joodsche woorden
Botwnnik en Euwe loopen steeds verder u't
Ham He* N.V.V. een onjtrs^e houding aan?
NBUWE LEID S CHE COURANT
WOENSDAG 28 AUGUSTUS 1946
in het algemeene
spraakgebruik
i.
Er zijn tal van woorden die eenigszins ge
dachteloos gebruikt worden. Men voelt
meestal wel, dat ze feitelijk niet tot de Ne-
derlandsche taal behooren, maar geeft er
rich verder geen rekenschap van, waar ze
vandaan kunnen gekomen zijn. Het spreekt
vanzelf dat, voor zoover deze woorden over
genomen werden uit h.et Joodsch, men ze
vooral zal aantreffen in centra, waar een
hoog percentage bewoners van Israëlietischen
oorsprong woont, bv. in Amsterdam. Maar
door handel en verkeer blijv.en deze woorden
niet in denzelfden kring. Ze deinen op de
golven van het leven mee en zoo zijn er tal
van uitdrukkingen en zegswijzen overgegaan
in de taal, die vrijwel overal 'binnen onze
grenzen wordt verstaan en gebruikt, zij het
dan ook dat we niet altijd te doen hebben
met „salonfahige" woorden.
Het merkwaardige is, dat sommige er van
zoo zijn ingeburgerd, dat we ze niet meer
als vreemdelingen beschouwen. Dit aantal
is echter in de minderheid, meen ik.
Laten we er eenige van beschouwen. Het
woord sjofel, dat sommigen hardnekkig
met een v blijven uitspreken, is een He-
breeuwsche afstammeling van shopheil, een
woord dat nederig, laag of slecht beteekent.
Een zeer gangbare uitdrukking tegenwoordig
luidt: Het is een sof. Maar weinig niet-
Joden zullen daarbij denken aan sauph, dat
einde beteekent. Zelfs z w ij n t j e of zwijn
voor een fiets; dat vooral gebruikt wordt in
zwijntjesjager (fietsendief) is van dezelfde
afkomst. Sjewijn is de aanhef van het vers,
waarmee de ceremonie van het terugbren
gen der Wetsrol besloten wordt. Het woord
beteekent: voer ons. Na dit vers worden de
deuren gesloten en het voorwerp is aan het
oog onttrokken. Wellicht staat hiermee de
tegenwoordige zin van (doen) verdwijnen
ook in verband.
Dalles is een zeer bekend woord voor
armoede en het is afgeleid van h.et He
breeuwschee dalut. Een dallesdekker is een
groote mantel of jas om het schamele
costuum mee te bedekken.
Kapoeres lijkt mij ouder in 't Neder-
lar.dsche spraakgebruik dan vele andere van
zijn soortgenooten. Het is een verbastering
van kap or oh (ondergang, verval, stuk,
dood).
Lef en lef hebben is heel wat mo
derner. Het dankt zijn ontstaan aan het
woord leib (moed).
In Amsterdam gebruikt men ook nog lef
goosen (of gooser), dat een ondern.emend
koopman zonder kapitaal aanduidt Wellicht
is dit woord trouwens ook al in andere plaat
sen in gebruik.
Cabaretzangers hebben heel wat van dit
soort woorden in hun verzen gebezigd om de
plaatselijke kleur aan te geven, zoodat tof
drukte en is dus letterlijk overgenomen,
(van het Hebr. taub goed) thans door zoo
goed als iedereen wordt verstaan.
Officieele bonnenlij st voor
de komende 14 dagen
Voor de periode van 1 t/m 14 Sept. 1946
BONKAARTEN KA, KB, KC 610.
541 t/m 545... 800 gram brood.
546 brood 400 gram brood.
549 boter enz. 125 gram boter.
550 boter enz. 375 gram marg. of 300 gr.
vet.
560 suiker 750 gram suiker, boterham
strooisel, of:
1500 gram jam, stroop enz.
551 200 gram kaas.
552 250 gram waschpoeder
B 13 res. 1600 gram brood.
