Sobere viering gouden jubileum „Endegeest" Dhr. J. Schippér over de loon- en prijspolitiek Prins Gustaaf door de Padvinders herdacht NIEUWE LEEDSCHE COURANT 4 DINSDAG 28 JANUARI 1947 Stadsnieuvis Herdenkingssamenkomst en drukbezochte receptie „Endegeest" bestaat 50 jaar en dit feest is gisteren op gepaste wijze ge vierd. Groot was het aantal autoriteiten en andere belangstellenden, die aan dit feit door hun aanwezigheid luister heb ben bijgezet. In de feestelijk versderde creatiezaal had allereerst een herdenkingsplechtig heid plaats en als eerste spreker trad naar voren dr C. P. J. Stotijn, genees heer-directeur van „Endegeest" c.s.: Dr C. P. J. Stotijn ving zijn rede aan met een hartelijk welkomstwoord tot alle aanwezigen, in het bijzonder tot de genoo- digden en zeide dat een tijdvak van een halve eeuw thans is afgesloten en dat een nieuw tijdvak voor ons ligt. Een zoo be langrijk moment in de geschiedenis van het gesticht dwingt tot bezinning en spr. meen de hieraan niet beter uiting te kunnen geven dan door op dezen dag, die den overgang vormt tusschen twee belangrijke perioden, een overzicht te geven over de geschiedenis van het gesticht, om vervol gens eenige richtlijnen te wijden aan de toekomst. Spr.. ging vervolgens het ontstaan van „Endegeest" in den breede na vanaf de eerste plannen en eerste besluiten, om ver volgens de verschillende niet onbelangrijke uitbreidingen, welke in den loop der jaren plaats vonden te memoreeren. De meeste bijzonderheden daaromtrent hebben wij in ons artikel van j.l. Vrijdag aan „Endegeest" gewijd, reeds medegedeeld. Dr Stotijn voeg. de hier tevens aan toe een lijst van perso nen. die zich in den loop der jaren voor „Endegeest" verdienstelijk hebben gemaakt. Op 27 Januari 1897 werden de eerste pa- tienten in „Endegeest" opgenomen. Zij vormden de voorhoede van een groep van vijftig Leidsche patiënten, die in het St. Joris-Gasthuis te Delft werden verpleegd. Op 24 Dec. van dat jaar werd het gesticht volledig in gebruik genomen en op 31 Dec 1897 bedroeg het aantal patiënten 238, n.l. 121 mannelijke en 117 vrouwelijke. Spr memoreerde voorts het groote belang voor de ontwikkeling van het gesticht door de benoeming van prof. Jelgersma tot hoog leeraar in de psychiatrie. Niet alleen voor het wetenschappelijk werk was Jelgersma van beteekenis. Hij was bovendien de man, die den stoot gaf tot de verdere uitbreiding van „Endegeest". De gedachte, waardoor hij zich liet leiden, was de vestiging van een psychiatrisch centrum, waar de verschillende vormen van geestesstoornissen konden worden be studeerd. Zoo kwam „Rhijngeest" tot stand, waarin opgenomen de psychiatrische kliniek en de stichting voor jeugdige zwak zinnigen „Voorgeest". Tenslotte trad dr Stotijn nog in uitvoe rige beschouwingen over de ontwikkeling, welke zich de laatste vijftig jaar heeft vol trokken in de psychiatrische denkwijze en behandeling, de invoering van persoonlijke vrijheid en persoonlijk verantwoordelijk heidsbesef, de werkverschaffing en werk- therapie, de invoering van de moderne be handelingsmethoden der insuline-, shock en cardiazolshockbehandeling, welke 1933 voor het eerst werden toegepast. Later nog door andere methoden gevolgd, hadden zij een geheel gewijzigde instelling van den arts tengevolge. Het medisch therapeutisch nihilisme hield op té bestaan en voor den onderzoeker deed zich een onoverzienbaar terrein van nieuwe problemen voor, waar over spr. nog nader uitweidde. De tijd gaat evenwel door en om aan de nieuwe eischen tegemoet te komen zullen in Endegeest nog vele veranderingen en verbeteringen moeten worden tot stand ge