Onze moeilijke spelling onder de loupe
Wereld-Kerstfeest om jeugd te verbroederen
Nog eens de betwiste millioenen van den RVD
nieuwe leidsche courant
ZATERDAG 26 OCTOBER 19M
Sedert minister Marchant op eenigszins
onbesuisde wijze de spelling van De Vries
en Te Winkel althans van de school deed
verdwijnen, is er iets ontstaan dat men
gaarne met den naam spelling-chaos aan
duidt. En velen vinden in het bestaan van
twee spellingen naast elkaar een vrijbrief
om nu maar een onbegrensd aantal in te
voeren, want „niemand weet toch meer hoe
het moet".
Er zijn zoo vaak dingen in het menschelijk
leven, die eenige inspanning eischen, waar
toe velen niet de noodige energie bezitten.
Het is dan de gewoonte om te beginnen met
de inspanning over het hoofd te zien of er
de oogen voor te sluiten en wanneer later
blijkt dat het gebrek aan energie rampen
doet ontstaan, zich een reden te scheppen.
Men heeft die reden wel niet werkelijk,
maar maakt zichzelf wijs dat ze wel aanwe
zig is. Zoo is dit ook met de slechte spelling
van tegenwoordig het geval. Het is zoo lastig
steeds je gezonde verstand te gebruiken en
met oordeel te spellen, dus dan zeg je maar
tegen jezelf, dat niemand het meer goed
weet en dat het toch zoo'n chaos is en Je
hebt een aardige verontschuldiging voor je
gebrek aan energie. Maar dat is beetnemerij
van jezelf. Want zoo erg is het nu toch met
die moeilijkheden heusoh niet.
Ik geef toe dat er zonderlinge dingen
zijn voorgevallen op dit gebied. Het feit
dat sedert 1935 aan de jongelui die eind
examen H.B.S. of Gymnasium hadden af
gelegd, bij het uitreiken der diploma's een
boekje werd meegegeven, waaruit ze met
het oog op hun komenden t)kantoorarbeid"
konden te weten komen hoe ze het spoe
digst de pas geleerde spelling van mr Mar
chant konden afleeren, was natuurlijk wel
wat dwaas. Maar de vele grappen, die door
de uitreikers daarmee verbonden werden,
namen het feit niet weg, dat de Regeering
schuldig was aan deze abnormaliteit. Had
mr Marchant er voor gezorgd dat de school-
spelling een algemeene spelling was gewor
den, zooals dat in 1864 met die van De
Vries en Te Winkel het geval was, dan
waren bokkesprongen van dit soort niet
noodig geweest en we zouden waarschijn
lijk thans over den „chaos" heen zijn.
Het is daarom toe te juichen dat Min.
Gielen, naar de bladen ons meldden, po
gingen zal doen om tot een eenheidsspel
ling voor school en maatschappij te komen.
Er zullen natuurlijk tegenstanders van de
nieuwe spelling blijven. Men heeft steeds
menschen die tegen alle veranderingen ge
kant zijn. Dat was ten opzichte der spel
ling van De Vries en Te Winkel, die de
spelling van Saegenbeek verving, ook zoo.
Doch men vergeet daarbij één belangrijke
zaak. De spelling blijft in hoofdzaak dezelfde
en de veranderingen betreffen slechts on-
derdeelen. Juist daarom is het noodig voor
degenen, die thans slecht spellen, zich op
het zuiver schrijven toe te leggen.
Ik mag tusschen haakjes wel opmerken,
dat er nog velen zijn die met schrik be
denken, dat men in 't vervolg geen kolen
van kooien, noch steenen van stenen zal
kunnen onderscheiden. En dat men flonke
ren en flankeeren, boteren en saboteer.en,
negeren en negeeren, bedelen en bedeelen
zeer licht zal kunnen verwarren. Maar is
die vrees niet overdreven? Heeft men vroe
ger wervelen en vervelen ooit verward of
is het ooirt moeilijk geweest in het zinsver
band te begrijpen, wat heit beduidde, wan
neer men zei: „Voor hij naar Indië ging.
was hij bleeker?" Of wel, kon men er niet
achter komen, wanneer iemand mededeel
de: „Ik heb een pink verloren", of hij een
lichaamsdeel, een schip of een jonge koe
had moeten missen?
Geen taal is wellicht zóó volmaakt, dat
kleine moeilijkheden van dezen aard geheel
kunnen vermeden worden.
