$ïwiwt gtitedft (Smxttm —5'
Engeland wordt positiever inzake Java
Eerst herstel van ons gezag, aldus Tjarda
Van Genechten tot doodstraf veroordeeld
iDist
EENSGEZINDHEID
HOGELIJK?
Ie serie: I April 1920—15 October 1941
WOENSDAG 17 OCTOBER 1945
ïe Serie: le Jaargang vanaf 7 Mei 1945, No. 139
«ftfl/ri» Postrekening 5 8 9 3 6
Christelijk-Nationaal Dagblad roor Leiden en Omstreken „JjtiltifuflStidj U cljebleafll
myti bert ia legqcnspeetj,'
Abonnementsprijzen
ƒ0.26 per week
ƒ1.10 per maand
ƒ3.25 per kwartaal
Hoofdredacteur:
H. DIEMER
Redactie:
B. VAN DER ROS
Toestand de laatste dagen niet
verslechterd
De gebeurtenissen der afgeloopen dagen
op Java toonen aan, dat de Britsche militaire
autoriteiten krachtiger gaan optreden naar
aanleiding van de meer gewelddadige taktiek
van de extreme nationalisten. Nieuwe com
plicaties doen zich thans niet voor, zoodat
de toestand vrijwel bestendigd blijft. De ont_
wikkeling der Inheemsohe beweging geeft
echter aan de Engelsche en Amerikaansche
bladen ruimschoots stof tot schrijven en het
is opvallend hoe bijna alle bladen allereerst
herstel van het Ned. gezag in Indië wensche-
lijk achten, terwijl ook een hervatting van
het economische leven langs de lijnen, die
vóór den oorlog werden gevolgd, als gebie
dende esch wordt gesteld. De schenders
van de wet moeten met den sterken arm aan
den lijve de consequenties van hun daden
ondervinden, terwijl voor de normale, loyale
Indonesiërs de toestand zuiver moet worden
belicht. De bladen doen alle een feilen aan
val op Soekarno en zijn collaboratie met de
Japanners, waarbij de correspondent van het
A.N.P. op Java nog wijst,op een artikel in
het Soekarno-blad „Merdeka", waarin de
Indonesiërs, die met de geallieerden samen
werkten, eraan worden herinnerd, dat zij hun
keel moeten gereedhouden, om hem te laten
afsnijden. De ..Baltimore Sun" voegt hier nog
aan toe, dat Soekarno's oproep tot zijn vol
gelingen om giftige pijlen en slangen te ge
bruiken _in den strijd om de vrijheid, niet
erg overtuigend klinkt in een wereld, die op
de atoombom is ingesteld Nu de Indonesiërs
een voorproefje hebben gehad van demo
cratie en zelfbestuur, is het, volgens genoemd
blad. heel onwaarschijnlijk, dat zij terug
zullen keeren tot de bescheiden levenswijze,
die zij tot dusverre geleid hebben, hiermede
critiek uitoefenend over het Ned. bestuur in
Indië. De „New York-journal of Commerce"
beziet den geheelen toestand uit zuiver com
mercieel oogpunt en legt den nadruk op het
belang van Indië als productiegebied van
grondstoffen voor Amerika.
STANDPUNT I.E.V.
Het Indo-Europeesch Verbond heeft in een
manifest als zijn meening uitgesproken, dat
Soekarno alle beginselen van oprechte demo
cratie schendt en dat het I.E.V. de in de Kon.
boodschap van "6 Dec. 1942 gegeven richt
lijnen voor den toekomstigen status van
Indië-zonder voorbehoud aanvaardt.
SOEKARNOWIL ONDERHANDELEN
Op een persconferentie te Batavia ver
klaarde Abdoel Kadir, kolonel bij de Nica,
dat hij na een onderhoud met Soekarno ge
loofde, dat Soekarno en Hatta zeer geneigd
zouden zijn om tot overeenstemming met
Nederland te komen, waartoe echter de groe
peeringen der jongeren niet bereid zijn. Eer
men tot overeenstemming kan geraken, wil
Soekarno een ontmoeting met Dr van Mook
hebben.
