Prof. Haitjema voor samenwerking met A.R.
,,'t Viel best mee in Indiëzegt dbr. Weiter
De Regeering oyer de Grondwetsherziening
Prof. Kraemer sprak voor Geref. Predikanten
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
DONDERDAG 25 APRIL IMG
Kernachtige rede op de ver
gadering der C.H. Unie
„Na de vorige vergadering der C.-H. Unie
op 27 Februari, heb ik gedurig rondgeloopen
met de gedachte, hoe te doen uitkomen,
dat ik nog altijd con amore Chr.-Historisch
blijf". Met deze door dankbaar applaus der
aanwezigen onderstreepte woorden, ving
prof. dr Th. L. Haitjema zijn rede over „Wat
thans op het spel staat voor kerk en volk"
voor de alg> vergadering der C.-H. Unie aan.
Wat ons bedreigt, aldus spr., is, dat de na-
oorlogsche revolutionnaire krachten ook in
ons als christenen alle bezinning doen ver
liezen. Velen zijn zoozeer bedwelmd ge
raakt onder het nieuwe van de situatie, dat
zij het historïsch-gewordene willen terzijde
stellen. Echter moeten we de lijn der con
tinuïteit vasthouden en ook nu opkomen
tegen den geest der eeuw.
In dit verband vroeg prof. Haitjema zich
af. of de schoolstrijd wel als beëindigd be
schouwd mag worden en of in veler streven
naar onderwijsvernieuwing niet humanis
tische aspiraties naar voren komen. Aan den
anderen kant gaan vele Herv. kerkleden
thans als staatsburgers „droomen droomen",
zoo groot is hun geestdrift voor de her
kerstening van het volk. Is het geen over
spanning als men de pas ontwaakte chr.
volkskerk laat treden in het werk van aller
lei vereenigingen? Mist ze daarvoor thans
nog niet tezeer het belijdend karakter en
ontbreekt haar daartoe ook niet de erva
ring en de outillage, waarover de chr. orga
nisatie beschikt? De kerkleden moeten
zich, aldus spr., aaneensluiten in een poli
tieke groepeering volgens beginselen, die naar
het woord Gods thans moeten gelden. Hier
keerde prof. Haitjema zich tegen de Partij
van den Arbeid, die slechts „ruimte wil
laten" aan de kerk, hetgeen beteekent, dat
de partij als zoodanig zich niet laat richten
door het Woord Gods.
Anderzijds keerde prof. Haitjema zich
scherp tegen de nieuwe Prot. Unie. Wij
hebben hier - te doen met een versecta-
riseering der politiek, juist bij hen, die zich
daarvan zoover mogelijk verwijderd wilden
houden. Wat ons te doen staat is. dat we
het Chr.-Hist, beginselprogram zoo actueel
mogelijk vertolken in dezen verwarden tijd
en wij mogen ons niet van de wijs laten
brengen door het alarmgeroep tegen de
„antithese" in de politiek.
Daarnaast moeten wij ons laten corrigee-
ren door den schokkenden loop der dingen
in de gruwelijke oorlogsjaren, evengoed als
door de gebeurlijkheden bij de politieke
Wilsvorming van ons volk na de bevrijding.
Met deze besliste en ruime opvatting van
een staatkunde zullen wij ook trachten op
vredelievende wijze te penetreeren in het
gebied van beginselen dat onze anti-revolu-
tionnaire broederen thans beheerschen, om
ln steeds vruchtbaarder contact met elkander
naar steeds inniger samenwerking te zoeken
bij de verwerkelijking van de doelstellingen
eener Prot. Chr. staatkunde in grooten stijl
voor ons bevrijde vaderland.
De rede van prof. Haitjema werd door de
geestdriftige vergadering met groote instem
ming aangehoord.
Bij de behandeling van het urgentiepro
gram sprak de vergadering zich in groote
meerderheid uit' tegen een staatsradio-om
roep en voor een betere zorg voor de ouden
van dagen, echter zonder een premievrij
staatspensioen.