bracht, waaronder spr. allereerst noemde den uitbouw van het diagnostisch-therapeu- tisch apparaat. Het behoort tot de taak der gestichten om tot den vooruitgang der psy chiatrie bij te dragen en het researchwerk dient dan ook als een noodzakelijk onder deel in de organisatie van den gestichtsar- beid ie-worden ingeschakeld, aldus besloot dr Stotijn zijn rede. Burgemeester jhr Van Kinschot, die hierna het woord voerde, schetste 't kort de wijze van verzorging van de krankzinnigen in de vroegere tijden, den ontkeer welke zich op dit gebied heeft voltrokken en de tot standkoming der jubiloerende inrichting. De geesteszieken hebben in den loop der eeuwen een treurig lot gehad en hun verpleging was bewaring, medische be handeling was onbekend. Zij werden vaak met ergerlijke dwarigmiddelen toom gehouden, terwijl in de dolhuizen gemeenlijk alleen gevaarlijke lieden wer den opgenomen, die door het „groote pu bliek" als weinig meer dan „wilde die ren" werden beschouwd. Het was de Fransche medicus dr Ph. Pinel, die omstreeks 1800 nieuwe opvat tingen deed hooren en voor een liefde rijke en zachte behandeling pleitte, al dus spr. In Nederland vonden zijn woor den weerklank en dr Schroeder van der Kolk was de eerste, die in de Willem Arntzstichting aan de Agnietenstraat te Utrecht de krankzinnigenverpleging in Nederland in nieuwe banen leidde. Bij zondere belangstelling voor het lot .der krankzinnigen toonde Koning Willem I. Staatscommissies werden ingesteld, prijs vragen uitgeschreven en van regeerin-gs- wege kwamen voorschriften, die lotsver betering bevorderden en b.v. ten doel hadden de krankzinnigen tegen bewa ring in gevangenissen te beschermen. Langzamerhand werd dan ook op dit ge bied een aanzienlijke verbetering ver kregen. Vervolgens wees jhr Van Kinschot op de totstandkoming in 1841 van de Krank zinnigenwet; er kwam een inspectie, zoowel van de zijde van de Regeering als van de rechterlijke en geneeskundige autoriteiten. Door de wet van 1884 werd een einde gemaakt aan het ingeslopen euvel der overbevolking en het aantal patiënten werd gebonden aan de ruimte, waardoor het aantal gestichten sterk om hoog ging en de verbeterde toestanden stimuleerden de vraag naar opneming. In Leiden waren van oudsher een aan tal krankzinnigen in het Leidsche gast huis in verpleging. Allengs was men echter tot de overtuiging gekomen, dat deze inrichting voor krankzinnigen niet meer geschikt was en zij was daarvoor buiten dienst gesteld. De aandrang om ook in Leiden een gesticht te bouwen kwam in eersten aan leg van de zijde der Universiteit, aldus jhr Van Kinschot en in Februari 1891 richtten 120 studenten in de medicijnen zich tot den Commissaris van de Konin gin in Zuid-Holland en de Prov. Staten met een request, waarin de wenschelijk- heid van een gesticht te Leiden, met het oog op de belangen der R.U., werden betoogd. Het gemeentebestuur van Lei den betuigde natuurlijk zijn instemming met dit request en leverde een krachtig betoog, dat een nieuw gesticht in een universiteitsstad de beste oplossing was om tot verkrijging van het aantal benoo- digde plaatsen te geraken. De inspecteurs van het Staatstoezicht gaven aan de voorstellen van Leiden steun, doch de zaak bleef een paar jaar slepend, maar in October 1894 wendden B. en W. van Leiden zich wederom tot het prov. bestuur en thans met gunstig resultaat, zoodat B. en W. werden uitge- noodigd uitgewerkte plannen en begroo ting voor bouw en exploitatie van een gesticht voor 300 krankzinnigen, pa tiënten 3e klasse in te dienen, waarvan de provincie 50 pet van de kosten van op- en inrichting voor haar rekening zou