MO.i
iJSDAG 29 OCTOBER 1940
J
jisschen Amstel en IJ
TUSSCHEN AMSTEL EN IJ.
—.telling voor kleuteronderwijs. De
Joude lijd. Elise van Calcar. Wal
brislelijke voorbereidende school nog
steeds, te kort schiet.
Ifdagmorgen nam ik een kijkje op het
jes voor Voorbereidend Onderwijs, dat
Sgroote zaal van Krasnapolsky gehou-
>rd. Welk een belangstelling! Circa
onen w.o. uiteraard veel dames
ji met veel aandacht hetgeen gesproken
«ondom het nog zoo onbeduidende per-
van den kleuter. Weliswaar zijn er
[tijd vaders, moeders en tantes, die
[deuter als een majesteitje vereeren en
0 onuitstaanbaar dwingelindje van
f doch regel is dat gelukkig niet De
vaiv'het voorbereidend onderwijs kun-
1 anders over meepraten hoevee) van
■gnderbedervcrs er nog zijn. Haar taak
r een belangrijk deel de kleuters te ge-
0 aan orde en regel, waarvan in het
ie, geval thuis niet zooveel terecht
I congres werd gehoudan, zooals men
jn zal hebben, ter gelegenheid van het
Keest van Fröbel", waaronder men ver-
Idat deze Duitsche paedagoog in Juni
■Bitelij k den grondslag legde voor het in
f^tijden zoo sterk ontwikkelde kleuter-
Vijs. Die. naam is een .jndst Men kan
jepassen op het tegenwoordig voorbe-
1 zoowel als op het historische bc-
jhdolonderwljs.
'Tange weg is het geweest die de voor
in de Fröbëi-methoden voor de
jeugd hebben moeten afleggen voor men
kon .op het vele, dat thans in aanlok-
vóorbereideiide scholen door kleine
tjes wordt verricht
"ik de bewaarschool, waarop ik inder-
{ing, vergelijk bij de uitmuntend Lnge-
leer- en speellokalen van dezen tyd,
verschil zeer groot. Wat 'k er op onge-
vier- of vijfiarigen leeftijd den ganschen
heb uitgevoerd, kan ik mij niet precies
meren. Men moet een soort Jan Ligthart
>m dat nog te weten. Wel heb ik nog
nis aan de voornamen van de juffrouw
helpster en aan den achternaam v>»
juflrouw, want deze dame
lij deh voornaam noem-
mr het feit, dat dr» jullrauwen zich met
iMiste beginsel"' mijner en anderer opvoe-
Tge bezig h-^den, zou men kunnen aflei-
dal „net kleine schooltje" zeker aristo-
irnlisch stempel droeg. Toch was dit niet
'«Vwé
waarschool
i was ondergebracht
i paar behoorlijke hygiënische lokalen
•eel licht en 's winters goed verwarmd.
5 dus een gezonde uiting van Christe-
jarticiilier initiatief in een destijds rede-
kangeschreven arbeidersbuurt van de
fsta'd. Wij zaten op lage banken zonder
Of ik mij met vlechtmatjes heb
j gehoudenj is mij ontgaan. Dit leermiddel
rel te kostbaar geweest zijn of stond mis-
i zekere Verachting bij de leidster der
De dames hielden veel van zingen en
uit den Bijbel. Naar mijn kinderlijk
waren zij op dit punt buitengewoon
manier o.m. de gezelschappen van vroeger,
waarbij nog al eens een „alleenloopend per
soon" voorkwam, en de primitieve bewaar
scholen van voorheen. En toen groeide mijn
waardeering voor.de verhoudingsgewijze zoo
volledige opleiding, die ik als kleuter had
mogen genieten.
Wat Hoogenbirk op droog-humoristische
wijze uitbeeldde, kwam mij voor de aandacht
bij het bezichtigen van de tentoonstelling „100
jaren kleuteronderwijs" in het Waaggebouw
aan de Nieuwmarkt.
Propagandiste voor de denkbeelden van
Fröbel is hier te lande mevrouw Elise van
Calcar geweest.
Als Amsterdamsche jonge vrouw voelde zij
zich, al kan men hiervan bij de tentoongestelde
documenten niets vinden, sterk aangetrokken
tot de Afscheiding van 1834 Elise Schiotling
zoo luidde haar meisjesnaam Was aan
vankelijk een dankbare leerlinge van Ds. J.
