lUeuure ^riJtsrljr (Êmirunt Erna Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken nemeutsprys: 3 maanden In Leiden en in plaatsen n P KFaar eeD a*entechap 8evestigd Is 2-35 week 18 ct. Losse nummers 5 d Ule* bU vooruitbetaling. zijn t utl^WentiepTijzen; MrokkJ cl per regei ingezonden Mede- re"ngen 4* Ct per regel Minimxun In II regel6 Beu/ijsnummex 5 ot BU coa* en vliect belangrijke korting Bur. Redactie en Administratie: BREESTRAAT 123» LEIDEN. Telefoon 22710. (Na 6 uur 23166). Postbox 2a Postrefe. 88930, No. 6264 DINSDAG 29 OCTOBER 1940 21e Jaargang INDERlBIJSLAGWET J ingst van Jiet ontwerp-Kinder- [et jn het Parlement mocht gunstig •aardbaar heette het slechts uit van één lid, den heer Weitkamp. Woudenberg bad er ook weinig jHy sprak van een kinderbijslag van de invoering in dezen tijd iur werd geacht Beter achtte hij bij de belastingheffing met het te rekenen. •rd het betoog gehoord, dat men nietmoet latetn betalen voor die een groot gezin hebben en zelf de verantwoordelijkheid te dragen. Waaróm regelt men jterie niet geheel hij de belasting leg: door den kinderaftrek of vor- Kinderfonds door een heffing? irbaat nam de heer Smeenk het verlaging van den leeftijdsgrens, loongrens achtte hij onjuist. Het van de wet is algemeen en kan aarlijk op een gegeven punt bul ling worden gesteld, [een staatspremie voor kinderrijke spreke men nief. aldi^s verder de 'nk. In de eerste pifcats zou er vernederende bcdeeïing plaats oorts leert de praéjtijk elders, bijslag op het aantal kinderen ioed heeft. Men moet de regeling c^er|ien als element van hei loon. ...ijfeld werd bij het verdedigen 5odeStandpunt gedacht aan het beken- ijnsel, dat in vele landen de z.g. iduction rate" dalende is. Daar :ren 1000 vrouwen zich niet tl ten minste wederom 1000 vrou- iclw at op den duur de bevolkjng zich [stand houdt. Dit in hooge mate In 1 ongewenschte verschijnsel deed i luk voor in enkele groote Europee- Éen. Tot de landen, waar de „net ,ion rate" nog boven één ip, be- a. Nederland en Italië. Frankrijk waar het cijfer beneden éérr was eigt jKen, hebben getracht door een van kinderbijslagen hun bevol- inwas in positieven zin te verhete- ssschter zonder veel succes. Duitsch- 'jf Senoemde kwaad eveneens ró' béètrijden, beeft dit op andere »^jen met meer succes.gedaan door het van huwelyksleeningen en ver- fiscale maatregelen. Italië be- zich in hoofdzaak tot fiscale maar bereikte niet zoo heetf ivolg van de te groote zuigelin- algemeen kan men zeggen, dat il van huwelijkstoeslagen in vorm de bevolkingsproblemen it afdoende oplost Meer beslis- de feest waaruit een volk leeft. volkswelvaart is niet ge- I inkrimpende en kleine gezinnen, jr een volk zich zelf op den duur en moreel verzwakt, en. ró was het volkomen kortzichtig leggen tusschen kinderbij- indertal. n -|ndHte,1 he|kinderU Lbtni 'mde beginselen van het Kinder- lenitwerp zijn, evenmin als de hoofd- t in| van bij de openbare behandeling jgetast. Met vrij groote meerder- tegen 22 stemmen ging het in de verwachting, dat invoering 'oorjaar van 1940 kon worden gezien. is iets te optimistisch, izefras 22 Dec. 1939 toen de Eerste iet 27 tegen 7 stemmen haar in het wetsvoorstel hechtte en [m een maand later kon de com- eenforden geïnstalleerd voor de voor van de uitvoeringsmaatregelen was zeer omvangrijk, maar pndanks