nemen. In de raadsvergadering van 18 Juli 1895 werd definitief tot oprichting van een krankzinnigengesticht op het landgoed Endegeest besloten, gevolgd door het K. B. van 16 Sept. 1895, waarbij de Re geering haar toestemming verleende en zoo had op 29 Dec. 1897 in tegenwoordig heid van talrijke autoriteiten, de officieele opening plaats. De krankzinnigenverpleging, zoo zeide spr., geniet nog niet die algemeene waar deering, welke de verplegenden tot steun' kan zijn in hun taak en voor de verhef fing van hun werk. De krankzinnigen verpleging stelt aan het personeel hooge eischen en het altijd opnieuw op tact volle, geduldige en liefderijke wijze om gaan met geesteszieken, teneinde hun ge nezing te bevorderen, hen althans tot so ciaal gedrag te brengen, is een zware taak. Zoowel het peil van de verpleging in de algemeene als in de geestesziekenhuizen, is zeer ten goede beïnvloed door een ge degen practische en theoretische oplei ding van het verplegend personeel. Dankbaar was spr voor de goede ver standhouding, welke in de afgeloopen 50 jaar tusschen de gemeente Leiden en de Provincie had bestaan op het gebied van deze belangrijke ziekenverpleging. Ook voor de Leidsche universiteit was de oprichting van veel belang, en het was het Leidsche gemeentebestuur steeds een genoegen, dat „Endegeest" ook kon bijdragen om den goeden naam van onze universiteit op medisch gebied hoog te houden. Tevens wilde spr niet verzuimen te vermelden den gewaardeerden steun welke van de verschillende inspecteurs van het Staatstoezicht werd ondervonden, terwijl jhr Van Kinschot tevens een woord van dank richtte tot het gemeen tebestuur van Oegstgeest voor de mede werking, welke gedurende de halve eeuw van dit gemeentebestuur op verschillend gebied was ontvangen. Tenslotte kon spr bij dit gouden jubi leum met voldoening constateeren, dat alle goede verwachtingen, welke bij de tot standkoming zijn geuit, ten volle in vervulling zijn gegaan, hetgeen naast de gewaardeerde bemoeiingen en steun van de betrokken autoriteiten in de allereerste plaats te danken was aan de directie, doc toren, ambtenaren, ja het geheele perso neel, waarom een woord van welgemeen- den dank van de zijde der gemeente tot allen, die in het afgeloopen tijdvak van 50 jaar dagelijks hun werk in dit gesticht hebben verricht, hier zeker op zijn plaats is. Burgemeester jhr Van Kinschot besloot zijn rede met den wensch uit te spreken, dat ook in de toekomst Gods rijken zegen op het gesticht „Endegeest' zou blijven rusten. Zr v. d. Burg bood mede namens patiën ten en personeel gelukwenschen aan -en hoopte, dat de commissie Endegeest en de directeur er in zouden slagen de inrichting op een steeds hooger peil te brengen. Zij deed haar woorden vergezeld gaan van de aanbieding van een tegeltableau, dat speciaal voor dit doel was ontworpen en waarop was gegraveerd „18971947, aange boden door personeel". Jhr mr v. Kinschot aanvaardde dit ta bleau en sprak woorden van dank. Prof. dr E. A. D. E. Carp voerde vervol gens het woord namens de Leidsche uni- Ook dit vraagstuk zien in het licht van Gods Woord De heer J. Schipper, secr. van het C.N.V"., sprak gasteravond voor den Leid- schen Oir. Besturenbond in het gebouw voor Chir. Soc. Belangen' aan dien Ouden Singel over het vraagstuk van loonen en prijzen. In zijn inleiding merkte spr. op, dat in tegenstelling met vroeger, niet meer het bedrijfsleven, maar de overheid de loonen bepaalt. Namens de Regeering Met mi nister Beel op 4 Oct. 1946 per radio be kend maken: stop loonen, stop prijzen. Op dienzelfden avond kondigde de Re geering een prijsverhooging voor brood, boter