Qimw £Hït*i:J je sar
„Weg met het Nederlandsche imperialisme"
IDist TJ
PAPIER
EN DEMOCRATIE
Ie serie: 1 April 1920— 15 October 1941
ZATERDAG 29 SEPTEMBER 1945
2c serif: Té Jaargang vanaf 7 Mei 1945, No. 125
Vh/ Postrekening 5 8 9 3 6
Christelijk-Nationaal Dagblad voor Leiden en Omstreken M$tantüOStidj is afjtMmfl
nxyn bert ia tc^fenspwt*
Abonnementsprijzen
f 0.26 per week
f 1.10 per maand
3.25 per kwartaal
Hoofdredacteur:
H. DIEMF.R
Redactie:
B. VAN DER ROS
Demonstratie met banieren in
Sydney
Omtrent de stakingen in Australië, welke
nog steeds voortduren, ondanks de verzeke
ring der Ned. autoriteiten, dat geen wapens
zullen worden geladen, vernemen we nader,
dat de Australische min.-president Cihifley
eindelijk maatregelen zal nemen en ver
klaard heeft, dat stappen zouden worden on
dernomen, om alle Indonesiërs naar hun
schepen te doen terugkeeren en er voor te
zorgen, dat alle hulpverleeningssohepen vol
geladen worden. Deze maatregelen zijn in
derdaad noodzakelijk, daar in Sydney weer
Di H. L. van Mook, de wnd. G.-G. van
Ned. Oost-Indië, die 'thans vermoedelijk
ooggetuige is van wat zich in Australië
afspeelt.
een pro-Indonesische demonstratie gehouden
werd. waarbij ongeveer 3000 personen banie
ren droegen met opschriften als ,,Weg met
het Nederlandsche imperialisme". De demon
stratie moest door de politie worden uiteen
gejaagd. Ook de .Trades Labour Council"
van New South Wales heeft besloten het
Indonesische volk te steunen in zijn „strijd
om onafhankelijkheid", terwijl de haven
arbeiders de dokwerkers in Melbourne. Syd
ney en Brisbane, nog steeds weigeren de
schepen te laden. De Ned. autoriteiten zijn
begonnen met eigen personeel de Van Heutsz
in Brisbane te laden, waardoor de werf. waar
dit schip gemeerd ligt, besmet is verklaard.
De vakbonden hebben verzocht de zaak aan
den raad van ministers van buitenlandsohe
zaken voor te leggen.
Inmiddels is de „Karsik", die door Lasca-
ren is geladen, met een gemengde beman
ning naar Java vertrokken, evenals de
„Moetsuyker vanuit Sydney. Beide sche
pen hebben geen oorlogsmateriaal aan boord.
In een officieele Ned. verklaring wordt ge
zegd dat de Australische regeering verzocht
heeft wapens en munitie voor Ned. Indië in
oen der Ned. schepen te laden, waarin de
Ned. Ind. regeering onmiddellijk heeft toe
gestemd. Dit materiaal maakt slechts een
klein gedeelte uit van de lading aan herstel-
voorraden. waarmede vrijwel alle Ned. sche
pen geladen worden. De veronderstelling, dat
de „Karsik" te Melbourne wapens aan boord
had, omdat het ruim werd bewaakt, mist
allen grond, aangezien de kisten in het ruim
gevuld zijn met nieuwe koperen munten
voor Indië. Voorts bestaat de lading uit' voed
sel, kleeren, medicamenten en medische en
tandheelkundige uitrustingstukken.
Tevens is nog over het radio-contact be
kend geworden, dat geheime luisterposten
op den Noordkant van Australië de onder
DAT mgr dr Mangers, R.-K. bisschop van
Noorwegen, die tegen de Nazi's een harden
strijd gestreden heeft, momenteel in Neder
land vertoeft.