de inmiddels ingetreden standigheden en de gevolgen toch ten einde worden ge- zoodanig tijdstip, dat reeds jtijd geleden de invoering van de 1 Januari 1941 kon worden .ndp- Hen tenslotte beknopt samenvat- dat voor de belanghebbenden lellt ft bepaalt, dat aan arbeiders, die met meer dan twee kinderen any 15 jaar hebben, vanaf het derde kinderbijslag zal worden gege- ïider is wie in dienst is van een "Jining. ■slag bedraagt: FT^ts per dag voor arbeiders, wier of minder per dag bedraagt, 15 dag voor arbeiders, wier loon 4, doch niet meer dan 6 per iagt, 20 cents per dag voor ar* zier loon meer dan 6, doch niet 8 per dag bedraagt en 25 cents ('oor arbeiders, wier loon meer dan ig bedraagt. pngrenzen per maand bedragen )0, 150, 200 en hooger dan r week zijn ze: 24 en minder, 5, 36—48 en hooger dan 48. Er is dus geen loongrens. Ook de hoogst- bezoldigde kan den bijslag van de hoogste loonklasse ontvangen. Onder loon vallen 'ook fooien en dergelijke emolumenten. De uitbetaling van den Kinderbijslag geschiedt ten minste eens per 3 maanden. Over één week wordt niet meer uitge keerd dan 6 maal hel bedrag, waarop men per dag recht heeft. De werkgever mag de door hem krach tens deze wet verschuldigde premie, noch geheel, noch gedeeltelijk op het loon van den arbeider verhalen. Voor het recht op kinderbijslag tijdens een kalenderjaar is beslissend de samen stelling van het gezin van den arbeider op 1 Januari van dat jaar. Onder kind verstaat de wet elk wettig of gewettigd kind van den arbeider of diens echtgenoote, dus geen aangenomen kinderen, die niet gewettigd zijn. Het personeel in publieken en semi- t>ublieken dienst valt onder de wet. Maar eigen regèlingen, mits zij niet ongunstiger zijn, kunnen erkend worden. Werkgevers met gemoedsbezwaren kun nen vrijstelling krygen van de opgelegde verplichting, maar zijn gehouden hun premieaandeel in den vorm van belasting te voldoen. De werkgever, die niet bij een kinder^ bijslagfonds van een bedrijfsraad is aan gesloten en zich ook niet heeft aangeslo ten bij een erkende- bedrijfsvereeniging, is aangesloten bij het Rijkskinderbijslagfonds, dat door het bestuur van de Rijksverzeke ringsbank wordt beheerd. De Raden van Arbeid innen voor deze categorie de pre- miën en ze stellen ook de bijslagen vast en kennen die toe. Voor het overige.kunnen de bedryfsver- eenigingen en bedrijfsraden met erkende kinderbijslagfondsen de bijslagen vast stellen. De premie voor de kinderbijslagen (verhoogd met een opslag tot dekking der administratiekosten) wordt jaarlyks vast gesteld tenminste een maand vóór den aanvang van het kalenderjaar. Berekend was indertijd, dat 1 percent van het loon voldoende zcarzijn. Dat beteekende voor het geheele bedrijfsleven een last van 18 mil- lioen gulden. Althans dat was berekend. Hoe het er nu bij zal staan, durven we niet bij benadering te zeggen. Er zijn maatschappelijk niet onbelangrijke veran deringen ontstaan. Het is ons niet moge lijk de beteekenis daarvan in een looncijfer uit te drukken. Winterhulp Nederland De Rijkscommissaris in het bezette Nederlandsche gebied heeft aan jhr. mr. A. M. Snouck Hurgronje, secretaris generaal van het departement van buiten- landsche zaken en waarnemend secretaris generaal van het departement van alge- meene zaken, den volgenden brief doen toekomen: Bij mijn besluit