Medegedeeld werd, dat zeer binnenkort
„De Nederlander" zal verschijnen. Tot leden
van het hoofdbestuur werden gekozen of
herkozen prof. Haitjema, Groningen, H. W.
Tilanus, Den Haag, prof. dr J. de Zwaan,
Leiden, P. Brijen van Houten, Wassenaar,
(die zich in het bijzonder met de propaganda
zal belasten), H. Kikkerts, Emmen, W. Nauta,
Sneek en dr G. C. van Niftrik, Zeist.
CONGRES VOOR VERNIEUWING VAN
HET ONDERWIJS.
Gisteren is te Utrecht het landelijk con
gres .voor vernieuwing van het onderwijs
geopend met een toespraak van den burge
meester, mr dr G. A. W. Ter Pelkwijk.
Minister v. d. Leeuw gaf in zijn inleidend
woord de verzekering, dat de regeering het
rapport, dat aan de hand van de tijdens het
congres gevoerde discussies zal worden in
gezonden, met groote belangstelling tegemoet
ziet. ,,Ik kan u dan ook mededeelen", aldus
de minister, „dat de herziening van het
salaris* van het onderwijzend personeel vóór
de herziening van het algebeen bezoldigings
besluit zal gaan. Tevens zal deze categorie
aanmerking komen voor het z.g.
Geheel onverwachts heeft H.K.H. Prinses
Juliana vanmorgen een bezoek gebracht aan
het congres. Het bezoek gold de demonstratie
van kleuter rythmiek van de klas van mevrouw
Herbers Klem waaraan Prinses Irene deel
nam, die weer geheel genezen is van de water
pokken.
De tweede dag van het congres was begon
nen met het vertoonen van een serie lichtbeel
den over het voorbereidend Montessori-on-
derwijs eai de ochtendzitting werd besloten
met een inleiding over „karaktervorming"
van prof. dr I. C. van Houten.
Atmosfeer rustig en geen
hongersnood
Als laatste van de commissie-Van Poll is
gistermiddag met het Inddë-vliegtuig in Ne
derland teruggekeerd het Kamerlid Oh.
Weiter.
Over zijn ervarngen vertelde de heer Wei
ter, dat de leden van de commissie-Van Poll
in de afgeloopen maanden enorme afstanden
hadden afgelegd, waartoe de Nederl. Reg.
vliegtuigen beschikbaar had gesteld. Op deze
wijze waren de leden in staat een bezoek te
brengen aan Batavia, Bandoeng, Bala, Makas
ser, Ambon, Koepang, Medan, Billiton en Sin
gapore.
Canad. Stafchef Lister zal toch
terecht staan
Proces zal begin Mei te Amsterdam
beginnen.
Het Canadeesche Militaire Hoofdkwartier
te Londen heeft gisteren meegedeeld, dat
brigadier-generaal J. F. A. Lister, voormalig
stafchef en kwartiermeester-generaal van
het Hoofdkwartier der Canadeesche strijd
krachten in Nederland toch voor een mili
tair gerechtshof is gedaagd.
Het proces zal begin Mei te Amsterdam
plaats vinden.
De beschuldigingen houden verband met
een aanklacht wegens misbruik van gevor
derde eigendommen.
Indische kwestie wordt als
aanleiding beschouwd
Volgens de Memorie van Antwoord op het
voorloopig verslag over het wetsontwerp tot
Grondwetsherziening, heeft de Regeering
met eenige verwondering kennis genomen
van de opvatting van verscheidene Kamer
leden, die de toelaatbaarheid op dit oogen-
blik van deze herziening bestreden. De Re
geering is zich volkomen bewust van de
grondgedachten van hoofdstuk 13 in zijn
tegenwoordigen vorm, te weten het ver-
eischte van een uitspraak van de kiezers
onder alle omstandigheden, doch realiseert
zich anderszijds, dat, wanneer in de komende
jaren hetgeen hoogst waarschijnlijk is
een of meer wijzigingen van de Grondwet
aan de orde worden gesteld, de bestaande
procedure tot groote bezwaren aanleiding
Nieuwe bonnen voor de
komende twee weken
Voor de periode van 28 April t/m 11 Mei.
