VAN RIJN S i/TvriMvi rnkiii De bioscoop De Friesche Bijbelvertaling iy X» I IÊ Utrecht tinCTCD DeBestefflUülUl «J OJd JdlJ fiqjlUIM 'pjOOAOa J3A0 jcqop |Tf JO 81 Uk>a -iijmet een aantal opmerkelijk goo-Je Ro'.ct»- lfoor eerste roman „Boven dc poMer ac neinei hebben wij op deze p'.aats uitvoerig besproken en hot doet ons genoegen thans over baar tweede roman, welke als een vervolg op de eerste kan worden gelezen, eveneens een gunstig oordeel te kunnen geven. liet mogo waar zijn, dat dit boek zich voor het grootste deel bezighoudt niet het coplêeren van de dagetijkachc dingen dea Zuidhollanilachen boeren leven». wij zijn daar als Hollanders niet afkeerig van, mits er een hArt In klopt. Bn dat is het geval in dit werk, dat vooral nu, gezien in het licht van het goedo llollandsche leien, opnieuw onze ver bondenheid met dit deel vnn ons volk doet gevoelen. Zooals men tloh zal berinneren, bleef de FViesche boer Ales Hannema ondanks zijn plannen om te oinlgrecron, op de Zuid-Hollandschc boerderij „Ouiicrvrucht" hangen en huwde hij met Ju het kleinkind van Grctus de Goci. Wanneer wij in „Sjouke Alcs Haunema" beginnen te lezen, gaat Sjouke, de zoon uit dit huwelijk van Aio en Ju, van school. In het bijbeltje, dat hij mee krijgt, heeft do meester een tekst geschreven Ps. 115 t 15 en 16 „Gijlieden zijt den Heerc gezegend, Dio don hemel en de aarde gemaakt heeft. Aan gaande den hemel, de hemel is des Heeren; maar do aarde heeft HIJ der mcn-schenkinderen ge geven". Sjouke is do eigenlijke erfgenaam van „Ouder- vrucht" en het is Ju's grootste zorg dat ze hem aan dit door crisis aangevreten bedrijf met hart «n ziel bindt, wat haar maar slecht gelukt. Sjouke groeit op van knaap tot Jongeling en over deze puberteitsjaren valt de schaduw van den crisis-tijd, van dc gesloten grenzen, tariefmuren voor booren en alle misère In een klein land dat aangewezen is op zijn naburen in een tijd van economische ontwrichting. Zie zijn vader 's avonds over zijn boeken gebogen. Hij heeft een orfenis over te dragen en ziet nicttcmim het bezit onder zijn handen afbrokkelen. En dan vraagt Jan. Dat weet ik niet. De regecrlng steunt ons zoo veel ze kan. maar tegen dichte grenzen kan nie- 7i"and op. Maar cr Is méér. Al wachten de jongens soms vijf- jaar op een hofstee en zijn er menschcn die niet aan dc toekomst van hun kinderen durven denken; niet alzoo Alcs Hannema. Onzc jpngcn is gedoopt, zegt Ales, en zijn stem klinkt warm en diepen toen het formulier 'lezen Is, beeft dominéé voor hem 'beden, dat bij zijn kruis vroolijk dragen mocht, God achterna. Bn dot is voor ons allegaar "beden, toen wc 'doopt zijn, en dat hebben we allegaar vaak vergeten, vergeten, dat wc een kruis moesten dragen, ik zele ook. En dat we dat kruis vroolijk mocetcn dragen, daar heb ik eerlijks weinig an dacht, en toen heb ik bij me zeis zcidZijn stem wordt heel zacht. Ju buigt haar hoofd even vooruit, om heter to kunnen luisteren Ais dat kruis de crisis ia, dan is daar ook voor 'boden, en dan kunnen wij het dragen. 890 (Foto P. RoozeHillegersberg) Sjouke ziet zijn vader staan. In zijn hart komt oen groote eerbied. Zoo wil hij later ook worden, zoo ook praten. Hij zal op do )!t meer klagen ov#r do crisis. Wat Ales niet heeft g< zoor» Sjouk doen, eind bijgewoonJ van een emigratie-vcreeniging Het wordt 'cn jongen t< hroanwd in .en land met gesloten grenren. Wie denkt n!et om een eeuw geleden, toen voor zoovele orthodoxe pro* «tanten de nieuwe wereld lokte en toen du!z*iv di 'i d«M7 ö.