van 22 October 1940 tieb ik de stichting Winterhulp Nederland opgericht. In het raam van deze stichting is tot steun aan de algemeene leiding een aereraad gevormd. Ik benoem u tot voor zitter van den eereraad in de overtuiging. dut onder uwe leiding deze raad zijn taak zal vervullen, welke in de stichtingsrege ling is vastgelegd. Te dezer gelegenheid .zou ik uitdrukking willen geven aan de hoop, dat deze hulp actie in het belang van het welzijn van het Nederlandsche volk met vollêdig succes zal worden bekr ond. Oproep van het eere-comité Aam alle Nederlanders. De Rijkscommissaris voor het bezette Nederlandsche gebied, rijksminister dr. Seyss-Inquart heeft opgericht de stichting „Winterhulp Nederland". De ondergeteekende, voorzitter van het eere-comité voor de Winterhulp Neder land, roept bij deze het Nederlandsche volk in al zijn geledingen op, om eens gezind steun te verleenen aan dit groote werk, dat als doel heeft te- helpen, zonder aanzien des persoons van rang, stand of partij. Dit helpen beteekent derhalve het leni gen van nood, in een geest van ware christelijke naastenliefde. Hierbij wordt tevens een beroep ge daan op alle landgenooten om zich «n grooten getale, als vrijwillige helpers en helpsters vüor de Winterhulp Nederland aan te melden bij de plaatselijke direc teuren. De nood, die bestreden moet worden, is groot! Laat ons daarom allén de handen ineen slaan en helpen! De voorzitter van het eere-comité van Winterhulp Nederland. Get. SNOUCK HURGRONJE. Bommen op Nederland Zondagavond tebben Engelsche vliegers wederom boven de. hoofdstad geopereerd. Op de begraafplaats Zkirgvlied aan den Amstel- dijk werd een schaftlokaal door. een brand bom getroffen, waardoor een kleine brand ontstond, die evenwel spoedig door de brand weer kon worden gebluscht. REORGANISATIE VAN POLITIE IN GROOTE STEDEN Voorloopig geen bevorderingen Het departement van binnenland- sche zaken hèeft aan de besturen van gemeenten met meer dan 50,000 inwoners een aanschrijving gezon den, blijkens welke bevorderingen bij de gemeentelijke politie worden verboden. Naar men ons meldt, staat deze maatregel in verband met voorgeno men reorganisatie-maatregelen bij de politie in deze gemeenten. Kerk en Zending NED. HERV. KERK Drietal: Te Leiden (vac. M. J. Punselie). W. H. Kelder te Middelburg, D. J. Vossers te Vlis- singen, J. H. W. Warners te Alkmaar. GEREF. KERKEN. Beroepen: Te Ureterp, T. H. Medendorp te Vlagtwedde. HULPPREDIKERS Benoemd tot hulpprediker bij de Ned. Herv. Gemeente te Vlaardingen D, HartevelcL cand. 1 hulpprediker te Velsen. GIFTEN EN LEGATEN Wfjlen mej. M. Th Tellingen te Buls- ward heeft 2500 gelegateerd aan „Valken- heide" te Maarsbergen. AFSCHEID EN INTREDE Onder zeer groote belangstelling van de gemeente en van veel belangstellenden uit om liggende plaatsen, nam Ds. J. van Amstel Zondagmiddag afscheid van de Ned. Herv. Gem. te Lage Vuursche wegens zijn vertrek naar Linschcten. De afscheidstekst was gekozen uit Pred. 1213 en 14. In een hartelijke en vurige toespraak werd ten slotte van allen en alles afscheid genomen. Aan het einde sprak de consulent, D s. Tims tra van Soesterbcrg, den vertrekkenden leeraar namens alle col leges en vereen igingen toe, hem dankende voor het goede werk dat hij had verricht. Hij liet toezingen Ps. 121 4. Van de ringpredi- kanten