Maar er is een „blijvend gedeelte", waar
over ik het na deze uitweiding wou hebben.
En daarmee zullen onder alle spellingsstelsels
schrijvers rekening moeten houden. Laten
daarom de slechte spellers niet meenen, dat
bij de invoering van dezelfde spelling voor
school en maatschappij alle moeilijkheden
uit den weg zijn.
Er zijn van die ingekankerde fouten, die
Verder ontmoeten we steeds een wijdsch
gebouw, alsof dit iets met wijd te maken
had. Het moet zijn weidsch en het woord
staat niet in verband met wijd, maar wel
met weitasch en het Duitsche Weidmann
(jager). Het heeft oorspronkelijk alleen
dienst gedaan om de groote pracht en praal
van jachtpartijen aan te duiden.
Daarmee staat wel niet in verband het
woord uitweiden, maar men maakt hierbij
een dergelijke fout. Men denkt weer aan
wijd, terwijl men aan weide behoorde te
denken, want uitweiden zegt men in let
terlijken zin van koeien, die over de sloot
springen en buiten den hun toegedachten
weidegrond loopen. Datzelfde doet nu een
redenaar of schrijver die buiten zijn onder-
Vandaag geld van de „repu
bliek" in circulatie
Koerswaarde t.o.v. Ned. gulden wordt
geheel niet genoemd.
In vervolg op ons bericht over de uitgifte
van republikeinsch geld in Ned.-Indië, kun
nen wij nog melden, dat bedoeld geld he
den in omloop zal worden gebracht.
De goud waarde van de (ongedekte) repu-
blikeinsche gulden is vastgesteld op 0.5
gram fijn goud, terwijl de koers hiervan op
t Komt best in orde", zei Soekarno in
1943 tegen den toenmaligen Japanschen
premier Tojo bij diens bezoek aan Java.
Met Tojo liep het eenigszins anders, doch,
als we Soekarno nog een tikje terwille
zijn, slaagt hij wel. 't Republikeinsche
geld is een nieuwe stap in die richting.
Java en Madoera bepaald is op 1 republ.
gulden 50 Japansche guldens. Buiten dit
gebied is de verhouding 1 100.
Uit Batavia wordt nog gemeld, dat Ned.
kringen tot nu toe geen commentaar heb
ben geleverd op de uitgifte van het nieuwe
geld. (Wel zeer merkwaardig is het feit,
dat over de koerswaarde t.o.v. den Ned.
guden niet gerept wordt; het „wettige" be
taalmiddel schijnt voor de rep. autoriteiten
nog steeds de Japansche gulden te zijn....
—Red.)
H.M. de Koningin reikte op de Ned. ambassade te Brussel een groot aantal onder
scheidingen uit. Een overzicht tijdens de plechtigheid.
geregeld in de bladen en tijdschriften terug-
keeren, meestal doordat de schrijvers zich
nooit rekenschap hebben gegeven van de
beteekenis der woorden.
Ik denk hier aan de uitdrukking in de
voetbalbladen: een wedstrijd aflasschen. Als
de schrijver een oogenblik nadacht over
het feit, dat men zegt bestellen en èfbestel-
len, zou hij moeten begrijpen, dat men ook
zegt gelasten en èfgelasten. En dat er dus
niets te lasschen valt bij een voetbalwed
strijd. Het is waar, dat de overeenkomst in
het verleden deelwoord gelast "en gelascht
verraderlijk is.
Dan hebben we het beruchte lidteeken,
dat men in zijn onderbewustzijn met lid :n
verband brengt, maar waarbij men behoor
de te denken aan likdoorn of aan lijk. Een
Kitteeken is namelijk niet een teeken in een
lid, maar in het lie, d.w.z. vleesch, een let
tergreep die ook nog voorkomt in lichaam.
Vandaar dan ook dat men vroeger schreef
likteeken, wat afsleet tot litteeken, zooals
potlepel tot pollepel en zakdoek in het
Haagsch tot zaddoek.
werp gaat en over de slooten van zijn wei
degrond springt. Dan zien we ook altijd
weer: bij iemand in 't gevlei trachten te
komen, alsof men moest beproeven door hem
gevleid te worden. Het moet zijn in 't ge
vlij komen, want vlijen beteekent zich neer
leggen en de uitdrukking beteekent niets
anders dan: zoo naast iemand gaan liggen
dat je hem niet hindert en bij uitbreiding:
daardoor bij hem in een goed blaadje komen.
