jSlieuwt (Samoa he
Daar wordt in Indië iets groots vernield
LDist
DE DENEN TER
STEMBUS
1« serie: 1 April 1920—15 October 1941
VRIJDAG NOVEMBER 1945
ïe Serie: le Jasrgsng: vanaf T Me! 1945, No. 15J
riiliVffVffii Postrekening 5 8 9 3 0
Christelijk-Nationaal Dagblad voor Leiden en Omstreken ^Slaaivastidf is oljfMfOftf
4jnj(i» bert ia tegfitmpetl*
Abonnementsprijzen
0.26 per week
ƒ1.10 per maand
ƒ3.25 per kwartaal
Hoofdredacteur:
H. DIEMER
Redactie:
B. VAN DER ROS
Landgenooten, let op Uw Saeck
Door een groep vooraanstaande persoon
lijkheden uit uiteen!oopende politieke krin
gen is een manifest uitgegeven in verband
met de gebeurtenissen op Java. Er is gevaar
voor verwarring.
Het aftreden van den gouverneur-generaal
Van Starkenborgh, die tijdens den oorlog de
bewondering heeft afgedwongen van de ge-
heele wereld, heeft nog grooter verwarring
doen ontstaan. Het op deze wijze aftreden
van een gouverneur-generaal is iets, dat zich
in onze geschiedenis nog nooit heeft voor
gedaan.
De onderteekenaars van het manifest zijn
van oordeel, dat hun gedachten en meenin
gen door het grootste deel van de inheem-
sche bevolking worden onderschreven. Zij
baseeren deze zekerheid op de conclusies,
waartoe de commissie tot bestudeering van
de staatsrechtelijke hervormingen, die voor
de helft bestond uit inheemsche leden,
waaronder zelfs een extremistisch nationa
list. in Maart 1942 is gekomen (rapport-
Visman). Zij zijn er voorts zeker van dat na
genoeg alle Nederlanders in Indië. de be
volkingsgroep die het zwaarst getroffen is in
dezen oorlog, en een groot deel van de be
volking in Nederland hun meening deelen.
Onvoorwaardelijk stellen wij voorop, aldus
het manifest, dat wij evenals de afgetreden
gouverneur-generaal, voor Indië wenschen
een snelle evolutie. Onvoorwaardelijk aan
vaarden wij ook- de rede van H. M. de Ko
ningin van 6 Dec. 1942. Van ganscher harte
staan wij samenwerking voor met alle
loyale bevolkingsgroepen.
Wij streven naar krachtige versterking
van de banden in de rijkseenheid, waarbin
nen rle samenstellende deelen het recht zul
len hebben om hun inwendige aangelegen
heden zelfstandig te regelen. Met veront-
Rumoerige vergadering van
„Perhimpoenan Indonesia"
„De stem van Colijn en de stank van olie".
Nadat de secretaris der P. I., T. M. Dali
loedin. gisteren op een openbare vergade
ring te Utrecht, suggereerde, dat op Java,
waar men ongestoord kan fietsen en zijn
boodschappen doen, alles vrij ordelijk is en
symphatie uitsprak met de stakers in Austra
lië, ontstond er een heftig tumult en onder
luid ,,schande"-geroep verlieten velen, al dan
niet vrijwillig, de zaal. Toen eerst na een
half uur de tweede spreker, W. Romijn, het
woord kon voeren en het Ned. gezag in Indië
met dat van de Duitsche bezetting in Neder
land vergeleek, ontstond er opnieuw hevig
rumoer, met als gevolg nog veel meer leege
plaatsen. Het verdere verloop van de verga
dering was rustig, al waren de gesproken
woorden toch minder symphatiek. De heer
A. J. Koejemans sprak openlijk uit, dat de
stem der reactie in het Indische conflict de
stem is van Cclijn en de stank van de olie,
terwijl mr G. W. Heuven Goedhart het op
treden van de jongeren, die de zaal hadden
verlaten, een bewijs vond voor een manco
in hun opvoeding.
