OVEK EEN KOPJE KOFFIE
EN EEN SIGAARTJE
Hoe 't Rijk particuliere bouwers bijspringt
Vanaf 4 Mei a.s. gaan er meer treinen rijden
't Verklaarde
Bium en A-ri°' uitzicht
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
4
VRIJDAG 17 JANUARI 1941
De Nederlander en zijn
verkleinwoorden
Wanneer men de moderne talen onderwijst,
bemerkt men, dat één der moeilijkheden
voor de leerlingen, die in het Fransoh of
Engelseh moeten vertalen, is, dat ze telkens
in de moedertaal verkleinwoorden ontmoes
ten, welke ze graag letterlijk willen over
brengen. Maar dan ontdekken ze, dat dit
niet gaat en dat het Nederlandsch veel dol
ler is op die woorden dan de andere talen.
Allard Pierson heeft in eèn geestige blad
zijde r^eds daarop gewezen. Hij schrijft dit
gebruik aan een zekere goedaardigheid en
een gebrek aan hartstocht toe. Daarover
zegt hij het volgende met betrekking tot
zijn landgenooten: „Zijn goedaardigheid is
zelfs openbaar in zijn dagelijksche taal,
waarin verkleinwoorden een hoofdrol ver
vullen. Gevoed door een stukje vleesch, ge
laafd door een kopje thee, rookt men, onder
het genot van een glaasje wijn, zijn sigaartje
en fijne sigaar, voor een dubbeltje gekocht
en met een lucifertje aangestoken, of vraagt
men zijn kleintje om een zoentje, tenzij men
het nog hebbe af te bedelen van zijn meisje,
van zijn liefje. Ook is de God van een deel
der Nederlandsche burgerij ons lieve Heertje,
wien ter eere een ander deel een versje
zingt. En klinkt het niet trouwhartig, dat:
„willen we vast eventjes bidden", waarmee
de eerzame huisvader ten onzent het onge
duld zijner hongerige huisgenooten zoo
gaarne paait? Zelfs is je te vormelijk, i e
verkieslijk; kopje nog te grammatikaal,
koppie wel zoo gezellig.
Een volk, dat van verkleinwoorden houdt
en in het gebruik daarvan zijn bescheiden
heid en natuurlijke bedeesdheid bevestigt,
blijftaan hartstochtelijkheid vreemd en bij
uitnemendheid huiselijk."
De schrijver gaf maar een gering aantal
dezer zoo geliefde verkleinwoorden. Als we
echter^ eens goed luisteren naar de dagelijk
sche spreektaal, bemerken we al gauw, dat
er heel wat aardige schakeeringen kunnen
worden uitgedrukt door verkleinwoorden.
„Wat een leventje!" zal meestal heel wat
anders beteekenen dan „Wat een leven!" En
toch is het uiterlijke verschil alleen gelegen
in het feit, dat het eene woord wat korter
is dan het andere. Iemand voor een lap hou-
Te Londen arriveerde deze week George
Nikolayevick Sarubin, de nieuwe Sowjet-
ambassadeur aan het Engelsche hof. ,'De
ambassadeur met zijn echtgenoote.
den, beteekent iets, dat heel wat onpleizie-
riger is dan iemand voor 't lapje houden. En
al kan men tot iemand zeggen: „Je bent de
sigaar", hij zou heel gek opkijken als men
hem toevoegde: „Je bent het sigaartje", zelfs
al was de ramp kleiner dan in het eerste
geval en ofschoon sigaartje een overigens
zeer gebruikelijk woord is. Een leugentje is
volstrekt geen kleine leugen, zooals een
vreemdeling wellicht meenen zou, maar
meestal een leugen om bestwil. Voor buiten
landers is het ontzaglijk moeilijk om in dit
gedeelte der Nederlandsche taal thuis te ge
raken en ik vond het dan ook heel logisch,
toen iemand, die maar heel weinig ^an onze
taal verstond, al had hij die ook veel hooren
gebruiken, in de tram op de vraag van den
conducteur: „Eentje?" antwoordde: „Neen,
tweetje". Wat een stevige zus is, begrijpen
we allen, toch zegt Potgieter van een
preutsch meisje, dat ze een Menistenzusje is
en volkomen terecht. Iemand die 's avonds
een blokje om gaat, maakt echter geen o m,
maar een ommetje. En wanneer hij dan ae
verzoeking niet kan weerstaan een kroeg
binnen te loopen, kan het zelfs een slippertje
worden, ofschoon hij wel en deugdelijk op
het pad der braafheid geslipt is.
