Vondels drukkers en uitgevers
M
MAANDAG 12 MEI 1941
STADSNIEUWS
Officieele Publicaties
Aardaopelkaarten.
Voor hen, die om welke reden c*k, Vt
ver verzuild hebben hun aardappelAaa
j't dus-
Aaarten
af te halen, wordt gelegenheid gegevc^t dit
alsnog te doen op Dinsdag 13 i/n Woensdag
14 Md a.s.
De kaaric* zullen worden «litgereikt aan het
Distributiekantoor, Breestraat 117. Op Dinsdag
13 Mei a.s. u-orden verwacht zij, wier familie
naam begint met ABCDEFGHI JKL
M N O P, op Woensdag 14 Mei a.s. zij, wier
familienaam begint met QRSTUVWX
IJ Z.
Leiden, 12 Mei 1941.
De Burgemeester van Leiden
STEVEN INCK.
Vereeniging van Mathesianen
Excursie naar het Gravensteen
Dat voor de restauratie van het Graven
steen onder de Mathesianen groote belang
stelling bestaat, bleek wel uit den omvang
van het gezelschap dat Zaterdagmiddag j.L
bijeen was om onder leiding van den archi
tect ir. H. A. v. Oerle een bezoek te brengen
aan dit oude Leidsche gebouw.
In de kamer waar voorheen de Vierschaar
zetelde werden de excursisten ontvangen en
gaf de architect een uiteenzetting van de
totstandkoming van het Gravensteen.
Het gebouw werd gesticht door de Graven
van Holland die hierin hun gevangenen be
waarden en hen op deze plaats voor hun mis
daden straften of terechtstelden. In den be
ginne bestond het gebouw uit een aantal
ondergrondsche kelders, een toren met trap
penhuis,. het cipiershuis met daarvoor een
soort terras waarop de terechtstellingen
plaatsvonden, omgeven door een gracht welke
aansloot op de voormalige Papengracht.
Naarmate de stad en omgeving zich uit
breidde en tengevolge van nog vele andere
oorzaken, werd het gebouw steeds vergroot
totdat het zijn huidigen vorm had bereikt.
De tand des tijds heeft niet nagelaten ook
op dit monumentale bouwwerk zijn invloed
te doen gelden, hetgeen bij een nadere be
schouwing, b.v. bij de overigens zeer fraaie
raampartij der galerij, van waaruit in lang
vervlogen dagen de schout en de schepenen
de terechtstellingen gadesloegen, maar al te
zeer blykt.
Talrijke middelen werden in den loop dei-
jaren aangewend om het vervallen van het
oude rechtsgebouw tegen te gaan doch in de
meeste gevallen leidde dit niet tot een ver
fraaiing van het interieur en exterieur,
integendeel.
Daarbij kwam nog dat een groot gedeelte
van het gebouw als pakhuis werd gebruikt
hetgeen ook allerminst bijdroeg tot verhoo
ging van het aanzien.
Deze toestand zou ongetwijfeld nog voor
onbepaald langen tijd hebben voortgeduurd,
ware het niet dat zich eenige jaren geleden
uit de burgerij een commissie gevormd had
die zich ten doel stelde een algemeene
restauratie van het Gravensteen te bewerk
stelligen. Dat deze pogingen niet zonder
succes bleven moge blijken uit het feit dat
eenige maanden geleden met deze restauratie
kon worden aangevangen, zulks onder leiding
van ir. van Oerle en met subsidie van rijk
en gemeente.
Bij een rondgang door het gebouw met de
onderaardsche kerkers, galerij, gijzelkamer,
trappentoren en vele andere vertrekken bleek
wel hoe omvangrijk deze restauratie zal zijn.
Vooral voor de bouwkundigen onder de
excursisten was het bijzonder interessant te
kunnen waarnemen hoe onze voorouders met
de hun ten dienste staande eenvoudige mate
rialen de meest ingewikkelde constructies
met groot constructief inzicht uitvoerden.
Hiervan getuigen de gewelf-, vloer- en kap
constructies die men in zoo ruime mate in het
gebouw aantreft.
De royale afmetingen van kozijnen
deuren, voorzien van enorme grendels en
schuiven, geven reeds bij de eerste aanblik
den induk dat zich hierachter de cellen be
vinden waarin vroeger de misdadigers wer
den opgesloten.
Kortom de geheele inrichting van het ge
bouw ademt als het ware de geest var
soliditeit die reeds opvalt bij het aanschou
wen van de statige gevels aan de buitenzijde.
Voor den architect en zijn medewerkers is in
het restaureeren van dit gebouwencomplex
een uiterst moeilijke doch ook zeer dankbare
taak weggelegd. In zijn dankwoord aan i
Oerle, namens deelnemers en V. v. M. bestuur
deed de heer M. v. Zwieten de Blom, adjunct
directeur van M.S.G., uitkomen dat de Mathe
sianen met veel belangstelling de werkzaam
heden der restauratie zullen blijven volgen.