*'-a*r» ztjn overgestoken t Hun achter kleinkinderen wonen nóg In Amerika...... i in zijn jeugd, wil zijl» I een vergadering heeft Het geheel is wat uitgesponnen doch niet ver- moeiend. Zij ként deze menschen en gunde ons een kijkje in het puherteitsicven van de orthodox protestant.sche boerenbevolking. Zij heeft dit niet geïdealiseerd en de donkere zijde niet weggewerkt. Maar zooa's dat open ligt in drt boek is het ons in al zijn beperktheid tori) lief, omdat dit geslacht nog van andere dingen weet dan crisis-misère. Dit boek geeft een typisch beeld van de maat schappelijke en geestelijke gesteldheid van ons boerenleven vóór den lOdcn Mei 1940. In deze kolommen past het ons niet op den soci alen kant van dit hoek nader in te gaan, doch wanneer wij het hier melen met den maatstaf der literaire kritiek (welke zien nooit geheel kan losmaken van het tijdsbeeld) komen we tot do slotsom, dat Jo IJpma zooa.l geen sterk literair werk heeft geleverd, dan toch in ieder geval een proeve van goede volkslectuur gaf. P. J. RISSEEUW. DE bioscoop ken praebt-uitvinding, dio echter als zooveel andere op zich self prach* tigc uitvindingen, al heel wat verleiding en na righeid heeft meegebracht. Heel wat ouders zitten met de vraag of ze bun jongen of meisje naar de ..bioe" mogen laten gaan. Zit daar nu óók al zonde in? Die en die gaat er gedurig heen. En zijn dat geen nette, soins zelfs kerkelijke menschen. Men weet hoe de '"t""' «wi men leert. En heeft men voor één keer de toestemming afgebedeld of afgedwongen, din k meestal 't hek voor goed van den darn. W«ot nis men toon wèl naar de bioscoop mocht, waar om zou men dan nn niet gaan zien naar dat stuk, waar heel de «tad OW spreekt? J,i ïieel wat ouders hebban t nvviüjk met 't bios- coop-vriin-jwluk maor ook heel wal jongeren. Al» non» jon* la ni< spoedig geneigd te Wni.en dat belachelijk eon ser vat Mme vaner en moed weerhouden toeslemming te geven voor /Hv «-fc -t-Vi tit J 4< sc* Het handschrift voor de vertaling der eerste verzen van Genesis in het Friesch DE bekende Frioeche predikant, Dr G. A. Wumkes, die, slechts met do hulp vnn één revisor, den heer E. B. Folk erts ma. het reusachtige werk der Friesche Bijbelvertaling on der handen heeft, deelde in het orgaan van het Nod. Bijbelgenootschap, dat met het Kristlik Frysk Selskip deze vertaling mogelijk heeft ge maakt, mede, dat hij een brief ontving van een eenvoudige vrouw uit het volk, waarin zij o.m. schreef „Het is alsof nu van het Woord nog moer kracht uitgaat. Nu het in dc moedertaal tot ons komt, is het alsof Jezus Zelf met ons aan tafel zit en met ons praat". En diezelfde ervaring wordt thans opgedaan in zoovele honderden Friesche huisgezinnen, waar de oude zede van het Schriftlezen aan den disch nog in eere is. Het gewijde Woord komt aan de hartader. Men hoort geen starre, geweien klanken, maar een ziels- Innige sprake, die dwingt tot luisteren en telkens ontroert. „Vraagt iemand", zoo vervolgt Dr Wumkes, hoo dit mogelijk is, dan kan het ecnige antwoord zijn: Omdat hel officióclc Nederlandse!), dc Rijkstaal, voor den Fries een vreemde taal Is en blijft. Hij denkt er niet in, hij droomt er niet in, en In waar achtige zielsnood b'dl hij cr niet in". Dr Wumkes merkt ook op, dal deze arbeid feite lijk op den weg der Kerk ligt. .Maar ze heeft er oich niet om bekommerd. Zij ziet niet welk een