Is het ook niet eigenaardig, dat men van
iemand die extra hard gaat rijden, altijd
zegt, dat hij er een vaartje in zet, terwijl
men toch nooit een trein in volle vaartje
ziet aankomen! Het tegengestelde hiervan is,
dat men voetje voor voetje vooruitkomt, ook
al draagt men maat 59 met pijn. Als men
den aard van zijn vader heeft, kan dit stellig
ook lofspraak inhouden, ik betwijfel echter
of iemand het als zoodanig zal opvatten,
wanneer men van hem zegt, dat hij een
aardje naar zijn vaartje heeft. Een kind met
een lamme hand is heel iets anders dan een
kindje met een lam handje, hoewel men zou
verwachten, dat het laatste eenvoudig een
zekere graad van medelijden uitdrukt. En
waarom zegt nooit iemand: „Ik kreeg een
stand, toen ik zoo laat thuiskwam en als
vader- er van hoort, zal die muis wel een
staart hebbe^?" Ik kan begrijpen, dat men
van halvemaantj es spreekt, wanneer men
daarmee betrekkelijk kleine broodjes 'be
doelt, maar waarom zegt men dan nooit: net
Kruis en het halvemaantje, hóéwei de veld-
teekens der Mohammedanen toch ook niet
zulk een geweldigen omvang hadden?
Als iemand zegt: „Ik zou er geen been in
zien om hem beentje te lichten", mocht
men toch verwachten, dat de twee bijna ge
lijkluidende woorden op eikaars plaats zou
den staan, daar blijkbaar in het laatste ge
val het lichaamsdeel en in het eerste een
bot uit het vleesch bedoeld wordt.
Op het schaak- en dambord doet men een
zet, maar als men iemand een duw geeft,
waarvoor veel meer kracht noodig is, dan
heet dat een zetje.
Indien men tot een persoon zegt „dat was
op 't randje", denkt men klaarblijkelijk aan
Tijdens den jongsten voetbalwedstrijd
tusschen de bekende Engelsche clubs
„Arsenal" en „Chelsea" kon men deze
aanhangster van „Arsenal" aanschouwen
die aldus met het complete team van
haar geliefde club wegliep
een afgrond, Waarin hij bijna viel. Toch is
daaraan stellig geen randje, naaar een kei
harde rand. Grappig is ook, dat men er
zeker van kan zijn, wanneer men op zijn
vraag naar een bepaalden afstand tot ant
woord krijgt: „een ketierke", dit veel langer
dan een kwartier loopens zal zijn. Als men
iemand aanbiedt om een handje te helpen,
verwacht de aangesprokene vast niet, dat
dit slapjes zal gaan en zeker niet, dat men
de handjes uit de mouw zal steken. Eed
militair, die het heeft over zijn slaapje* be
doelt daar heel wat anders mee dan de
oude juffrouw, die met haar poesje op haar
schoot een dutjè doet. In de Camera Obscu-
ra noemt een dienstmaagd den zoon des hui
zes „een heertje", maar ze meent er vol
strekt niet mee „een kleine meneer".
Zoo zou ik kunnen doorgaan. Ik heb alleen
willen aantoonen, dat een verkleinwoord
lang niet altijd aan zijn naam beantwoordt.
Indien me dit gelukt is, dan kan ik er thans
een streepje bij zetten oftewel een speldje
bij steken.
Den Haag. Dr F. C. Dominicus.
OVERIJSEL IN 1948 TOLVRIJ?
Men tracht de nog in Overijsel aanwezige
talken, n.L. die te- Ommen, Dalfsen en Has
selt op te heffen. Ged. Staten hopen dit
per 1 Jan. 1948 voor elkaar te hebben.
10—15 JAAR RENTE EN DAN
UITKEERING INEENS
Thans zijn van» officieele zijde regelingen
bekend gemaakt volgens welke de Regeering
particuliere bouwers bijspringt om Zonder
financieele tekorten woningen te bouwen.