Ook vinden we nog steeds beste luidj es,
alsof niet het woord was lui met tjes er
achter. Men zegt toch ook niet eidje, leidje
of uidje? In deze zelfde groep behooren
laatje, zootje en een brief van vier zijtjes.
Als we dan tenslotte nog wijzen op lei
draad naast leiboom (en niet leWboom) en
fitting, wat heel iets anders is dan een woord
afgeleid van vitten (aanmerkingen maken),
hebben we de algemeen voorkomende fou
ten in de bladen wel gehad.
In een volgend artikel hoop ik te wijzen
op spelfouten die we bij niet zoo goed op de
hoogte zijnde schrijvers aantreffen.
Den Haag.
Dr. F. C. DOMINICUS.
AMERIKA ZENDT DUIZENDEN I
PAKKETTEN
Het Wereld-Kerstfeest is een van de pun
ten op het programma, dat de World Educa
tion Service Council, opgericht in Amerika,
heeft samengesteld om de internationale
vriendschapsbanden aan te kweeken en al
dus internat, conflicten te vermijden.
De W.E.S.C. streeft er ojn. naar op alle
scholen een lesuiur, gewijd aan internationale
vriendschap in te voeren; het bevorderen van
correspondentie tusschen jongeren die op
demzelfdien dag geboren zijn; het op 8 Mei
(V.E. Day) in alle landen organiseeren van
vriendschapsbij eenikomst en en het uitwis
selen van ervaringen tusschen onderwijs
krachten.
Het Wereld-Kerstfeest wordt gewerd door
het uitwisselen van geschenken tusschen de
kinderen van verschillende landen. Amerika
zal daarom pakketten naar Nederlandsche
kinderen van 816 jaar zenden. Het aantal
paikketten zal vermoedelijk tusschen de 20.000
en 50.000 liggen en zoo worden verdeeld, dat
in elke provincie 2 gemeenten in de termen
vallen. In Zuid-Holland werden bij loting
aangewezen Maassluis en Dordt. In deze ge
meenten zullen werk -oomité 's worden ge
vormd, waarin zoowel neutrale als chr. on
derwijzersorganisaties vertegenwoordigd zijn,
alsook de padvinders e.a.
Als tegenprestatie zal de Ned. jeugd in de
gelegenheid gesteld worden kalenders met
„Toe Gortzak, kom zelf eens
bij ons kijken"
Ook „De Waarheid" uitgenoodigd
voor Indië.
De militairen van het 2e Bat. 7de Reg.
Inf. hebben een open brief gericht aan de
communisten Gortzak. Paul de Groot en de
„Waarheid", welke brief is opgenomen in
het te Semarang verschijnende dagblad
„Het Midden".
In dezen brief wordt de heer Gortzak
uitgenoodigd om naar Indië te komen, ten
einde zich persoonlijk op de hoogte te stel
len van den toestand aldaar en zich een
beeld te vormen van hetgeen de Ned. troe
pen tot dusverre hebben gepresteerd. Het
personeel van dit A'damsche bataljon is be
reid alle kosten volledig te betalen.
Deze uitnoodiging is gedaan in verband
met het feit, dat de heer Gortzak de nood
zakelijkheid van de uitzending der 7 Dec.-
divisie heeft bestreden.
DE NIWIN IS NIET VOOR INDIVIDUEELE
VERZENDINGEN
De N.I.W.I.N., Rijnstraat 10. Den Haag,
ontvangt gaarne Kerstpakketten, boeken,
sportartikelen, etc. om naar onze jongens in
Indië te sturen, doch kan niet voldoen aan
verzoeken, om pakjes naar bepaalde vrien
den oi kenni-naen te zenden.
28 fato's over verloren gegane cultuurmonu
menten met toelichting naar Amerika en
eventueel andere Engelsch sprekende lan
den te sturen. Aan radio-contact wordt even
eens gedacht en wel op 17 Dec. as.
