Jhvuurc jCeiïlsrljr GTouraitf
Toestand in Nederi.-lndië werd verknoeid
IN JAAR LATER
IDist TJ
VRIJDAG 3 MEI 1916
Je Serie, le Jaargang vanaf 7 Mei 1945, No. 304
Abonnementsprijzen
1.10 per maand
0.26 per week
3.25 per kwartaal
(bij betaling p. kwit.
verh. m. adm.kosten)
Adivertentiën t 0.15
per m.m
Bij contract belang
rijke korting
Postrekening 5 8 9 3 6
Bureaux Redactie en
Administratie
HOOGEWOERD 103
Telefoon 22710
Christelijk-N ationaal Dagblad
Leiden en Omstreken
„«Stdttiuastiri) is
myn btrl in teg
jbcHeufii
lenspoet"
„Waarom regeeren de Brit
ten?" vraagt commissie-
Van Poll
De parlementaire commissie-Van Poll, welke
naar Ned.-Indië is geweest om zich daar op de
hoogte te stellen van den toestand, heeft thans
haar verslag uitgebracht. Wij ontleenen hier
aan de volgende bijzonderheden:
Reeds voordat de Japansche capitulatie een
feit was geworden, was men in Indië algemeen
van oordeel, dat na den vrede een belangrijke
mate van zelfstandigheid aan Indië zou moe
ten worden toegekend. Zonder dat men de
rede van H.M. Koningin Wilhelmina van 7 Dec.
'42 kende, was men tot overeenstemming ge
komen t.a.v. staatkundige hervormingsplannen,
welke geheel liggen in de richting van be
doelde rede
Indien men onmiddellijk na de Japansche
capitulatie gekomen was tot uitvoering der
plannen, welke gedurende hun interneering
ontworpen waren door hooggeplaatste ambte
naren (in het Baros-kamp te Tjimahl
Red.) en het bestuur zou zijn overgenomen
door den daarvoor, bij ontstentenis van den
gouv.-gen., krachtens de Indische Staatsrege
ling aangewezen geinterneerden vice-voorzit-
ter van den Raad van Indië, mr. H. J. Spit, en
indien voorts de overige geinterneerde be-
stuurs-ambtenaren, die blijkens een genees
kundige controle daartoe in staat konden wor
den geacht, onmiddellijk naar hun standplaat
sen waren teruggekeerd, zou alles wat zich
thans heeft afgespeeld, vermeden kunnen zijn.
Dit heeft niet zoo mogen zijn en op lasl
van den geallieerden opperbevelhebber van
Zuid-Oost Azië, Louis Mountbatten, echter met
instemming van de Ned.-„Brisbane Regeering"
moesten zelfs alle ex-geinterneerden, die op
eigen initiatief de Japansche kampen hadden
verlaten, weer in hun „verblijfplaatsen" terug-
keeren. Ook de heer Spit en voorts achttien
vooraanstaande bestuursambtenaren, die naar
Batavia waren gegaan om daar de meest be-
N
Zaterdagmorgen elf uur:
één minuut stilte
De minuut stilte, Zaterdagmorgen om elf
uur, treedt in wanneer wordt
gehoord, die op zes verschillende plaatsen
in de stad gegeven zal worden. Het einde
der minuut stilte wordt op dezelfde wijze
aangekondigd.
Tot directeuren van de Kon. Ned. Hoog
ovens te Velsen zijn benoemd prof. dr J. F.
ten Doesschate en P. R. Bentz v. d. Berg.
langrijke posten te bezetten, keerden naar hun
kampen terug.
Wat het gemis aan vrije openbare critiek be
treft, deelt de commissie mede, dat er practisch
geen enkele openbare controle op de open
bare zaak is (officieel gebeurt dit door den
Britschen Voorlichtingsdienst te Batavia, doch
in werkelijkheid gebeurt er niets Red.)
waardoor de critiek in besloten kring welig
bloeit en des te minder controleerbaar is.