was aanwezig Ds. J. v a n S 1 i e d r e g t van Eemnes-Buiten. Anderen waren ver hinderd. Zondag j.l. heeft Ds. J. D. Stege man afscheid genomen van de Ned. Herv. Gem. te Aalten na 41-jarigen ambtsdienst, sprekende over Ps. 103 2—4, waarin lof en dank, be lijdenis en getuigenis, hoop en uitzicht, per soonlijk en voor de gemeente vervat zijn. Toespraken werden gehouden door Ds. C. P. Moorman van Eibergen namens den ring Winterswijk, ds. d e J on g van Zutfen namens de class, zendingscommissie en de redactie van „De Wachter", dr. Drost van Haarlem, ds. Plug van Breevoort, de heer Wiggers namens de Herv. Bv. te Winterswijk, ds. K1 ij n van Aalten en ouderling Bruggink namens kerkeraad en gemeente. Toegezongen werd Ps. 121 4. Cand. H. Beker te Haarlem doet 1 Dec. intrede bij de Ned, Herv. Gem. te Angerlo na bevestiging door zijn vader Ds. H. E. Beker te Haarlem. Cand. W. R. Ambrosius hoopt 17 Nov. intrede te doen bij de Ned. Herv. Gem. te Eemnes-Bxnnen. Bevestiger is de consulent Ds. J. v. Sliedregt te Eemnes-Buiten. Zondag j.l. heeft Ds. D. Ringnalda jr. afscheid genomen van de Geref. Kerk te Weesp, wegens va-trek naar Drachten. Zijn tekst was Openb. 21 2224 met als thema „De voleinding van Gods Tempelbouw in le. de afbraak van het kerkelijk leven, 2e. de ordening van het volkerenleven". Ouderling F. Brandsma sr 2eide, dat de kerkeraad den wensch van Ds. Ringnalda, geen toespraken te houden, wilde ee -biedigen. Hij verzocht Ds. R. en de gemeente elkander toe te zingen Ps. 1212 en 4 en vervolgens te zingen Ps. 150 1. Vooraf had Ds. Ringnalda met een kort persoonlijk woord zich o.a. tot B. en W. van Weesp en Weesperkarspel, de vertegenwoor digers van de Scholen met den Bijbel, de Openbare Leeszaal, de vereen iging tot be strijding der t.b.c., het Ned. Bijbelgenootschap afdeeling Weesp-Weesperkarspel en den con sulent, Ds. I. Groenenberg van Nederhorst den Berg gericht. NEDERL. HERVORMDE GEMEENTE TE ROTTERDAM Het classicaal bestuur van Rotterdam heeft voor den tijd van zes maanden diligentverkla- ring verleend aan den kerkoraad der Neder landsche Hervormde gemeente van Rotterdam voor het beroepingswerk in de vacature van dr. H. J. Olthuis, die met ingang van 1 Augustus j.l. met emeritaat gegaan is. GEZINSBESCHERMING Zondag 3 November, des avonds 6 uur, vangt in de Koninginnekerk aan den Boezem singel te Rotterdam weder een reeks bijzon dere samenkomsten aan, waarin de predi kanten, doctoren, psychiaters, advocaten en paedagogen, die medewerking verleenen aan de spreekuren voor huwelijks- en gezins moeilijkheden, zullen spreken over alles, wat met de bescherming van een gezond gezins leven samenhangt. Op 3 November spreken dr. D. N. van der Neut en mr. F. J. Brevet, op 10 November ds. W. A. Zeijdner en dr. J. H. Landwehr, op 17 November ds. A. Adriani en de heer P. W. J. Steinz, DE VERDUISTERING In het belang van de naleving van de bepalingen ten aanzien van de ver duistering Zonsondergang 29 October 18 uur 17 min. Zonsopgang 30 October 8 uur 31 min. Maansopgang 30 October 7 uur. 39 min. Meansondergang 30 October 18 uur 27 zo. Ned. Lausanne-comité Het Ned. Lausanne-comité zal dezen winter voortgaan met in een aantal samenkomsten het onderwerp: „De Kerk" verder te behan delen. Daarbij zal nader het wezen der kerk worden besproken. De serie lezingen die alle te Utrecht bij voorkeur op Woensdagmorgen van 10-1 u. zullen worden gehouden, zal wor den geopend op Woensdag 20 Nov. a.s. door dr. P. B o e n d e r m a k e r, Evang. Luth. pre dikant te Hilversum, die zal spreken over: De Luthersche kerk. Woensdag 18 Dec. zal ds. H. J. C. van D e e 1 e n, Ned. Herv. predi kant te Vaassen, spreken over: De Ned. Herv. Kerk. In Jan. zal ds. N. v. d. Zij pp, Doops- gez. predikant te Joure, spreken over: De Doopsgezinde Broederschap. 