoere bevolking koesterde,
een Universiteit, wier roem zou worden
verspreid over alle werelddeelen. De
band tusschen Oranje en Leiden was voor
immer gevestigd en deze is door de
eeuwen zoo hecht geworden, dat we met
rechtmatigen trots kunnen zeggen:
Door dik en dun, door alles heen,
Oranje en Leiden blijven één.
Oranje heeft medegewerkt in de wor
steling om te herwinnen, wat tijdelijk
moest worden prijsgegeven. Dit hebben
wij ervaren en wij kunnen hiervoor niet
dankbaar genoeg zijn.
Dat deze Universiteit ook in het Ko
ninklijk huis een groote plaats innam en
nog inneemt, blijkt wel hieruit, dat vele
nazaten van.Willem van Oranje hier heb
ben gestudeerd en hun tijdelijke woon
plaats hebben gevonden.
Wij denken aan Prins Maurits en om
in onzen tijd te blijven aan H. M. de Ko
ningin, die in 1925 als eere-doctor in de
Rechtsgeleerdheid werd gepromoveerd,
alsmede aan H.K.H. Prinses Juliana, die
in 1930 den doctorstitel ontving.
Een Koninklijk „Ja"-woord
in 1900
Bij de huwelijksvoltrekking vain een zijner
zusters met een. Deenschen prins in 1898
te Cannes, maakte de toen 22-jarige Hertog
Hendrik van Mecklenburg-Schwerin kennis
met zijn aanstaande gemalin. Tijdens een
bezoek van Koningin Wilhelmina en Haax
moeder te König aan den Erfgraaf van
Erbach-Schönberg ging de kogel door de
kerk. Op een buitenweg, in de nabijheid van
König, wordt een jongeman, bekend als
graaf von Bülow, door een heer aangespro
ken, terwijl hij een fietstochtje maakt. De
jeugdige wielrijder, een blonde jongeling",
met sprekend blauwe oogen en een heel
lioht kneveltje op 't kerngezonde, man of
meer door de buitenlucht gebruinde gelaat,
stapt van zijn kar af om den heer, die hem
een boodschap brengt, te woord te staan.
Het is een uiterst simpele, maar voor den
jongeman toch waardevolle boodschap.
„Zijne Doorluchtige Hoogheid Hertog Hen
drik wordt hedenmiddag ten paleize te
König verwacht"
De graaf von Bülow is niemand anders
dan Hertog Heinrich, Wladimir, Albrecht,
Ernst, Hertog van Mecklenburg, vorst van
Wenden, Sohwerin en Ratzeburg, Graaf van
Sohwerin, Heer van de landen Rostook en
Stargard, enz. enz. De heer, die hem de
blijde tijding brengt de Schlosshaiupt-
mann Baar uit Schöniberg geeft hem in
dde weinige woorden het kostbaarste, wat
hem ooit ten deel viel de zekerheid, dat hij
door Koningin Wilhelmina als Haar Gemaal
werd aanvaard.
aan het Huis van Oranje op meer dan
één wijze aan den dag getreden. Onze
stad kon zich verscheidene malen ver
heugen over het feit, een Oranje in zijn
midden te hebben; wij denken aan de
Dahliatentoonstelling en niet in het minst
aan het bezoek van Winston Churchill,
waarbij ook het Prinselijk paar tegen
woordig was, en een laaiend enthousiasme
zich van de Leidenaars meester maakte.
De vooroorlogsche verhoudingen waren
toen en zijn momenteel niet uitgewischt,
al denken wij wel eens, dat onze stad,
wat Koninklijke bezoeken betreft, stief
moederlijk wordt bedeeld.
De band is en blijft er en wij hebben
In de laatste jaren is de verknochtheid tot taak, deze verbintenis te bestendigen.
De vier broers van Prins Willem I, Jan, Lodewijk, Adolf en Hendrik van Nassau, die evea»
eens zocr'n roemrijke plaats In onze geschiedenis hebben Ingenomen.