Hij wenschte den architect hierbij veel succes.
Wim Huisman verslaat Kinnegin.
De finale van deze wedstrijden bracht,
als reeds door ons voorspeld, een hevige strijd
aan de verschillende borden.
Wim maakte een goede beurt door Kinnegin
te slaan. Kinnegin die weer een half uur te
laat begon, antwoorde op 32—28 van Huisman
met 18—23. Het spel in de opening werd door
beiden vlug gespeeld en had een onregelmatig
verloop. Wit nam weldra een gunstige positie
in met een randschijf aan de rechtervleugel.
Het werd nu voor Kinnegin zeer moeilijk daar
hij gebrek kreeg aan de noodige tempo zetten.
Het middenspel bracht dan ook voor Huisman
voordeel en door de diverse dreigingen die
Wim daarin vlocht kwam de Rotterdammer in
groote moeilijkheden. Huisman dreigde nu met
schijfwinst en noodgedwongen moest zwart de
eenige oplossing, een damzet, nemen. De vreug
de van de dambezitter was echter van korten
duur. want door een afruil nam Wim de dam
af en verkreeg hiermede toch een schijf winst.
De winst werd daarna een kwestie van tijd en
ook Kinnegin moest ervaren dat een schijf
winst, voor Huisman meestal ook de winst van
de partij beteekent.
W. F. Olivier—Th. Zwetsloot.
Ook hier natuurlijk weer 3228 van Olivier.
Was de vorige partij onregelmatig, deze in nog
grootere mate. Wit verkreeg hierdoor vrij snel
voordeel door bezetting van het centrum. Het
is ons dan ook onbegrijpelijk dat cm speler als
Olivier hiervan niet weet te prpfiteeren. O. i.
had Wim Olivier deze partij moeten winnen.
Tiidnood van beiden speelde echter hier een
roL Bij het afbreken stond Olivier nog steeds
iets gunstiger maar de partij is later remise
gegeven.
L. P. D. NachtegellerL. F. v. Steenbergen.
Een partij die door v. Steenbergen op 3328
werd beantwoord met 2025. De opening ver
liep zeer regelmatig en Nachtegeller probeerde
door diverse afruilen nu eens niet in tijdnood
te komen. Bij de 18 zet werd hij echter het
slachtoffer van dit afruilen en liep hij in een
damzet. Het pleit echter voor hem dat hij
moedig verder speelde en door eenige zetjes.
Steenbergen van de wijs trachte te brengen.
Dit mocht hem voorloopig niet lukken en
nadat zwart nog een schijf gewonnen had zag
het er hopeloos voor hem uit. Reeds maakte hij
aanstalte de partij op te geven, toen Steenber
gen door een schijnbaar looze zet in de val
liep en Nachtegeller toch nog zijn zin kreeg
door een damzetje uit te voeren. Het spel was
d2arna voor Steenbergen niet meer te win
nen en nood gedwongen moest hij met remise
genoegen nemen. Laat het voor Steenbergen
een les zijn om tot het laatste toe te blijven
spelen en geen fouten als deze meer te maken.
De partij tusschen de kamDioen I. Lalerveer
en P. Olivier werd uitgesteld.
VAARDIGHEIDSPROEVEN H.L.O.
De Afdeeling LeidenO^gs^geest van dj»
Natic*.ale Vereeniging tot Bevordering yan
Harmonische Iichaamsontwil&eling (HLO)
(>:elt ons mede, dat h#i Secretariaat thans
wordt waargenomen door den heer C. J. J.
van E^eris, Boonstraat 9 te Oegstgees^.
Het (igt in de bedoeling om in de 3de week
van Juni a.s. de proeven ter verkrijging van
het HLO D^p^oma af te nemen. Zij, die zich
a.fi het examen willen onderwerpen, ge
lieven zich vóór 15 Juni a.s. op te geven aan
de navolgende adressen:
1. Dr. P. J. Gaillard, Nassaulaan 24, Oegst-
geest.
2. C. J. J. van Ekeris, Boonstraat 9, Oegst-
geest.
3. Jac. J. Vos, Nassaulaan 35, Oegstgeest.
4. G. H. van der Ham, Roodenburgerstraat
48, Leiden.
5. E. Binsbergen, Brederodestraat 37,
Leiden.
GEVEILDE PERCEELEN.
Ten overstaan van Notaris B. H. Stumpel
te Leiden. De huizen en erven te Leiden
Prinses-Wilhelminastraat 30, 32, 34, 36 en 38
tezamen in bod: f 12,200, kooper de heer J.
W. Goddijn q.q. te Leiden voor: f 12,400.
Het huis en erf te Leiden Oude Vest 149
in bod: f 3700, kooper de heer J. van Wijk
q.q. te Leiden voor: f 4Q00.