19 Febr. spreekt prof. B. v. Kleef over: De Oud-Kath. kerk. Op een Woensdag in Maart zal ds. N. B i o k- k.e.r, Rem. Geref. predikant te Utrecht spre ken over: De Remonstrantsche Broederschap en op 23 April ten besluite ds. E. L. S m e 1 i k, Geref. predikant in H. V. te Amsterdam-Zuid, over: De Geref. Kerken in Hersteld Verband. Uitkeeringen wegens schade Voor de predikanten en evangelisten, die aan have en goed schade leden, werd door den Bond van Ned predikanten beschikbaar ge steld j 20.000 en uit het Fonds voor noodlyden de kerken en personen der Ned. Herv kerk 35,000. Naar een door Deide besturen opge maakt schema werd aan acht predikanten, uit- deeltélijk schade leden, 5748. Later kwamen nog negen aanvragen in tot een gezamenlijk be drag van 2710 De quaestor-generaal der alg. synode der Ned. Herv. kerk heeft deze aanvra gen afgedaan, zoodat alle aanvragers geholpen werden. INTERKERKELIJKE SAMENWERKING. Op persoonlijk initiatief van de vijf predi kanten der Prot. gemeenten te Doesburg, n.l. die der Ned. Herv. gemeenten, der Geref. Kerk, der Chr. Geref. gemeenten, der Evang Luth. gemeente en der Rem. Geref. gemeente is een samenwerking tot stand gekomen, die bestaan zal in het voorloopig iédere maand houden van een godsdienstige samenkomst in de Ned. Herv. kerk, die bedoelt getuigenis af te leggen van „het heil dat in Jezus Christus is." De grondslag voor deze samenwerking is gevonden in de 12 artikelen des geloofs. De actie staat niet in officieel verband met de resp. kerkeraden. De predikanten komen eens pèr maand samen om enkele practische bij zonderheden te regelen. In elke dienst treden twee sprekers op volgens rooster, onafhankelijk van kerk of richting. Na de eerste drie samen komsten zullen ook de namen der voorgangers niet meer worden afgekondigd. Uitdrukkelijk is vastgesteld, dat deze actie niet moet worden gezien in verband met den nood der tijden of met een opzettelijke concentratie, maar als een door dien nood bewust geworden erkenning, dat de verdeeldheid van Christus' kerk schuld beteekent die niet bestendigd behoeft te wor den. De actie staat volkomen los van het oecumenisch streven, hoewel in den geest a aan verwant. Hoe hel erin bleef Op een der Zendingstations in Korea kwam op zekeren dag een inlandsch Christen uit het Noorden. Na de gewone begroetingen werd hem door den Zendeling het doel van zijn komst gevraagd. Zijn antwoord was: „Ik heb een paar verzen uit den Bijbel van buiten geleerd, om die voor u op te zeggen." Hij woonde honderd mijlen ver weg en had dien heelen afstand te voet afgelegd, wel een verren tocht om een paar verzen uit den Bijbel op te zeggen voor zijn geestelijken herder. Maar hoe luisterde deze verbaasd toe, toen de inlander hem, zonder de minste fout, in het Koreaansch de geheele Bergrede opzeide! De Zendeling wees hem er op, dat indien