Tweede Rhapsodie van Liszt voor n glas melk
Terreur in Palestina
Nijpe/id tandheelkundig tekort in Nederland
Den HaagSchrik der internat, misdadigers
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
7
DINSDAG 11 FEBRUARI 19f"
MUSICI BIJ DE BOEREN
IN OORLOGSTIJD
Het leven van den musicus in oorlogstijd
is niet zoo eenvoudig geweest als men wel
eens aanneemt. De musicus is de man, die
„aan den weg timmert" en derhalve afhan
kelijk is van publiek en Overheid. Tijdens
den oorlog eeft de Duitsche bezetting dan
ook niet nagelaten te trachten deze cultuur-'
dragers in haar greep te krijgen en in te
schakelen in de propaganda voor het Groot-
Duitsche Rijk. Dat velen van hen zich niet
aan dien greep konden onttrekken, ligt voor
de hand en moet anders beoordeeld worden
dan de houding van een ambtenaar, die
onopvallende verschijning in het groote
maatschappelijke geheel zonder dat zijn
positie in gevaar kwam, steeds de grootste
soepelheid t.o.v. den bezetter toonde en niet
naliet elke Duitsohe verordening tot in de
perfectie uit te voeren. De musici werden na
den oorlog voor korten of langen tijd ge
schorst, met openbaarmaking van het von
nis in de dagbladen, de „plichtsgetrouwe"
ambtenaren konden blijven zitten of werden
na eenige weken „staking" weer teruggeno
men, echter zonder openbare- mededeeling.
Zij hadden immers getracht te sabotee-
ren (Sic.). Tot deze ontboezeming kwam ik,
toen ik dezer dagen op- bezoek was bij een
onzer veelbelovende jonge pianisten, Elisa
beth Everts. Deze ras-musicienne heeft ook
de ellende van den oorlog meegemaakt, doch
heeft naast de vervelende ook de prettige
herinneringen, waarover zij mij een en ander
vertelde. Eerst echter iets over haar zelf. Op
gevoed in een kunstzinnig milieu haar
vader was letterkundige en haar moeder
celliste kreeg zij reeds van haar 7e jaar
af muziekonderriöht. Twaalf jaar oud werd
ELISABETH EVERTS
zij een uitzondering op dde» leeftijd
reeds toegelaten als leerlinge aan het Kon.
Conservatorium voor Muziek te 's-Graven-
hage, waar zij in de pianoklas kwam van
den bekenden paedagoog Karei Textor. Haar
M.U.L.O.-studie werd onderbroken en alles
op muziek ingericht. Na den dood van Textor
nam zij eenigen tijd privé-lessen bij Goe-
mans, waarna zij zich op 17-jarigen leeftijd
onder leiding stelde van Nelly Wagenaar aan
het Conservatorium te A'dam. In 1941 21
jaar oud behaalde zij het einddiploma met
onderscheiding, in 1942 den Röntgenprijs, ter
wijl in 1943 het solo-examen volgde.
Tijdens den oorlog moest zij terwille van
de Duitsche strategie evacueeren uit een
fraaie woonwijk bij Scheveningen. Het groot
ste gedeelte van het meubilair, inclusief de
vleugel, werd opgeborgen en met enkele
schamele resten nam zij met haar familie in
trek m een woonschuit onder Hazerswoude.
Het was in den hongerwinter 1944, dat zij
„den boer op" njoest, in haar omstandighe
den een tragische noodzaak. Zij had n.l.
niets om aan te bieden, noch kleeddng, noch
geld. Niet ver van de woonschuit af trof zij
echter een boer, die niet alleen de beschik
king had over twee vleugels, maar boven
dien zeer muzikaal was. -Het gebeurde vaak,
dat hij na het melken van de' koeien, thuis
een groot pianowerk onder handen nam. Op
zijn verzoek speelde Elisabeth Everts de po
pulaire tweede Hongaarsche Rhapsodie van
Liszt en als belooning kreeg ze daarvoor een
glas volle melk. Een dergelijke aanlokkelijke
„uitwisseling" deed haar natuurlijk beslui
ten den boer-musicus nog eens te bezoeken.