NOG SPANNING IN SOERABAJA
EN MAG ELAN G.
De toestand in Soerabaja is nog steeds ge
spannen. Tijdens een bespreking met den
Biiifcschen comm.-kol. L. H. Pugh namen
de Ind. leiders een zeer grimmige houding
aan, terwijl er 3 Britsche leger-officieren en
twee officieren van de R.A.F. vermist wor
den. Ook de situatie te Magelang is nog zeer
onbevredigend door het gewelddadige op
treden der extremisten. Een grootscheepsche
Britsche luchtactie zal er waarschijnlijk toe
bijdragen, de bevolking tot rust te brengen.
De Ned. troepen in het Kabajoran-gebied
bij Batavia hebben het- nog zwaar te ver
duren. Op de lichamen van gesneuvelde Indo
nesiërs zijn passen aangetroffen, die deden
blijken dat zij uit Midden-Java gekomen
waren.
DE MOORD OP MALLABY.
Nader is bekend geworden, dat brigade
generaal Mallaby in zijn auto, toen hij met
een Ind. leider door de straten van Soerabaia
reed, is vermoord. De auto, welke een witte
vlag droeg, werd door een aantal fanatici
aangehouden, die op de inzittenden vuurden.
Door zich dood te houden konden gen. Malla
by en de twee officieren verdere aanvallen
twee uur lang vermijden. Tenslotte naderden
twee rebellen de auto en schoten den gene
raal dood. Een der stafofficieren wierp een
handgranaat uit, waardoor beide rebellen
gedood werden.
DAT we, voor wat de onderdeelen ten be
hoeve van de Ned. rijwielindustrie betreft,
geheel op Engeland zijn aangewezen, daar
Duitsehland niet meer in aanmerking komt
en de Amerik. onderdeelen. te veel van de
hier gangbare afwijken.
DAT de oogenblikkelijke behoefte van ons
land op 2 a 3 millioen fietsen wordt geraamd,
doch vrijwel geheel Europa zich inspant om
met Engeland zaken te doen, weshalve de
groote massa van onze fietsers nog wel circa
twee jaar geduld zal moeten oefenen.
DAT men dus z'n oude karretje in eere
dient te houden, temeer, daar de vooruit
zichten t.a.v. nieuwe banden gunstiger wor
den beoordeeld dan die in zake nieuwe
rijwielen.
DAT 5 Nov. een Ned. delegatie o.l.v. mr
P. Th. J. Teppema namens onze regeering
maar Zwitserland zal vertrekken om te
trachten bepaalde handelsbetrekkingen uit te
breiden of te hervatten.
DAT de griffie van het Haagsch Bijz. Ge
rechtshof, Kneuterdijk 20. voortaan telefo
nisch bereikbaar is onder de nrs 18.30.33 t/m 35.
DAT mr J. R. van Eerde in vasten dienst
is benoemd tot onderdirecteur van het S taats -
vissohershavenbedrijf te IJmuiden.
DAT onder bepaalde voorwaarden tot 31
December deblokkeering wordt toegestaan
voor het koopen van land- en tuinbouwzaden,
pootaardappelen etc.
DAT de bekende soc.-democraten ir Ch. G.
Cramer en J. de Kadt de gevangenschap in
een Japansch kamp op Java hebben door
staan en zich thans bezig houden met het
herstel der I.S.D.A.P.
DAT wegens gebrek aan hotelruimte te
Rotterdam particulieren aldaar vóór 11 Nov.
*aa het V.V.V.-informatiebureau op den
waardiging keuren wij echter de actie af
van de anti-Nederlandsche groepen in Ne
derland. Wij dulden niet, dat het grootsche,
dat door Nederland in Indië is tot stand
gebracht, door revolutionnairen wordt ver
guisd en vernietigd. Wij verlangen dat de
regeering dit tot richtlijn neemt bij haar
gedragslijn ten aanzien van deze groepen,
waartoe thans, na haar recente zwenking
ook de Perhimpoenan Indonesia behoort.