Ten overstaan van Notaris J. Fuhri Sneth-
lage te Leiden. Het huis en erf te Leiden
Pieterskerkhof 12, hoek Muskadelsteeg in
bod: f 1440 kooper de heer A. de Jong q.q.
te Leiden voor: f 1570. Het huis en erf te
Leiden Maredijkhofje 5 in bod: f 800 kooper
de heer D. A. Smit q.q. te Leiden voor f 900.
VERVOERSOPBRENGSTEN N.Z.H.T.M.
De vervoersopbrengsten van de N.Z.H.T.M.
gedurende de maand April hebben bedragen
326.076 (vorig jaar 268.814).
NOG WAT TE GOED.
Op last van den Officier van Justitie is
alhier aangehouden de 20-jarige J. v. H. alhier
die nog twee maand engevangenissVaf moet
ondergan wegens inbraak.
BURGERL. STAND
J. W. Kaspers, jm. 25 j. en A. G. v. d. Wiel. Jd.
L. van der Reek. 82 ji
GEBOREN: Hillegonda. dr. v. H. Disseveld en
H GoedhardtGeertrui Johanna, dr. v. J. H. Slra
en C. H. Stouten Jacob, zn. v. S. Kossen en E.
At Breitske: Alida Jacoba.
Alphen a/d. Riin
EEN RAADHUIS VOOR 2600.
By de Donderdag ten overstaan van den
Notaris Jhr. G. J. Stoop in hotel „Centraal"
gehouden verkooping, werd het voormalige
raadhuis van Oudshoorn in bod staande op
1600 afgemijnd op 1000 door den heer D.
van Dien q.q. alhier; het woonhuis met erf
aan den Steekterweg nr. 298 in bod staande
op 1475, afgemijnd op 10 door den heer
J. W. Niekerk alhier en de twee woonhuizen
met garage aan de Lindenhovestraat nrs. 1 en
3 nabij Zwamerdam in bod staande op 4800
afgemijnd op 475 door den heer A. Wilgen
burg q.q. te Nieuwkoop. Alle perceelen af
komstig van de gemeente, werden gegund.
In het voorstel tot verkoop dat den raad
heden werd toegezonden wijzen B. en W. er
op dat de prijzen ^bor de perceelen 1 en 2
alleszins aan de verwachtingen voldaan heb
ben. De prijs voor het voormalig raadhuis viel
het "kollege tegen maar daar onderhandsche
verkoop reeds mislukt is en men ook iri de
toekomst geen hoogere prijs verwacht, stellen
B. en W. voor ook dit te gunnen.
POLDER GNEPHOEK
In de gehouden vergadering van stemgerech
tigde ingelanden van den Polder Gnephoek
onder voorzitterschap van den heer C. van
Gaaien werd de rekening over 1940 en de be
grooting voor 1941 goedgekeurd.
De rekening sloot met een batig saldo ad
339.19. De omslag voor 1941 werd vastgesteld
op 10 per ha. evenals vorig jaar.
Besloten werd het gemadl tegen molest (oor
logsschade) te verzekeren.
JEUGDIGE RIJWIELDIEF GESNAPT.
De politie te Rotterdam heeft een 15-jarige
jongen, zekeren B. W., aangehouden, \ftgens
diefstal van o*n rijwiel ten nadeele \*an C. v.
d^L. alhier in het laatst van de vorige week.
De jongen bood 's avonds te half 12 het rij
wiel te koop aan bij een rijwielhandelaar te
Rotterdam.
Door het eigenaardige Ujdstip en het feit dat
het koopen van goederen van jeugdige perso
nen verboden is, kreeg de man argwaan en
waarschuwde de politie, die hem meenam
naar een politiebureau.
Hier bekende de jongen het rijwiel te
Alphen ontvreemd te hebben.
Bfj het verhoor kwam voorts aan het licht,
dat de jongen afkomstig was uit Nieuwer
Amstel. Hij had het ouderlijk huis verlaten,
te Uithoorn een damesfiets gestolen, waarmee
hij in onze gemeente terecht kwam. Het da
mesrijwiel deed hij van de hand, nam de fiets
van den heer v. d. L. weg en peddelde naar
Rotterdam.
Nadat hij ook in onze gemeente was ver
hoord, werd de knaap, die zich reeds meer aan
diefstallen had schuldig gemaakt, op trans
port gesteld naar Uithoorn.
DIEFSTAL VAN EEN OVERHEMD
Voor den Haagschen politierechter moest
^'iUlt A1Phen "ch verantwoorden wegens
diefstal van een overhemd te Nieuwerbrug
Daar met verdachte reeds eerder moeilijk
heden waren geweest eischte de officier 14
dagen gevangenisstraf. De uitspraak werd een
maand gevangenisstraf.