DAT te Utrecht is opgericht de Lande
lijke vereeniging van ex-politieke gevange
nen uit den bezettingstijd", die een conser
vatief element wil zijn zonder aan politiek
te doen" en derhalve zekere medezeggen
schap verlangt in N.S.B.-kwesties en den
opbouw van Nederland.
DAT de ratten- en muizenplaag in de ge
teisterde gebieden een nieuwe ramp begint
te worden, daar kleeren en meubilair niet
meer veilig zijn en zelfs al kinderen zijn
gebeten.
DAT daarom het Commissariaat Nood
voorziening aan een Ned. firma heeft opge
dragen heel N.- en Midden-Limburg, de Be
tuwe met Bommelerwaard en Tielerwaard,
Arnhem, de Veluwezoom, de Biesbosch, Z.
Vlaanderen en Walcheren te zuiveren.
DAT hiervan een deel al onderhanden ge
nomen was, doch thans hiertoe uit Dene
marken geweldige hoeveelheden verdelgings
preparaat worden ingevoerd.
DAT men te Wageningen een gedenktee-
ken wil oprichten als herinnering aan de
capitulatie der Duitschers op 5 Mei 1945, die
in hotel „De Wereld" geteekend werd.
DAT mr T. G. Donner, mr P. Meyjes en
mr J. H. Scholten, allen te Den Haag, zijn
herbenoemd tot lid van het Ambtenaren
gerecht.
DAT de Ned. consul te Buenos Aires Dins
dag 2 Oct. per vliegtuig in ons land zal arri-
veeren ter bijwoning van besprekingen op
het ministerie van Scheepvaart.
DAT door het bestuur van de Stichting
van den Arbeid binnenkort een congres zal
worden gehouden van vertegenwoordigers
Japansch toezicht uitgezonden radiouitzen
dingen in Ned.-Indië hebben opgevangen,
waardoor kan worden vastgesteld, welk een
felle anti-geallieerde politieke oorlogvoering
door de Japansche militaire autoriteiten en
Soekarno op Java gevoerd is. De .Brisbane
Telegraph" voert nog steeds hevig actie tegen
de stakers, terwijl de „Sydney Morning He
rald" een aanval doet op den minister-pre
sident, Chifley, wegens het feit dat hij in
gebreke is gebleven de havenarbeiders tot
de orde te roepen. „De premier had den ar
beiders dienen te verklaren, dat zij niet de
vrijheid hebben, Australië's buitenlandsche
politiek te dicteeren."
In Batavia is een kleine groep van
kwartiermakers der Britsche bezettingstroe
pen aangekomen. Volgens officieele mede-
deelingen zijn er thans 18.625 krijgsgevange
nen op Sumatra en 14.470 op Java. De ver
tegenwoordiger der Ned.-Ind. regeering bij
den staf van gen. Patterson, heeft nog ver
klaard, dat het in de bedoeling ligt niemand
in Indië te vervolgen óm zijn politieke over
tuigingen of om zijn politieke acitviteiten
gedurende de Jap. bezetting, tenzij bewezen
wordt dat hij een oorlogsmisdadiger is.
DE „CHR. HUYGENS" ZINKT STEEDS
DIEPER WEG
De toestand der „Christiaan Huygens" is
hopeloos geworden. Het schip zinkt steeds
dieper weg. De kapitein, de heer F. Bakker,
vaart bininei"1 kort uit als commandant van
de „Tarakaci".
Nog vier weken en dan weer
koffie
Distributie elders in het land stopgezet
Op 27 October zal voor alle leeftijdsgroe
pen een bon voor koffie worden aangewezen,
zoo wordt van officieele zijde gemeld. Deze
bon zal geldig zijn tot en met 24 November
en recht geven op het koopen van 200 gram
koffie. De hotels, cafés en restaurants zullen
in deze zelfde periode hun gasten en bezoe
kers weer koffie kunnen serveeren.