en melk &an. De Raad van Vakcentrales heeft zich hierop in een uitvoerige nota tot den minister gewend, waarin gevraagd werd, riiet tot die aangekondigde prijsverhoogin- gen over te gaan; echter met weinig suc ces. Zullen we, zoo vroeg spr., in deze omstandigheden nog om loonsver- hooging of verlaging der prijzen aan de Regeering vragen? Immens, wanneer de prijzen blijven stijgen, beteekent elke loonsverhooging practisch een loonsver laging. Om de hooge prijzen te demonstreeren noemde spr. het voorbeeld van een wollen deken, die aan productie 12 gulden kost en in de winkels voor 22 a 24 gulden te koop is. Verschillende fabrikanten in de textielindustrie hebben spr. meegedeeld, dat een productieverhooging van 15 pCt. een belangrijke prijsverlaging met zich zou brengen. Zijn inleiding besluitend vroeg spr. om bij de beoordeeling van het belangrijke onderwerp van loonen en. prijzen rekening te houden met de volgende feiten, 1. We hebben in Nederland een geleide econo mie; 2. de schaarschte aan goederen is zeer groot; 3. Als Chr. arbeiders hebben we een groote verantwoordelijkheid tegenover het Ned. volk. In de beantwoording der verschillende vragen uit de vergadering kwam de heer Schipper tot het tweede gedeelte van' zijn rede. Spr. noemde die commissies ter con trole op de prijzen, die nu in elke Ned. gemeente zijn ingesteld, zeer goed, om dat nu ook van de zijde der arbeiders deze controle kan worden uitgeoefend. Met klem adviseerde hij, niet alleen klachten ter vergadering te uiten, maar die, duidelijk omschreven, nu ook tot de instanties te richten, die hiervoor in het leven zijn geroepen. Distributievaria Morgen is aan de beurt voor het afhalen van levensmiddelen-, tabaks- en versnape- ringenkaarten de letter M. In de week van 27 Jan.1 Febr. kun nen aanvraagformulieren voor transport banden worden afgehaald door bakkers, kruideniers, beroepsvervoer- en verhuisin richtingen. Dit geldt eveneens voor ge noemde agentschappen. BURGERLIJKE ISTAND. GEBOREN Catharina G, dr v F Sanders en E H Schlagwein; Léon G J A, zn v J L A v Harteveld en M Boeykens; Ineke, dr v A J Hansen en S Ouwehand; Philippus J, zn v L de Vet en C Paauw; Catharina, dr v P Mulder en S Jongeleen; Jacoba P, dr v A Leget en M Mieremet; Johanna, dr v L Ravensbergen en A de Romijn; Ester M, dr v C Broekhuizen_ en C A Wassenaar; Louis A, zn v A v Brero en J v Soeren! OVERLEDEN: J Flippo—van Meijgaar- den, 81 jr; M SlejjsserKoppier, 78 jr. Tegenover een klacht over de vaak abnormaal hooge winsten der ondierne mers merkte spr. op, dat veel onder ne mingen iin de oorlogsjaren enorme ver- Mezen hebben geleden. Voorts moeten bijna alle fabrieksinstallaties belangrijk worden verbeterd, wil men een moge- Mjkheid hebben om blijvend te concurree- ren. Een nauwkeurige controle op de winsten der groote ondernemingen ont breekt echter. In antwoord op de vraag, waarom men van het C.N.V. niets hoort, terwijl het N-V.V. op allerlei wijze reclame maakt met den slagzin: „Met het N.V.V. tegen de duurte," merkte spr. op. dat in de actie van het N.V.V. een groot gevaar schuilt. Men suggereert dat er wat gebeurt, maar gaan de prijzen werkelijk omlaag? De factoren, die hiervoor meetellen, liggen voor een groot deel buiten Nederland en dus ook buiten de Ned. Regeering. De jnijnwerkersstakimg in Amerika b.v. is oorzaak, dat in veel landen van Europa, ook in ons land, arbeiders moeten wor den ontslagen wegens gebrek aan kolen. De duurte kan niet worden bestreden met het beleggen van groote vergaderingen, aldus spr. Doet het C.N.V. nu niets? Zeer zeker, maar hij zoekt een anderen weg. Het is voor den