DUITSCHLAND BETAALT TE WEINIG
VOOR ONZE PRODUCTEN
Op een te Deventer gehouden vergadering
van de Kamer van Koophandel voor Over-
ijsel, verklaarde mr Th. H. de Meester,
secretaris van de Kamer van Koophandel
voor Duitschland, dat de Engelsche en Ame-
rikaansche autoriteiten bij den invoer van
Ned. landbouwproducten in Duitschland
slechts naar de c&lorische waarde betalen,
tengevolge waarvan men hier voor de pro
ducten een te lagen prijs ontvangt. De be
rekening ervan geschiedt op prijsbasiS van
1936, zooals bv. ook bij de levering van
eieren. Wy kunnen echter kwaiyk anders
doen dan deze eieren afzetten tegen den
prys van 1946.
Matth. 13 52. En Hy (Jezus) zei-
de tot hem: Daarom, een iegelijk
schriftgeleerde, in het Koninkrijk
der hemelen onderwezen, is gehjk
een heer des huizes, die uit zynen
schat nieuwe en oude dingen voort
brengt.
Jaren geleden verscheen in ons land een
tijdschrift, dat den naam droeg van „Oud en
Nieuw". Allerlei verhalen uit ouden en nieu
wen tyd werden daarin ten beste gegieven.
Voor een Christeiyk tydschrift scheen de
naam ook goed gekozen: als Christenen stoe
len wy immers op ouden wortel, maar de
boom schiet telkens nieuwe loten uit, en de
oude stam draagt elke lente jeugdig groen.
Des te meer is merkwaardig de spreuk
van onzen Heer, waar geen sprake is van
„oud en nieuw", maar van „nieuw en oud",
't Nieuwe staat voorop. Het Evangelie van
Jezus Christus bracht in deze wereld een
„nieuwe lente en een nieuw geluid" en wie
daarin wordt onderwezen vindt een wonder-
Jyk grooten rijkdom van nieuwe dingen,
nieuwe gedachten, nieuwe beslissingen en
nieuwe mogelijkheden.
Wie door Gods genade discipel werd van
Jezus Christus, kan in een verouderde, ver
flenste en herfstachtig geworden wereld nieu
we waarheid indragen: de waarheid in een
nieuw kleed, toegepast op de nieuwe om
standigheden, waarin iedere „nieuwe" tijd
ons brengt. Want de tqden worden oud, en
door nieuwe telkens vervangen: in de 12de
eeuw sprak men van „onze nieuwe tyd",
idem in de 16e eeuw, en nu nog weer. Op
gaan, blinken en verzinken is het lot van
volkeren, maar ook van beschavingen en
wereldbeschouwingen. Maar het Evangelie
heeft voor elke nieuwe generatie ook een
nieuwen klank en een nieuwe beteekenis.
In een oud, afgelegen dorp woonde iemand,
een rijke eenzame vrouw, die massa's por-
celein van haar voorouders geërfd had. Wie
by haar op bezoek kwam, mocht even de
pronkkamer binnen gaan, en zag daar als
het ware een heed museutn van prachtig oud
porcelein. Het werd nooit gebruikt: 't was
een genot om er even naar te kyken, en dan
ging de deur weer dicht! Zóo is de Bijbel,
zóo is het Evangelie niet. Het brengt ons in
aanraking met eerbiedwaardige oude, maar
vooral met aantrekkelijke nieuwe
waarheden en geestelijke krachten, 't Is in
de hoogste mate actueel, 't Spreekt ons al
lereerst van het nieuwe: een Nieuw Testa
ment, een nieuw verbond der genade en der
verzoening door het kruis van Golgotha, een
nieuwe geboorte, een nieuwe schepping, een
nieuw hart en een nieuw Jeruzalem in de
toekomst.
Conservatief? Best, maar dan toch niet in
den zin van dit eerzame en eenzame vrouw
met haar oud porcelein, waar men niets aan
had dan de vergunning, er naar te mogen
kyken! Gods waarheid is voorwaar geen
mummie. Het Evangelie is een kracht Gods
tot zaligheid voor een ieder, die gelooft. En
gegrond in het oude en beproefde, dat duur
zamer is dan de bergen en onwrikbaarder
dan de grond waarop wy staan, ontvingen
wy als discipelen van Jezus Christus ook
voor dezen tijd de roeping, vooruitstrevend
te zy'nmaar wel te weten, in de richting
van het komende koninkrijk der hemelen.
Wie gelooft, gaat het nieuwe tegemoet. „Want
ziet. Ik schep nieuwe hemelen en een nieuwe
aarde en de vorige dingen zullen niet meer
gedacht worden, en zullen in het hart niet
opkomen." (Jes. 65:17).
Leiden. J. R.
NIEUWE POSTZEGELS VAN 1, 2 EN 4 CT.