BONKAARTEN KA, KB, KC 604.
214 t/m 219.. 800 gr. brood.
213 400 gr. suiker.
21*2 125 gr. margarine,
211 125 gr. boter.
210 200 gr. kaas.
209 200 gr. bloem.
B 41 Res1600 gr. brood.
C 41 Res800 gr. brood.
B 42 Res2 kg. aardappelen.
BONKAARTEN LA, LB, LC 604.
115, 116, 117
vleesch 100 gr. vleesch.
111 Aardappel. 2 kg. aardappelen.
A 28 Melk 2 liter melk.
B23, C28 Melk 3'V2 liter melk.
BONKAARTEN KD, KE 604.
714, 715 800 gr. brood.
713 500 gr. suiker.
712 125 gr. margarine.
711 250 gr. boter.
710 100 gr. kaas.
709 200 gr. bloem.
D40, D 41 Res. 400 gr. brood.
E 40 Res500 gr. rijst of kindermeel.
BONKAARTEN LD, LE 604.
615, 616, 617
Vleesch100 gr. vleesch.
611 Aardappel. 1 kg. aardappelen.
D28, C28 Melk 6 liter melk.
TABAKSKAARTEN, ENZ.
T 25 2 rants, tatoafcsartikelen
(geen imp-ciigaretten
V 25 100 gr. choc, of suikerw.
X 25 2 rants, tataaksartikelem.
(geen imp.-cigaretten)
Voor de week van 5 t/m. 11 Mei zullen
nog bonnen worden aangewezen voor
melk, aardappelen, boter, margarine, jam,
thee, tabak, versnaperingen en wasch-
poeder.
Keuken deelnem ers moeten aldaar de
bonnen 115 of 615 voor vleesch en de
bonnen 111 voor aardappelen inleveren.
In de week van 5 t/m. 11 Mei moeten
bij de Centrale Keuken worden ingeleverd
de bonnen 116 of 616 voor vleesch, als
mede de voor die week aan te wijzen
aardappelbonnen
zal geven, welke vooral zwaar zullen wegen
bij een i.v.m. de positie van Ned.-Indië
aanhangig te maken Grondwetsherziening.
In zooverre kan men de Indische kwestie
als aanleiding tot het onderhavige wets
voorstel beschouwen.
De Regeering wil door een wijziging der
Grondwet een ontbinding der zittende Ka
mer voorkomen, daar wel niemand de
tusschentijdsche ontbinding zonder oonflict
tusschen Regeering en Volksvertegenwoordi
ging op zich zelf als gewenscht zal beschou
wen.
Wanneer de Regeering dit conflict wil
voorkomen zonder dat ook maar de gering
ste afbreuk wordt gedaan aan de rechten
van het volk, dan kan men, volgens de Me
morie van Antwoord, hierin toch kwalijk een
poging zien om op korten termijn en bij
wijze van overrompeling een wijziging te
brengen in de grondslagen van ons staats
bestel.
Nu bij een groot aantal leden tegen de
behandeling in vereenigde vergadering ern
stige bezwaren bleken te bestaan en dit on-
ring niet van zoo overwegend principieele
beteekenis is, dat zij daaraan ook onder
deze omstandigheid zou wenschen vast te
houden, acht zij het raadzaam het voorstel
terug te nemen.
De Regeering is voorts van oordeel, dat
het denkbeeld om de verkiezing van een
bijzondere Kamer voor Grondwetsherziening
facultatief te stellen, geen aanbeveling ver
dient, daar de beide Kamers der St. Gene
raal dan onder bepaalde omstandigheden ge
noopt zijn over ha^r eigen voortbestaan te
oordeel en.