machtig middel tot evangeji?eer.»ng van Friesland hierin is gelegen. Gelukkig, dat het N.B.G die laak op zich heeft genomen, en Hpl K.F.S. daarop toe zicht houdt. Zoo zijn dan door aamenwerking in 1937 bij de firma Jongbloed te Leeuwarden het N. Testament en hel BQek der Psalmen van de pors gekomen. Ook is daar een derde gedeelte van het O. Testament afgedrukt. Thans heeft de revi sor do Boeken Ezra, Nehemia on Esther onder handen. waarmede dan het historische gedeelte van den Kanon gereed Is". Het werk gaat in langzaam tempo: geen staf van vosto medewerkers, slechts twee menschon. „En dan: hoevcle moeilijkheden biedt niet de He- brecuwschc grondtekstTelkens sluit men op woorden, waarhij hei oordeel van een vakman, hetzij goudsmid of architect, bakker of slager on misbaar is Steeds heeft men in het oog te houden de eenheid van spellinz, het rhytme van den vol zin cn niet het minst de gewijde sfeer. „Ik mag dan ook niet nalaten, zoo bosluit Dr Wumkes, het goede Inzicht le prijzen van het Hoofdbestuur der beide verecnigingen, zoowel Ge nootschap nis Selskip, dat zij ons de vrije hand laten en niet zien op een jaar korter of langer, omdat zij hiervan overtuigd zijn: het geldt hier een levenswerk; slechts éénmaal in een eeuw wordt een Bijbel vertaald in de volkstaal. „Verheffend blijft onder alle bezwaren dit geloof: Ook een klein volk, dat zijn Bijbel in eigen taal blijft lezen en zoekt te heieven, gaat nooit ten onder". Dr G. A. Wumkes aan den arbeid voor de Friesche Bijbelvertaling j r door Martin Wittop Koning L Do poelen in hot boishondboekjo ALS we het in alle bescheidenheid wogen een blik te slaan in de intieme documenten van de huisvrouw, dan treft het ons, dat er in haar huishoudboekje een aantal posten voorkomen, die dagelijks en in elk gezin worden vermeld. Met elkaar goven ze een beeld van wat in Nederland de dagelijksclie levensbehoeften vor men en ze lichten ons tegelijkertijd in over het bedrag, dat aan die levensbehoeften wordt be steed. Vragen we aan do eerste de beste huisvrouw, waarom ze juist (Lie voedingsmiddelen dagelijks koopt, dan zal het antwoord waarschijnlijk lui den: „omdat ik 't altijd zoo gewend ben geweest", of: „omdat we op die manier goed gevoed zijn". Dat klopt: de huisvrouw heeft het zeker bij het rechte eind, als ze zich instelt op levensmiddelen, die het gezin goed voeden; alleenwat moe ten we nu eigenlijk onder die gocdo voeding ver staan? Met het beantwoorden van d"ie vraag houdt do wetenschap zich bezig cn het ie haar, vooral in de lautsto tientallen jaren, gelukt op verschillende punten zooveel deugdelijke bouwstof te verzom© len, dat de grondslag van wat we een goede voe ding" mogen noemen, ermee kan worden gelegd. In do eenvoudige termen van het huishoudboekje uitgedrukt, zou dlo grondslag gevormd worden door: bruin brood molk aardappelen groente (of fruit) boter (of godooitelijk vet) Deze voodungarrriddolcil wnvuen do vaste ketm van onze dagelijks ril© levensbehoeften, dto welis waar met enkele verdere prod".)..tun d.cnt te wor den aangevuld, maur die temidden van deze wis- ftp.'onde t'vevoegsela haar onbestreden pl.iota bityft Innemen, omdat ze ons den grondelng hied^voor cn v .<n i c h 11 g o' voed'ng, v;.».wl» naast d>- Jichaanisbó». wstoffen" *n d «..