Op een middag trof zij echter nog meer
kapers op de kust. Bij haar komst aan de
boerderij zaten n.l. Frits Schuurmah, diri
gent van het Residentieorkest en de meester-
pianist Oor de Groot achter de beide vleu
gels en speelden vroolijke muziek, terwijl
de boer en Jan Prins, solo-fluitist van ge
noemd orkest, luisterden.
Ook deze musici waren in dien tijd blijk
baar zeer gesteld op een glas volle melk.
Zoo was het leven van den musicus in
oorlogstijd. Een musicus, die niets had aan
te bieden dan zijn kunst, in de hoop, dat de
periode na den oorlog hem weer de gelegen
heid zou schenken een meer menschwaardig
leven te leiden. Na de bevrijding, ja, dan
/zou het weer goed worden voor den Ned.
musicus; dan zou hij weer Mendelssohn,
Mahler, Hindemith, Strawinsky en Rach
maninoff kunnen spelen. Dan
Ook Elisabeth Everts dacht zoo en in ze
keren zin is het haar gelukt. Na den oorlog
heeft zij, groot bewonderaarster van de Sla
vische muziek als zij is, Rachmaninoff ge
speeld en wel dien6 2e Pianoconcert met het
Residentie-orkest, dat toen in Den Haag en
Leiden onder leiding stond van haar ver
loofde, den veelbelovenden dirigent Yvon
Baarspul. De liefde voor de Slavische mu
ziek manifesteert zich in haar tempera
ment. Haar spel is vurig, warm en tintelend
van speelvreugde en haar techniek is bok
in alle details verzorgd. Het optreden met
bijna alle plaatselijke orkesten in Nederland
en het tournee met den violist Willem Noske
werden dan ook een ongekend succes. Bin
nenkort zal zij in Den Haag, in samenwer
king met Louis van Tulder, een serie school-
ooncerten geven én ik twijfel er niet aan,
dat de schooljeugd niet alleen door haar
persoonlijkheid, maar ook door haar spel
zal worden gegrepen. Met deze pianiste is
onze pianocultuur nog niet dood, maar
draagt nieuw leven in zich. Helaas is de'
kunst nog-"steeds het stiefkind in onze Ned.
samenleving. Moge dit spoedig veranderen,
in het belang van onze eigen, talentvolle,
jonge musici. Corn. Basoski.
VALSCH GELD-FABRIEK VAN
HIMMLER ONTDEKT
(Van een onzer verslaggevers)
„Commission Internationale de Police Cri-
minelle, Service de documentation sur les
oontrefagons et falsifications, Office délégué
la Haye" leest u op een glazen deur in het
gebouw Raamweg 47, Den Haag, waarin de
Afdeeling Politie van het departement van
Justitie is gevestigd.
Het is een simpele aanduiding van het
zeer belangrijke feit, dat DenN Haag wereld
centrum is voor het opsporen van verval-
schingsmisdaden; dat elke falsificatie op elk
gebied, waar ter wereld ook begaan, hier
met de origineele exemplaren van bankbil
jetten, paspoorten, identiteitsbewijzen en
alles wat er maar voor namaken in aanmer
king komt, geconfronteerd wordt en uit de
verkregen resultaten aanwijzingen voort
vloeien, die tot opsporing van den dader
kunnen leiden.
Het was de Nederlandsche goede naam op
dit speciale gebied, die de, het vórig jaar te
Brussel gehouden Internationale Conferen
tie van genoemde Commissie, wier zetel in
Parijs is, deed besluiten „le Service sur les
contrefagons et falsifications" als „Office
délégué" in Den Haag te vestigen.
Uit het verleden herinnert men zich nog
wel den naam van de z.g. Valsahgeld Cen
trale te Amsterdam, die verscheidene groote
valschgeld-zaken tot oplossing bracht.
Het „Office délégué" werkt nu samen met
het Bureau Crimineele Voorlichting van de
Afdeeling Politie. Dit bureau omvat de dien
sten ter bestrijding van internationale mis
dadigers, de bestrijding van den vrouwen
handel en pornografie, den smokkelhandel
van verdoovende middelen, de automobiel
diefstallen en de falsificaten.