Daartegenover staat, dat er een vrij uitge
breide pers is van de „republiek Indonesia"
(hierop komen wij in een artikel nader terug
Red.) gedrukt op persen en met materiaal
van door Inheemschen bezette Nederland
se h e drukkerijen, welke niet door hun
rechtmatige eigenaars door de Britten mogen
worden opgeëischt, in verband metprovo
catie.
(Zie vervolg pag 3, kolom 4)
Prinses Juliana Zondag voor
de radio
Zondag a.s. spreekt H.K.H. Prinses Juliana
tot het Nederlandsche volk over beide Hilver-
sumsche zenders. De uitzending vindt plaats in
het nationaal programma en wel van 13 tot
13.15 uur.
HOE BESTAAT HET
Een Haagsch blad bracht gisteravond het
bericht, dat de bekende tooneelspeler
Buziau, zeer ernstig ziek is en reeds was
bediend. Bij informatie te zijnen huize
te Rijswijk naar zijn toestand, deelde
mevr. Buziau ons mede, dat haar man
opvisite was. Hij was wel ziek ge
veest, doch niet ernstig en thans weer
herstellend. Om een bekend slagwoord
van Buziau te gebruiken: „Hoe bestaat
iet!"
V
HOW DO YOU DO? HOW ARE YOU?" Zóó begon het
Sam Swaap ten huize van mevr. Viotta
in Montreux (Zwitserland) direct na zijn
bevrijding uit Theresiënstadt. Aan de
wand een schilderij van mr Henri Viotta,
de eerste dirigent van het Res. Orkest.
(Zie artikel Pag. 3).
Geen lied zoo blij, geen klank zoo schoon
Vertolkt voor ons den juisten toon;
Geen feestgedicht, geen jubelzang
Die weergeeft hoe, na vijf jaar dwang,
w' Onszelf hervonden, frank en vrij,
Dien onvergeeflijk vijfden Mei1
Maar vóór het feest gedenken wij
De lange, lange doodenrij;
Hen, die met nooit vergeten moed
Het offer brachten van him bloed;
En toch, him doel bereikten zij
Dien onvergeeflijk vijfden Mei!
Werp uit dan 't leed, vergeet de smart
Die ons gefolterd heeft het hart;
De nood was hoog, de moed verteerd,
Maar God bewees dat Hij regeert;
Hij bracht de redding ons nabij
Dien onvergeeflijk vijfden MeH
Hoe diep ontroerd, maar blij van zin,
Ontvingen w'onze Koningin
Toen zij, 't Je Maintiendrai gestand,
Den grond betrad van 't Vaderland;
De weg naar Holland kwam weer vrij
Dien onvergeeflijk vijfden Mei!
Viert daarom feest, verheugd en blij,
't Vernielings-tijdperk is voorbij;
Thans dient hersteld wat 's vijands hand
Bedorven heeft aan mensch en land;
De kans tot opbouw kwam weer vrij
Dien onvergeeflijk vijfden Mei!
Gré Kempen-Sterkenburg.
Mr Borgerhof -Mulder inBatavia
gearriveerd
De Ned. openbare aanklager aan het In tier -
nationale Hof voor de berechting van oor
logsmisdadigers te Tokio, mr. W. G. F. Bor-
gerhoff Mulder, is te Batavia gearriveerd
hij zal gegevens voor de Ned. aanklacht ver
zamelen. Deze zal voornamelijk betreffen de
slechte behandeling van Ned. krijgsgevange
nen en burgergeïnterneerden en de Japan
sche politieke agitatie in Ned.-Indië tijdens
en na de bezetting.
Aardappelhandel nog niet vrij
Een der dagbladen heeft dezer dagen ge
meld, dat de aardappelhandel spoedig vrij
zou komen en de V.B.N.A. zou verdwijnen,
waarmee een duur apparaat ter ziele zou
zijn. De Nieuwe Leidsche Cou-
Vlaggen tot morgen 11 u. halfstok
Ter herdenking van hen, die voor onze
bevrijding zijn gevallen, verzoekt het Na
tionaal Instituut het Ned. volk reeds van
avond om 6 uur de vlaggen halfstok te han
gen tot zonsondergang, waarna zij behoo-
ren te worden ingehaald.