Tevens beweert de ,,regeering"-Soekarno
niets te maken te hebben met de oorlogs
verklaring en er in geen geval .^lebet aan
te zijn. Wederom heeft Fenner Brockway,
secretaris van de Independent Labour Party,
een telegram van Soekarno ontvangen, waar-
In gezegd wordt, dat de „vrije Ind. regee
ring" een delegatie van Engelsche parle
mentsleden. die rapport zouden moeten uit
brengen over Java. welkom zou heeten.
NED. VROUWEN DOEN EEN BEROEP
OP DE GEALLIEERDEN
Onder de oud-geïnterneerden in Indië
heeft een petitie ter onderteekening gecir
culeerd, die de vrouwen van alle geallieerde
naties oproept om hun invloed bij de ge
allieerden aan te wenden, opdat de 10.000
vrouwen en kinderen, die nog'steeds in de
concentratiekampen op Java verblijven,
spoedig worden gered.
DAMASKINOS PREMIER VAN
GRIEKENLAND.
Nadat Griekenland elf dagen lang zonder
kabinet is geweest, heeft de regent, aartsbis
schop Damaskinos, hedenmorgen zelf de
functie van eerste-minister aanvaard.
Meer electriciteit voor de
wintermaanden
Idem wat het gas betreft voor
alleenwonenden.
Ten einde aan de ergste moeilijkheden
tegemoet te komen heeft de minister
van Handel en Nijverheid besloten de gas-
en electriciteitsran>t soen eer ing sregeling 1945
in zooverre te wijzigen, dat het electriciteits-
rantsoen voor verlichting en huishoudelijk
gebruik gedurende de wintermaanden wordt
verhoogd. Voor de 5e en 6e periode bedraagt
die verhooging 8, resp. 12 kwh. en voor de
le en 2e pero.de 12. iresp. 8 kwh per periode
van- ongeveer 60 dagen. Al naar gelang de
5e periode in Augustus dan wel in September
is ingegaan, bedragen de nieuwe rantsoenen,
dus achtereenvolgens 20, 35, 38 en 27 kwh of
26 38 34 en 24 kwh.
Tegelijkertijd zij-n de kook rants oenen voor
alleenwonende personen met ingang van 16
October verhoogd: voor gas van 17 M3 tot
28 M3 en voor electriciteit van 42,5 kwh tot
70 kwh per periode van ongeveer 60 dagen
Quislings hooger beroep is verworpen;
de Koning kan nu nog beslissen of het dood
vonnis zal worden voltrokken.
Regeering wil rü reeds onder
handelen, behalve met
Soekarno
(Zitting Tweede Kamer van gisteren).
Na enkele historische beschouwingen te
hebben gegeven, waaruit bleek, dat de na
tionalistische leiders allerminst onbekend
waren met de gegroeide plannen in-zake de
veranderde verhoudingen NederlandIndië,
alhoewel de radiorede van de Koningin op 6
Dec. 1942 daar niet genoegzaam bekend was,
wees de minister op het tragische, dat enkele
leiders zich hebben laten meesleepen door de
Japansche successen, waardoor explicatie met.
deze mannen voor de regeering was uitgeslo
ten. De kracht en het aivti-Nederlandsche ka
rakter van de door Japan ontketende revo-
lutionnaire beweging hebben we onderschat
door een totale onbekendheid met de inten
siteit en omvang der jeugdbeweging en door
het vaak niet juist zien van de elementaire
kracht der nationalistische verlangens.
Bij de ineenstorting van Japan hebberi en
kele nationalistische leiders gemeend de on
afhankelijkheid te mogen en te moeten'aan
nemen uit handen, die bezoedeld waren en
dus de hunne mede bezoedelden. Over deze
mannen stuk voor stuk een oordeel, te vel
len is niet wenschelijk, maar de verantwoor
delijkheid, die zij op zich nemen is wel
groot.
Na Mei 1945 kon Nederland daadwerkelij ké
hulpverleening gaan organiseeren, aan strijd
tegen Indonesiërs dacht en denkt niemand.