P. Scholte en van J. W. Wormser. Met laatst
genoemde sympathiseerde zij in de twisten der
Amsterdamsche Afgescheidenen van een eeuw
geleden. Later heeft zij de Afgescheidenen, die
ook haar uitwierpen, verlaten. Haar talrijke
geschriften, voornamelijk op opvoedkundig
gebied, ademen een Christelijken geest, hoe
wel zij minder belijnd voor den dag kwam.
Deze vrouw, die ook met de vermaarde
Josefine Butler in relatie stond, is de pionier
ster voor goed voorbereidend onderwijs ge
weest. De tentoonstelling legt hiervan getui
genis af. Krachtens opdracht van minister
Thorbecke in 1862 stelde zij zich op de hoogte
met het bewaarschoolonderwijs hier te lande
Merkwaardige toestanden ontmoette zij.
Kinderen van drie, vier, vijf jaar werden be
waard, bezig gehouden, opgeborgen, omdat
ouders en opvoeders met het grut eigenlijk
geen raad wisten. Een juffrouw, die een krui
denierswinkel of een water-en-vuur-nering
hield, paste ook op de jonge kinderen uit de
buurt. Zij deed het „er bij". Een „school" te
Rotterdam bezoekend, moest mevrouw vai.
Calcar eerst aan de duisternis van het ver
trek gewennen om de kinderen te zien spelen.
Zulke toestanden trof men niet alleen in de
Maasstad a?i-
Van Christelijke zijde heeft men door mid
del van de inwendige zending het een er
ander inricht om de ongunstige situatie dei
bewaarscholen te verbeteren. Het „Nut" deed
er oik veel aan, doch bleef vanzelf „neu
tra*l"- Overheidsbemoeiing was noodig orr
ten deze de juiste verhoudingen te scheppen.
Sedert lang staat het voorbereidend onder
wijs op hoogen trap van ontwikkeling. Te
recht is op het congres betoogd, dat goed
kleuteronderwijs de basis van onze volksop
voeding is.
Bij dit alles is het te betreuren, dat Tiet
Christelijk voorbereidend onderwijs de vleu
gels niet heeft kunnen uitslaan. Van rechts
gelijkheid als bij de lagere school is hier
geen sprake, althans niet bij den Rijkswet
gever. Aan de gemeentebesturen wordt de
subsidiëering overgelaten, hetgeën over het
algemeen beteekent, dat het achteraan komt,
wijl de inrichting van een voorbereidende
school vaak te kostbaar blijkt voor het parti
culier initiatief. De laatste jaran wordt hier
daar, ook te Amsterdam, de opbrengst
der Unie-collecte voor het Christelijk voor
bereidend onderwijs beschikbaar gesteld,
doch deze is zeer onvoldoende.
Hoeveel wü nog tekort komen, leert een
publicatie van het Centraal Bureau voor de
Statistiek. Hieruit blijkt, dat in ons land 2321
voorbereidende of bewaarscholen zijn. waar
van 227 openbaar, 545 Prot.-Christelijk, 1084
R.K. en 465 min of meer neutrale bijzondere
scholen. Slechts 1/3 van de kleuters bezoekt
een voorbereidende school.
Hoewel het openbaar onderwijs in dit op
zicht procentueel laag is, en grootendeels in
de steden gegeven wordt, is alleen de finan-
cieele positie van dit onderwijs en van haar,
die hieraan arbeiden, l>ed. Iets meer dan de
helft der bijzondere scholen ontvangt ge
meente-subsidie. Van de hoofden en onder
wijzeressen der Prot.-Chr. scholen geniet
slechts 17 pet. een salaris van 1500 of meer,
hetgeen bij het openbaar onderwijs bijna
regel is: 75 pet, der hoofden en 48 pet. der
onderwijzeressen. Het salaris van de meer
derheid der hoofden van Prot.-Chr. richting
<61 pet.) bedraagt nog geen 1000, terwijl
de onderwijzeressen voor meer dan de helft
(52 pet.) nog geen 500 genieten.
Meer cijfers behoef ik niet te geven om
aan te toonen, dat wij op dit gebied nog lang
niet zijn waar we wezen moeten. Het zou
niet kwaad zijn om ook aan deze ongelijkheid
eens een congres te wijden.
FRISO.
OPLEIDING VAN DIENSTMEISJE3
In het Prot Chr. Internaat voor opleiding
van dienstmeisies te Harlem is thans weer
een driemaandelijksche cursus gaande, waar
in een groep van 40 meisjes is opgenomen.