Zaterdagmorgen om 8 uur moet de drie
kleur weer halfstok worden gehangen tot
11 uur des morgens. Onmiddellijk na het
betrachten van de 1-minuut stilte verzoekt
het Nat. Instituut de vlaggen te hijschen.
Thans is het weldra een jaar geleden, dat
ook het laatste deel van ons land na een
periode, donkerder dan de zwartste nacht
uit den greep van den dolzinnigen tyran
werd verlost. De herdenkingsdag der bevrij
ding zal steeds weer herinneringen blijven
oproepen aan dien tijd, waarin het was als
ontwaakten wij uit een boozen droom, doch
hij zal niet minder blijven vervullen van
groote en diepe dankbaarheid.
Het is nu aan jaar later. Wil men de ba
lans opgemaakt zien, over wat sedert de be
vrijding passeerde? Het zou in deze weinige
regels niet kunnen geschieden. Men zou
slechts de vraag kunnen stellen of wij sedert
de bevrijding getoond hebben de vrijheid
waard te zijn.
Nog altijd mogen wij wel zeggen, is ons
volk bezig zich de in beginsel hier wonnen
vrijheid te realiseer en. Het is ook bezig zich
bewust te worden dat vrijheid tenslotte een
negatief begrip is, wil men: een kader,
waarin het leven moet worden geleefd, een
werkterrein tot ontplooiing van mogelijkhe
den, een roep om een positieven inhoud.
Dit laatste beseffen wij wel als we beden
ken, hoe ons volk nog steeds tastende is zich
de groote levensbegrippen eigen te maken.
Het zoekt een jaar na de bevrijding uit druk
en slavernij zijn tweede bevrijding min
der ingrijpend, maar evenmin te verwaar-
loozen uit de depressie naar de aanvaar
ding van eigen roeping.
Te vergeefs trachten wij nu nog van ons
af te schudden heel die erfenis van zorgen
en beklemmingen, welke ons in de dagen
der bezetting helaas zoo vertrouwd zijn ge
worden. Wat zijn vele problemen, waarmede
wij worstelen, anders dan een kwalijke boe
del uit die dagen van schemering en mist?
De zuivering, het vraagstuk der politieke
delinquenten, die geldelijke problemen, de
corruptie ook, en tevens de overspanning
van staatstaak, het zijn even zoovele gevol
gen van den ontwriahtenden en tevens
gijksahakeledendien geest, welke gedurende
jaren op ons volk scheen te zijn losgelaten.
Er zijn momenten, waarop men zich kan
afvragen, of een volk nog wel kracht kan
opbrengen om uit dezen baaierd van verwar
ring en moreele ingezonkenheid te geraken.
Voorname voorwaarde daartoe is stellig, dat
het op alle levensterrein beschikt over
mannen, die het voorgaan, die het leiden,
die perspectieven openen (ook naar de
eeuwigheid) en voor wie het regeeren geen
woord, maar een daad is.
Materieel is, vergeleken bij de eerste Mei
dagen van 1945, stellig veel ten goede gewij-
1, maar geestelijk is van herstel, laat
staan van vernieuwing, nog nauwelijks
sprake geweest. En wat dan nog aan „ver
nieuwing" geboden werd, bleek dikwijls een
voortgaande humaniseer ing, waartegenover
alleen het voortgaande Evangelie een kracht
van bet eek ends kan zijn.
Geestelijk en vooral staatkundig heeft het
ons volk ontbroken aan dat regee ringsb eleid,
dat het in dezen moeilijken, doch grooten
tijd minder dan ooit ontberen kon.