hy het alleen van buiten geleerd had, het eenvoudig een zaak van het geheugen was en niets meer; hij moest de lessen ook in toepas sing brengen. Nu helderde het gelaat van den Koreaan op, en met een glimlach op de lippen, antwoordde hij fluks: „dat is juist de manier, waarop ik het geleerd heb. Ik probeerde het van buiten te leeren, maar het wou er niet inblyven; en toen heb ik dit plan bedacht: ik eerst een vers van buiten leeren en dan van mijn heidensche buren opzoeken, om he*, vers bij hem in praktijk te brengen. Toen merkte ik, dat het er zoo wel wou inblijven." (De Vredeskerk) Kas-Vereeniging N.V. ANNO 1865 Amsterdam C. Spulstraat 172 Bewaren van Effecten met Administratie Onze nieuwe Brochure -Be wind en Executeele" wordt gaarne op aanvr. toegezonden TROMPENBERG's PALACE HOTEL HILVERSUM - Tel 7941 (2 lijnen) HET OEHEELE JAAR GEOPEND Dr. H. NANNING'» IKINADRUPPELS Het aangewezen aitddel bt)> BLOEDARMOEDE BLEEKZUCHT MALARIA GEBREK AAN EETLUST «ex. Men lette op den aaam^Dr. ff. NannlngF bulten ep de roede dooz en op de flacon. Pri|» f IJO Or. tL lUNHWC. fbtm Oea. fcW.k, R.T. DEN HAAG. NED. CHR. BLINDENBOND. Jaarvergadering te Leiden. In 't Schuttershof te Leiden is Zaterdag middag de jaarlijksche Algemeene Vergade ring gehouden van den Ned. Chr. Blinden- bond. De voorzitter, de heer Th. W. Aris, ver richtte de opening. Na het lezen der notulen sprak de heer Aris een kort openingswoord. De vergadering zou in Rotterdam worden ge houden als bondsdag, maar door de ramp die Rotterdam heeft getroffen is dit niet door kunnen gaan. De vergadering van heden middag is geen eigenlijke bondsdag maar uit sluitend een afgevaardigden-vergadering. Onder degenen die door de ramp van Rotter dam getroffen werden bevonden zich ook lot- genooten. Sommigen raakten alles kwijt. De bond is begonnen hen te steunen. De secretaresse, mej. M. Stodel, las het jaar verslag voor, waaruit bleek dat het de Ver- eeniging in het afgeloopen jaar weer is ge lukt op verschillende wijze de leden var dienst te zijn, zoowel materieel als geestelijk. In aansluiting op dit verslag zette de heer Wagemaker, de propagandist, uiteen, dat het bijna niet mogelijk is op 't oogenblik propa- ganda-vergaderingen te houden, zoodat de propaganda voor een groot deel stil moet liggen. Spr. wekte op tot persoonlijke'propa ganda. Ook het jaarverslag ^van de-penningmeeste- resse, mej. T. Cailenteur, wérd goedgekeurd. Een van de door den oorlog getroffen leden te Rotterdam zegde ook namens lotgenoot-en dank voor de ondervonden steun. Bij de bestuursverkiezing werd de secreta resse bij acclamatie herkozen, terwijl i vacature-Lokerse werd gekozen de heer W. J. Wolters te Groningen. Langdurig werd gediscussieerd over een voorstel door de afdeeling Leiden inzake een betere regeling van de toepassing der sociale wetten inzake invaliditeit en ongeval. De zaak werd uitgesteld om de afdeelingen in de ge legenheid te stellen haar nader te bestudeeren. Zoo ging het ook met een voorstel inzake een staatsuitkeering aan blindgeborenen en op lateren leeftijd blind gewordenen. Op voorstel van het bestuur werd aan mevr. A. C. Diepenhorst-de Gaay Fortmann ter ge legenheid van haar zestigsten verjaardag het eerelidmaatschap van den Bond aangeboden. Door het bestuur werd overgenomen voorstel om aan het hoofdbestuur toe te voe gen een commissaris, wiens taak het zal zijn te onderzoeken waar en op welke wijze nieuwe afdeelingen kunnen worden gesticht en eventueel een open plaats in een afdee- lingsbestuur te vervullen. In verband met het vergevorderde uur wer den enkele voorstellen uitgesteld tot een vol gende afgevaardigden-vergadering. Rijksmaarschalk Hermann Göring In gesprek met de bemam..