••f fr.el'verende bestanddeelen' ook de „beschermen de sloffen een p'.uat* hebben. Het spreekt vanzelf dat hierbij m< doevet, held van ieder der hier genoemde levcnsmiddo-, len óók oen rol spreekt, wat dat betreft zouden we de posten in liet' hulslioudhoekjo voor een gezin van vader, moodcr cn 3 kindoren van 210 Jaar aio volgt moeten inschrijven: 1200 gr. bruin brood (3 broodje» van 400 gr.) f 0.27 2 A 3 L. melk -f 0.28 Af0.42 2 Kg. aurdappelcn f 0.14 1 Kg. groente (van bladgroente on geveer 1% Kg.) f 0.12 circa 150 gr. (1% ons) boter) f 0.27 200 gr. (2 ons) kaas (b.v. merk 40 f 0,14 f 1.22 Op eenvoudige wijze met behulp van een voor dót doei samengetelde voodingstabcl (tegen In zending van f 0.15 verkrijgbaar bij de secretarceée van de Commissie Inzako Huishoudelijke Voor lichting, Mevrouw B. J. v. d. Derg-Fulkwna, De Bruynestraat 54, Den Haag) kan berekend wor den, dot wc voor het bestede bedrag per ..ver- brulkseenherd" (d.w.z. per volwassene of per kind boven de 14 jaar) beschikken over: 2084 caloriefin, 67 gr. eiwit, 62% gr. vet, 305 gr. koolhydraten, 1,37 gr. kalk, 1,85 gr phosphor, 15,32 mgr. Ijzer, 2420 vitamine A I.E., 615 vitamine B I I.E., 100 mg. vitamine C. Volgens de cischcn der voedingsleer moet het volledige dagrantsocn per „verbruiksecn- ho'.d bevatten: 2600 cnlorieén, 70 A 80 gr. eiwit, 70 A 80 gr. vet, 400 A 500 gr. koolhydraten, 0,75 knik, 1 gr. phos phor, 15 mg. ijzer. 3000 v.tamme A I.E„ 400 vita min# B I. I.E., 500 mg. vitamine C. Een vergelijking van deze beide slaatjes toont aan, dat nog penige aanvulling van cnlorieén (dus van eiwit, vet en koolhydraten) gewonscht is, terwijl ook het gehulte aan vitamine A. wat d-iont te wor den opgevoerd. Dat kAn gemakkelijk. We hielden in ons lijstje slechts rekening met wat eiken dag steevast zal moeten worden Ingeboekt; het spreekt van zelf, dat daarnaast nog wisselende pusten zullen voor komen, cHc o.a. verbnnd houden met de belegging von de boterhammen, met vleesch of vlsoh tresp. «ier of kaasgerechtcn), voor het middagmaal, met suiker als smonkcorrigens, enz. In een volgend artikel zullen we over de keus van deze toevoegsela spreken cn ook daarvan dep prijs cn de voedingswaarde vusllcggcn. De huis vrouw, die dus dit artikeltje uitknipt en bewaart, kan het straks completeercn met het volgende overzichtje van gezinsuitgaven, zoodat zo in die twee tcutnen een volledig beeld bewaart van een voedingsschema, dot op wetenschappelijke basis rust en dat aan le.rtpro hulsvrouw can houvast kan geven voor do voodselrogcliiig In haar gezin, Een smakelijke saus voor vleeschlooze dagen is de volgende: Men fruit 1 flinke fijngesnipperde ui in wat boter lichtbruin, doet er een eetlepel tomatenpuree bij en een kopje zure melk. Binden is niet noodzakelijk. KAASSAUS Men maakt een gebonden sausje van bloem, boter en melk, waaraan eventueel wat kooknat van de groente (b.v. bloemkoolnat) kan worden toe gevoegd. Voeg geraspte kaas, zout en peper toe naar smaak. PETERSELIESAUS Dit jonge groene kruid is er thans in overvloed. Laten we er b.v. bij worteltjes en visch een heer lijke saus van presenteeren. Op een halve liter kookvocht en vischwater sa men hebben we aan 5 lepels bloem voldoende, of aan 3>/2 lepel aardappelmeel. Het bindmiddel wordt met koud water aange mengd tot een glad papje en dan bij het koken de groentenat gevoegd, waarin een bouillonblokje is opgelost Laat de saus een minuut of tien door koken, in welken tijd men de peterselie (3 A 4 eetlepels vol) fijn snijdt Op het laatste oogen- blik de peterselie er door roeren. AARD A PPELPUREE Overgebleven