Want deze vereeniging zoekt thans aanslui
ting bij de zoogenaamde republiek Indo
nesia, welke zich rechtstreeks keert tegen
Nederland en het Nederlandsche gezag. Deze
republiek kon alleen ontstaan met behulp
van Japansche machinaties.
(Vervolg zie pag. 2).
Met Sinterklaas krijgen we
echte thee
En nog Suikergoed met Marsepain er bij.
De Minister van Handel en Nijverheid, ir
H. Vos, heeft in een rede te Haarlem weer
enkele optimistische geluiden laten hooien.
Mel St. Nicolaas zal er suikeroged en mar
sepein zijn. Hoewel dus het St. Nicolaasfeest
niet op oude wijze royaal gevierd zal kun
nen worden, zal dit extra'tje de stemming
er wel in brengen. Vooral als we nog ver
klappen. dat er voor St. Nicolaas een extra
bon voor thee zal worden aangewezen.
In de kou hoeven we dan ook niet te zit
ten, want minister Vos gaf de toezegging,
dat half November de hoeveelheid kolen voor
de tot nu toe bekend gemaakte 4 bonnen bij
onze mijnen voor verzending gereed loggen,
terwijl hij bovendien de levering van 7 mud
brandstof voor dezen winter garandeerde.
De minister profeteerde bovendien, dat eind
1946 ieder Nederlander een paar schoenen
kan hebben ontvangen, daar volgend jaar de
schoenproductie tot 600.000 paar per maand
kan stijgen.
Voor textiel is er voldoende wol en katoen
in ons liand aanwezig. Er zijn ook genoeg
kolen, maar er is nog wiet voldoende spin
nerij-personeel. Toch zullen de bewoners der
noodgebieden van dekens kunnen worden
voorzien, terwijl er binnenkort ook voldoen
de babygoed is.
Een nieuw Noorsch arbeiderskabinet is
gevormd met 6 van de oude ministers en
nieuwe uit de verzetsbeweging.
In Januari verschijnt een Belgisch
witboek over de Koningskwestie.
Truman verwacht, dat Rusland zal deel
nemen aan de adviseerende oommissie voor
het Verre Oosten; Stalin had zeer vriendelijk
geantwoord.
Truman heeft gisteren het bestaan van
een geheime overeenkomst over de atoom
bom tusschen Roosevelt en Churchill ontkend.
Coolsingel opgave kunnen doen van bij hen
beschikbare gelegenheid voor nachtlogies.
DAT landbouwers, die binderdoek voor hun
grasmaaier-zelfbinders noodig hebben, zich
onverwijld tot den Plaatselijken Bureau
houder behoor en te wenden.
DAT houders van geleidehonden voor
blinden, zoomede houders van politiehonden
zich niet hun toewijzingen voor hondengort
o.a. kunnen vervoegen bij het Haagsch
Graanbedrijf te 's-Gravenhage.
DAT gezonde meisjes van minstens 15 jaar
kosteloos een cursus van drie maanden
kunnen volgen voor opleiding tot dienstbode
en zij zich hiertoe kunnen richten tot het
Alg. Internaat voor Dienstbodenopleiding. Pr.
Hendriklaan 28 te A'dam.
DAT de afd. Technische Controle en de
onderafd. Inbeslaggenomen Goederen van den
Prov. Voedselcommissaris zijn gevestigd op
Anna Paulownastraat 6. te Den Haag,
telefoon 392290.
DAT het Bossche Tribunaal den Waalwijk-
sohen schoenfabrikant J. Blok wegens het
propageeren van de Germaansche SS en het
verdienen van groote sommen aan de Duit-
sohers heeft veroordeeld tot 5 jaar inter-
neerinig en verbeurdverklaring van z'n ver
mogen op f31.000 na.
DAT een Ned. regeeringsdelegatie o.l.v. den
heer A. B. Speekenbrink besprekingen heeft
gevoerd te Oslo, die geleid hebben tot de
onderteekening van een voorloopig toe te
passen protocol in zake goederenruil met
Noorwegen.