ALPHENS ZWEMBAD
B. en W. stellen den raad voor aan de Ver
eeniging „Alphens Zwembad" over 1940 een
subsidie te verleenen van 1500 en de reke
ning over 1940 en de begrooting 1941 goed te
ONGESTEMPELD VLEESCH
De slager J. den O. uit onze gemeente stond
terecht voor de Haagsche rechtbank wegens het
voorhanden hebben van ongestempeld spek.
Die stempels moeten er op staan om na te
gaan of voor het vleesch dat van elders inge
voerd wordt, wel rechten betaald zijn.
De slager verzekerde dat de stempels er op
gestaan hadden maar met het afzwoerden wa
ren verdwenen. Er moet wel één stempel blij
ven staan, maar dat had een knecht weg
gesneden.
Daar dan toch in elk geval het stempel ont
broken had eischte de officier 15 boete subs.
15 dagen hechtenis. Vonnis over 14 dagen.
Hillegom
WINTERHULP NEDERLAND
De collecte ten bate van de Winterhulp Ne
derland gehouden alhier op 3 Mei j.l., de z.g.
Bloemencollecte, heeft opgebracht de somma
van 253.315. Ook hier is weer vooruitgang te
bespeuren, daar deze collecte pl.m. 100 meer
heeft opgebracht dan de vorige straatcollecte.
PREDIKBEURT.
GEVONDEN VOORWERPEN.
Te bevragen aan het politiebureau: lichte
dameshandschoen, sleutel, stamkaart, R. K.
Kerkboekje, paar dames handschoenen, lan
taarnlamp, blauwe handschoen, portempnnaie
met ritsluiting, blauwe kano, armbandje.
Katwijk a/d. Rijn
JAARVERGADERING E.H.B.O.
De afdeeling „Katwijk en Omstreken" van de
Nederlandsche Vereeniging E.H.B.O. hield ln de
zaal van de Chr. J.V. aan de Voorstraat alhier
haar 3e Jaarvergadering.
De voorzitter, de heer J. J v. d. Kamp zeide
igen jaar ligt
moesten midden
°nB0rdenbestu
v. d. Kamp. voorzitter, E. J.
mej. Adr. Geesink. commiss
afdeeling. Vervolgens bracht
verschillende autoriteiten voor de
Katwijk
Geref. Jeugdsamenkomst.
Op Hemelvaartsdag, 22 Mei a.s. wordt door
den Ring „Rijnsburg en Omstreken" van den
Bond van J.V. op G.G., in samenwerking
met den Kring Rijnsburg van M.V. op G. G.
een jeugdsamenkomst georganiseerd.
Het lag in de bedoeling deze bijeenkomst
te houden in de beide veilingzalen van Flora
te Rijnsburg, waarvoor een voorloopige toe
stemming was ontvangen. Ten slotte be
schikte het bestuur van „Flora" afwijzend.
Door medewerking van notabelen en ker-
keraad der Ned. Herv. Gemeente te Katwijk
aan Zee is thans de beschikking gekregen
over de beide Herv. Kerkgebouwen, nl. de
Nieuwe Kerk aan de Voorstraat en de Oude
Kerk aan den Boulevard, te samen 3500 zit
plaatsen tellend.
Als spreker zal optreden dr. A. de Bondt
van 's-Gravenhage met het onderwerp: „Ge-
loofsblijdschap en Geloofszekerheid", terwijl
Z.Exc. dr. H. Colijn een opwekkend woord
zal spreken.
De beide sprekers zullen elkander in de
kerkgebouwen afwisselen. Aanvang half drie.'
i Delft. E. Rous
ïede. dat de hulp-
j*|ji hul-~
-0wer
bode. De voorzitter gaf in1icMin|rei
waarop^ de vergadering het bestuur machtiging gaj
De leden te Valkenburg woonachtig zullen trach
ten om tot oprichting van een zelfstandige afdi
ling te komen. Het bestuur beloofde ln deze za
zijn volle medewerking, zoodat deze oprichting
dit jaar zeker haar beslag zal kunnen krijgen.
Katwijk aan Zee
De laatste ouderavond der knapenvereeni-
ging vond in het Jeugdhuis plaats. De ouders
waren in grooten getale opgekomen. De heer
K. Jonker las voor 2 Tim. 3, aan de hand
waarvan hij een openingswoord sprak. Daarna
werd een aanvang gemaakt met de afwerking
van het programma, dat tal van luimige sa
menspraken, voordrachten enz. bevatte. Het
v/as een plezier om de jongens ln hun mllen
te hooren en zien.
PREDIKBEURT
Donderdag a.s. 's avonds om half abht hoopt
in „Casa Cara" voor te gaan de heer Rede
lijkheid uit Oudekerk a/d. IJssel.
EVANGELIESATIE SAMENKOMSTEN
Op 13 en 14 Mei a.s. des 's avonds om 8
uur komt in „Casa Cara" spreken de Evange
list J. Kits uit Zeist. Het onderwerp voor deze
samenkomsten luidt: Tusschen Paschen en
Hemelvaart. De toegang is vrij.