Nieuwe postzegels zyn, naar een ontwerp
van J. van Krimpen vervaardigd in de
waarden 1 c (rood), 2 c (blauw) en 4 c
(groen). Vanaf 1 November zullen tevens
adreswyzigingsformulieren verkrijgbaar zyn
aan de pos tinrichtingenDeze zullen een
afdruk dragen van het nieuwe type fran
keerzegel van 2 o*nt.
AGRARISCHE EXPORT BEVREDIGT
NOG NIET
De export van land- en tuinbouwproduc
ten is over het algemeen nog niet bevredi
gend. Hiertoy moet echter niet uit het oog
worden verloren, dat het aanbod van vele
producten pas in het najaar plaats vindt,
zoodat de balans over geheel 1946 wel on
geveer in evenwicht zal zyn met de raming.
Kwaliteitsproducten vinden nog steeds een
goede afname, terwijl ook voor verschil
lende by producten animo is.
EEN ANTWOORD AAN DEN
EX-DIRECTEUR
(Van onzen Farfementsredacteur)
Men zal zich mogelijk herinneren, dat we
in October 1945 wat zout strooiden op den
zjg. Regeeringsvoorlichtingsdienst en we
vertelden, dat deze met een begrooting van
2 millioen was begonnen. Dat was aan den
zuinigen kant. We hadden toen reeds van
betrouwbare zijde een belangrijk hooger
cyfer gehoord, dat korten tyd later met
„oogen en oor en" en allerlei campagnes
tusschen de 3 en 4 millioen zweefde. Dat
we een passend waarschuwend woord aan
deze mededieeMngen vastknoopten, ligt voor
de hand. Het was journalistieke plicht.
„Lijkt naar ndets", schreef ons de toen
malige directeur van den R.V.D. en voor de
radio sprak hij over „listigaards", die zoo
maar een fantastisch cijfer van 2 millioen
durfden noemen, al ontkende hy niet, dat
de zaak vrij veel geld zou kosten. We heb
ben desondanks ons cijfer gehandhaafd; er
was geen aanleiding tot twijfel.
Op 31 Januari 1946 is toen in de Tweede
Kamer een débat over den R.VD. gehou
den, dat gevolgd werd door de instelling
van oen Staatscommissie. Inmiddels was de
dienst, overeenkomstig onze verwachtingen
dat hy voor elndeLooze uitbreiding vatbaar
was. uitgegroeid tot een kostbaar apparaat,
dat meer dan 5 millioen verslond. De
Regeering-Schermjerhorn schrok van deze
cijfers, ruimde den politieken Regeerlngs-
oommissaris by den dienst op en trachtte
ook op andiere wijze te bezuinigen. De
directeur, de man van de negatie voor de
radio, verdween naar Indië.
En thans is het eenstemmig rapport der
zeer gevarieerd samengestelds oommissie
van onderzoek verschenen.
Wat is daaruit gebleken?
Dat, nu men de kosten voor voorlichting
uit alle begrootingen is gaan „lospallen",
deze voor allerlei voorlichtangsdJoeleinden
niet twee, maar niet minder dan negen mil
lioen gulden bedragen.
Commentaar is verder niet noodig.
Een deal van deze uitgaven zal uit den
aard der zaak niet kunnen worden gemist.
Maar gebleken is nu wel aan welke zyde
de fantasie en de listigheid zat.
In ieder geval niet by de dagbladpers, die
als goed orgaan van ean gezonde democratie
haar taak trachtte te vervullen en zich door
den R.VJD. den mond niet liet snoeren.
Aan deze geldsmijterij zal althans paal en
perk worden gesteld.
Vlissingens haven weer geschikt
voor 10.000 ton-schepen
Binnenkort ook het bunkerbedrijf
weer op gang?
Van de Vlissingsche havens was er na de
bezetting niet veel meer over. Kademuren
waren opgeblazen, kantoorgebouwen en
tank-installaties werden zwaar beschadigd,
evenals de sluizen en op den bodem lagen
79 wrakken.
Doch thans Is men reeds zoover met het
herstel, dat een schip van 10.000 ton de
haven kan binnenkomen. In totaal liepen dit
jaar al weer 170 schepen de havenbinnen.
Men verwacht, dat ook het bunkerbedryf.
hetgeen vóór den oorlog floreerde, binnen
kort weer ter hand kan worden genomen.