Oranje bij Gods Gratie in ons
volksleven gevestigd
Op den nationalen feestdag zijn wij bij
uitstek geneigd om een blik in het verle
den van ons vaderland te werpen, niet in
dien zin, dat we onze jaartallenkennis
willen vergrooten, doch in het besef, dat
wij bij tijd en wijle moeten worden be
paald bij wat het Oranjehuis en onze va
deren hebben tot stand gebracht.
Wij doen slechts een greep en zullen
eenige personen, die ons land hebben ge
regeerd, de revue laten passeeren. Zou
den wij de rij niet openen met den Vader
des Vaderlands, die zulk een groot aan
deel heeft gehad in het onafhankelijk ma
ken van ons geknechte volk? Willem van
Oranje, geboren uit een edel geslacht, is
toch de man geweest, die ons uit de macht
van Spanje heeft verlost. Hij had een
goede opvoeding genoten en was verrijkt
met vele begaafdheden, welke hij be
steedde in dienst van zijn volk. Zijn
zachtzinnig, niettemin vastberaden karak
ter en standvastig geloof, dat hem in staat
stelde niet vervaard te zijn, maakten
hem vrienden, die zijn moeilijke positie
deelden en hem met raad en daad bij
stonden. Willem is gehuwd geweest met
Anna van Egmond, Anna van Saksen,
Charlotte de Bourbon en Louise de Co-
ligny en had vier broers, nl. Johan, Lo
dewijk, Adolf en Hendrik, die ook hun
krachten dienstbaar maakten aan het wel
zijn van het land. Het was een vijftal, dat
zijn houding wist te bepalen in de droe
vigheid van het gebeuren, in de bittere
worsteling om het zijn van het volk, in
het „erop of eronder'. Handhaving van de
aloude privilegiën en vrijheid van gods
dienst en geweten, dat waren de beweeg
redenen van de Oranjes om den strijd aan
te binden tegen hen, die deze beginselen
met voeten traden. Zij stonden bescher
ming van de verdrukte onderdanen voor
en wensohten den vrede op aannemelijke
voorwaarden, welke de duurzaamheid
zouden waarborgen. Door de eeuwen heen
hebben de Oranjes een lijn door de ge
schiedenis getrokken, welke ook thans
al wordt het wel eens in twijfel ge
trokken nog valt waar te nemen: om
de plichten ten opzichte van het geheele
volk, tegenover de verscheidenheid van
geesten en groepen, te vervullen en te
toonen, dat Oranje er voor het volk is. Er
is door hen, die geregeerd hebben, met
terdaad bewezen, dat de afstand tusschen
vorst (in) en volk niet zoo groot is als in
sommige kringen wordt voorgesteld of
vermoed.
Op 10 Juli 1584 werd Willem op wreed
aardige wijze vermoord; de kinderen
weenden op de straat en het geheele volk
rouwde. De Gereformeerden zeiden te
recht, dat in den moordenaar de vrucht
van de Jezuïtenleer te zien was. De bede
van den Prins bij zijn overlijden gaf ech
ter moed den strijd voort te zetten.
Onder Prins Maurits kreeg het volks
bestaan kleur en werd de onafhankelijk
heid gevestigd. De vloot kwam weer tot
haar recht en aan de Koningin van Enge
land werd geschreven, dat Holland en
Zeeland meer schepen en matrozen had
den dan Engeland. In dien tijd werd het
volk staande gehouden door het sug
gestieve optreden van mannen als Mau
rits, Oldenbarnevelt en Willem Lodewijk,
die de rechten van het volk handhaafden.
Jammer, dat tijdens het Twaalfjarig Be
stand het land verdeeld werd in gods
diensttwisten tusschen Arminianen en
Gomaristen, of Remonstranten en contra
Remonstranten. Maurits, die zich min of
meer afzijdig had gehouden, bekende in
1616 kleur door zich uit te spreken voor
de Gomaristen.
Zijn opvolger, Frederik Hendrik, staat
in de historie bekend als iemand, die
groote kwaliteiten bezat. Hij was een
goed man, die vriendelijk in den omgang
was en zijn onderdanen respecteerde.
„Belangrijk" was het verbond met Frank
rijk, dat in 1635 werd gesloten en waarbij
overeengekomen werd om gezamenlijk de
Spanjaarden uit de Nederlanden te ver
drijven. De in 1648 gesloten vrede van
Munster zette een streep onder den 80-
jarigen oorlog. Ons volk was zegevierend
uit den strijd te voorschijn getreden,
maar de gebrachte offers waren groot.