Dit internaat gaat uit van de Centrale voor
Werkloozenzorg, gesticht op initiatief van den
Raad van Nederlandsche Kerken voor prac-
tisch Christendom De meisjes komen uit vrij
wel alle provincies van het land en volgen
het lesprogramma op de Prot. Chr. Nijver
heidsschool en al het practische werk dat
daaraan verbonden is met groote belang
stelling en ijver. Na afloop van den cursus,
ongeveer half December "hopen zij alle een
betrekking als dienstmeisje te vinden om haar
eigen brood te kunnen verdienen en al het
geleerde te pas te kunnen brengen. In het
Internaat worden zoowel meisjes voor dag-
en-nacht als dagmeisjes opgeleid.
Begin Januari 1941 wordt het internaat dan
weer opengesteld voor een nieuwe groep van
40 meisjes. Aan dezen cursus kunnen deel
nemen meisjes tusschen 16 en 24 jaar.
Men kan zich om inlichtingen wenden tot
het secretariaat van Vrouwen Crisis Zorg,
Domplein 25 te Utrecht.
Verdronken
Men meldt ons uit Nijmegen:
Maandagmorgen omstreeks 6 uur is aan de
Waalkade bij het rijksveer een man van mid
delbare leeftijd te water geraakt en jammer
lijk verdronken. In de duisternis kon
moeilijk reddingspogingen doen. Daar de
onbekend is, verzoekt de politie te Nijmegen
voorlichting en bekendmaking. Het lijk is
nog niet opgevischt.
De hengelaar en zijn aas
Radioprogramma
WOENSDAG, 30 OCTOBER.
Gramofoonmuzick). 2.00 Voor
Voor de kinderen. 5.00 Gramofoor.
nornische berichten ANP. 5.30 Sylvi
ten ANP. 9.90—9.15 Berichten
(Duitsch). 11.30—11.45 Berichten (Engelsen). 12.C0
Benen,CU. 12.lo Giamofoonm_zieK (12.oO-xz.45 Be
richten (Duitsch). 12.45—1.00 Nieuws- en economi
sche berichten ANP. 1.30—1.45 Berichten (Engelsch).
2.00—2.15 Berichten (Duitsch). 2.30—2.45 Berichten
(Engelsch). 3.30 Berichten (Engelsch). 3.45 Gramo-
foonmuziek. 5.00 Berichten (Duitsch). 5.15 Oecono-
:he berichten ANP. 5.30 Onderwijsfonds voor de
STEUN AAN OORLOGSSLACHT
OFFERS
Van het Fonds voor oud-millairen en
andere organisaties van oud-militairen
van land en zeemachl
Aangezien de mogelijkhexc bestaat, dat van
rijkswege verstrekte Uitkeerii^r aan vermink
ten en-nagelaten betrekkingen van gesneuvel
den in den strijd van Mei 1940 niet voor alle
betrokkenen, in verband met hun verschil
lende levensomstandigheden, toereikend zijn,
heeft het Fonds voor oud-militairen, opgericht
t Amsterdam op 9 November 1815, daarin
bijgestaan door vrijwel alle jrganisaties van
en voor militairen en en oud-militairen van
land- en zeemacht, zich tot t ak gesteld daar-
a?n zooveel mogelijk tegemoet te komen door
hel verleeneii van moreelen en materieelen
steun, welke bijv kan bestaan m hei geven
van hulp bij het zoeken van betrekkingen, hei
betaleD van opleidragskosten voor eenig be
roep, het geven van een renteloos voorschot
tot het beginnen of voortzetten van eenige
nering of beroep, het geven van periodieken
geldelijken steun enz.
Bijstand of raad zal ook verstrekt worden
aan die verminkten of nagelaten betrekkingen,
die niet uitsluitend of hoofdzakelijk geldelijke
ondersteuning behoeven, doch die door om
standigheden m moeilijkheden verkeeren van
bijzonderen aard opvoeding der kinderen,
huur en verzekeringskwesties enz.
Zij, die woonachtig zijn in de gemeenten
Amsterdam, Aalsmeer Blaricum, Bussum,
Diemen, 's-Graveland, Haarlemmermeer
li»'versum. Huizen. Kortenhoef, Laren <N H
Muiden. Naarden, Nederhorst den Berg.
Nieuwer Amstel, Ouder Amstel, Texel, Uit
hoorn, Weesp en Weesperkarspel, kunnen
vjor. eventueele steunverlening bij de dis
trictscommissie Amsterdam van het Fonds
voor oud-militai-en. Enge Lombardsteeg 4.
aanvraagformulieren, zoowel schriftelijk als
i- persoon, halen of doen halen Het inge
vulde formulier moet aan hetzelfde adres
worden teruggezonden, liefsx voor 15 Novem
ber 1940.