C 13 res. 800 gram brood.
B 14 res. 100 gram kaas.
BONKAARTEN LA. LB, LC 610.
513 vleesch 100 gram vleesch.
514 vleesch 400 gram vleesch.
A 01 melk 2 liter melk.
B 01, C01 3»/2 liter melk.
BONKAARTEN KD, KE 610.
041, 042 brood 800 gram brood.
049 boter enz. 250 gram boter.
050 boter enz 125 gram marg. of 100 gr.
vel-
060 suiker, 061 250 gr. suiker, boterham-
alg., 062 alg. strooisel, of:
500 gr. jam, stroop enz.
051 100 gram kaas.
052 250 gram waschpoeder
D 13 res. 800 gram brood.
E 13 res. 250 gr. rijst, kindermeel ot
kinderbiscuit.
BONKAARTEN LD, LE 610.
013, 014 100 gram vleesch.
D 01, E 01 6 liter melk.
TABAKSARTIKELEN ENZ.
T 45 2 rants, tabaksartikelen.
V 45 200 gr. chocolade en/of sui
kerwerken.
X 45 2 rants, tabaksartikelen.
Voor de week van 8 t/m 14 September
zullen nog bonnen worden aangewezen
voor: aardappelen, melk, koffie, zuidvruch
ten, bloem, tabak en versnaperingen,
(deze laatste alleen voor de gemengde
kaart).
Bovengenoemde bonnen kunnen met het
oog op den feestdag op 31 Aug. as. reeds
Donderdag 29 Aug. a.s. worden gebruikt,
met uitzondering van de bonnen voor
vleesch en melk, waarop eerst m. i. v. 2
Sept. mag worden gekocht.
Bij deelneming aan maaltijden van de
centrale keuken moeten aldaar de bonnen
513 en 013 voor vleesch worden ingeleverd
NED. MILITAIREN VOOR MOORDENAARS
GESCHOLDEN.
Het Tweede Kamerlid Stapelkamp heeft
aan de ministers van Overzeesche Gebieds
deel en en van Justitie gevraagd naar de te
treffen of reeds getroffen maatregelen tegen
die personen, die eenige weken geleden bij.
aankomst van gewonde Ned. militairen uit
Indië in de A'damsche haven hebben geroe
pen: „moordenaars".
Ierland heeft om het lidmaatschap van
de Voedsel- en Landbouworganisatie der V.N
verzocht.
Kapsoones maken is weer minder
gebruikelijk. Het woord beteekent eenvoudig
Als van iets geen sprake is, als men zeg
gen wil: d'r komt niets van, dan hoort men
dit in den volksmond soms zoo: lauw
1 o e n e. Inderdaad hebben we hier weer een
zuiver Hebr. zegswijze, want lau lonu betee
kent: niet aan ons, dat zijn onze zaken niet
en bij uitbreiding van begrip: onverrichter -
zake.
Mazzel en mazzematten voor za
ken is al lang in gebruik. Het Hebr. mazol
beteekent: winst, geluk of voorspoed. Hierin
zit de oorspronkelijke beteekenis van ge
sternte of invloed van het gesternte nog dui
delijk.
Mesjogge voor gek treft men bij
schrijvers als Querido vaak aan. Ook hier is
weer een maar zeer geringe verbastering
van het Hébr. woord voor krankzinnig.
M a z o m m e voor geld is ook al vrij ge
bruikelijk. Hier hebben we te doen met
mezumon: gereed of contant geld, vermogen.
Mokum of groot Mokum is Amster
dam, maar wie geeft zich rekenschap wat het
woord eigenlijk beteekent? Toch is het een
voudig genoeg: in het Hebr. beduidt het
stad. Mokum ollef is een andere naam voor
de hoofdstad en beteekent: de stad, wier
naam met de letter aleph begint, d.w.z. Am
sterdam. Zoo spreekt men eveneens van
Mokum reish, dat is de stad die met de let
ter reish (r) begint, Rotterdam. Voor de
Hebr. namen der letters vergelijke men
Psalm 119, waar ze als aanduiding der onder-
deelen dienen.