Dit apparaat heeft een afschrikbarenden
klank voor internationale misdadigers in
Nederland. Het geheele politie-apparaat, zoo
als het als onderdeel van Justitie aan den
Raamweg is gevestigd, ressorteert onder den
directeur-generaal van Politie, mr De Blé-
court, wiens naam als Officier van Justitie
vóór den oorlog ook al voldoende was om
de linke knapen op hun hoede te doen zijn.
Het is geen wonder, dat door de perfection-
CHASSE-KAZERNE NIET IDEAAL MAAR
TOCH GOE DBRUIKBAAR
Minister Fiévez antwoordde de heer Schoo-
nenberg (CPN) op diens vragen naar toe
standen in de Chassékazeme te Breda, dat
er wel lichte griep maar geen diphtherie ge-
heerscht heeft. Aan de hygiënische toestan
den wordt de uiterste zorg besteed en het
komt inderdaad voor, dat de ramen niet met
glas, doch met ander materiaal gesloten zijn.
Bij de tegenwoordige glasschaarschte is dat
niet vreemd. Verbeteringen worden nog
steeds aangebracht, maar gelet op de geringe
legeringsruimte in het land is het niet de be
doeling de kazerne te doen ontruimen. Ér
zijn vele huizen waar men slechter gelegerd
is dan daar.
NAM OOK AMERIKA PROEVEN OP
MENSCHEN?
De verdediging in het proces tegen de nazi
artsen, te Neurenberg, heeft Amerikaaftsche
artsen er van beschuldigd, eveneens proeven
op menschenlijke wezens te hebben geno
men, tegen den wil van de slachtoffers. De
Openbare aanklager antwoordde hierop, dat,
indien zulke proeven inderdaad in de VB.
zijn genomen, er geen twijfel bestaat aan het
misdadig karakter er van en een vervolging
tegen de daders zal worden ingesteld. Het
zal echter niets af doen aan de schuld van de
Duitsche artsen.
BENZINE-VERGUNNING VOOR AUTO-
REIZEN NAAR FRANKRIJK.
Nog steeds bezoeken Ned. autofmobüisten
Frankrijk, zonder in het bezit te zijn van
een benzine-credietbrief (lettre de crédit
carburant E.C.I.T.O.) Van de zijde der Fran-
sche autoriteiten wordt er met nadruk op
gewezen., dat in Frankrijk de benzine-distri-
butie nog onverminderd van kracht is, ten
gevolge waarvan automobilisten, die niet in
het bezit zijn van een benzine-credietbrief,
onherroepelijk in moeilijkheden zullen
komen.
Het Tribunaal te Tenneuzen veroordeelde
gisteren den ex-burgemeester van Terneuzen,
G. il. Klomp, tot 31/2 jaar interneering, in
gaande 10 Febr. 1947 en verbeurdverklaring
vermogen tot f 10.000, wegens lidmaatschap
van en propaganda voor de N.S.B.
neering van de organisatie, de uitrusting en
d® oprichting van het „Office délégué", het
voor den oorlog reeds vermaarde bestrij-
dingsapparaat tegen falsificaten, nieuwen
bloei tegemoet moest gaan.
Daardoor werd aan Nederland een groote
dienst bewezen, want het internationale ac
cent, dat vóór den oorlog op Weenen viel,
werd naar Den Haag verlegd. Immers van
1924 tot 1937 was het internationale centrum
ter bestrijding van falsificaten te Weenen
gevestigd. In de Oostenrijksche hoofdstad
was het de heer J. A. Adler, die de inter
nationale bestrijding der falsificaten organi
seerde.
Het behoeft geen betoog, dat deze voor
de nazi's het veld moesten ruimen, toen zij
Oostenrijk bezetten. Hij vluchtte over Italië
naar Nederland en staat thans aan het hoofd
van het „Office délégué la Haye".
Het Bureau Crimineele Voorlichting heeft
reeds zeer belangrijk werk verricht door de
bijzonderheden te onthullen over een ver-
valsching, wat opzet en omvang betreft
eenig in de historie van de misdaad.