aardappelen worden geraspt ver mengd met wat warme melk en gesmolten boter, zout en nootmuskaat 't Geheel een poosje laten sudderen. De kleederdracht der Urkervrouw WAT een landelyke schoonheid kon er be- - ftir-riprdrecht van «en bepaald dorp of van een bepaalde streek Dat alles >>ehoort he laas in onzen modernen, ^stroom lijnden tijd almeer tit het- verleden. Zullen we binnenkort nog iets von die costuums willen zien, d.»n zuilen we in het museum terecht moeten. En ook op betrekkelijk afgelegen plaat i als het mo> ;l eiland U k gaat de klcederdrocht steeds ir--,: ruimte maken voor het burgerpak. Men kleedt zich dar „in politiek", zooals het heet Doch d.i .;m juist deed het ons zoo goed, nog eoru. een nauwkeurige beschrijving tc /inden ven de wijze, waarop de Uraer vrouw, I.e. ~.~e» je, zich nog juist als voorheen kleedt. We vonden die beschrijving in een mooi boek over de ster vende Zuiderzee van Fred Thomas; „Wijkend water" heet het. Het volgende geven we hier een plaatsje „Wat mogen ze gezien worden op haar Zondags, de Urker meisjes, wanneer zy, prontig voor het spie geltje thuis aan het schot, groot toillet hebben ge maakt. Over de zwarte ondermuts, die strak om het hoofd sluit, is het oorijzer geslagen, dat op beide wangen in twee kleine krullen en gouden of zilveren spelden eindigt, waardoor aan weers kanten een guitig krulletje in Urker meisjeswan gen wordt gedrukt. Het ooryzer legt tevens de ,,'ulle" vast met^ haar neteldoekschen bol en fijn geplooiden kanten rand Boven het lijfgoed draagt de Urkerin allereerst een gestreeptcn onderborst rok met zwart zijden of tibet mouwen, welke boven de ellebogen eindigen en dus de armen on bedekt laten. Over den onderborstrok wordt, zoo als de naam al vermoeden doet, een bovenborstrok getrokken, welke weer bedekt wordt door het „krcpleppie", de kraplap, welke zoowel van voren als achter tot het midden reikt. In het patroon van het gebloemde „krepleppie" schuilt dc persoon lijke smaak van het meisje, tegenwoordig meer door haar keuze uit voorradige winkelstof dan, zooals vroeger algemeen de gewoonte was, uit hetgeen zij zelf met kunstvaardige hand, soms naar motieven van oude merklappen, er zorg vuldig op borduurdefraaie figuren in warme kleuren, zooals brandende harten met naamletters cn jaarcijfers. Het „krepleppie" zegt trouwens ook in welke levensomstandigheden de draagster verkeert, of zij in rouw is gedompeld dan wel, of zij de bruid zal zijn. Over de kralpal wordt tenslotte een gefranjed paars of grijs omslag- doekje nuffig toegeslagen, precies zooveel, dat aan den hals een stuk van het gebloemde of gebor duurde „krepleppie" zichtbaar blijft, evenals natuurlijk de granaten halsketting met het fraaie slot De tijd is voorbij, dat een Urkerin zeven rokken draagt. Wanneer zij dan al breed om de heupen schijnt, dan is dat het gevolg van de heupwrong rollen of kussentjes, waarop de rokken worden gedragen. Zoo krijgen de toch al stevig gebouwde vrouwen iets statigs en massiefs. De rokken zijn voetvrij; de groote boezelaar, die hen bedekt, is meestal donker van kleur. En eindelyk steken de zwart gekousde voeten in bevallige muiltjes, die zoo vriendelijk klepperen kunnen in de stille straatjes. Ook de nationale vrouwendracht is overigens aan modewisseling onderhevig, al blijft zij natuurlHk in groote trekken zichzelf gelijk. Zoo werd het haar voor enkele jaren met een soort rechte ponnie „unpie" eenaamd, voor onder