Nederland wilde en mocht 20.000 man
lichte infanterie, zg. gezagsbataljons en 2000
man van de luchtmacht voor Indië gereed
houden, het pijnlijke is echter dat de massa
der bataljons er nooit is gekomen. Het twee
de .pijnlijke is, dat de troepen niet meer voor
Chauffeur, legen wien doodstraf
was geëischt, vrijgesproken
Het Bijzondere Gerechtshof te 's-Graven-
hage heeft heden mr. R. van Genechten,
gewezen Procureur-generaal van het Vrede
gerechtshof. overeenkomstig den eisch tot de
doodstraf veroordeeld, met ontzegging van het
kiesrecht voor het leven, doch met recht op
cassatie.
De verdachte, met kaplaarzen aan, werd
even voor tien uur de rechtzaal binnenge
bracht. Hij keek vrijmoedig om zich heen
naar de spaarzaam bezette publieke en gere
serveerde tribune en onderhield zich even
met zijn verdediger mr v. d. Oever, tot om
tien uur het Hof binnenkwam.
De President, mr. Scholten deed daarna
voorlezing van het vonnis dat door verdachte
onbewogen werd aangehoord. Hij keek even
verwezen in het rond alsof hij de draag
wijdte niet kon verwerken en werd daarop
door de bewakers naar den. celwagen terug
gebracht.
Naar wij vernamen zal de verdachte cas
satie aanvragen.
gewonen dienst in het Oosten zouden wor
den gebruikt, maar om onzen Indischen Ne
derlanders veiligheid te waarborgen in eigen
huis.
Spoedig zullen weer nieuwe troepen wor
den uitgezonden, doch het Ned. leger is nog
pas sedert de bevrijding in opbouw en der
halve voor training, uitrusting en bewape
ning afhankelijk van de geallieerde bevel
voering. Toen Japan de wapens neerlegde,
waren wij dan ook nog niet gereed en kon
den dit ook nog niet zijn om onze taak ih
Indië te hervatten.
Het is een zeer ernstige zaak. dat wij,
die in dezen oorlog gegeven hebben wat
wij kondeij, helaas uit moeten spreken,
dat wij de bond gen ooten voor den ge-
meenschappelijken plicht t.o.v. Indië niet
gereed hebben gevonden en zelfs niet dan
aarzelend bereid.
Na het Japansche verraad met zijn jam
merlijke geyolgen voor de Indonesische be
volking te hebben geschetst, zette de minis
ter uiteen, dat ten gevolge van de ontwik
keling der gebeurtenissen wij met troepen
zendingen niet gereed konden zijn. Met alle
waardeering voor onze Britsche bondgenoo
ten, moet toch gezegd, dat zij onmachtig
zijn gebleken de Japanners tijdig te ontwa
penen, maar integendeel veel wapenen in
handen van de vrij scharen zijn gebracht.
Al zijn we bereid contact te zoeken met
de Indonesische nationale beweging, praten
met het Soekarnoregime ware onwaardig en
onvruchtbaar, omdat dit volstrekte onafhan
kelijkheid opëischt. Dit standpunt is te Lon
den medegedeeld en vindt er begrip.
Met daarvoor in aanmerking komende
Indonesische leiders is de regeering bereid
te spreken. Ook de heer v. Starkenborgh
is bereid tot een progressief beleid, maar
'hij is van oordeel, dat de hervatting van
de normale functies voor het wettig gezag
niet door samensprekingen als bovenbe
doeld behoort te worden begeleid en niet
mag worden vooruitgeloopen op de resul
taten der Riiksconf eren tie. Hij vreest, dat
door de houding der regeering de oneven
wichtig uitgegroeide sentimenten nog
zullen worden aangemoedigd.
Dit principieel verschil heeft den G.-G.
ontslag doen vragen, dat door de Kroon
aanvaard is.
Ten slotte stond de minister nog stil bij
het beklemmende van den hoogst ernstigen
toestand en eindigde met een meer gedetail
leerde uiteenzetting van hetgeen de Regee
ring wil aan de hand van de Koninklijke
radiorede van December 1942 een regionaal
zelfstandig Indië binnen het Rijksverbond.
Over de rijksstuctuur kon pas na het over
leg der ronde-tafel-conferentie worden ge-
sproken.
De Delftsche chauffeur Bertus Poot, tegen
wien de doodstraf was geëischt wegens mis
handeling van gevangenen in een concentra
tiekamp te Paderborn waar hij als Lagerfüh-
rer optrad, werd hedenmorgen door het Bijz.