Chr. arbeider zaak, al deze din gen te zien in het Ucht van Gods Woord. Wat uit dezen chaos worden gaat, weten we niet. Als Christenen echter gelooven. we, dat God regeert en ons, ook al lijkt het soms volkomen verkeerd, leidt door den poel van dezen tijd naar de eeuwig heid. God plaatst ons in deze wereld om ook voor het moeilijke probleem van loo nen en prijzen te werken, biddend te werken, met het doel er bovenuit te komen. Bij alle moeilijkheden in dit leven, aldus besloot de heer Schippers, weet de Chr. arbeider zich veiMg in Gods hand. Komt er weer een stoutrein Leiden—Haarlem Directie der N.S. kan nog niets definitief verzekeren Naar de Nieuwe Leidsche Crt verneemt, is men in de Bollenstreek van meening, als zou met ingang van 4 Mei a.s. de locaaldienst op het traject LeidenHaar lem wederom worden ingevoerd. In een telefonisch onderhoud, dat wij gistermiddag met den chef van den Pers dienst van de Ned. Spoorwegen te Utrecht hadden, deelde deze mede, dat dit bericht niet definitief is. Reeds geruimen tijd is men in de Bollen streek bezig den zoogenaamden „stoptrein" terug te krijgen, doch de directie van de N.S. heeft dit verzoek telkens moeten af wijzen, omdat de materiaalpositie nog van dien aard is, dat men bij inschakeüng van den trein in groote moeilijkheden zou ge- rakeii. Onze zegsman kon ons echter ver zekeren daar twijfelden wij toch niet aan dat de N.S. er naar streven om zoo spoedig mogelijk aan de werischen van de bewoners van de Bollenstreek tegemoet te komen, terwijl de mogelijkheid niet uitge sloten moet worden geacht, dat in de zomerdienstregeling ook weer de plaatsen Heemstede, Vogelenzang, Hillegom, Lisse, Noordwijkerhout, Voorhout en Warmond worden opgenomen. versitaire kliniek. Spr. deed allereerst eei\ greep uit de samenwerking tusschen beide instituten en noemde die samenwerking ondanks de tegenstelling der belangen van beide, een ideale. Boven alle tegenstelhngen staat het doel: de patiënten te dienen. Dat de vreedzame penetratie ten bate van het onderwijs gelukt is, was volgens spr. te danken aan de medewerking van den ge neesheer-directeur. Een woord van groote erkentelijkheid bracht spr. aan den eersten geneesheer, dr A. W. Borgerhoff Mulder. Tenslotte hoopte prof. Carp, dat de be hartiging der belangen bestendigd zou blij ven en een verdieping en verbreeding zou ondergaan. ^Mr E. J. M. H. Bolsius sprak als lid van de Ged. Staten van Z.H., en schepte den band, die tusschen het Prov. bestuur en de stichting had bestaan en nog bestaat. De Prov. Staten meenen nog steeds den goeden weg te hebben gekozen, toen zij gezamenlijk met de gemeente Leiden deze mooie, doch zware taak op zich nam. Moge ook in de toekomst een prettige verhouding blijven bestaan en het werk steeds vooruit blijven gaan, aldus besloot mr Bolsius. In het Kasteel vond hierna voor genoo- digden een receptie plaats en onder de velen die hier kwamen, merkten wij o.m. op de voltallige colleges van B. en W. van Leiden en Oegstgeest, den oud-burge meester van Leiden, mr A. v. d. Sande Bak- huyzen en A. J. van Gerrevink, oud-burge meester van Oegstgeest, prof. Carp en mr Bolsius,,dr R. Verbeek namens de centrale ver. „Het Ziekenhuiswezen", mevr. de wed. M. G. Verwey, dr Krantz, namens de Ned. ver. van psychiatrie en neurologie en vele anderen. Niet alleen dezen dag, maar on getwijfeld voor veel langer is „Endegeest", waar zulk schoon, menschlievend werk wordt verricht,, in het middelpunt der be langstelling komen te staan. TENTOONSTELLING „FRANSCHE SCHILDERKUNST UIT DE 19DE en 20STE EEUW. In het Museum De Lakenhal te Leaden wordt van 29 Jan. 5 Maant