Van de districtscommissie Amsterdam is
voorzitter de oud-garnizoenscommandant van
Amsterdam, gep. luit. kol. de. infanterie W
Boswijk; D. 1. J. baron van Heemstra is
secretaris.
Dr. ir. Ringers te Wychen
De algeneen-gemachtigde voor den weder
opbouw, dr. ir. J. A. Ringers heeft Zaterdag
een bezoek gebracht aan de gemeente Wychen,
teneindf met het gemeentebestuur besprekin
gen te zoeren over den wéderopbouw van het
dorp h'iftrik, dat tot die gemeente behoort en
tin gevolge van oorlogshandelingen veel ge
leden heeft.
Aangezien de architect, die het opbouw plan
van Niftrik heeft vervaaraigd, ook het plan
voor de gemeente Katwijk a.d. Maas in de
gemeente Linden verzorgt, kon de heer Rin
gers zich bij deze gelegenheid- tevens op de
hoogte stellen den stand van zaken in laatst
genoemde gemeente.
Twee mannen en een meisje
De .dochter van een familie, welke aan den
Wittevrouvvensingel te Utrecht woont, had een
vriend, iemand van 21 jaar. die vaak op bezoek
kwam, vooral als de ouders van het meisje niet
Onlangs op een avond, toen de vriend een
dergelijk bezoek afstak, werd er plotseling een
hevig lawaai in het huis gehoord. Het bleek,
dat de broer van het meisje in een gang een
inbreker tegen was gekomen. Er was een jacht
ontstaan, waaraan het meisje en haar vriena ook
gingen deelnemen. Ondanks, of misschien,
zooals uit het vervolg van het verhaal zal blij
ken, dank zij deze versterking wist de in
breker te ontkomen met medeneming van een
portemonnaie met geld.
De inbreker was op de fiets gekomen. Deze
had hij tegen den gevel van het buurhuis gezet,
maar de buurman had de. fiets binnengehaald,
omdat hii bang was. dat er in het donker men-
schen tegen aan zouden loopen. De vlucht moest
dus te voet worden voortgezet totdat de inbre
ker ergens een onbeheerde fiets zag staan. Die
pakte hij toen maar mee.
Hij had voor zijn expeditie de fiets van zijn
vader geleend en dus moest hij thuis een ver
haal verzinnen ter verklaring van het feit. dat
hij met een vreemde fiets terug kwam. Hij ver
telde dus maar, dat hij in de stad zijn vaders
fiets had neergezet, een boodschap was gaan
doen en, terugkomende, ontdekt had dat de fiets
bliikbaar voor een andere was geruild.
De buurman, die de fiets van den vader in
huis had, deed daarvan aangifte bij de politie.
Ook kon hij een signalement van den inbreker,
dien hij had zien vluchten, geven. Na ijverig
speuren lukte het de politie den jongen man
op te sporen.
Hij viel door de mand en daarbij bleek, dat
hij een vriend was van den vriend van het
meisje. Deze had hem de noodige Inlichtingen
voor het inbraakje gegeven.
Thans zitten beide vrienden in het huis van
bewaring.
Brand in een opslagplaats
van stroo
Door tot nu toe onbekende oorzaak is gister
middag omstreeks half twee brand uitgebroken
in twee hooimijten van de veehouderij van de
gebroeders van Vliet aan den Ringweg 85 te
Amsterdam. Doordat de melding voor brand-
politie eerst vrij laai kon worden ge
geven een kruidenier, de heer Weglager
moest er op de fiets op uit om de brandweer
ie waarschuwen stond het stroo reeds In
lichte laaie, toen de brandweer kwam
Aangezien de slooten in de omgeving uit
gedroogd waren, moest een lange slang worden
uitgelegd naar de Haarlemmertrekvaart onder
de spoorlijn door en over den Spaarndammer-
dijk De-brandweer, welke onder het commando
stond van den adjunct-hoofdbrandmeester van
den Wijngaard, was met veel materiaal uit-
Ter plaatse waren aanwezig de motorspuiten
van de posten Prinsengracht en Achtergracht
een gereedschapswagen. een personeelwagen en
een spuit van de luchtbeschermingsbrandweer
Met twee stralen werd het fel oplaaiende
vuur bestreden: men slaagde er in een derde
hooimijt, welke vlak naast den brandenden
stapel gelegen was. te behouden, evenals de
stallen van het vee. dat Inmiddels reeds in
veiligheid was gebracht
In totaal zijn 7000 kg karweistroo en 2000 kg
witstroo verloren gegaan. De eigenaars
niet verzekerd
Het onderzoek ls in handen Van den inspec-
WELKE BONNEN?