T.a.v. de situatie na de a.s. ontbinding der
Kamers ligt het in de bedoeling van de Re
geering het ontbindingsbesluit niet voor bei
de Kamers tegelijk in werking te doen tre
in alle genoemde
plaatsen werden be
sprekingen gevoerd
met diverse instan
ties, als ook met
vele Engelschen, on
der wie lord In ver-
chapel, teneinde een
zoo neutraal moge
lijk beeld te krijgen
van de toestanden.
Onze indrukken
aldus vervolgde min.
Weiter zullen wij
vastleggen in een
rapport, dat zal
worden uitgebracht
aan die Tweede
Kamer.
Over het algemeen
achtte de heer Wei
ter de situatie in
Indië niet onrustba
rend. Er is geen
hongersnood, al be
hoeft de voedseltoe
stand uit den aard
der zaak verbete
ring.
Er heerschip in de
door hem bezochte
gebieden een rus
tige atmosfeer, met
uitzondering op Me
dan. In het eerst
kort geleden be
vrijde gedeelte van
Java, ten Zuiden van
Batavia en Ban
doeng, geeft de In-
hasmsche bevolking
blijk van haar
vreugde. Zij is rus
tig, beleefd en aar
dig.
Met grooten na
druk wees de heer
Weiter op den uitste
kenden geest van de Nederl. soldaten, die
thans allerwegen medewerken aan den op
bouw van Ned.-Indië. Zij werken met
animo en energie; van de wraakzuchtige uit
latingen, die sommigen van hen tijdens de
periode van werkloos toezien niet konden
onderdrukken, klinkt thans zelfs de echo niet
meer door.
Voorts prees de heer Wel ter het onver
moeid en enthousiaste werken van de .Rpode
Kruis-verpleegsters in de hospitalen.
Kerk en School
Ned. Herv. Kerk.
6 e roepen: te Elburg, H. Jonker te
Molenaarsgraaf, die bedankte voor Pols
broek-Vlist; te Geervliet C. R. Plomp te
Oosterhout; te Den Ham (2e pred.pl.) en te
Klaaswaal, N. den Oudsten te Asperen; te
Nieuw-Beijerland, A. L. v. d. Smit te Was
pik; te Scheemda, J. Visser te Wartena.
Bedankt voor Axel, H. J. Plaggemars
te Spaarndam; voor Hengelo (vac. J. W. v.
Swighum), Ph. W. Bergkotte te Oosterbeek
en (vac. 4e pred.pl.) S. W. de Vries te
Nieuwleusen; voor Jutrijp-Hommerts, D. E
van Buuren te Hoornsterzwaag.
Geref. Kerken.
Beroepen: te Emmer-Erfscheidenveen,
H. Botma te Wilsum; te Opeinde, J. Jans-
sens té Wilsum (Fr.); te St. Pancras, J.
Haitsma te Rockanje; te Veendam, Joh.
Ribberink te Grootegast; te 't Zandt (Gr.),
F. Strikwerda te Munnekeburen.
Aangenomen naar Dokkum, D. J. P.
Meijer te Schoonebeek; naar Emmeloord, J.
Bos te Raarn; naar Leeuwarden, J. P. Prins
te Wetsinge-Sauwerd.
Aangenomen: naar Bennekom (vac.
J. Ozinga) D. J. Ras te Klundert, die be
dankte voor Bunschoten-Spakenburg.
Bedankt: voor Makkum, R. Groene-
boer te Barchem; voor Reitsum, J. A. Grave-
stein te Leek.
Geref. Kerken (art. 31 K.O.).
Beroepen te Loppersum-Westeremden,
can-d. K. Drost te Enschedé.
Aangenomen naar Assen (vac. B. A
Bos), H. Bouma te Niezijl.
Geref. Gemeenten.
Beroepen te Aalst, J. B. Bel te Ddrks-
land, die bedankte voor Borssele.
-Beroepen: te Werkendam, A. Verhagen
te Lisse.
Vrij Evang. Gemeenten
Aangenomen: naar Nieuwvliet, W. P.
Praas te Musselkanaal.
Baptiste Gemeenten.