We «kunnen hieraan nog toevoegen, dat in
het Zuiden en Noordoosten des lands reeds
koffie werd gedistribueerd. Dat zal thans
worden stopgezet totdat op 27 Oct. voor het
geheele land de distributie begint.
NOG GEEN GROOTER VLEESCHRANTSOEN
Geruchten gaan over een te verwödhten
verhooging van het vleeschrantsoen. Een
blad maakte zelfs melding van import van
enkele duizenden koeien.
Afgezien van het feit, dat voor het vleeséh-
verbruik 5000 koeien weinig beteekenen. is
te öevoegder plaatse van een voorgenomen
rantsoenverhooging niets bekend. Intusschen
beteekent dit niet. dat het op den duur niet
tot eenige verhooging kan komen bij ver
beterde vleeschpositie.
Vier ge'uigen in de zaak-
Van Genechten
Verdachte wilde vele hooge N.S.B.ers
doen aanrukken.
In de zaak tegen den gewezen procureur-
generaal en commissaris der provincie Zuid-
Holland, prof. mr van Genechten, welke zoo
als bekend, op 3 Oct. te 10 uur in het Bijz.
Gerechtshof te 's-Grpvenhage zal terecht
staan, zijn, naar ons ter oore komt, 4 getui
gen a charge gedagvaard, te weten de heeren
mr Meischke, officier van justitie te Rotter
dam, Amiabel, commissaris van Politie te
's-Gravenhage, Wooning, rechercheur v. Po
litie te 's-Gravenhage en Esmeyer, bediende
van het Parket te 's-Gravenhagè. Verdachte
Van Genechten had vele „hooge oomes" uit
de N.S.B. als getuigen a decharge willen
dagvaarden, w.o. de „leider" Anton Mussert.
Maar hiervan is tenslotte afgezien.
Vanuit Washington wil een vliegtuig
een vlucht om de wereld maken in 6 dagen
en 6 uren; het is al op weg.
der georganiseerde werkgevers- en arbeiders
beweging ter bespreking van actueele vraag
stukken op sociaal gebied.
DAT ter gelegenheid van de Ned. kunst-
maand te Londen in Jan. a.s. 6 concerten
zullen worden gegeven, waarop hoofdzakelijk
werk van Ned. componisten zal worden uit
gevoerd.
DAT dr Ph. J. Idenburg, secretaris van
het college van curatoren van Leiden te
Brussel is aangekomen om de betrekkingen
tusschen de Ned. en Belgische universiteiten
te herstellen.
DAT dank zij het goede geheugen van de
Rekenkamer, die in den bezettingstijd pro
forma controle moest uitoefenen op de fin.
van Winterhulp en Volksdienst, 12 millioen
gulden kon worden achterhaald bij 1700
N.S.B.-ers en hierdoor aan 20 gedupeerde
vereenigingen bedragen konden worden te
ruggegeven.
DAT tengevolge van een autobotsing de
75-jarige mej. G Joha van de Spangensche-
kade te R'dam werd gedood en de 23-jarige
H T Krikke op de cokesfabriek van de
Staatsmijn Emma te Treebeek tusschen 2
wagens werd bekneld waardoor hij onmid
dellijk overleed.
DAT dezer dagen in het St. Joris-college
Elzentpark te Eindhoven de opening heeft
plaats gehad van het „avondlyceum" dat op
leidt tot staatsexamen, gymnasium en H.B.S.
A en B.
DAT in Den Bosch van 20 Oct.11 Nov.
in het museum van het Prov. Genootschap
voor Kunsten en Wetenschappen een ten
toonstelling zal worden gehouden van mees
terwerken afkomstig uit musea te A'dam,
Haarlem en Den Haag, welke werken in den
bezettingstijd in den St. Pietersberg te
Maastricht veilig waren gesteld.