de hul gedregen of wel gordiinvormig gescheiden dirM r<ver de oogen. Later kwam een kuif in zwang". ONZE KLEEREN NA EEN REGENBUI HERFSTTIJD is een tijd van onevenwichtig weer. Dit jaar was de zomer al zoo herfst achtig. Maar nu zorgen we meestal wel, dat we op regen gekleed zijn een regenjas, een para- pluie, een paar gummi overschoenen gebruiken we veel. Toch kan het ieder overkomen, dat hjj of zij niet op regen gerekend heeft en door een bui wordt overvallen, die kleeren drijfnat maakt. Zulke kleedingstukken moet men dadeiyk na thuis komst losjes over een kleerenhanger hangen, niet in een kast. Let er op, geen hanger te gebruiken, die bekleed is met iets, dat wel eens afgeven kan bij nat- worden. Zorg, dat de naden, waar de mouw is ingezet, juist op de uiteinden van den hanger rusten, anders maken de punten van het haakjul uitpuilende plekken in het goed. Soms gaan zoomen en naden, revers of zakke. door de nattigheid wat rimpelen. Dan moet men deze wat bij-rekken, en die plekken, vóórdat ze geheel droog zijn, plat strijken onder een doek. Vaak blijkt ook, dat van flink nat geregende man tels de zoom gaat uitzakken. Is dat by uw exem plaar het geval, strijk de jas dan op ais ze bijna droog is, en maak voor zoover noodig de voering langs den zoom los. Dan kan men gemakkelijk zien, in hoeverrè de inslag gewijzigd dient te worden en tevens kan men de nieuwe vouw in strijken, zoodat het zoomen geen moeilijkheden meer geeft Modderspatten op onze kleeren laten we eerst rustig drogen. Dan pas kornt de borstel er aan te pas. Natte leeren schoenen moeten flink or»je- vuld worden met krantenpapier en kunnen zoo drogen. Ze mogen niet bij een brandenden kachel geplaatst worden. Dan gaan ze krimpen en het leer gaat barsten. Gummi regenmantels lijden aan hetzelfde „ie Ho meeste kleedingstukken: na lang durig gebruik gaa ze er minder ooglijk uil- ien. Een goed m»ddci ooi M op te knappen is: ze ut te sponsen met een kleine gummisponi. ie gedrenkt iS in gelijke deelen wai»-r en ammonia. In het gummisponsje mogen zich geen zecpresten bevin den, en het water m g m :t wam ziin. aange- zien het gummi hierdoor uitdroogt. Om d<-/A.-lfde reden raag dit materiaal oo- nooit by een kachel of radiator, dan wel in een ".arme kamer ge droogd worden. In een koele klcerenkast worden dergelijke kleedingstukken. weggeborgen, u ui in o v c i j c h t .non kunnen mee gaan en zoo beste bondgenootcn zyn in den strijd tegen plasregens en sneeyw, ais we ze goed verzorgen. Regelmatig afsponzen met koud water en borax is zeer aan te bevelen. En om ze mooi glimmend te maken nemen we eens een enkele maal het volgend middeltje te baat Een flink stuk cellophaan lossen we op in een weinig alcohol, die au bnin maric wordt geplaatst (in een pannetje met water wordt een bakje met de vloeistof geplaatst) en. stryken. vervolgens met een kwastje de oplossing over het gebcele opper vlak der schoenen. Als het laagje droog is, zien de schoenen er prachtig glimmend uit. DAMES EN MEISJES MAAKT NI) ZELP UW KLEEDING Zendt bon en 25 cent aan postzegels bi) roorkeur van 3 cent en U ontvangt een nooi boek met ruim 100 maten en modellen sn tevens een gratis apparaat om U te laten tien hoe gemakkelijk onze methode is om THUIS aile kleeding te leeren maken en vermaken. aan INSTITUUT BrfcM E.N.S.A.I.D. VX Ie Tolsteegsingei &4 - Utrecht Maam m

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1940 | | pagina 10