's-Gravenhage.
Dr. F. C. DOMINICUS
Lord Killearn blijft tot
morgen in Batavia
Morgen ontmoet lord Killearn Sjahrir
Hedenmorgen heeft Lord Killearn een
tweede ontmoeting gehad met dr Van Mook,
Later werd hij ontvangen door den Amer
consul-generaal, den heer Foots.
Hadji Agoes Salim, dlje gisteren een be
zoek heeft gebracht aan Lord Killearn, werd
vergezeld door den rep. „minister van Pro
paganda", Mohammad Natsir. Aneta heeft
vernomen, dat Lord Killearn hun een bood
schap voor Sjahrir heeft medegegeven,
waarin o.a. wordt gezegd, dat Lord Killearn
het op prijs zou stellen een spoedige ont
moeting met Sjahrïir te hebben. De republi
keinen trachten op dit oogenblik Sjahrir in
Djokjakarta te bereiken, om hem te ver
zoeken onmiddellijk naar Batavia terug te
keeren. Lord Killearn, die Donderdag a.s.
weer zal vertrekken, gaf den republikeinen
te kennen, dat hij de volgende week voor
het houden van besprekingen met Sjahrir
opnieuw naar Batavia zal komen, indien
deze niet voor Donderdag a.s. zou kunnen
terugkeeren.
Volgens het rep. persbureau Antara heeft
Sjahrir aan zijn corr. verklaard, dat er nog
geen aanwijzingen bestaan voor een hervat
ting van de besprekingen met de Nederlan
ders. Volgens hem beginnen de groote mo
gendheden zielf er van bewust te worden,
dat, indien de Indonesische kwestie niet
wordt opgelost, een oorlog op groote schaal
zou kunnen uitbreken. Soekarno zal zijn
vacantie an Oost-Java nog met een week
verlengen en waarschijnlijk zal Sjahrir hem
daar ontmoeten. O.a. om nog eenige pun
ten over de kabinetsformat'ije met hem te
bespreken.
Nader wordt gemeld: Lord Killearn zal
morgen voor een ontmoeting met Sjahrir
naar Djokjakarta vliegen.
Beiden wonnen gisteren een
partij
OOnze schaakmedewerker, de heer H. H.
J. Slaverkoorde, telefoneerde ons vanmorgen
uit Groningen:
De elfde ronde heeft den beiden Leider,
Botwinnik en Euwe een groot succes ge
bracht. Zij wonnen niet alleen hun partij,
doch hun concurrenten verspeelden allen
een heel of een half punt, zoodat zij hier
door hun voorsprong vergrootten. Het meest
trok wel de partij tus-
schen Euwe en Denker
de aandacht. Het was
een Nimzo-Indische ver
dediging met een va
riant, die als ongunstig
voor zwart bekend staat.
Het stemde echter
eenigszins tot verbazing,
dat Denker hier niet al
leen grif op in ging,
doch bovendien een
groot aantal zetten vrij
wel a tempo speelde.
Denker moest kennelijk
een verbetering hebben
gevonden. In het ver- BOLESLAVSKY
loop van den strijd leek
het ier sterk op, dat dit het geval was. Euwe
dacht telkens zeer lang na en moest tenslotte
nog 11 zetten in 20 minuten doen. Op den
29sten zet weigerde Euwe een remise-aanbod
en ging daarna sterk op winst spelen. DenT
ker kon op een gegeven moment remise hou
den door eeuwig schaak te geven, doch hij
versmaadde deze mogelijkheid, omdat hij
meende, dat hij beter stond. Er ontstond nu
een zeer scherp spel, waarbij beider kansen
aan een zijden draadje hingen. Tenslotte
bleek toch, dat Euwe goed had gezien en dat
Denker in een verloren positie was geraakt.