Beroepen: te Eindhoven, R. Zijlstra te
Hengelo.
Oud-min. Weiter.
Gen. Synode Geref. Kerken
(art. 31 K. O.)
Gisteren te Groningen aangevangen.
Woensdag is in de Noorderkerk te Gronin
gen de Gen. Synode der Geref. kerken (art
31 K.O.) aangevangen.
Aan de synode ging Dinsdagavond in de
Noorderkerkeen ure des getoeds vooraf,
waarin voorging ds H. Knoop van Delfs-
haven.
Woensdagmorgen heeft ds D. van Dijk als
oudste van de predikanten der roepende kerk
de Synode geopend en 'n toespraak gehouden
waarin hij wees op de beteekenis van het om
vangrijk agenduum.
Enkele mutaties hebben plaats gehad, want
sommige primi zijn door secundi vervangen.
Na twee vrije stemmingen werd gekozen tot
praeses ds H. Knoop te Rotterdam (Delfs-
haven), tot assessoj ds D. van Dijk te Gro
ningen, tot scriba ds B. A. Bos te Voorburg en
tot 2e scriba ds C. H. Lindeboom te Kampen.
De Synode verklaarde het voorloopige
agendum definitief en vulde vervolgens dit
met tal van zaken aan. Er werden vier com
missies benoemd, ter verdeeling van de
werkzaamheden. Commissie I, die de oplei
ding behandelt, kreeg als voorzitter ds P.
K. Keizer te Groningen en als prae-advi
seur prof. dr S. Greydianus. Commissie II
behandelt de eenheid, met als voorzitter ds
C. Vonk, Schiedam, en als prae-adviseur
prof. dr K. Schilder. Commissie III voor de
zaken van het kerkrecht, voorzitter ds H.
Meulink en als prae-adviseur prof. P. Bed-
dens. Commissie IV- voor de zending zag
zich als voorzitter toegewezen ds H. Velt-
man, te 's-Hertogenbosch, als prae-adviseur
prof. B. Holwerda en den zendingslector ds
K. Wielenga, te R'dam. De eerste scriba, ds
B. A. Bos, deed hierna voorlezing van in
gezonden stukken, instructies etc., waarmede
geruimen tijd heenging. De synode ging
hierna in comité, ter afdoening van enkele
ingekomen stukken. Dinsdagmorgen a.s. zal
de Synode weer in vergadering bijeen
komen.
Over den nieuwen koers in de
Ned. Herv. Kerk
Voor de vereeniging van Geref, predikan
ten heeft prof. dr. H. Kraemer, van Leiden,
een referaat gehouden over het onderwerp:
„Nieuwe koers in de Ned. Herv. Kerk".
Het streven om in deze kerk tot nieuwe
verhoudingen te geraken, karakteriseerde
spr. als het verstoren van de hofjesrust van
een in zichzelf besloten kerk en het zich
begeven in een riskant avontuur. Gehoor
zaam aan Gods roep tot bekeering, mag en
moet de Ned. Herv. Kerk dit avontuur, ech
ter wagen, omdat het door den bijbel ge
vorderd wordt. Het optreden van de Gen.
den en de ontbinding eerst te doen werken
afzonderlijk na de verkiezingen voor de Ka
mers. Tenslotte geeft de Memorie nog aan
dat de candidaatstelling voor de Eerste Ka
mer niet later gesteld mag worden dan den
tweeden Dinsdag van- Juli 1946.
DE LUCHTREIS VAN DE PEGASUS
□oor G TH ROTMAJv
22. De heuvel, waarop ze zaten, was....
een olifant! Het beest had rustig liggen sla
pen, maar door de onverwachtse kaprio
len van meneer was hij wakker geschrok
ken. Vóór ons drietal tijd had er af te sprin
gen. rees hij op en zette het op een lopen.
Alleen Hans, die lag te slapen, gleed er af
en buitelde in het zand.
Meneer Untermeier, die heel rustig in de
schaduw van de Pegasus zat te mijmeren,
spiong verschrikt op, toen hij opeens een
olifant voorbij zag rennen met meneer Van
Emmen en een van de jongens op zijn rug.