Bloem. Van 5 C:t t/m. 1 Nov. bon 78
(algemeen) pond.
Boter, Margarine en Vet. Van 26 Oct
t/m 1 Nov. (ook t/m. 8 Nov.), boterkaart
bon 14 boter. Vetkaart bon 14, boter of
margarine (lé pond per bon).
Brandstoffen. Gedurende October: Haar
den, kachels, bonnen 01. 02 en 03 een
eenheid vaste brandstof; 04, 05 en 06 een
eenheid turf (later steenkolen e.d.). Cen
trale verwarming, bonnen 01 t.m. 06, be
nevens bonnen Brandstoffen of cokes, een
eenheid le periode, één eenheid yastc-
brandstof. Bonnen auto-anthraciet: 1 nt
(max. 75 kg.) nootjes IV of V.
Brood. Van 28 Oct. t/m. 3 Nov. brood:
bonnen 12 (geldig t/m. 5 Nov.)
Grutterswaren. Van 5 Oct. t/m. 1 Nov.
bon 76 (algemeene) rijst, rijstemeel of
-bloem pond);
bon 77 (algemeen) havermout, havervlok
ken, gort of grutten pond).
Van 9 Sept t/m. 1 Nov. bon 28 (algemeen)
maizena, puddingpoeder, puddingsaus-
poeder of griesmeel (1 ons);
twee bonnen 28 voor 225 gr. verpakte
Honden- en kattenbrood. Van 1 t/m.
33 Oct. Bon 4 (honden) groep I en II*
10 kg.: groep IIT: 8 kg groep IV: 5 kg.;
groep V: 4 kg.; groep VI: 3 kg. honden
brood. Bon 4 (katten) 1% kg. kattenbrood.
Kaas. Van 28'Oct t/m. 10 Nov. bon 39
(a'eemoen) een ons. Bon 26 nog geldig
t/m. 3 Nov.
Levertraan. Slechts op recept van een
arts. ten hoogste 200 cc per hoofd per
week; niet meer dan voor 2 weken tege
lijk.
Petroleum. Van 9 Sept. t/m 3 Nov. zege!
periode 6. Van 9 Oct. t/m. 10 Nov. op bon
periode A 2 1. petroleum voor verlichting.
Thee of koffie. Van 28 Sept. t/m. 8 Nov.
bon 114 (algemeen) 75 g. thee of pond
koffie.
Vleesch en vleeschwaren. Van 23 Oct.
t/m. 3 Nov. (ook geldig t/m. 10 Nov.)
Vleeschkaart bonnen „06 vleesch" voor
vleesch of vleeschwaren, „06 worst
vleeschwaren" voor vleeschwaren.
Zeep. Van 19 Oct. t/m. 12 Nov. bon 55
(algemeen) 150 g. toiletzeep (nieuwe
samenstelling) of 120 g. huishoudzeep, öf
200 g. zachte zeep óf 250 gr. zeeppoeder
öf 125 g. zeepvloicken öf 250 g. zelfwerken
de waschmiddelen öf 200 g. vloeibare zeep.
De bonnen voor een extra-rantsoen toilet
zeep geven van 31 Aug. 1940 tot en met
24 Januari 1941 recht op toiletzeep (oude
samenstelling) van gemiddeld gewicht
(Dit geldt dus niet voor alle extra-zeep-
rantsoenen, gelijk sommigen abusievelijk
begrijpen.)
Van 31 Aug. tot en met 31 December bon
116 (tegelijk met de textielkaart uitge
reikt) 50 g. scheerzeep of een tube
scheêrcrême.
BOERDERIJ AFGEBRAND.
Zondagmiddag is brand uitgebroken inde
boerderij, bewoond door den heer Huitema te
Greonterp onder Blauwhuis, eigendom van de»
heer Miedema aldaar De brandweer kon niet
verhinderen, dat de boerderij tot den grond
toe afbrandde. Het vee en een groot deel van
den inboedel kon worden gered De boerderij
was slechts laag verzeKerd. De oorzaak va»
den brand is vermoedelijk hooibrnei.
Japansche minister
van Buitenlandsche Zaken,
Matsuoka, wisselt telefo
nisch met Berlim ge-'uk-
de onder-
teekening van het drie-
mogendheden pact
(Foto Weltbild)
Kunsten en Wetenschappen in Noord Brabant heeft te 's Hertogenbosch
oon Coolen den gouden eerepenning van dit genootschap aangeboden
i zijn letterkundigen arbeid. Antoon Coolen tijdens zijn dankwoord
(foto Het Zuiden)