„y „an een Du'tscti vl.egtuigesWader, dat zoo juist van «en vlucht naar vijandelijk (Folo Weitbild) gebied is teruggekeerd koest en verkoudheid; in borr Wonderlijk zooals'dèt helpt) Pot 50 cl. Tube 40 ct. Doos 30 ct. DIRK VOLKERTSZ. COORNHERT Bi] zijn 350sten sterfdag Prof. de Vooys, die Zaterdag a.s. het woord zal voeren bij de onthulling van een borstbeeld van Coornhert te Gouda, waar hij 29 Oct. 1590 gestorven is, typeert dezen denker-schrijver in zijn Hist, schets van de Ned. Letterkunde als „een overtuigd humanist, dié tusschen de strijdende partijen een strijdbare positie in nam". Coornhert zelf geeft den hoogleeraar recht tot deze omschrijving; in zijn meest be kende boek „Zedekunst, dat is Wellevens- kunste" laat hij in een samenspraak tus schen „Pacifijc, Cathclijc en Ghereformeerde" den eerste tot de twee anderen zeggen: „Ik keer mij niet van u af, maar tot u beiden» als die u beiden van harte goeds zien." Als dan de Gereformeerde zegt: „Dat is twee heeren gediend", voegt Pacifijc hem toe: „Neen vriend, dat is met elkeen, zooveel aan mij staat, vrede gehouden. Uw beider wel varen verblijdt mij, maar uw gedeeldheid be droeft mij." Toch zou dwalen, wie uit deze woorden af leidde, dat Coornhert vooral man des vredes was. Hij heeft dat wel anders getoond, kon zoowel de Roomschen als de Calvinisten van zijn tijd fel te lijf gaan; dat bewijzen ook zijn theologische strijdschriften en meer nog zijn verbanning en gevangenschap tengevolge van zijn optreden. Gemakkelijk heeft Coornhert het zich niet gemaakt; hij moge geen rugge- graatlooze tusschenman zijn geweest, zijD beurtelings verzet tegen „den Geusen met hun oproerigh beeldstormen" en tegen „den Papis ten met heur bloeddorstigh menschen ver moorden" bezorgde hem van beide kanten tegenwerking. Zijn uitlating aan SpiegheJ, toen hij van Delft naar Gouda ging verhuizen, verraadt wel, hoe hij bestreden is: „..hoewel ick wel lustiger, onbekommerder ende veijli- ger maar geen heijliger of nutter voor an deren leven mocht kiesen." In Coornherts jeugd ligt gedeeltelijk de ver klaring voor zijn merkwaardige levenshou ding. Zijn ouders Dirks Volkertszoon is te Amsterdam in 1522 gehoren lieten hem, ofschoon zij Roomsch waren, reeds op 16-jari- gen leeftijd in den bijbel lezen. Op 20-jarigen leeftijd was hij te Haarlem als plaatsnijder (graveur) werkzaam. Vakmenschen kun nen getuigen, dat dit werk den tijd laat tot denken en zoo is te begrijpen, waar om de jonge leergierige Coornhert in aan raking kwam metde Institutie van Cal- vyn om welke te lezen hij Latijn en ook" rhaar even Grieksch erbij ging leeren. Zoo kon hij Calvijn en Augustinus, maar ook de heiden sche wijsgeeren bereiken en het resultaat was, dat de laatsten hem meer aantrokken. En toen de antagonie tusschen Roomsch en Protes- tantsch naar den 80-jarigen oorlog voerde, vond men Coornhert tusschen de partijen, Eenerzijds kwam hy niet ter biecht en ter mis; anderzijds ging hij