BURGERLIJKE STAND
Geboren: T. Ouwehand-Haasnoot G. v. d.
Does-v. d. Plas, d.; D. Krijgsman-v. Duin, z.:
J. J. Kroon-Sip, z.: H. de Zwart-den Haas, d.
Ondertrouwd: D. de Moy en L. Hus; J.
Vooijs en M. H. v. d. Hoek; J. v. Rijn en J.
Klok; J. Dijkhuisen en A. Krijgsman: A. P.
v d. Ster en A. v. d. Plas; M. v. d. Marei en
B. v. Dijk.
JONGENSDAG
Behoudens toestemming hoopt de Ring Kat
wijk van het Ned. Jongelingsverbond op 2e
Pinksterdag onder leiding van zijn voorzit
ter den heer Ouwehand een Jongensdag te
organiseer en.
BENOEMD
Tot waarnemend hoofd der school van het
Rotterdamsch Zeehospitum alhier is in ver
band met het vertrek van den heer P. v. d.
Belt, benoemd de heer S. Kiestra, onderwij
zer aan die schooL
Koudekerk a/d. Rijn
VERGADERING VAN INGELANDEN
Donderdagavond vergaderden in „Hotel de
Bruin" onder voorzitterschap van den heer
K. Reineveld, de ingelanden van den Honds-
dijksghen polder, voor het houden van de
jaarvergadering.
De rekening 1940 werd in ontvangsten
vastgesteld op een bedrag van f 2762.30 en
in uitgaaf tot een bedrag van f 2224.53 zoo
dat een batig saldo aanwezig bleek van
f 537.77.
De begrooting voor het dienstjaar 1941
werd in ontvangst en uitgaaf bepaald op
f 2739.45 in welk bedrag begrepen is de ver
hoogde verzekeringspremie tegen brand
schade van den molen,^alsmede het aangaan
van een tijdelijke kasgeldleening tot een be
drag van f 700. Machtiging wordt verleend
tot het doen van overschrijvingen op de be
grooting 1940, alsmede het aanbesteden van
werken of het uitvoeren hiervan in eigen
beheer.
Bij het punt bestuursverkiezing wordt met
algemeene stemmen herkozen de heer D. P.
van Leeuwen.
De gewone omslag voor 1940 werd bepaald
op f 3.50 per HA.
Leiderdorp
COLLECTE „.WINTERHULP".
OUDE RIJWIELMERKEN VOOR
„WINTERHULP".
De oude belastingmerken kunnen voor Win
terhulp o.m. worden gedeponeerd in een bus
in de hal van het Gemeentehuis.
MOEDERCURSUS.
Evenals in 1938, is de Vereeniging „Het
Groene Kruis" voornemens een Moedercursus
te organiseeren, otider leiding van Zuster Hat-
tink, van Rotterdam. Deze cursus bestaat uit
10 lessen en wordt gegeven in het „Wapen van
Leiden" hoek Bruggestraat. De datum van
aanvang is bepaald op 3 Juni a.s. Voor deze
sursus kan men zich aanmelden bij Zuster de
Geus.
Noordwijk
De ontvanger der registratie en domeinen
de heer W. A. Verplanke is verplaatst naar
de inspectie der directe belastingen te Haar
lemmermeer.
PERSOONSBEWIJZEN.
De foto's voor het Persoonsbewijs, dat zeei
binnenkort zal worden uitgereikt, kunnen
worden gekeurd ter Gem. Secretaris Afd. Alg.
Zaken, van 1217 Mei gedurende de ochtend
uren.
Noordwijk aan Zee
PROEFVAART REDDINGBOOT.
Zaterdagmiddag 2 uur, heeft de Redding,
boot een geslaagde proefvaart gemaakt.
Rijnsburg
DRAAGT ELKANDERS LASTEN
Bovengenoemde vereen, heeft haar jaarver
gadering gehouden in 't Gebouw voor Chr.
Prot. belangen. In zijn openingswoord herdacht
de voorzitter, ds. v. Niftrik, de heeren P v.
d. Mey ij dr. Rijkmans, beiden bestuurslid, die
mT t afgeloopen jaar gestorven zijn.
Uit het jaarverslag van de waarn. secr., dhr.
Jac. Kromhout, vermelden we het volgende:
De vereen, telt thans 3919 leden, verdeeld
over 901 gezinnen. 124 maal werd een lid in
t academisch ziekenhuis opgenomen, 24 per
sonen in particuliere ziekenhuizen, waar dus
t operatlèfonds moest bijspringen voor ope
ratiekosten, 58 röntgenfoto's werden door de
vereen, betaald.