De partij werd weliswaar onderbroken, doch
zonder verder spelen door den Amerikaan
opgegeven. De partij Stoltz-Botwinnik was
een Fransche partij met moeilijk spel voor
beiden, dat geruimen tijd slechts langzaam
vorderde. Tenslotte kwam Stoltz steeds meer
in die verdrukking. Na 37 zetten moest hij
opgeven. Een bijzonder levendige partij was
die tusschen Yanovsky en Szabo. Eveneens
Spaansch met interessante verwikkelingen,
die aanvankelijk in 't voordeel van Yanovsky
verliepen. Szabo liet zich hierdoor in het
minst niet ontmoedigen en wist langzaam
maar zeker de kansen te doen keeren. Na 39
zetten kon hij de partij als gewonnen notee-
ren. In de eerste zitting kwamen voorts vier
partijen tot remise, nl. O'KellyVidmar,
BernsteinBoleslavsky, KotovLundin en
TartakowerSmyslov. Christoffel verloor van
Guimard. De partijen KottnauerNajdorff
en FlohrSteiner werden afgebroken en
worden Zaterdagmorgen voortgezet.
De stand is na de lie onde: 1. Botwinnik
10 p.; 2. Euwe 8% p.; 3. Smyslov 7y2 PG 4.
Denker 7 p.; 5 en 6. Tartakower en Szabo
61/& P-: 7 en 8. Flohr en Najdorff 6 p. -+- 1
afg.; 9. Stoltz 6 p.; 10. Boleslavsky 5p.;
11. Kottnauer 5 p. 1 afg.; 12 en 13. Kotov
en Lundin 5 p.; 14. 15. 16. Yanovsky. Christof
fel en Bernstein 4 p.; 17. Guimard 3i/2 p.; 18.
Vidmar 3 p.; 19. Steiner 2V2 p. 1 afg.; 20.
O'Kelly 2% p.
Vandaag worden de volgende partijen ge
speeld: Vidmar-Guimard; Najdorff-Christof
fel, Szabo-Kottnauer, Lundin-Nanovsky,
Smyslov-Kotov, Steiner-Tartakower, Botwin-
nik-Flohr, Denker-Staolz, Baleslavsky-Euwe,
O'Kelly-Bernstein.
Bunt leidt met 2% uit 3 in het nationaal
tournooi.
DE OORLOG IN CHINA.
Bij den strijd in China behaalden regee-
ringstroepen en communisten wisselende suc
cessen. De communisten veroverden twee
steden aan den Noordelijken oever van de
Jangtse en hakten daarbij 5000 man der re-
geeringstroepen in de pan, terwijl zij in de
andere sectoren het loodje moesten leggen.
VONNISSEN TE NEURENBERG
OP 23 SEPTEMBER.
Het internationale gerechtshof te Neuren
berg zal, naar alle waarschijnlijkheid, op 23
September a.s. uitspraak doen. Zaterdag
wordt de zittihg voor drie weken geschorst.
De rechters zullen in dien tijd het vonnis
opstellen. Zaterdag zal het Hof de laatste
korte redevoeringen van de Na2i-leiders aan-
hooren. Gisteren ging het Hof zijn 213den
zittingsdag in. Er zijn 394 zittingen gehouden.
Kerft en School
Ned. Herv. Kerk
Aangenomen: naar Zevenaar H. B.
Spijkerboer te Woudsend.
Bedankt: voor Putten J. v. d. Velden
te Hilversum.
Geref. Kerken
Beroepen: te Dmteloord D. A. Vogel te
Ouderkerk a.d. IJ.; te Lemmer J. Visscher te
Spijk (Gr.).
Bedankt: voor Borger L. W. Muns te
De Hey-Tuindorp; voor Oosterbeek Jac. An-
d-rée te Delfzijl; voor Schoonrewoerd H. v.
Heyst te Nieuw-Lekkerland; voor Vollen-
hove-Stad M. Norg te Suameer; voor Wrl-
sum (O.) C. Jansen te Hindeloopen.
Geref. Kerken Art. 31 K.O.
Beroepen: te Delfzijl C. G. Bos te Uit-
huizermeeden
Chr. Geref. Kerk
Tweetal: te Midwolda (Old.) J. v. Dij
ken te Aalten en J. Tijmes te Nunspeet.