a.s. een ten toonstelling gehouden van „Fransche schilderkunst uit de 19de en 20ste eeuw" uit de verzamelingen van de beeren H. v. B. te Rotterdam en H. P. B. te Den Haag. De tentoonstelling is dageMjks ge opend van 10 tot 4 uur. DICHT BIJ HET VUUR.... Tijdens de zitting van het Kantonge recht werd Maandag -van een verpleeg ster haar rijwiel, hetwelk zij in de gang op slot had neergezet, gestolen. Leidsche telegrammen Op .het Rapenburg had gistermiddag een aanrijding plaats, waarbij de 51-j. F. C. P. door een personenauto werd ge raakt en een ernstige hoofdwond opliep. De 12-j. F. v. d. V. sprong op de Bree- straat van een rijdende tram. Zij raakte bekneld tusschen een vrachtauto en de tram en kreeg een Unkerpolsbreuk. OP FILMAVOND VAN DE LUCHTVAARTGROÈP Er heerschte gisteravond op de Film en Propaganda-samenkomst van de Luchtvaartgroep „Swagerman", welke in den foyer van de Stadsgehoorzaal werd gehouden, een gezellige stemming. Vooral de talrijke jongeren, waarvan velen in padvindersuniform, brachten sfeer in de met vlaggen en affiches versierde zaal, die tot in de uiterste hoeken was gevuld. Na het openingswoord van den heer H. de Jager, groepsleider, werd de vlag- en padvinderswet voorgelezen, waarna één minuut stilte in acht werd genomen voor de slachtoffers van de vliegramp bij Ko penhagen. In sobere bewoordingen me moreerde spr het plotseMng verscheiden van den Zweedschen Prins Gustaaf Adolf, dié in de padvinderswereld een 'zoo be langrijke plaats innam. Als eerste spreker voerde het woord de heer W. Stumpel, alg. secr. van den Ned. Luchtverkennersbond, die sprak over het ontstaan, het doel en de werk wijze van de Luchtvaartgroep. Eenigen tijd voor het uitbreken van den wereld oorlog bleek reeds groote interesse bij de jeugd voor de luchtvaart te bestaan, maar er werd weinig aan gedacht, activiteit op dit gebied te ontplooien. Men heeft daarom wegen gezocht om een logisch verband tusschen de jongenswereld en de luchtvaart te leggen. Men ondervond alle medewerking van de diverse instanties en spoedig kon men overgaan tot het aan stellen van een hoofdcommissaris van de luchtverkenners. In den oorlog is de be langstelling voor dit werk meer en meer toegenomen en drong het besef door, dat menschen, die in de luchtvaart wilden gaan werken, als ze luchtverkenners wa ren geweest, een grooten voorsprong had den. Het streven is er op gericht om de verkenners te laten assisteeren bij het vliegwezen. In dit opzicht werken alle betreffende instellingen mede; zoo heeft de KLM een regeling getroffen, dat twin tig jongens periodiek een rondje boven Amsterdam bv. kunnen maken. Zelfs mogen de jongens eten in de cantine en met de bussen meerijden. Sinds kort is oqk contact tot stand gekomen met Frits 4;pen van het vliegveld Ypenburg. Tenslotte wees spr op de organisatie van de groepen en gaf hiermede een dui delijk beeld van het verkennerswerk in al zijn onderdeden. Na de pauze sprak de heer J. L. Assel- bergs. secr. v. d. Vakafd. Modelvliegtuig bouw der KNVvL, een propagandistisch woord, waarin hij een nauwe samenwer king tusschen de onderscheidene vereeni- gingen noodzakelijk achtte. Het verdere gedeelte van den avond werd gevuld met eenige instructieve films, waaronder vooral de luchtvaart films (beschikbaar gesteld door de KNVvL) „De Havilland", „Mosquito" en „De Vampire" een warm applaus ontlok ten. De band van de Leidsche Luchtvoor- trekkers oogstte groote succes. Alle lof voor de „Swagerman Luchtverkenners", die het enthousiaste publiek zulk een ge- noeglyken avond hebben bezorgd.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1947 | | pagina 4