De inkomsten bedroegen 8800.15. Behalve
een kleine post rente zijn dit geheel contri
buties, waarvan 1142.44 voor het operatie
fonds. De uitgaven bedroegen 7930.12, waar
van Ac. ziekenh. 3742 voor ruim 1400 lig
dagen, 987 voor 367 ligdagen in 't Diacones-
senhuis, 484 Annakliniek en 490 Elisabeths-
gesticht. Verder bode 816.43 en andere kleine
uitgaven. Het batig saldo bedraagt dus 920.03.
waarvan een vierde in 't reservefonds wordt
gestort Dat reservefonds was groot f 1041.90.
Het verslag over de financiën werd uitge
bracht door den penningmeester, dhr. v. Blezen.
Dhr. A. Driebergen bracht verslag uit namens
de commissie tot nazien der boeken. Alles was
i orde bevonden.
Bij de bestuursverkiezing werden gekozen de
heeren F. Leering en D. v. Egmond.
Dhr. Breedijk werd gekozen tot lid der
commissie tot nazien der boeken ln plaats
van dhr. A Driebergen.
Bij de rondvraag vroeg dhr. Breedijk nog
naar de rechtspersoonlijkheid van de vereen.
In de vorige jaarvergadering was hierover een
onderzoek toegezegd. De secr. deelde mede, dat
nog geen antwoord verkregen is.
Hierop sloot de voorz. deze zeer slecht be
zochte vergadering.
KUNST EN LETTEREN
De dichter spon er weinig zij bij
INTERESSANTE BESCHOUWING VAN
DR. B. H. MOLKENBOER O.P.
In de „Vondelkroniek" begint dr. B. H.
Molkenboer O.P. een belangwekkende bij
drage over „Vondel's drukkers en uitge
vers", waaraan wij enige fragmenten ont
lenen. Hij schrijft o.m.:
Van de zakelijke verhouding tot zijn
uitgevers: eigendomsrechten, honoraria,
grootte der oplagen enz. weten wij zo goed
als niets. Niet één contract of afspraak is
in behoorlijke documentatie bewaard geble
ven. In het algemeen schijnt er van even
tuele overeenkomsten tussen de schrijvers
en uitgevers in het XVnde eeuwse Amster
dam maar heel weinig bekend te zijn, al
spreekt men wel van de „hoge schrijvers
honoraria" ten onzent in de tweede helft
van de eeuw.
Wie meer wil weten omtrent de commer
ciële of materiële kant van Vondel's poëti
sche productie, moet zich tevreden stellen
met de schaarse gegevens, welke Brandt in
zijn biografie terloops meedeelt, aangevuld
door enkele andere feiten. Brandt legt er
een paar keer de nadruk op, dat de dichter
met al zijn verzen ter ere van anderen niet
alleen nooit veel stoffelijk voordeel heeft
genoten, maar daardoor vetleer verlies
heeft geleden, zoals door zijn Palamedes
Nooit heeft hi1 een Mecenas kunnen vinden
en zijn fierheid zal hem ook wel weerhou
den hebben er een te zoeken „die hem
in een kommerloozen staat stelde". De ge
schenken, die hij van hoge rersonages ont
vine, waren weinig in get*' Frederik Hen
drik. wiens lof door Vondel herhaaldelijk ró
vorstelijk bezongen is, dat kroondragers er
Jaloers op konden zijn, liet nooit lets van
zich horen en 't is de vraag, of hij bulten
de Palamedes ooit één versregel van Von
del gelezen heeft.
Koningin Christina vereerde hem een
gouden keten met medalje; de stad Am
sterdam een zilveren schaal; de Admirali
teit een dito kom met lepel; Amalia van
Solms een gouden penning; nogmaals het
stadsbestuur bij hoge door Vondel bezon
gen ontvangsten resp. f 100 en f 30, bij
welke gelegenheden de onmisbare Jan Vos
voor vertoningen en gedichten f150 en
f 50 ontving, terwijl „zeeker geestelijk
Keurvorst, dien Ik my schaam te noemen",
zegt Brandt en hij bedoelt den Jongen
Aartsbisschop van Keulen, den 75-jariger
dichter nog een gouden rijer, ter waarde
van „arme vijftien of zestien guldens", in
de hand stopte, jaren nadat hij door een
anderen Aartsbisschop, die van Mechelen,
wien hij zijn Altaergeheimenissen had opge
dragen, was afgescheept met een waarde
loos schilderstuk en de boodschap, dat hij
op verre na nog geen Cats mocht heten.
Met het aam (4 anker) Rijnse wijn, dat
Cornells de Graeff hem voor zijn berijmde
Virgilius en de verguld zilveren kop, welke
Diederik Buisero hem voor de Herschep-
pinge thuis zond, tfordt deze zonderlinge
lijst van „de voornaamste giften" door
Brandt besloten.