Gerechtshof te 's-Gravenhage, wegens gebrek
aan bewijs vrijgesprokenLacherud verliet
de vrij gesprokene de rechtzaal. j i i t
In de zaak tegen den tuinder N. E v Baarle L*L"Jïl*r%
uit Delft, tegen wien vijf jaar geeischt was
wegens dienstnemen bij de N.S.K.K. gelastte
het Bijz. Gerechtshof schorsing, terugverwij
zing naar de Raadsleden-Commissie voor een
onderzoek naar de geestvermogens van ver
dachte.
keeren. Nederland moet de schade van dit
onberaden avontuur herstellen en wil zijn
historische taak vervolgen, zoo besloot de
minister.
De publieke belangstelling voor deze Ka
merzitting was buitengewoon groot.
DAT de burgemeester van Renesse zijn be
volking elke verstandhouding met Duitsche
krijgsgevangenen heeft verboden en
DAt vanwege dezen omgang reeds één in
woner van Renesse en twee uit Haamstede
zijn geïnterneerd.
DAT wij via New-York bericht ontvin
gen van het zich terugtrekken van het co
mité van Spoorwegarbeiders te Leeuwarden
uit de Eenheidsvakbeweging, daar deze als
communistisch moet worden beschouwd.
DAT de bezorging van pakketten uit West-
Indië voor particulieren eerst over 14 dagen
zal olaats vinden, aangezien lossing en
distributie velerlei moeilijkheden veroor
zaken.
DAT een ieder, die inlichtingen kan ge
ven betreffende een gevangenbewaarder in
de gevangenis te Scheveningen, die gevange
nen met zijn sleutelbos in het gelaat sloeg
of mishandelde, verzocht wordt zich te wen
den tot den P.O.D., Hooge Nieuwstraat 14a.
's-Gravenhage.
DAT te Amsterdam een commissie is opge
richt om op te treden als adviseerend
lichaam op het gebied van sportterreinen en
-inrichtingen, waarvan voorloopig als secre
taris optreedt Jac. Krijnen, von Goericke-
Straat 77 bis. Amsterdam.
DAT door het vrijkomen van veel leden
der Binnenlandsche Strijdkrachten, het
Rijksarbeidsbureau een dringend beroep
doet op alle werkgevers om voor bestaande
vacatures zich in verbinding te stellen met
het plaatselijke Arbeidsbureau,
DAT bij de Gem. Universiteit te A'dam tot
heden 1720 eerstejaarsstudenten zijn inge
schreven, terwijl de Rijks Universiteit te
Utrecht niet minder dan 400 nieuwe studen
ten telt.
DAT de R.K. Vakbeweging niet tevreden
is over de verdeeling der door het N.A.F.
gestolen en thans te liquideeren goederen,
waarvan het N.V.V. naar hartelust kan be
trekken.
DAT er een credietregelirig in het leven
is geroepen ter tegemoetkoming aan moei
lijkheden van middenstanders, waarvoor
men zich kan wenden tot de Ned. Midden-
standsbank of tot een der bij haar aange
sloten" banken.
DAT het Bijz. Gerechtshof te R'dam dpn
voorm. kapt. van de brandweer C. v. Kley
tot 20 j'aar gevangenisstraf veroordeelde we
gens het doodschieten van een vluchtenden
brandweerman, terwijl 3 landwachters elk
12 jaar kregen.
DAT op het congres van het Intern. Chr.
Vakverbond te Brussel, waarvan als voorzit
ter Henri Pauwell en als ondervoorzitters G.
Tessier en F. P. Fuykschot zijn gekozen, de
voldoening is uitgesproken over de houding
der Chr. Vakbeweging tijdens de bezetting.
DAT alle motorvoertuigen ter registratie
moeten worden aangemeld bij het Regee-
ringsdirectoraat voor motorvoertuigen, dat
daartoe oproepen verzendt.
DAT aan grossiers en kleinhandelaren in
rijwielbanden t/m. 20 Oct. rijwielbandenbon-
nen zullen worden uitgereikt.
DAT gepensionneerden binnenkort een
extra-uitkeering over 1945 zullen krijgen te:i
bedrage van 1/4 van het jaarpensioen, tot
een max. van f 500, het echter niet geidt
voor Indische gepensionneerden.