Indertijd is er al eens melding van ge
maakt, hoe uit Duitschland gerepatrieerden
er kennis van gaven, dat in het kamp
Oranieniburg-Sachsenhausen de S.S., op be
vel van Himmler-zelf, 140 mannen van ver
schillenden landaard uitpikte, om, onder
strenge bewaking, in een hypermodern in
gerichte valschgeld-fabriek te werken. De
Duitschers konden zich veroorloven hen
goed te behandelen. Zij zouden, als het pro
ductieplan afgewerkt was, allemaal uit den
weg geruimd worden. Er zijn valsche waarde
papieren voor zoo goed als alle landen ter
wereld gemaakt. Dat er geen valsche Neder
landsche bescheiden werden gedrukt, dan
ken wij hoofdzakelijk aan het optreden van
zes Nederlandsche typografen, die dat alleen
door eendrachtige sabotage bereikten..
De omvang der productie blijkt echter uit
het feit, dat er voor 200 millioen Pond Ster
ling aan valsche Engelsche bankbiljetten
werd nagemaakt. En prachtig nagemaakt! Ik
heb een exemplaar van een 10-pond biljet
gezien. Het doel van dit valsche geld was
drieledig. De beste kwaliteit werd gereser
veerd om er later betalingen mee te doen,
de tweede soort bestemde Hitler voor de
betaling van spionnen en Duitsche agenten,
de derde soort zou gebruikt worden om
boven Londen te worden uitgeworpen. Dat
zou dan den economischen oorlog be teekend
hebben.
Het oprukken der Russen en de doorbraak
bij Küstrin, deed de fabriek naar Retelzipf
in Oostenrijk evacueeren. In zestien wagons
werd alles vervoerd. Inleen berggrot onder
gebracht, kwam de fabrifek niet weer in be
drijf, door het oprukken der Amerikanen uit
het Zuiden. De Duitschers besloten toen van
het Engelsche geld 180 millioen pond te ver
branden. Dat gebeurde in groote, met gaas
afgedekte kuilen. Er was nog twintig mil
lioen pond over. Daarvan werd 10 millioen
pond uitgegeven. De andere helft zou naar
Tsjecho-Slowakije gebracht worden, maar
onderweg dreigde het convooi in verkeerde
handen te vallen en de begeleiders hebben
den geheelen voorraad -in een meer gedepo
neerd. Briefjes van 10 pond kwamen later
bovendrijven en de Amerikaansche soldaten
gingen er jacht op maken, waardoor Scot
land Yard gealarmeerd werd.
De Haagsche Centrale kon haar Engelsche
collega helpen, dank zij het feit, dat de
bovengenoemde Nederlandsche typografen
met een Engelsch bankbiljet uit Himmler's
fabriek naar het Bureau Crimineele Voor
lichting kwamen. Zij waren n.l. door den
snellen opmars ch der geallieerde legers het
bloedbad, dat te Ebensee onder hen aange
richt zou worden, ontkomen. Het 10-pond
biljet hadden zij in de voering van de
schoenen gestopt en zoo medegenomen.
Dit feit vestige de aandacht van de En-
gelschen op Den Haag. Nadien kwamen er
Fransche, Portugeesche, Deensohe en Noor-
sohe politiechefs den dienst, het „Office";
het museum en de crimineele bibliotheek,
die ook aan den Raamweg zijn onderge
bracht, bezoeken.
De internationale faam ging er reeds weer
van uitl
Naar aanleiding van een, in ons blad van.
Dinsdag 28 Januari j.l. verschenen bericht
onder den titel: „Niet Joden in Tel-Aviv
gaan vluchten", dat begon met de woorden
„De wereld is voor de Joden wel radicaal
van uitzicht veranderd" zendt mr H. San
ders, advocaat en procureur te Den Haag
ons het volgende ingezonden schrijven:
„Zegt gij dat wel, geachte redactie, zou ik
geneigd zijn "te zeggen als gij schrijft dat „de
wereld voor de Joden wel radicaal van uit
zicht veranderd is" vergeleken bij „voor kort,
toen de voor niet-rasgenooten vluchtende
Jood een gewoon verschijnsel was".