Vrije Evang. Gemeenten
Bedankt: voor Groningen C. Zijlstra te
Enschede.
Evang. Luth. Gemeente
Aangenomen: naar Dordrecht G. J.
Lindijer te Harlingen.
Moderamen der Geref. Synode
vastgesteld
Voorzitter is ds H. A. Munnik te Zwolle.
Op de gisteren te Zwolle voortgezette Gen.
Synode der Geref. Kerken werd tot voor
zitter gekozen ds H. A. Munnik te Zwolle,
nadat tusschen hem en ds S. G. de Graaf
(Amsterdam) een herstemming had plaats
gehad Bij deze herstemming verkreeg ds
Munnik 29 en ds De Graaf 22 stemmen. Tot
assessor werd gekozen ds S. G. de Graaf,
bij eerste stemming mét 37 van de 51 stem
men. Tot eersten scriba werd gekozen ds C.
van der Woude, uit Leeuwarden, bij eerste
stemming met 44 van de 51 stemmen. Tot
tweeden scriba werd na twee vrije stemmin
gen -en een herstemming gekozen dr L. van
der Zanden, uit Groningen, met 33 van de
51 stemmen, terwijl 14 stemmen waren uit
gebracht op ds W. E. Gerritsma te Aalten en
4 stemmen op dr L. Braamsma te Stads-
Nadat het moderamen had zitting geno
men. werd besloten een zestal commissies in
te stellen. Als voorzitters dier commissies
werden aangewezen ds W. L. Ie Cointre, te
Bergen op Zoom, ds W. E. Gerritsma, te Aal
ten. dr D. J. de Groot, te Woudsend, ds J.
H. Kroeze, te Dokkum, ds A. D. R. Polman,
te Alkmaar en ds H. A. Wiersinga te Leiden.
In de middagvergadering heeft de Synode
samengesteld de zes commissies en de ver
deeling der agendapunten over die commis
sies. Hiermee is de Synode uiteengegaan tot
hedenmorgen, om den commissies gelegenheid
te geven, met hun arbeid te beginnen.
PERSONALIA.
In den ouderdom van 83 jaar is te
Schiedam overleden ds P. Bokma, em. pred.
van de Ned. Herv. Kerk.
EXAMENS M.O. TEEKENEN.
's-GRAVENHAGE, 27 Aug. Geslaagd voor
de acte Mc: J. van den Berg, Haarlem, A.
Ch. H. Slot Jr, Schiedam en W. J. Visbach,
's-Gravenhage.
ZWARTE RESTAURANTS IN HAMBURG
GESLOTEN.
De Britsche autoriteiten hebben in Ham
burg 15 restaurants wegens zwarten han
del gesloten.
De verbinding Fnankrijk-Italië via
Modamo, woTdt 1 September hersteld.
Bij de verdeeling van Amerik.
goederen
Er heerscht eenige ongerustheid in de
Katholieke Vakbeweging, in verband met de
volgende kwestie. De Amerikaansche vak
beweging heeft tijdens den oorlog goederen
verzameld en ter beschikking gesteld aan alle
georganiseerde arbeiders in de getroffen
Europeesche landen, o.a. Nederland. Voor wat
dit laatste land betreft is via den heer Olden-
broek, die zich tijdens den oorlog in Londen
bevond, een commissie gevormd van drie per
sonen, uitsluitend bestaand uit vertegenwoor
digers van het N.V.V. Brieven uit Amerika,
die na de bevrijding gericht waren aan de
R.K. Vakbeweging in Nederland, en over deze
uitdeeling van goederen gingen, hebben haar
nooit bereikt, zoodat de R.K. Vakbeweging van
niets wist.
Van Amerikaansche zijde was aan het N.V.V.
verzocht contact op te nemen met de R.K. en
Christ. Vakbonden, maar dit is niet gebeurd.
De verzamelde goederen kwamen uitsluitend
bij het N.V.V. terecht, die ze onder haar leden
verdeelde.