D^T aan boord van het s.s. „Thalatta", ge
legen in de 'haven van. Antwerpen, zich een
lading goederen bevindt, welke door Neder
landers en vrienden van Nederland in Zuid-
Afrikanvoor ons land zijn ingezameld.
DAT bij deze lading ook een geschenk is
van het Z.-Afri'kaansehe Roode Kruis, be
staande uit kleeren, zeep, soep, levertraan,
dekens, rozijnen, 4000 paar schoenen, jam.
cacao, koffie, maizena, enz.
DAT e^n vrachtauto met 16 arbeiders in
Randwijk (Betuwe) op een antitankmijn is
gereden, waardoor 4 hunner werden gedood
en 12 gewond.
DAT tot directeur der Openbare Leeszaal
te Enschedé is benoemd de heer M. Eisen,
bibliothecaris van den Octrooiraad te 's-Gra
venhage.
DAT vóór 1 Dec. a.s. aan het Prentenka
binet der R. U. te Leiden de namen, alsmede
nadere gegevens worden ingewacht van de
studenten en oud-studenten der Universiteit,
die ten gevolge van den oorlog zijn omgeko
men, teneinde deze te vermelden op een ge
denksteen.
DAT de 31-jarige militair J. B. te Rotter
dam, wiens vrouw relaties onderhield met
den 37-jarigen glasslijper N. v. V.. bij een
twist :n de woning van den glasslijper dezen
heeft doodgeschoten.
DAT het Canadian Junior Redcross War-
fund voor 20:000 dollars voedsel voor Ned.
kinderen naar ons land zal zenden.
DAT in verband met de precaire leder
positie de schoënreparatie voorloopig op den
bon blijft en alle berichten van bonvrtfe
schoenreparatie onjuist zijn.
Zelden zal een minister zulk een groot
gehoor hebben gehad als dr Logemann, toen
hij in de „tijdelijke" Tweede Kamer de
diep-ernstige 9ituatie in ons Indië besprak.
Het geheele land, zoo mag men zich bijna
uitlaten, luisterde met de Kamer mee en
de rede zal in vele gezinnen het onderwerp
van het gesprek hebben uitgemaakt, want
wij allen zijn immers opgegroeid bij de ge
dachte: Nederland en pns Indië zijn één.
De Kamer is niet direct begonnen aan
de samenspreking met den minister. Do
groepen hebben eerst zelf het onderling
overleg in werking gesteld en waarschijnlijk
zal daarna de minister nog wel weer te
rade gaan met zijn ambtgenooten, zoodat
dit debat met het rompparlement er
waarlijk nog een wordt in groot en stijl. De
zaak van het allergrootst formaat voor land
en volk tot in verre toekomst is het ook
meer dan waard.
Zeer openhartig heeft dr Logemann ge
sproken. Het geschiedkundig overzicht het
welk hij gaf, was open en eerlijk naar aile
kanten. Er werd erkend, dat de ontwikke
ling der opvattingen in Indië, althans wat
Java betreft, in ongunsligen zin is gaan af
wijken van wat hier verondersteld werd.
In de drie bezettingsjaren zijn de Japan
ners er in geslaagd, een haatcampagne te
ontketenen tegen de Nederlanders, waaraan
groote getallen Indonesiërs zijn ten offer
gevallen.
Wie kon ons op den langen duur verdedi
gen 4in dat land met zijn Japansche pers en
zijn' concentratiekampen? Wij hier woon
den slechts een paar uur reizens van onze
Engelsche vrienden. Wij misten nooit geheel
onze radio en zwolgen in de verzetslectuur.
In Indië was men totaal afgesloten van de
overige wereld van het eene jaar op het an
dere. Ook hebben wij onvoldoende inzicht
gekregen in den omvang van de jeugdbewe
ging. In elke revolutionaire beweging speelt
de jeugd een groote rol en zoo is het ook op
Java.
Den Engelschen bondgenooten. wién terecht
groote lof werd gebracht voor hun standvas
tigheid in den oorlog, werd door den minis
ter onder het oog gebracht, dat er te veel tijd
gemoeid was geweest met het aanvoeren van
de eerste contingenten bevrijders naar Java,
en dat het tot dusver bleef bij veel te kleine-
troepen deelen. Men was overvallen door de
onverwachte capitulatie van Japan en stond
onvoorbereid tegenover de toegewezen taak:
Nederlandsch-Indië van de Japanners te zui
veren.