Het Rijk zal gedurende 1015 jaren de
rente vergoeden over het bedrag tusschen
de exploitatiewaarde (de rendabele bouw
kosten) en de werkelijke bouwkosten, daar
na zal een uitkeering ineens van het op dat
tijdstip alsnog bestaande verschil plaats
vinden.
Van de door den minister vastgestelde
huur mogen-als exploitatielasten behalve de
gebruikelijke kosten van belasting, water
verbruik, assurantiën, huurderving en in-
VERBETERING STATIONS TE
A'DAM EN UTRECHT
De Ned. Spoorwegen streven bij den op
bouw van het bedrijf niet alleen naar ver-,
betering van het reizigersvervoer, maar ook
naar uitbreiding van het goederenvervoer.
Het oude rollend materiaal zal geleidelijk
vervangen worden door nieuw van groote
uniformiteit. Het zal, zooals gemeld, mogelijk
zijn reeds per 4 Mei een zeer frequente
dienstregeling uit te voeren, waarbij in sa
menwerking met het wegvervoer het aantal
zitplaatsen belangrijk zal zijn uitgebreid en
stoomtreinen tusschen de electrische zullen
worden ingelascht. De groote aantallen bin
nenkort gereed komende autobussen zullen
op de trajecten, welke nu nog niet voldoende
door het railverkeer kunnen worden be
diend, het tekort aan zitplaatsen verminde
ren. Tevens zal gezocht worden naar een op
lossing van de moeilijkheden bij enkele sta
tions wat betreft de uitgaande reizigers. Het
station A'damC.S. zal bij in- en uitgangen
worden verbouWd, terwijl in Utrecht een
A.K.U. gaat volgende week
feestvieren
Kunstzijde Unie bestaat dan een kwart eeuw.
Op 20 Jan. zal het een kwart eeuw gele
den zijn, dat in de fabriek van de Alg.
Kunstzijde Unie N.v. te Ede de eerste ver
koopbare draad gesponnen werd. Dit zilve
ren jubileum zal feestelijk worden gevierd.
Rappe handen zijn reeds geruimen tijd bezig
om het voorgevelfragment met de groote
toegangspoort feestelijk aan te kleeden, ter
wijl kleurige lichtzuilen het enorme fa
briekscomplex des avonds luister zullen ver-
leenen. De grondvester van deze industrie,
was dr Jacq. C. Hartogs, die in 1932 in Zwit
serland overleed. De fabriek in Ede is een
der grootste in Europa en verwierf zich een
wereldreputatie. Van 2025 Jana zal het fa
briekscomplex dagelijks van des morgens 9
uur af open staan voor publieke bezichti
ging, terwijl op 20 Jan. van 3.305 uur re
ceptie wordt gehouden. Daarnaast worden
een winkelweek en revuevoorstellingen ge
houden.
nieuiwe tunnel ontworpen is tegenover Hotel
Terminus. Hierdoor zal het te drukke verkeer
in de bestaande reizigerstunnel worden ont
last. Tenslotte zal de spoorbrug over de Maas
bij Hedel dadelijk na de opening in gebruik
worden genomen met het inleggen van stoom
treinen naar Den Bosch.
DR. E. REESER KRIJGT Z'N ONTSLAG
Dr E. Reeser is met ingang van 1 Aipril
a.s. eervol ontslagen als Regeeringsadviseur
voor de muzièk bij het dep. van O. K. en
W. Verdere berichten ^ver reorganisatie van
dit departement zijn ten deele voorbarig en
ten deele onjuist.
casso ook worden gerekend 12 pet van de
huur voor onderhoud en 7 pet van de huur
voor risico. De netto-huuropbrengst wordt
dan geacht te zijn de annuïteit over 50
jaren van de rendabele bouwkosten tegen
een door den minister vastgestelden rente
voet. Deze rentevoet zal zooveel mogelijk
gelijk zijn aan de gemiddeld geldende
hypotheekrente.
Het besluit, dat getiteld is „financie rings-
regeling Woningbouw 1947" en dat in wer
king zal treden op den dag zijner afkondi
ging in de St. Crt (hetgeen nog niet heeft
plaats gehad. Red.), vermeldt voorts de
regelingen, die getroffen zijn voor het ver-
Ie enen van voorschotten ten behoeve van
het verstrekken van geldleenongen onder
verband van tweede hypotheek en voor de
wijze van aanvragen der bijdragen en voor
schotten.