DAT veehouders in Z.-Holland, die vanaf
1 November niet voldoen aan hun rund-
leverdngsplioht, gestraft zullen worden met
een extra-leveringsplicht van 10 procent in
gewicht voor iedere week die ze in. over
treding zijn.
DAT een nieuwe beschikking is uitgevaar
digd die het publiceer en in welken vorm ook
van nieuwe bonnenlijsten vóór des Vrijdags
12 uur strafbaar stelt.
Melkrantsoen zal moeten worden
verlaagd
Tenzij Amerika ons melkpoeder stuurt.
Naar wij vernemen kan het melkrantsoen
dezen winter alleen gehandhaafd blijven als
er melkpoeder uit Amerika komt. De onder
handelingen voor den aankoop van een be
langrijke partij melkpoeder in de Vereenigde
Staten verkeeren thans in een dergelijk sta
dium dat er gegronde hoop bestaat dat deze
aankoop door zal gaan.
Het A. N. P. meldt: Naar aanleiding van
de in verschillende bladen opgenomen be
richten omtrent geruchten over een aanzien
lijke verhooging van den melkprijs, die aan
staande zou zijn, wordt van bevoegde zijdie
medegedeeld, dat over dezen aangelegenheid
binnenkort mededeelingen zullen worden ge
daan. Daardoor zal in ieder geval de alar-
meerende strekking van deze geruchten
worden te niet gedaan.
Ook het Prinselijk Paar naar
Londen
H.K.H. Prinses Juliana en Z.K.H. Prins
Bernhard worden binnen enkele dagen te
Londen verwacht. H.M. de Koningin, Prinses
Juliana en Prins Bernhard zijn door het En-
gelsche koningspaar uitgenoodigd om op 6
November het noenmaal in Buckingham Pa
lace te gebruiken.
RADIO-TELEFOONVERBINDING MET
SURINAME.
Alle huisaansluitingen in Nederland kun
nen Paramaribo langs radio-telefonisohen
weg bereiken op werkdagen tusschen 19 en
21 uur. Het verdient aanbeveling de aanvrage
hiertoe eenigen tijd tevoren bij den inter -
localen telefoondienst in te dienen. De kos
ten van deze gesprekken bedragen voor de
eerste drie minuten f 21 en voor iedere ver
dere minuut f 7.
Volgende week 6 kg aardappelen
Om het wintervoorraadje aan te vullen.
In verband met de voldoende transportmo
gelijkheden, welke thans voor den aanvoer
van aardappelen bestaan, zal volgende week
niet 1 kilogram aardappelen extra kunnen
worden gekocht, dooh 3 kilogram. Naast de
reeds bekend gemaakte bonnen, is nu ook
bon 127 van bonkaart A 512 aangewezen voor
2 kg aardappelen.
Met nadruk wordt er echter op gewezen,
dat deze extra hoeveelheid aardappelen be
doeld is als voorschot voor een te vormen
wintervoorraad. Doet men dit niet, dan
loopt men straks, bij stagnatie in den aan
voer. de kans van aardappelen verstoken
te blijven. Bon 127 is geldig tot en met 10
November a.s.
Nijmegen heeft zijn tram weer terug.
Ze rijdt weer door een gedeelte van de stad,
dwars door de puinhoopen en langs zwart
geblakerde resten van wat eens woningen
waren.
DAT het Tribunaal te Breda den 50-jarigen
Leeraar-bankwerker A. v. Dongen aldaar,
wegens het maken van propaganda onder zijn
leerlingen voor de Waffen-SS, na 7 maanden
interneering heeft veroordeeld tot ontzetting
uit de leeraarsbevoegdheid en tot het verlies
van het actieve en passieve kiesrecht.
DAT de handel in kogel- en rollagers weer
geheel vrij is.