de geuzen-predikers niet hooren en beschermde 't eigendom van Roomsche zusters tegen den beeldenstorm. De tijd, waarin Coornhert leefde, was die van het zeer bepaalde kleur-bekennen. En zoo vin den we hem na een vlucht uit en den terug keer in Haarlem gevankelijk weggevoerd naar Den Haag. Na uit de gevangenis te zijn ont slagen, ging hij naar Kleef. In 1570 kwam hü in aanraking met den Prins van Oranje, uit wiens opdracht (de belangen der Watergeuzen te Emden behartigen) men zou kunnen aflei den, dat Coornhert toen de zijde van het Protestantisme had gekozen. Doch opmerkelijk: in zijn van 15701590 aanhoudend gevoerden strijd tegen anders denkenden liet hij de Roomschen nog het meest met rust. In 1572 verscheen een aanval op Calvijn en Beza; in 1577 volgde er een op de Gereformeerde Kerk en haar predikanten, die hem een vrijgeest noemden. „Absolute vrijheid" werd almeer zyn levensdevies; van daar zijn haat tegen alle gebondenheid aan het dogma; evenzeer echter tegen inquisitie eri kettervervolging. Zoo kon hij de wegbereider van het Remonstrantisme worden. Op 62-jarigen leeftijd voltooide hij een werk tegen den Catechismus, „een valsche en schadelijke leer, waarvoor iedereen zich zal moeten wachten als voor venijn". Een jaar voor zijn dood gaf hij nog een boek van bijna 800 bladzijden uit over (tegen) de predestinatie. Staan wij dus bij de herdenking van Coorrf- hert's 350en sterfdag allerminst met een be wonderend oog, dit mag niet weerhouden, zijn beteekenis voor de Nederlandsche taal te erkennen. Hy noemde haar „een van de rijk ste der wereldt" en zag noode, „dat men vreemde taelen daer onder menghde". Als taaivormer prozaïst en dichter komt hem een eervolle plaats in de Ned. literatuur van zijn tijd toe. Dat hij voorts aanrakingspunten met Erasmus had, valt niet te ontkennen. Dat hij een man van veelzijdige bekwaam heden geweest is, laat geen twijfel. Een dle„nota,ris «I's stads-secretaris woidt (van Haarlem, waar hij 48 jaren ge woond heeft); die schrijver, vertaler en uit gever tegelijk was; die wijsgeer en theoloog van erkende grootheid was, heeft recht od een eereplaats in de ry der Hollandsche groot heden. Anderzijds staat hij geboekt als een man van uitgesproken humanistische denk^ nchtmg; Coornhert waande een levenskunst 2 kerkelijke stellingen, zoodat zy \anzelfsprekend werd toegespitst tot een streven naar „deugd en zedelijkheid". Gelijk ook op zyn grafzerk in de Sint Janskerk te Gouda gegrift staat:, „Hier rust, diens lust en vreught was deught". Of zooals hijzelf schreef m zyn vers „Wel zalich waren d'eerste tijden"- „O mocht wederkeeren d'oude tyd vol eeren met haar zeden schoon". Coornhert beeft 'zijn gansehe leven gezocht nam-waarheid. Maar den kruisweg naar Hem Het "feit ria:h51<L rihee" niet Bevonden.' Stil t i? vocrai sericht waren he' a?two<,rd de 5e Catechismus vraag. „Ik ben van nature geneigd God en mijn naaste te haten", maakte hem blind voor de erfzonden en dies voor de noodzakelijkheid der vergeving door het bloed des Kruis« nit desondanks m zijn geschriften een stfeven naar zedelijke waarden te vinden is, teekent 218 fD talentvol vertegenwoordiger van woM?,, i Selooft het deugdzaam van„den. mansch uit zichzelf, waarbij de wedergeboorte buitengesloten is.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1940 | | pagina 1