Schrijver wijst er dan op, dat Vondel,
volgens Brandt, „met zijn kunstenaarsar-
beid nooit rijkdom heeft kunnen vergade
ren. en hi1 gaat voort:
Pah-^s
„Om daar alvast met een enkel feit, dat
ons in deze algemene verkenning te pas
komt en dat het boekverkopersgilde van
zijn dagen tot ere strekt, op vooruit te lo
pen, herinneren wij aan de uitdrukkelijke
mededeling van Brandt, dat de -uitgever
van het voor anti-papen onbehaaglijke
treurspel Maria Stuart de f180 boete be
taalde, die de dichter daarmee had opge
lopen, „niet willende dat deze schaade zou
de lyden bij het werk, daar de Boekverkoo-
per voordeel uit trok". Mogen wij hieruit
lezen, dat het debiet van dit drama, juist
omdat het „geen kleenen aanstoot" gaf,
voor den uitgever een vriendelijke winst
opleverde: nog meer profiteerde de boek
handel van de verboden Palamedes, waar
van de eerste druk binnen weinige dagen
was uitverkocht en die in twee of drie
weken driemaal, ja binnen enkele jaren
ongeveer dertig maal herdrukt werd. De
schadepost van de in beslag genomen en
verbrande exemplaren werd door de clan
destiene verkoop van het sensatiewek-
kend treurspel zeker ruimschoots goed ge
maakt. Of ook de achtervolgde dichter
daarvan geprofiteerd heeft en hij, overspan
nen van angst, opgejaagd door de verwij
ten van zijn naaste verwanten als hij was,
ten minste het soulaas van enig geldelijk
voordeel heeft genoten, men heeft daar
nooit een aanduiding van gevonden, maar
wij zijn geneigd het te betwijfelen. Zijn eni
ge winst bestond ln de winst van zijn voor
goed gevestigde naam, al werd die voor
lopig meer betuigd voor scheldwoorden
dan door gouden schijven. Zowel uit de
bezorgdheid der Arminlaanse leiders als
uit de hartstochtelijke toon der schimp-
lawine, waaronder hij bedolven werd,
kunnen wij de pikante populariteit van de
Palamedes berekenen, hoewel wij geen en
kel cijfer over de omvang der vele oplagen
bezitten.
Lucifer
Het enige werk van Vondel, waarvan het
aantal exemplaren der eerste editie bekend
is, is Lucifer. Brandt geeft nauwkeurig
aan, dat dit treurspel alweer tengevolge
van de actie der predikanten „groote
nieusgierigheit" verwekte, zodat de hele
oplaag van 1000 ex. in acht dagen was
uitverkocht en de uitgever terstond met
herdrukken b^gon. Ten opzichte van Von
del'? gedichten heschikken wij niet
oy ke gegevens.
Hoezeer Vondel gelezen werd blijkt uit
een lijstje van de herdrukken zijner wer
ken. Schrijver voegt daar als commentaar
aan toe:
„Uiteraard vallen bij het bekijken van
dit lijstje enige verschijnselen op, die, in
samenhang met de verspreiding van Von
del's werk door de pers,* voor de geschie
denis van zijn waardering van belang zijn.
Zo b.v. dat er blijkbaar veel navraag was
naar bijna al zijn treurspelen (waarbij wij
er rekening mee moeten houden, dat de
dichter natuurlijk de drama's van zijn hoge
ouderdom hoe langer hoe minder herdrukt
kon zien). De sensationele Palamedes spant
met zijn 18 drukken, vrijwel over Vondel's
hele levensloop verspreid, de kroon. Ook de
Gysbreght met 13 en de zoveel latere Luci
fer met 7 uitgaven maken een goed figuur.
Bijzonder opmerkelijk is het blijvend suc
ces van de drie Joseph-spelen in samen 30
drukken, waaronder 12 van de uit Grotius
vertaalde Sophompaneas, 8 van de in onze
tijd zo populairen Joseph in Dothan en niet
minder dan 10 van den pikanten Joseph in
Egypte. Zoals wij uit nasporingen van C.
N. Wybrands weten, werd het drietal alles
bij elkaar meer dan 140 maal tijdens Von
del's leven op de Amsterdamse Schouw
burg opgevoerd (dikwijls de ganse trilogie
op één dag!tegen 120 maal de Gysbreght,
44 maal de Gebroeders, 30 maal Electra,
22 maal Salomon, om ons tot de meest ge
speelde stukken te beperken. Vanzelf kwa
men deze herhaalde vertoningen van Von
del's treurspelen het debiet van de uitgaven
dier werken en dus de boekhandelaren en
drukkers ten goede."
Interessant is ook de verhouding van Von
del tot zijn eersten uitgever Dirck Pietersz
Pers, wien de eer toekomt hem ontdekt te
hebben, maar die hem weinig klinkende
munt verschafte. „Een óns niet sympa
thiek lijkende manier van doen," tekent
de schrijver aan. Tenslotte halen wij nog
aan een aardig geval uit de relatie van
Vondel met Pers. Toen later het portret
van Pers geschilderd werd, verzorgde Von
del het bijschrift.