DAT gistermiddag aan den Heemraadsingel
94, te R'dam het districtskantoor-West van
„Oog en Oor" van den Regeeringsvoorlich-
tingsdiens-t officieel geopend is door den heer
P. A. Wansink.
DAT Mr. J. M. Landre van het departe
ment van Algemeene Oorlogvoering tijdens
deze opening verklaarde binnen 14 dagen een
verrassing in petto te hebben voor de zwarte
handelaren.
DAT er vóór 1 Dec. bij het Ned. Beheers
instituut na-inlevering mogelijk is van f 100
biljetten uit onder beheer gestelde vermo
gens.
DAT het secretariaat van de Nat. Commis
sie tot uitzending van Ned. kinderen is ver
plaatst naar Zeestraat 73, 's-Gravenhage, tel.
180040, toestel 77.
DAT het Wilhelminagasthuis te A'dam
thans geheel door de Canadeezen is vrijge
geven.
DAT het lichtschip „Maas" den naam „Goe-
ree" krijgt daar het zoo men weet voor
Goeree komt te liggen.
DAT te Bern een Zwitschersoh-Nederland-
sche monetaire overeenkomst is geteekend,
waarbij de officieele koers verhouding tus
schen de twee nationale valuta's is bepaald
op frs 162,29 per f 100.-, hetgeen overeen
komt met een franckoers van f 0,616.
DAT mevr. A. J. Aarsen-Jansen (S.D.A.P.)
als eerste vrouwelijke wethouder in een ge
meente boven de 100000 zielen is benoemd
•a wel te Groningen,
De uitslag van de verkiezingen van het
Deensche parlement, die deze week gehou
den zijn, geeft opmerkelijke resultaten te
zien. En het meeste daarvan springt wel in
het o(.:{ de sterke teruggang van de Sociaal-
Democratische Partij. Deze partij, die lange
jaren in regeering en volksvertegenwoordi
ging een overwegende positie innam, ziet nu
haar aantal zetels ingekrompen van 66 rot
48, terwijl' de communisten met 18 zetels,
juist het aantal dat de sociaal-democraten
verloren, als een sterke groep in de volks
vertegenwoordiging hun intrée doen.
Aan den anderen'kant is de groote over
winning van de liberalen even opmerkelijk.
Deze partij had het voornaamste aandeel
genomen in den verkiezingsstijd tegen de
nationalisatie-maatregelen, die door de so
ciaal-democraten aan de orde waren gesteld.
Krachtens haar politiek verleden was zij
vanzelfsprekend tegen contröle op het eco
nomisch leven en boekte zij. vooral door den
steun der welvarende boeren, een niet on
belangrijke winst van 10 zetels. De andere
groote burgerlijke partij, de conservatieve,
ging daarentegen vijf zetels achteruit. On
danks haar groote aandeel in de nationale
verzetsbeweging, ondanks de eminente lei
ding van Christmas Moelier, den minister
van Buitenlandsche Zaken, is zij er niet .in
geslaagd baar positie te verbeteren, of ze.fs
maar te handhaven. De vermoedelijke oor-
Mak hiervoor is het handelsverdrag dat
oeller met Engeland gesloten heeft. Voor
de te exporteeren landbouwproducten ziin
volgens de liberalen te lage prijzen bedon
gen. Met dat al wijkt de Deensche verkie
zingsuitslag in vele opzichten af van de tot
nog toe in Europa bekend geworden verkie
zingsuitslagen. Denemarken heeft, ondanks
vijf jaren bezetting, zeer weinig van de
Duitschers te lijden gehad. Daardoor is het
politieke leven daar te lande niet geken
merkt door de felle beroeringen, die we ia
verreweg de meeste bevrijde landen consta
teer en. Illustratief was in dit verband reeds
het bericht, dat ook de Deensche nationaai-
socialisten aan de verkiezingen mochten
deelnemen. Ook al werd deze toestemming
gemotiveerd met een strikt beroep op de
Grondwet, het is toch zeker, dat iets derge
lijks in de bevrijde landen van West-Europa
onmogelijk zou zijn.