Onze eigen kracht was te eenenmale on
voldoende omdat wij-deze verteerd hadden,
bij het opvangen van den eersten stoot der
agressoren zoowel in 1940 als in 1941.
En toen kwam het ongekende in de ge
schiedenis, dat de overwonnen vijand
opdracht kreeg de orde te handhaven in het
door hem bezette en gekoeionneerde land.
Met hoeveel of beter, met hoe weinig
animo dit bevel werd óf wordt uitgevoerd,
is nogal duidelijk. Inmiddels had de slimme
Japanner, toen 'hem bleek dat de oorlog ver
loren was, in. alle bezette landen de onaf
hankelijkheid der bevolking uitgeroepen. Dit
was slechts noodi-g om den chaos in deze
verarmde en berooide landstreken volkomen
te maken.
Gelukkig begint onze regeering thans veel
beter begrip in Engeland te vinden en men
beproeft samen den verloren tijd in te ha-,
len, terwijl nu althans zoo spoedig mogelijk
de Japansche stedehouder zal worden ont
slagen van de opdracht voor de orde te
zorgen.
Hoe kan het verzet geliquideerd worden
en tegelijk voldaan worden aan de recht
matige verlangens der inheemsche bevolking
en de belofte van onze Koningin ingewis
seld? Hierin was de minister zeer positief.
Met Soekarno zal niet worden onderhan
deld: hij heeft geheuld met den bezetter en
verklaart zich vijand van Nederland, doch
de regeering is bereid besprekingen te voe
ren met daarvoor in aanmerking komende
Indonesische leiders. Helaas moest hieraan
toegevoegd, dat de gouverneur-generaal jhr
van Starkenborgh niet gelijkelijk denkt met
de regeering. Hij oordeelt, dat eerst het vol
komen gezag moet zijn hersteld. Zelfs staat
hij zoo vast in deze meening. dat hij zijn
ontslag heeft aangevraagd, hetwelk de Kroon
heeft aanvaard.
Aan beide standpunten, van Regeering en
van Gouverneur-Generaal is risico verbon
den. Aan welk het meest? Dat is niet te zeg
gen. Ongetwijfeld moet vooropstaan, dat de
Ned.-Indische regeering het eenige wettige
gezag heeft op Java, doch dit kan samen
gaan met het hebben van een breede visie,
welke onmisbaar is voor het vinden van den
juisten weg in een nieuwe wereld.
Binnen het Rijksgebied moeten de onder
scheiden deelen straks hun zelfstandigheid
hebben.
Wij denken, zoo, dat de Kamer vooral be
lang zal stellen in het conflict tusschen Re-
geertng en Gouverneur-Generaal. Indien dui
delijk zal blijken, dat de gezagseisch geen
schade behoeft te lijden door de tactiek welke
de Regeering in toepassing wenscht te bren
gen, en wij hopen dat dit mogelijk is, dan
zal de Kamen in groote meerderheid zicli
achter de Regeering scharen. En tegenover
ons" Indië, en tegenover ons volk en tegen
over onze bondgenooten is thans volkomen
eensgezindheid zoo dringend noodig.
Eensgezind gaan wij dan in rustig ver
trouwen, waf ook komen gaat, de toekomst
tegemoet. Verdeeld is de kracht vooraf reeds
gebroken.
Alle mannelijke Berlijners van 14—65
jaar en vrouwen van 1550 jaar moeten zich
laten registreeren, opdat zij nuttig werk kun
nen verrichten.
Weinig-verandering, aldus de Bilt
Tot morgenavond wordt verwacht: Zwaar
bewolkt met tijdelijke opklarln-gen. In den
ochtend plaatselijk mist, vooral in het Zuid-
Oosten des lands. Overwegend droog. Zelfde
temperatuur. Zwakke wind.
ZON EN MAAN.
Zon op 7.10 en onder 17.40; Maan op 17 08
en onder 2.46. Op 21 Oct. Volle Maan en
Oct. Laatste Kwartier.