DAT de Rotterdamsche voordrachtskunste
naar Jac. Elsaecker, Westkapellenaar van
geboorte, in het Schuttershof te Middelburg
een voordrachtavond heeft gegeven ten bate
van „Herrijzend Walcheren",
Eisenhower komt 6 October naar
Den Haag
Zal door H.M. de Koningin worden ontvangen
Generaal Eisenhower zal, met de leden van
zijn officieele gevolg, op Zaterdag -6 October
a.s. een bezoek aan ons land brengen. Hij zal
met zijn gevolg door H.M. de Koningin wor-.
den ontvangen.
Het ligt in de bedoeling niet alleen de
Residentie, maar ook de hoofdstad te bezoe-»
ken. Nadere bijzonderheden zullen zoo spoe
dig mogelijk worden bekend gemaakt.
Verdediger in de zaak tegen
Anton Mussert
Mr J. H. Rolandus Hagedoorn aangewezen
Naar ons ter oore komt zal in de zaak
tegen den „leider van het Nederl. volk"
Anton Mussert als verdediger optreden mr
J H. Rolandus Hagedoorn te 's-Gravenhage.
Het zal nog wel eenigen tijd duren voor
deze zaak rijp is voor behandeling van het
Bijz. Gerechtshof.
WORDT DE CONFERENTIE TE LONDEN
GESLOTEN?
Na de zittingen van gisteren neemt men
aan, dat de conferentie van ministers van
Buitenlandsche Zaaken dit weekeinde zala
worden gesloten.
„Beul van Belsen" was een
goed huisvader...
Zoo getuigt tenminste zijn eigen vrouw.
Over het proces tegen de beulen van
Belsen is het ondoenlijk en zelfs onge-
wenscht dagelijks de gruwelverhalen der
getuigen op te nemen. Deze sensatie is wei
nig verheffend. We volstaan daarom dan
ook met een kort overzicht. Deze week werd
gehoord de 29-jarige Jodin Zofia Litwinska,
die in het kamp Auschwitz o.a. een défilé
van 3000 vrouwen, naakt als beesten, had
meegemaakt. Voorts een 17-jarigen jongen
had zien doodslaan, etc. etc.. etc. Een 26-
De goede huisvader, in de boeien ge
klonken aan een anderen misdadiger, op
transport naar de rechtzaal.
jarig Joodsoh meisje uit Warschau had ge
zien. dat een hond een aanval deed op een,
vrouw. Ook tegen Irma Grese is zeer veel
bezwarend materiaal binnengebracht, ter
wijl de vrouw van Josef Kramer in
Lüneburg is aangekomen, die verklaard
heeft, dat haar man, die op 10 Nov. 1906
werd geboren, zoo lief voor zijn vrouw en
drie kinderen was. Einde dezer week heeft
het 25-jarige Joodsche meisje uit Posen,
Helena Hamem.itz, een medische studente,
nog een en ander meegedeeld over de ver
schrikkelijke medische praktijken in het
kamp te Auschwitz, waarbij in plaats van
glucose-injecties, injecties met benzine eti
lysol gegeven werden..
DAT heden een 200-tal Haarlemsche jon
gelui en enkele autoriteiten naar Nijmegen,
de stad die zij adopteerden, zullen gaan en
daar door de bevolking zullen worden ge
huldigd voor hun talrijke goede gaven.
DAT Groesbeek nog dag aan dag geteisterd
wordt door het werk der mijnenruiming,
waardoor noodwoningen instorten, ruiten
springen en plafonds barsten, zoodat dit
dorp zich nog allerminst „bevrijd" voelt.
DAT de bekende schrijver Jef Last momen
teel op Walcheren vertoeft om een onderzoek
in te stellen naar den toestand en daartoe
contact heeft gezocht met A. den Doolaard.
DAT de Stichting van den Arbeid een
commissie heeft benoemd ter bestudeering
van het vraagstuk der samenwerking tus
schen kapitaal en arbeid in de particuliere
ondernemingen.