Dat gisteren juist voor de herdenking van
den bevrijdingsdag het kabinet de schamele
en wrange vruchten van zijn Indisch beleid
aan het parlement moest voorleggen, is een
aanwijzing, wat het voorbije jaar ons aan
mensohelijke grootheid en bekwaamheid
heeft kunnen laten zien. Het is met Indië
een afglijidingsproces geworden, waarvan^ de
consequenties, welke nu openhaar worden,
geheel liggen in de lijn van het gevoerde be
wind. Een jaar na de bevrijding schijnen wij
op een dieptepunt te zijn aangekomen, dat
de eerste Meidagen van 1945 evenaart, be
houdens, dat toen de eer was gered gebleven.
Is het wonder, dat de herdenkingsdag in
1946 de begeerte oproept, om de aandacht
af te wenden van elk teleurstellend zwak en
ai te menschelijk pogen, en opwiekt tot het
richten van den geest op God, Die eens ver
loste uit grooten nood en het rustpunt blijft
voor elk zoekend menschelijk hart
Gisteren heeft de Ned. consul-generaal
te New-York, dhr van Swinderen, een gift
van 350.000 tulpen van het Ned. volk aan
New-York overgedragen.
rant verneemt, dat van dergelijke maat
regelen nog niets bekend is, al zijn er niet
temin besprekingen gaande om de aardap
peldistributie in andere banen te leiden.
DAT de commissaris der Koningin in Zee
land jhr mr G. W. Quarles van Uflford, gis
teren te Middelburg is gehuldigd i.v.m. z'n
zilveren jubileum.
DAT het eerste Ned. vliegtuig, met gezag
voerderPanmentier, van zijn transport van
30.000 tulpen naar Moskou gisteren op Schip
hol is teruggekeerd.
DAT de Gemeente Waterleiding van Am
sterdam 50 jaar bestaat.
DAT Nederlanders, die sinds 10 Mei 1940
oorlogsschade leden, in welken vorm ook,
in Bulgarije, Finland, Hongarije, Italië of
Roemenië, daarvan aangifte moeten doen
bij de directie eoon. zaken van het dep. van
Buiitenl. Zaken, Plein 23 te Den Haag.
DAT Brazilianen, die in ons land oorlogs
schade opliepen, zich moeten richten tot
hun ministerie van Buitenl. Zaken te Rio de
Janeiro.
DAT gezant Loudon in Washington de
Amerik. leening ad. 200 millioen dollar aan
Nederland heeft geteekend.
DAT de Ned. Bioscoopbond f 50.000 schonk
aan de Stichting '40'45.
DAT het Kamerlid Weitkamp den min. van
Landbouw geattendeerd heeft op de vele
aardappelen in het Oosten des lands, daar
ze niet lang meer bewaard kunnen worden.
DAT Zondag a.s. ds J. van Dorp en ds
N. Buff inga de bevrijding van ons land in
godsdienstoefeningen te Londen zullen her
denken.
DAT het Kamerlid Vermeer den min. van
Justitie vragen heeft gesteld omtrent de
bedoelingen van overste L. A. M. Koppen,
die een soort burgerwacht wilde oprichten.
DAT het college van aig. comm. voor den
wederopbou w een regeling voor architecten-
honoria heeft ontworpen.
DAT morgenmiddag op het graf van den
L.K.P.-leider Th. Dobbe (Oome Jan) te
A'dam een eenvoudig gedenkteeken wordt
geplaatst.
DAT 72 ziekenfondsen., waarbij 2.700.000
zelf-verzekerden staan ingeschreven, zich
op 1 Mei in federatief verband hebben ver-
eenigd.
DAT een zuivelfabrikant in Friesland door
't vormen van een clandestienen bonnenpot,
van Mei 1945 af ongeveer 2.000 kg. zuivel
producten damdesfcien heeft kunnen ver-
koopen.
DAT op die markt te Rotterdam 28 var
kens in beslag zijn genomen, welke zonder
geleidebiljet werdien vervoerd.
DAT in Middelburg een veekoopman werd
gearresteerd, die 5 paarden, 17 kalveren en
46 mestvarkens aanhield voor frauduleuze
slachting.