Toen een der verbondsbestuurders van het
R.K. Werkliedenverbond door Amerika reisde,
werd hem nadrukkelijk verzekerd, dat alle
vakcentrales in de goederenzendingen hadden
moeten deel en.
Hij kreeg toen afschriften van de brieven,
Mijnheer Pimpelmans saat paardje rijden
Nadruk verboden
door
G TH ROTMAN
die het R.K. Werkliedenverbond nooit bereikt
hebben. De zaak is bij de betrokken Londen-
sche commissie, bij het N.V.V. en bij de
Amerikaansche vakbeweging aanhangig ge
maakt, aldus lezen we in „De Tijd".
De Amerikanen zullen van 330 Septem
ber overgaan tot den verkoop van hun sur-
plusvoorraden, opgeslagen in legerdepöts to
België, die een waarde hebben van 450.000.000
dollar. De voorraden bevatten o.m. bouwma
teriaal, kachels, ovens, verlichtings- en ver
warmingsinstallaties, radio- en chirurgisch
materiaal. Kooplustigen dienen zich voor ge
detailleerde inlichtingen te melden aan de
bureaux te Brussel en Parijs. De betaling
vindt in dollars, tegen bestaande dollarcre-
dieten plaats.
5. Op zijn erf langs de weg zat ooer KLnoi-
leboom, tegen 'n pereboom geleund, de
„Knuppelhoekse Weekbode" te lezen. Hij had
het daar zo druk mee, dat hij niet eens op
mijnheer Pimpelmans lette, die zegevierend
met zijn schimmel voorbijtrok.
6. Hij zou er echter gauw genoeg erg in
krijgen, want opeens schrok „Bleke Bet" van
een auto, die van de andere kant aankwam
en Vripte met één sprong over de heg. De
fiets zwaaide door de lucht en mijnheer Pim
pelmans kwam met een plof in de pereboom
terecht, waaruit op staande voet een peren
regen neerdaalde.
Meer schot achter Parijs
(Vervolg van Pag. 1)
Australië wil weten.
De Commiesis voor Italië behandelde de
voorgestelde wijziging van de grens met
Frankrijk. Australië wilde deze niet goedkeu
ren zonder voldoende op de hoogte te zijn en
stelde een commissie van onderzoek voor.
Volgens de Sowj et-Unie zou dat dubbel werk
zijn en had Marx gezegd, dat onwetendheid
geen excuus is. Na over en weer gepraat
werd besloten, dat een commissie van onder
zoek slechts zou worden opgericht bij ge
bleken noodzaak.
In de militaire commissie kwam Amerika
terug op het eergisteren genomen besluit
om amendementen van de zijde der gewe
zen vijanden slechts in overweging te nemen,
indien zij worden ingediend door één der
commissieleden.
Het wenschte, dat er in dat geval over ge
stemd zou kunnen worden, doch dat bespre
king te allen tijde mogelijk zou zijn. Na een
lange discussie, waarin wederzijdsche verwij
ten evenmin uitbleven, stelde Canada verda
ging voor en opdracht aan de Groote Drie
om de zaak te overleggen. Men werd het
slechts eens overde verdaging.
De economische commissie voor den Bal
kan besprak de kwestie der herstelbetalin
gen. Tsjecho-Slowakije verwierp de door
Australië voorgestelde herstelbetalingscom
missie als een vorm van economische dicta
tuur. Ook verwierp 't het Australische voor
stel van betalingen in ponden, dollars en an
dere valuta's.
Het Tsjechische voorstel Roemenië als
bondgenoot te erkennen, werd verworpen.
De Tsjecho-Slowaaksche gedelegeerde
oefende scherpe critiek op Hongarije en zei,
dat daar meer dan genoeg voedsel is, maar
dat de zwarte handel gestimuleerd wordt
door slechte distributie. De inflatie zou op
zettelijk in de hand gewerkt zijn om mede
lijden op te wekken en het vredesverdrag
minder zwaar te maken.