DAT het eerste tribunaal in Nederland, het
tribunaal te Den Bosch, vanaf 5 April jl. 644
zaken in raadkamer heeft behandeld, waar
van er op 15 Sept. jl. 307 berechtingsrijp
waren en hiervan reeds 165 zaken in 14 zit
tingen zijn afgehandeld.
DAT de Aartsbisschop van Westminster
deze week een bezoek heeft gebracht aan
ons land.
DAT dank zij den aanvoer van grondstof
fen alle in tubes verpakte artikelen zonder
inlevering van oude tubes mogen worden
afgeleverd.
DAT de Bond van Mobilisatie-invaliden en
hun nabestaanden weer is herrezen en voor
bereidingen treft aan de mobilisatie-slacht
offers 19141918 over 1945 een extra uitkee-
ring te verleenen> terwijl zij, die in moeilijk
heden verkeeren, zich tot het Bureau To
rens traat 30, Drachten, kunnen wenden.
DAT bij de meelfabrieken te Deventer een
conflict is ontstaan in verband met het feit,
dat de directie niet in overleg wenschte te
treden met de E.V.B.
In den herfst van 1941, toen Duitschland
aan den. top van zijn macht stond, en de
strijd tegen Rusland bijna gewonnen scheen,
achtte de bezetter het oogenblik geschikt,
om de Nederlandsche pers volkomen te
breidelen. Een scherpe papierrantsoeneering
werd aangegrepen, om een groot aantal
bladenwelke in geen enkel opzicht- met de
„nieuwe orde" wilden meegaan, den hals om
te draaien, waardoor het gemakkelijker zou
vallen de overblijvende, wier angst even
redig steeg, klein te krijgen.. Een merkwaar
dige methode werd daarbij toegepast. Het
Rijksbureau voor de Grafische Industrie, een
Nederlandsche instelling dus, berichtte dart,
dat met ingang van een bepaalden datum,
volgens opdracht van Rijkscommissaris Seyss
Inquart, geen papier meer mocht worden ge
bruikt. Ook ons blad ontving* deze bood
schap. Het zoogenaamde papiergebrek was
een doekje voor het bloeden. Zoo had cns
blad nog een voorraad van ongeveer vijf
honderd ton papier. Wanneer men nu weet,
dat alle dagbladen samen thans per maand
nauwelijk duizend ton mogen gebruiken,
weet men wat er van dat praatje waar was.
Kort daarop werd ons papier door den Rijks
commissaris gevorderd via Max Blokzijl en
aan een ander blad toegewezen. Toen was
er nog geen papiergebrek.
De Duitschers, die een strijd op leven en
dood voerden tegen de democratie, wisten
wel, dat er geen beter middel -was, dan het
onthouden van papier aan die bladen, welke
de democratie niet wilden verraden door
de „nieuwe orde" te propage^ren. Zonder
papier immers beteekent de persvrijheid
bitter weinig.
Nu denken wij er niet aan den toestand
op persgebied. zooals die heden bestaat, te
vergelijken met den wantoestand onder
Duitsche bezetting. Evenwél ook nu geldt:
zonder papier geen democratie.
Er bestaat thans een soort controverse tus
schen het Kabinet en een groot deel van
ons volk omtrent de vraag, wanneer de ver
kiezingen moeten worden gehouden voor de
volksvertegenwoordiging. Het Kabinet oor
deelt. dat het volk nog niet verkiezingsrijp
is. Hoe is het mogelijk deze rijpheid aan te
brengen? In de voornaamste plaats door de
dagbladpers voldoende papier ter beschik
king te stellen om haar taak van voorlich
ting en staatkundige opvoeding te kunnen
volvoeren, ofschoon wij weten dat er een
grootsch opgezet regeeringsvoorlichtings-
bureau in het leven is geroepen om ook aan
deze opvoeding mede te werken en dan in
een bepaalde richting te sturen, heeft deza
methode veel weg van wat in autoritaire
landen gebruikelijk was, doch dit is naar
onze opvatting, niet bijzonder democratisch
te noemen.