De bijdragen, welke worden toegekend bij
beschikking van den minister, zullen in den
regel slechts worden verstrekt voor wo
ningen, die niet grooter zijn dan 500 mi3. Ook
voor woningen met bedrijfsruimten kan dit
besluit worden toegepast, maar dan zal de
bedrijfsruimte eveneens niet meer dan 500
m3 mogen zijn.
Aanvragen op grond van deze regeling
moeten worden ingediend bij de gemeenten,
waar men wil gaan bouwen. De gemeente
besturen zullen enkele weken na de bekend
making van dit besluit over de noodige for
mulieren kunnen beschikken.
LONDENSCHE CHAUFFEURS GAAN
ZATERDAG WEER WERKEN.
Zaterdagochtend zullen de Londensche
chauffeurs, na een staking van elf dagen,
weer aan het werk gaan.
Het comité „Oranjetocht BaarnSoest" is druk in de weer een organisatie te scheppen
om de talrijke verwachte „teekenaars" in „goede banen" te leiden. Gemeentewerken van
Baarn en Soest maken reeds thans de richtingwijzers en aanduidingen.
Met een bloem in het knoopsgat, is de
74-jarige socialistische, Fransche premier,
Leon Blum, te Parijs teruggekeerd. Hij is
de man van den dag, want in zijn porte
feuille bevindt zich een stuk, zwart-op-wit,
dat de Fransche aspiraties van een halve
eeuw terug verwezenlijkt: Engeland en
Frankrijk sluiten een overeenkomst, vormen
een alliantie, als een waarborg voor Ma
rianne's veiligheid op het continent! Het
tweede belangrijke feit van den dag: de
socialist Vincent Aur.iol is benoemd tot pre
sident van Frankrijk, welke verkiezing mo
gelijk werd, dobrdat de communistische
fractie besloot zijn candidatuur te steunen.
Slechts bij de verkiezing van een president,
hebben de leden van den Conseil gelijke
rechten als die van de Assemblée.Nationale,
die tezamen het parlement vormen. Van te
voren werd beraadslaagd door de voorzit
ters der parlementaire fracties over het voor
stel, om de verkiezing van den president bij
geheime stemming te doen plaats vinden en
de candidaat moest, om verkozen te worden,
de absolute meerderheid der stemmen op
zich vereenigen. Auriol slaagde daarin, want
hij werd reeds in de eerste ronde verkozen
met een meerderheid van 10 stemmen. Voor
wat parlementaire ervaring betreft, is Auriol
,oude rot" in het vak, immers hij was
gedurende dertig jaar lid van het parlement
en zelfs minister van staat onder het ka
binet Bidault; gedurende den oorlog aan
vankelijk gevangen gezeten, slaagde hij er
naar Londen te ontkomen. Auriol won
de eindspurt om het presidentschap, terwijl
er vijf racers achter hem aankwamen, Cham-
petier de Ribes van de MRP, Jules Gasser
(radicaal), Michel Clémenceau, zoon van een
beroemd vader, de „Tijger": de arts Edmond
Dubois en een bekende figuur uit de studen
tenwereld, zegt Reuter, namelijk Ferdi
nand Loppe, die de laatste twintig jaar bij
elke presidentsverkiezing candidaat was ge
weest. Veel meer dan een aanwijzing voor de
toekomst, nu de communisten óók hun
stem op Auriol uitbrachten, kan men er niet
zien, want de bevoegdheden van een
president der Fransche republiek zijn uiterst
gering. Hij is de bij uitstek decoratieve
figuur en heeft slechts het recht enkele
hooge functionarissen te benoemen en op
voorstel van den Hoogen Raad der magi
stratuur de leden der rechterlijke macht.
Naast den premier, is de president der
Fransche republiek een schimmige figuur,
die ambtshalve zijn handteekening onder de
hem voorgelegde decreten plaatst. Herinne-
wij er nog aan, dat reeds een dag vóór
-'e presidentsverkiezing, toen het ging om
de bezetting van aniere hooge functies, Cham-
•etier de Ribes van-de katholieke Mouve
ment Républicain Populaire (MRP) tot voor
zitter van den Raad der Republiek en Vin
cent Auriol tot voorzitter der Fransche
Nationale Assemblée gekozen werden en
deze laatste dus nu waarschijnlijk als voor
zitter van de Kamer door Herriot zal wor
den vervangen. Het kabinet Blum, dat slechts
tot aan de verkiezing van een president zou
aanblijven, heeft dan ook prompt daarop
zijn ontslag ingediend; Blum dus premier af!