„Ho! Ho!" schreeuwde hij, maar de olifant
hoorde niets en was spoedig uit het gezicht
verdwenen.
„Dat is toch gemeen, om me hier in dat
vreemde land in den steek te laten!" mop
perde meneer Untermeier. „En wat moet ik
met dat vliegding beginnen? Ik weet niet
eens, hoe ik het op gang moet krijgen!" En
wanhopig liet de arme verlatene zich in
het zand vallen. Maar wat was dat?
Kwam daar niet iemand aan?
Synode is een daad van gehoorzaamheid in
de wereld van de 20ste eeuw. Een oproep
tot allen, ook tot de vrijzinnigen, om te lui
steren naar Jeremia's oproep: „Land, land,
land, hoort des Heer en woord".
Het kerkelijk gesprek is naar spr. zeide,
nog moeizaam en stumperig en van de op
lossing van het richtingsvraagstuk zijn wij
nog ver af. Toch gaan steeds meer gewetens
open in het zoo verdeelde huis van de
Ned. Herv. Kerk is reeds onderlinge samen
werking, waarbij als onderdeel werd ge
noemd het instituut „Kerk en Wereld."
De verhouding der kerk tot de wereld be
sprekende, zette spr. uiteen, dat de kerk
ook haar woord heeft te spreken op poli
tiek en maatschappelijk gebied, zulks over
eenkomstig haar priesterlijken, profetischen
en koninklijken aard. De kerk moet het ge
weten der wereld zijn. De bijbel is een door
en door politiek boek. Nation aal-socialisten
en communisten heeft God gebruikt om de
kerk duidelijk te maken, dat zij moeder der
volkeren moet zijn. Ook diit is een avontuur
met risico. De Ned. Herv. Kerk wil deze
taak het liefst volvoeren in samenwerking
met anderen, dus ook met de Geref. Ker
ken. Daarom bepleitte spr. een oecu/meni-
schen raad der kerken.
Wat de Christ, partijen en organisaties
betreft, spr. meende, dat de kea'k het histo
risch gegroeide en grootendeels gerechtvaar
digde moet eerbiedigen, doch deze organi
saties behooren echter in te zien, dat zij
een tijdelijke taak hebben vervuld. Met de
bedoelde organisaties moet de kerk thans in
nauw contact blijven, om zoo het niet-
christelijk deel van ons volk binnen de sfeer
der kerk te betrekken.
Tenslotte betoogde spr. de noodzaak om
het interkerkelijk gesprek te bevorderen,
ook in verband met het opstellen eener nieu
we kerkorde, want de gezamenlijke kerken
hebben een gemeenschappelijke zenddngs-
daad voor de herkerstening van ons volk.
Op het referaat van prof. dr. Kraemer
volgde een uitgebreide discussie, welke om
des tijdswille moest worden afgebroken.
Prof. Kraemer verklaarde zich bereid tot
een 2-daagsche conferentie, waar de vraag
stukken grondig kunnen worden besproken.
Bij de beantwoording der vragen merkte hij
op. dat de Ned. Herv. Kerk thans niet een
belijdende kerk is, maar zij is vast besloten
het te worden.
Deze strijd, riep spr. uit, kunt u in uw
keurig onderhouden kerkelijk tuintje niet
genoeg waardeeren, maar onze kerkelijke
tuin is een wildernis, die niet in één too-
verslag kan worden veranderd. In deze
woestenij modder en wroet ik, doch ik doe
het in den naam des Heeren. Met het hu
manisme wil spr. niet samengaan, doch wel
is hij in dezen tijd voorstander van het sa
menwerken van christenen en humanisten,
waarom hij heeft medegewerkt aan het tot
standkomen van de Partij van den Arbeid.
In de middagvergadering heeft dr. P. G.
Kunst van Amsterdam nog gesproken over
het onderwerp; „Nieuwe richtlijnen voor de
Evangelisatie",