Deze regeericigsvoorlichtingsdienst heeft
thans de beschikking gekregen over een
soort regeeringsorgaan, „Commentaar" ge
il eet en, hetwelk eerst werd uitgegeven door
het Militair Gezag. Tegelijk werd dit blad uit
gebreid van 4 tot 8 pagina's en daar zal het
niet bij blijven. Groen van Prinsterer be
toogde reeds, dat een Regeering het recht
moest hebben haar daden te verdedigen via
de pers, en onbillijke aanvallen te weerleg
gen, en dat wordt gaaarne onderschreven
doch de stem des volks moet niet
minder gelegenheid hebben zich te doen
hooren. Niet het minst thans, nu er nog
slechts sprake is van een nood-parlement,
de volksvertegenwoordiging voorloopig niet
de haar toekomende plaats heeft ingeno
men, en zij zich over de groote vragen,
welke aan de orde van den dag zijn, niet
kan laten hooren. Men denke aan de geld-
saneering.
Ook wordt beproefd de radio los te maken
van historie en particulier geestelijk ini
tiatief, en haar in te schakelen ten behoeve
van de vrijmaking van het volk. Doch ook
dit is een eenzijdige vorm, wel'ke niet past
in onsvolksbeeld en steeds weer de herinne
ring oproept aan het vernietigen onzer om-
roepvereenigingen en het rooven van haar
bezittingen door den bezetter.
De dagbladen sukkelen inmiddels voort,
de meeste dagen met twee kleine bladzijden.
Het getal weekbladen vermeerdert steeds,
en er zijn erbij, welke in één nummer meer
lectuur kunnen geven, dan het dagblad in
een geheele week. Goede weekbladen zijn
ontegenzeglijk noodig, doch de dagbladpers
verricht een zóó onmisbare functie in het
leven van onzen tijd, dat haar armslag
moet worden gegeven.
In de twee, en als er groote regeerings-
mededeelinigen zijn of als een minister wat
te zeggen heeft, in de vier kleine blad
zijden kan de journalist nóg zooveel persen,
hij gevoelt dagelijks, dat hij er telkens naast
grijpt in den letterlijken zin van het woord..
Hij klaagt dus vandaag eens, omdat hij weet,
dat de dagbladpers zoozeer gebonden is, en
niet uit de voeten kan, en verre blijft van
de taak. haar toebedacht in een vrij, de
mocratisch land.
Voor zichzelf pleiten is geen aangenaam
karwei. Dodh het moet duidelijk gezegd:
wil men in een land de democratie beoefe
nen, en de persvrijheid doen beleven dat
wil nu méér dan ooit zeggen zonder de
levensbelangen van den staat te schaden
dan is hiervoor papier noodig, "méér
dan thans mondjesmaat verstrekt wordt.
Op deze sohraal toegemeten ruimte ver
dringt het een het ander en kan de voor
lichting niet tot haar recht komen. En ook
vergete men niet, dat de opbouw van het
maatschappelijk leven een kraohtigen steun
zal ontvangen van een goed ontwikkeld
dagblad wezen.
Nog koud, aldus seint De Bildt.
Tot morgenavond wordt verwacht: Koude,
heldere nacht, met plaatselijke ochtendmist.
Overdag toenemende bewolking met iets la
ter kans op eenige regen. Geleidelijk naar
Zuid-West terugloopende en weer wat toe
nemende wind.
ZON EN MAAN
Morgen: Zon op 6.38 en onder 18.21; Maan
op- en onder 16.33. Maandag. Zon op 6.40 en
onder 18.19; Maan open onder 17.06.
6 Oct. Nieuwe Maan; 14 Oct. Eerste Kwar
tier; 21 Oct. Volle Maan; 27 Oct. Laatste
Kwartier.