Daarnaast verschaft het feit. dat de ex
portprijs der landbouwproducten een door
slaande factor bij de verkiezingen is ge
weest, zekerheid voor de onderstelling, dat
het politieke leven in Denemarken toch wel
eenigermate aan het verstarren is, vooral als
wij in West-Europa de vekiezingen zien aan
gekondigd met ingrijpende politieke en so
ciale hervormingen als inzet.
De groote communistische vooruitgang
moet worden gezien als een algemeen Euro-
peeseh verschijnsel. Of deze vooruitgang
echter in Denemarken met zijn goed geor
dende economische en sociale toestanden
van vèrstrekkenden invloed zal zijn, valt
zeer te betwijfelen. Hoewel het probleem
der kabinetsformatie niet gemakkelijk zal
blijken, is niet te verwachten, dat de com
munisten bij de oplossing hiervan een lei
dende rol zullen spelen. Zoodat hun optre
den zich voorshands wel zal beperken tot
critiek van den meest uiteenloopenden aard.
Tenslotte is het nog van belang op te mer
ken, dat bij deze verkiezingen het stemrecht
beperkt was tot personen boven 25 jaar. Zou
het nieuwe parlement de uitbreiding van
den stemgerechtigden leeftijd tot 21 jaar
goedkeuren, dan is het vrijwel zeker dat de
uitslag van de eventueel volgend, jaar te
houden verkiezingen heel anders zal zijn,
omdat ook in Denemarken het Jongste deel
der bevolking geen verstarring van het po
litieke leven wenscht.
Aanvulling op de bonnenlijst
der vorige week
Tot en met 10 November geeft elk der
volgende bonnen recht op het koopen
van de er achter vermelde artikelen:
BONKAARTEN KA, KB en KC 512:
118 250 gram bloem
119 200 gram zout
120 250 gram jam
121 250 gram peulvruchten
122 225 gram huishoudzeep
124 150 gram vleesoh
125. 126 2 kg aardappelen
B 06 1 kg aardappelen
A 07 2 liter melk
B 07, C 07 31/2 liter melk
BONKAARTEN KD en KE 512c
213 250 gram bloem
214 200 gram zout
215 250 gram jam
216 225 gram huisihoudizee(p
217 150 gram vleeSch
218 1 kg aardappelen
219 6 liter melk
TABAKSKAARTEN Q 413:
04 l rants, importsigaretten
Bij deelneming aan de maaltijdgn van de
Centrale Keukens moeten aldaar de bon
nen 124 of 217 voor vleesch en 125 voor
aardappelen worden ingeleverd.
S
UITSLUITEND WINKELIERS MOGEN
EIPOEDER BONLOOS UITVERKOOPEN.
Het eipoeder. dat nog in kleine hoeveel
heden bij de detaillisten aanwezig is, kan
zonder bon worden verkocht, doch niet de
grossiers voor r a d en
PEULVRUCHTEN AFLEVEREN ZONDER
BON IS VERBODEN.
In den laatsten tijd wordt meer en meer
geoonstateerd, dat grossiers peulvruchten af
leveren zonder distributiebescheiden in te
nemen. Dit euvel heeft zoo'n omvang aan
genomen, dat de C.C.D. een strenge controle
instelt en in vele gevallen reeds proces-ver
baal heeft opgemaakt.
Nevelig, aldus meldt De Bilt.
Tot morgenavond wordt verwacht: Aan
vankelijk nog betrokken en nevelig, later
plaatselijk opklaring, geen regen van betee-
kenis, meest zwakke wind.
ZON EN MAAN.
Morgen: Zon op 7.38 en onder 17.06; Maan
op 5.39 en onder 17.05.
Op 5 Nov. Nieuwe Maan; 13 Nov. Eerste
kwartier; 19 Nov, Volle Maan en 26 Ncflf,
Laatete kwartier.
Te Halfweg, zetel van een der grootste suikerfabrieken, draaien de machines op
volle toeren. En dat is ook noodig. want anders zou Sinterklaas, zelfs zonder in
menging van de Eenheidsvakbeweging het bijltje er bij neerleggen.