In zijn twee bijschriften heeft hij, kort
maar veelzeggend, alles samengeperst wat
het beeld van dien arrivé voor zijn criti-
sche geest riep, alles wat hij al jarenlang
wist, maar steeds in de pen had gehouden.
Zelfs in deze kleine versjes zorgt Vondel
voor de tegenstelling, die verrast, de te
genstelling, die wordt aangeslepen tot een
lemei
Gem. Radio-discsrm
0.15 ir
Dinsdag 13 Mei. Ie programsse ni
Hollandsch progTamma, 22.Ó0i-t Zc
programma. oruitb
He programma: 6.4522.
programma, 22.1523.00 Hi.
gramma, uitsluitend voor R*
23.0024.00 Duitsch programn
Ille en IVe programma: 8.00» ct
programma. jeling
^tenti
Sassenhei
ZILVEHEH JOBILE
Onze plaatsgenoot de heer RD
denkt heden, dat hij 25 jaar ge
trad bij de zuivelfabriek van\ ET K
G er rits alhier.
KOSTELOOZE INEN'
Woensdag a.s. des namiddags asPe
zal in het gemeentehuis gelegef wai
kostelooze inenting door dr. H niet
Het
der
Gr
WINTERHULP. n
De laatste colecte voor Wini
in deze gemeente gehouden weri wei
heeft opgebracht het bedrag vai,de r
DE VOLKSTUINTJE1,0"?
Het gemeentebestuur heeft tPn
aan 186 inwoners een volkstuiriftij
tot een gezamenlijke opervlakte \-an
Voorschote
Woubruggef,
GEHEIME KAASMAK! 1
Ambtenaren van den Crisis-opï^&cï
hebben bij den veehouder van S< w£
kaasmakerij ontdekt. De installations
verborgen in een schuur onder i
De voorraad kaas werd in beslag" ei
proces-verbaal opgemaakt -nu
Va
OVERTREDING INENTING
Wegens overtreding van de
van de Inentingswet 1939 (poWas
de politie proces-verbaal opgeq d
den tuinder H. e
:atii
Binnenlandsch N?eu
Mr. A. v. d. Hocv wa;
Een halve
Bet
geleden gep:
(iter
Morgen is het vijftig jaren j ,elf
mr. A. v. d. Hoeven te Leiden
tot doctor in de rechtsiwetensc nS
proefschrift: De rechtercommissa: he
failissement.
Mr. v. d. Hoeven, die nu bijna
werd 30 Augustus 1866 te Rottera
uit een van origine Brabantsch g ts
sedert een paar eeuwen de Maas: w
was gebleven. Hij heeft aan het E:
gymnasium zijn opleiding genot)
volgens aan de Leidsche univerima*
deerd. Na zijn promotie vestigdelü v
zijn geboortestad als advocaat en w
In 1905 werd hij benoemd tot 1 /er
Raad van discipline der Orde var
alhier; deze functie heeft hij tot:e
vuld. In 1905 ook werd hij heemra Rei
i gc
iFoto Rotjts
polder Prins Alexander, van 1910 to'.
hij dijkgraaf; in laatstgenoemd jaatscl
gekozen tot hoogheemraad van jrai
van welk hoogheemraadschap hij
tot 1937 dijkgraaf is geweest. ;esl
Mr. v. 'd. Hoeven heeft zijn beldler
en liefde voor zijn vaderstad vooriVe
door zijn langdurig lidmaatschap L
gemeenteraad en door zijn optredeL
houder, in het bijzonder in moeili]"
den. kii
In 1908 deed hij voor de christekjj
rische partij zijn intrede in den raaf
in 1931 trad hij af. Van 1911 tot IT
wethouder geweest, eerst voor ondi03'
daarna van financiën. In 1921 werd fen
Toen de raad zijn wethouder niet 'Gt
de bezuinigingsvoorstellen, dje mrjn
Hoeven met bloedend hart had i j
trad deze als wethouder af.
Van 1914 af is de heer v. d. Hoeve?n
de Eerste Kamer der Staten Genir
weest, voorts is hij opgetreden als i i
van Gecommitteerden tot de za'K(
Nederlandsch Hervormte gemeente,
zitter van Rotterdams comité ter be!h
van nationale belangen en heeft hij kft
functies bekleed in verschillende jg(
ties, die zich op sociaal terrein bewC,
Mr. v. d. Hoeven is ridder in de
den Nederlandschen Leeuw. |w-
lef
Vernutig volck, die steets bepropt
En kleed in 't parlement, de been
de sen 1
Maer 't breyn der geener die me
zijn gf'
Komt en siet Persius uw glori, h(
Die, midden in het choor der Holl
Met 'r drucken van sijn rijm, veel
zamen |u
Dan tot het publiek:
r
Gij burgers en vremden,
Dit 's Perssius van Emden.f e
Sijn beelt na Febus zwijmt;
't Zij dan hy dicht of rijmt.
Die sijn boecken en prenten,,..
Op 't dierste weet te ventei