DAT in Renkum een 9-jairag kind is ge
dood door het spelen met een wit metalen
buisje, waarschijnlijk een onistekingsbuis
van een landmijn.
DAT in Gorssel een man een hevige
explosie veroorzaakte en dientengevolge
ernstig aan de hand werd gewond, door
met een hamer op een stuk kabel der ge
allieerden te slaan en
DAT door de bevolking van Gorssel dit
soort kabel algemeen gebruikt werd als
waschlijn, voor afrastering, enz.
DAT de Kamper kampcommandant, die
den S.S.-politieman Smidt Crans Paaschver-
lof gaf, de laan is uitgestuurd.
DAT een 16-jarige jongen op het strand
te Zandvoort een lichtkogel tot ontploffing
bracht, ten gevolge waarvan hij vermoe
delijk zijn oog zal moeten missen.
DAT ir G. A. Thijn, de N.S.B. prov. voed-
selcommissaris in Drente, is weggezuiverd.
DAT dit jaar een goede aardbeienoogst
mag worden verwacht.
DAT de rede, welke H.M. de Koningin he
denmiddag te Vught ter herdenking van de
gevallenen heeft uitgesproken, Maandag a.s.
10 ets verkrijgbaar is ter Rijksuitgeverij
Fluweelen Burgwal 18, te 's-Gravenhage,
DAT er tusschen België en Nederland ook
een uitwisseling van tooneelkunstenaars zal
plaats vinden.
DAT, de regeering plannen heeft voor den
wederopbouw van onze visschersvloot.
DAT het conflict tusschen de Westland-
sche slagers en het betrokken Bedrijfschap
is bijgelegd en het Westland weer van
vleesch wordt voorzien.
DAT op den verkeersweg Tilburg
Waalwijk een monument zal worden ge
plaatst voor den held van de Langstraat, Jan
de Rooy, waarvoor reeds f 20.000 is bijeen
gebracht.
DAT een Rijksregeling voor het voetver-
zorgingsberoep op zeer korten termijn aan
staande is.
Bonnen voor 6 eenheden
kolen aangewezen
Moeten tusschen 6 en 26 Mei worden
ingeleverd.
Voor een goede bevoorrading van den
bramdstoffenhandel voor het stookseizoen
1946/47 wordt reeds thans overgegaan tot
de eerste bonaanwijzing op de brandstoffen-
kaart T 606. Van 6 t/m. 25 Mei moeten do
bonnen 60 en 61 bij een brandstoffenhande-
laar worden ingeleverd. Op elk dezer bon
nen zullen 3 eenheden vaste brandstoffen
worden afgeleverd, vermoedelijk voor de
intrede van het nieuwe stookseizoen. Al is
de klantenbinding opgeheven, toch ver-
andere men niet van handelaar, tenzij* ge
gronde redenen aanwezig zijn. Ten einde
het totale wiinterrantsoen te bereiken, zal
de levering van ongewilde soorten voor
huisbranddoeleinden onvermijdelijk zijn. Alle
handelaren zullen echter in gelijke mate
bevoorraad worden. Voor hen, die pas bij
de na-uitreiking in het bezit van de brand-
stoffenkaart T 606 zullen worden gesteld,
zullen nadere mededeeltaigen volgen. Om
queue-vorming te voorkomen, wachte men
met de inlevering der bonnen niet tot de
laatste week.
BERICHT
Morgen zullen de dagbladen niet ver
sohij nen. Vandaar dat wij vandaag met
een dubbel nummer uitkomen.
Onze Bureaux zijn morgen tót 12 uur
geopend.
DIRECTIE.
Weinig verandering, aldus De Bilt
Tot morgenavond wordt verwacht: Ma
tige, langs de kust tijdelijk vrij krachtige
wind uiit Noord-Oostelijke richting, plaat
selijk ochtendnevel, overdag uitgestrekte
wolkenvelden, droog weer, ongeveer zelfde
temperaturen als vandaag.