Vooral veranderd van uitzicht. Moesten
b.v. wij Nederlandsche Joden tot voor kort
ons verbergen of in Duitsche concentratie
kampen verblijven, onzeker over het lot
onzer nabestaanden, thans, vrij zijnde, heeft
ieder onzer zijn rekening thuis en kunnen
wij met zekerheid zeggen welk gezin geen
leden telt onder de 6/7de van de Joodsche
bevolking, die verloren is gegaan.
Waren tot voor kort de Hunnen bewakers
der concentratiekampen, thans valt aan de
„displaced persons" de eer te beurt door
onze geallieerden te worden bewaakt.
Werden tot voor kort in Polen de 3 mil
lioen Joden en duizenden niet-Joden door
de Hunnen gelijkelijk uitgemoord, thans is
Polen bevrijd en vluchten de 180.000 over
gebleven Joden alleen maar ter ontkoming
aan de pogroms, die de PóWsche niet-Joden
nuttig achten als wapen in him onderlingen
politieken strijd.
Was tot voor kort het Palestijnsche Joden
dom de trouwe en met zijn Jewish Brigade,
de trouwste bondgenoot van Engeland, en
verbond men daaraan het gerechtvaardigde
uitzicht, dat Groot-Brittannië eindelijk zijn
in 1917 gedane belofte zoude inlossen, thans
confereert het met Yamal Husseini, die han
delt op gezag van den zoo wonderbaarlijk
ontsnapten Grootmoefti, die tot voor kort
even trouw met Hitler collaboreerde als Soe-
karno met den Jap. Thans moet den Ara
bier de vruchtbaarheid worden toegescho
ven, welke in het verwaarloosde land onzer
Vaderen in 60 jaren door Joodsche handen
uit de steenen is geperst; en thans deporteert
of detineert Engeland onze kinderen, die niet
langer de eeuwige kleine mindertieid in de
landen der verstrooiing willen zijn en niet
ten tweeden male een ongewapende prooi wil
len vormen van het zich alweer reorganisee-
rende nazisme.
En als dan een groep jonge Joden uit den
band springt, en, zich losrukkend uit de dis
cipline van de wettige Joodsche leiding in
Palestina, tot daden van terreur overgaat,
en als dan Engeland termen vindt om de 50
Brditsche gezinnen 1) die in de Joodsche stad)
Tel-Aviv wonen, te laten evacueeren en te
stellen onder de veilige hoede van het
Engelsche cordon, dat om die stad getrokken
is, dan hebt gij wel gelijk, mijnheer de redac
teur, als gij constateert dat de wereld
voor de Joden wel radioaal van uitzicht is
veranderd.
Mr H. «Sanders.
's-Gravenhage, 29 Januari 1947.
(Het was uiteraard verre van ons, toen
wij de door mr Sanders aangehaalde woor
den schreven, iets ten nadeele van de Joden
te zeggen. Wat ons slechts frappeerde in de
ontvoering van de Engelsche autoriteiten iti
Palestina was déze verandering, dat voor
hen de Joden beefden voor de niet-Joden en
dat het nu andersom is. Wij constateerden
dit, omdat we de houding van de Joodsche
terroristen zoo goed begrijpen kunnen na
alles wat er gebeurd is. Dat zij hun eigen
zaak schaden, is een andere kwestie. Wij zijn
ervan overtuigd, dat de niet-Joodsche wereld
in de laatste jaren een groote schuld tegen
over het Jodendom op zich laadde. Wij we
ten ons krachtens opvoeding en aanleg vrij
van elke smet van anti-semitisme. Mr San
ders kan gerust zijn. Wij ziullen ons alleen
maar verheugen in den „vrede over Israël".
Andere tendenties zijn ons in de berichtge
ving ten ^enenmale vreemd. Voorzoover
daarover misverstand mocht zijn gerezen
het, na het artikel van mr Sanders en ons
antwoord, toch zeker weggenomen. Red.)
1) Vodgens de Briteche opgave wonden 1900
gezinnen urit Palestina geëvacueerd. Red.