Een nieuw tijdperk werd ingeluid.
Doch ook niet zonder strijd. De schitte
rende ontwikkeling van de vloot en het
leger ging niet zonder bloed vloeien ge
paard. De roem va*, de verschillende
staatslieden steeg ten top. Dit prikkelde
Frankrijk, waar in 1643 de Zonnekoning
aan de regeering was gekomen, een ab
soluut vorst, die zijn volk gebruikte om
zijn onbeteugelde verlangens te bevredi
gen. In 1650 overleed Willem II op jeug
digen leeftijd en de Staten van Holland
zagen hun kans schoon om het gezag tot
zich te trekken. De Witt werd de aan
voerder van den aristocratischen staat.
Hij was schrander en geleerd en wist
den Staten van Holland een in hem on
begrensd .vertrouwen op te leggen. Door
de rijken werden de Fransche beginselen
gretig aanvaard en in een meesterlijk'
gestelde Deductie dacht De Witt het ver
trouwen van het volk in het Oranjehuis
te schokken door op te sommen, hoeveel
de Oranjes in den loop der eeuwen wel
gekost hadden. Zijn allures werden door
een groot deel van het volk echter niet
geduld; ten slotte sleurde het „gepeupel"
den raadpensionaris van zijn ziekbed en
vermoordde hem bij de Gevangenpoort.
Zeeland hakte den knoop door en verhief
Oranje, Willem III, die door de Staten
Was „opgevoed". Hij wist de krijgszucht
van de Franschen, die in 1672, gesteund
door Engeland, Munster en Keulen, ons
land binnendrongen, te bedwingen. Het
land scheen reddeloos en het volk rade
loos. Met een legertje ongeoefende sol
daten verrichtte Willem, die ook nog
jong en onervaren was, wonderen, ter
wijl vooral de Hollandsche Waterlinie
den Franschman parten speelde. Al uiter
ste punten werden Naarden en Woerden
bezet, terwijl in de Domkerk een plech
tige Hoogmis werd bediend. Willem III,
de stadhouder-koning (van Engeland),
heeft tot zijn tragischen dood toe voor
het protestantisme en de vrijheden van
Waarom, toefde het Kindje
zoo lange?
„Neen", zei de ooievaar, „meen, het is me
te koud! Het gaat heelemaal niet om mezelf,
het gaat om het kindje! Laat ze maar wach
ten. Denken ze nou, dat ik met zoo'n klein
naakt kindje door deze ijskoude lucht kan
vliegen?"
Hij keek een beetje bedenkelijk. Hij zat
dan ook in een moeilijk parket. Aan den
eenen kant had je de menschen, die wel eng
op dat kindje zaten te wachten; aan den
anderen kant had je de kou, waar het schep
seltje vast niet tegen zou kunnen.
Toen begon het te sneeuwen. Duizenden
sneeuwvlokjes dansten door de lucht, smolten
ineen en bedekten het naakte kindje met een
fijn sneeuwkleed je. Een enkele groote witte
vlok bedekte het teere hoofdje als een zacht
donzig mutsje Het kleintje zag er uit als
een echt prinsenkindje. En de ooievaar
glimlachte, pakte teeder het warm ingepakte
baby'tje met zijn langen snavel beet en
spreidde de vleugels uit.
Het wachten was ten einde. Er klonken
vreugdeschoten. Het vorstelijke kindje had
de lange reis achter den rug....
drifftige regenten veroorzaakt, beletten
goede ontwikkelingen, zoodat hoogge
plaatste figuren het moesten toegeven,
dat de Unie een chaos was, waarin de
leden zonder eenige verplichting konden
voortleven.
Onze geschiedenis heeft dieptepunten
gekend, ook onder de Oranjes, maar dit
sluit niet uit, dat dit Huis in ons volks
leven sinds eeuwen een markante plaats
heeft ingenomen en dat wij op dezen
feestdag God danken, dat Hij ons Oranje
geschonken heeft. Bij de gratie Gods in
ons volksleven gevestigd!