Echter, nu hij uit Engeland met een prachtig
cadeautje van Attlee is teruggekeerd, is de
kans op voortzetting van zijn premierschap
gunstiger geworden, maar in ieder geval
moet nu eerst een permanente regeering
worden gevormd. Toen omstreeks half No
vember, de 26 millioen Fransche mannen en
vrouwen vqor het eerst sinds de bevrijding,
een parlement kozen, verwierven de com
munisten de grootste zetelwinst, waartegen
over alleen de MRP een dam wist op te
werpen. Na de verkiezingsuitslagen nam de
katholieke MRP-man, Bidault, zijn ontslag
als premier en deden de communisten alle
moeite met de socialisten tot een accoord te
komen, maar bracht de communistische lei
der, Maurice Thorez, het toch niet tot het
premierschap. Na heel wat gekrakeel, wer
den wij tenslotte toch nog verrast met een
kabinet Blum, die met 575 van de 590 stem
men tot premier verkozen werd en den
steun verwierf van alle partijen. Hij ging
in zee met een kabinet alleen uit socialisten
bestaande. Zijn jongste maatregelen op het
gebied der binnen- en buitenlandsche poli
tiek liggen nog te versch in het geheugen,
zoodat wij Blum's verdiensten ten aanzien
dezer punten thans onbesproken laten. Zijn
krachtig optreden tegen de Vietnameezen,
zijn „redt den franc politiek", „vierjaren
plan", de maatregelen voor prijsverlaging
van alle industrie- en landbouwproducten,
brachten hem weer voor het forum der we
reldopinie. Slechts één punt willen wij hier
nog even nader belichten, de reis van Blum
naar Attlee, die vlak vóór Moskou tot een
politiek succes heeft geleid, dat geen voor
ganger heeft kunnen presteeren. Met nog
geen honderd Volkenbonden of V.N.'s voelt
Frankrijk ziqh veilig tegenover een aan den
ketting gelegd Duitschland, dat, door, welke
politieke „neu-orientierung" dan ook, toch
weer een gevaar kan gaan vormen. Een
verdrag met Engeland, dat directen steun
belooft om nieuwe aanvallen van Duitsch
land te voorkomen en Frankrijks veiligheid
te handhaven, is dan ook vooral van groote
psychologische beteekenis. In 1944 sloot
Frankrijk een verdrag met de Sowjets, thans
krijgt het er een met Engeland, alles binnen
het kader der bepalingen van het handvest
der Ver. Naties. Wie de tegenstelling kent
inzake de politiek van Engeland en Frank
rijk na den eersten wereldoorlog, en weet,
dat het de Engelschen waren, die aandron
gen op het terugtrekken der troepen uit
Rijn- en Ruhrgebied, waardoor Frankrijk
zich opnieuw bedreigd ging voelen, zal be
seffen, dat Marianne het gevoel moet heb
ben in de toekomst niet langer alleen te
staan, mocht de Duitsche aggressie opnieuw
den kop opsteken. Want de economische
reconstructie van Duitschland kan een
gevaar opleveren, evengoed een tactische
nadering van Duitschland met de Sowjets,
al ligt dit voorhands niet in de bedoeling
der Russen, maar een verscherping in tegen
stelling Amerika en Rusland is voor Frank
rijk ook ongewenscht. Hoe Rusland op dit
„Fransch-Engelsch" bondgenootschap zal
reageeren, is nog niet met zekerheid te zeg
gen. En misschien voelt Amerika dit bond
genootschap wel als een lichte ontheffing
van de al te zware verantwoordelijkheid
voor de privé-politiek op het continent. Iets
losser zal de band Amerika-Engeland er
wel door worden. Op binnen- en buiten-
landsch front der politiek heeft Blum met
deze overeenkomst (in embryonalen toe
stand) winst geboekt en, onverschillig wie
in Frankrijk thans het roer in handen zal
nemen, kan men moeilijk van' Blum's plat
form afspringen. De bloem in het knoopsgat
heeft hij eerlijk verdiend.