ORCHESTRE COLONNE NAAR PARIJS
TERUG
Het Orchestre Colonne keerde hedenoch
tend met den Parijschen trein van zijn
Neterlandsche tournée naar Parijs terug.
N
Daar hebben uw kinderen
op gewacht
Het geestige en leerzame
kinderverhaal
„MIJNHEER PIMPELMANS
GAAT PAARDJERIJDEN"
is in boekvorm verschenen.
Maak dankbare kinderen en laat
ze genieten van de allerkoddigste
avonturen van Mhr Pimpelmans
Het boekje omvat 52 pagina's, gedrukt
op prima papier, met een stevige
omslag in twee kleuren.
Haal 't even af aan ons bureau
NIEUWE LEIDSCHE CRT,
HOOGEWOERD 103
of bestel het bij onze agenten en be
zorgers. De prijs is uiterst laag gesteld
en bedraagt voor abonné's slechts
ƒ0.90 per stuk.
I
OP 6500 ZIELEN SLECHTS
EEN TANDARTS!
(Van een onzer verslaggevers)
Eenigen tijd geleden meldden wij, dat alle
tandartsen in Nederland, tot 35 jaar, in mi
litairen dienst zouden worden opgeroepen,
teneinde naar Ned.-Indië te worden uitge
zonden. De eerste groep is zooals wij reeds
meldden dezer dagen het m.s. „Johan
van Oldenbarneveldt afgereisd.
Hoewel wij begrijpen, dat minister Fiévez
slechts in uitersten nood tot deze maatregel
overging ook de weinige tandartsen in
Indië zijn overbelast betreuren wij het
feit, dat hierdoor de toch reeds zoo onvol
doende tandheelkundige bezetting in Neder
land een ernstig en knauw heeft gekregen.
Terdege dient er rekening mee te worden
gehouden, dat in de bezettingsjaren een be
langrijk aantal praktiseer end e tandartsen
overleden is, terwijl door de paralyseering
van het universitaire onderwijs in 1944 en
1945 geen aanvulling heeft plaatsgevonden.
Het aanvankelijk voornemen, om ten be
hoeve van de volledige saneering der troe
pen, die naar Ned.-Indië waren uitgezon
den, ruim 100 tandartsen in dienst te roe
pen, is in zooverre reeds gewijzigd, dat dit
aantal thans gestegen is tot ruim 200. De
laatste uitbreiding betrof een hoeveelheid
van 48 tandartsen; 16 man per divisie.
Niettegenstaande er in de meest urgente
gevallen ten behoeve van de volksgezond
heid uitstel wordt verleend, kan toch ge
zegd worden, dat er alom in den lande een
nijpend tekort aan tandheelkundige hulp is
ontstaan, afgezien nog van. het feit, dat er
van de noodzakelijke schooltandverzorging
geen sprake meer kan zijn.
Vergelijken wij de cijfers der verschillende
landen, dan zien wij dat Denemarken, dat
op vier millioen inwoners evenveel tandart
sen heeft als Nederland, geen tandheelkun
digen dienst voor het leger beschikbaar heeft.
Canada had op ongeveer 12 millioen in
woners 4500 tandartsen, van wie er geduren
de den oorlog on geveer één-derde in militai
ren dienst was. Niettegenstaande dit een
zeer groot aantal is, bleven er ten behoeve
van de burgerbevolking toch nog 3000 over,
zoodat in.de periode, dat dit land in volle-
digen oorlogstoestand verkeerde, voor de
burgerbevolking één landarts per 4000 in
woners beschikbaar was.
Nederland slaat hier alle records. Door het
in militairen dienst zijn van 200 tandartsen,
blijft er voor de burgerbevolking slechts één
tandarts op6 7000 zielen over!
Dit feit moge de Staten-Generaal er toe
brengen het wetsvoorstel tot verbetering der
tandheelkundige opleiding, waarin de sug
gesties van de Nederlandsche Maatschappij
tot Bevordering der Tandheelkunde zijn ver
werkt, zoo spoedig mogelijk tot wet te
maken.
De Fransche leden van de gemengde
commissie van het cultureel accoord Frank
rijkNederland keerden gisteren naar hiun
land terug.
