tadsnieuws
life
Qxd&TStH-
Iter*
,AG 29 JULI 1940
-*5'
ik jubileum bij de p.t.t.
m 1 Augustus a.s. hsrdenkt ds
5 besteller bij de Ned.
Hsntoor alhier, den deg, d"? ]"J
jTbü de Ned. Posterijen m dienst
tlsbegisteb kamer van
koophandel
Commenditaire Vennontschsp
Thee Import", Lelden, Papen-
jopen. importeeren en venkoopen
n andere dergelijke consumptie-
v venn a w. l. de Wetstein
Haag dd. 2» J"1' 1840 De M>k
eedreveo als een commanditaire
p met één *£"2%? vdnnMt'
lerlings, Leiden tH.V.)
Ineenleursbureau voor Bouw-
Seastaeest, »»8e Mórschweg 2—8
1 h, M. Elie». Wassenaar; N. dir.:
>ch, Wass<n«ar-
N Groeütwegeri, Leiden, Lange
verkoop handsoh heeren-
L eikenwegen, d.d. 20 Mei 1940.
0rsisa op de lammenschans
j tegen half elf heeft ap de Lam-
t;eg „en zware botsing plaats ge
len twee personenauto's, resp. be-
de 80-jarige G. S. den H., uit
66-jarige H. S. N. B. uit
'^'leerste auto, die van de Lammen-
kei. Ito de richting van de Koninginne-"
2.50: fioog tegen de achterzijde van het
'rtuig op, dat uit de Koninginne-
en in de richting van de Zeeman-
mOfschoon beide auto's ten hoogste
ïlheid hadden, was de schok zoo
de wagen van B. kapseisde en de
Ty ernstig werd gewond. Bovendien
1 Ogiijwonden van de glasscherven in
sch zoodat de Ë.H.D. hem naar het
h ziekenhuis moest vervoeren. De
chadigde auto is naar het politie-
iUSSfjeept, terwijl de tweede, die minder
t vfercl daarheen op eigen kracht ver
oor «tuurder H. kwam met de schrik
medeT
lap op z'n oog gekregen
©ezasiraat waren gisteravond or
i paar jongens met elkaar aan he
hetgeen ontaardde in een vecht-
[ibij kreeg de 15-jarige H. J. S. uit
itraat een klap op het oog. Daar dit
fel ernstig verwond werd moest de
in knaap naar het Academisch
vervoeren.
PAG. 6
n s
rso
)AMr,
uikt,pde dat de handen steeds losser
ts |jeen warme stoeiparty ontstond. De
Bffrouw kwam hierdoor zoodanig te
Jten,| zij aan een der armen schaaf-
courfieP en bewusteloos geraakte. Na
vH.D. te zfjn behandeld is zij fitiis-
;zen racht.
and* been gebroken
prellddag is de 73-jarige wed. W. M. K.
enrttingvan de Maresingel uitgegleden
Ze brak het rechterbovenbeen en
p E.H.D. naar het Diaconessenhuis
l g(
ï-ca
GESLAAGD
zijn voor de acte Fransch L.O., de
irmrwer en L. Eilders, alhier, opge-
■ecic evT' A- Spijker.
>e ZYL I—POELMEER I
E^tvond om 8 uur speelt de ZYL I in
radttnchting, alhier voor de competitie
1 dez Po«lmeer I.
watertemperatuur
's ntÏÏ^LeJatuur in de zweminrichting
bedroeg vanmiddag 18 gr. C-
B -
"kVEILDt éKRCEELEN.
6 v telden. mr' H- M A. Coebergh,
J&p iTwSVLK1
cÈijF/Ji!'Tm.
dl->ki boo- 124fi~ 2fi en 28
de 1 BURGERLIJKE STAND.
1 U1 wuiem. zoon van P van
WenkJohannes, coon ven J Tit?
i'StJ- f"S"aS: Job.nn^Phi,?!:
st ,en G- Schouten Nicolaas zoon van
J5H;»d ™V«SRit^a5
BAJre<1TerMk- zoon van F- O'tenhof en
v {ohannes Simon, zoon van C
l'nllvan a e„wVf? MannekesHermanus
5?h?tman en van E. Rtkki
i W
--fl W. Marquenie en va
Hendrika Maria, dr.
«i Blansjaar.
H. van Dam.
W'jKü"kI^— 'J* - - v.
•Is" J én m Griffioen. Jd. 22 J.:
W.
Da). i«- 34 J.
a C. C. Haa'xman. jd
h- R«W lm
ïfc EtaES!*™? id' 23 B' V1»®r
s£ 22 S- A van dw
ochfcr J' S- Brouwer jd. 25 j
tterTïïkm' V.™ p' Ldd"
L loee vee k J^uardus Comelus
LfSÜ M' F B1<™
||lphen a/d. Rijn
weekdiensten
'ef. Kerk Van Reedestraat Dinsdag
Ds. du Marchie van Voorthuijsen
van Mundersloostraat. Woensdag
heer Zwaferink van Ederveen.
la^PHENSCHE ZWEMCLUB
ond worden de volgende wedstrij-
■Z.C. gespeeld: A.Z.C. 2—Poelmeer
stgeest; A.Z.C. 4Bodegraven 2;
es—Boskoop-dames
de nederland8che unie
In onze gemeente is Zaterdag eeo circulaire
verspreid met een opwekking sympathie te
betuigen met het doel en streven der Neder-
landsche Unie. Behalve naar Den Haag kon
men zijn kaart ook zenden aan den heer W.
M. de Vos, Van Dijkstraat alhier, die als
vertegenwoordiger in onze gemeente op zal
treden.
geslaagd
BURGERLIJKE STAND
Geboren: Cornelia Adriana, d van T. van
Leeuwen en M. A. Sraaling.
Huwelijksaangiften: Joseph Johan Maria
van Gils. 33 j. met M. Th. M. Scheerder, 27
J.; Gerrit Middelkoop, 26 j. wonende te Bos
koop met P. van Heusden, 22 j.
Overleden: Christiaan Paling, 71 j ge
huwd met Marrigje Bogerd-
Katwijk
botsing.
Op den Wassenaarsche weg wilde een te
haastige motorrijder tusschen twee auto's
doorglippen wat, gezien de beperkte ruimte
onmogelijk ging. Een ernstige botsing was het
gevolg waardoor de motorrijder zoo ernstig
verwond werd dat hij naar het Academisch
Ziekenhuis te Leiden moest worden vervoerd.
Zijn toestand was vrij ernstig.
verkeer
Naar we uit betrouwbare bron vernamen
zal vanaf 1 Aug. de geregelde busdienst
NoordwijkKatwijkWassenaarDen Haag
weer met een uurdienst onderhouden kunnen
worden. Dat zal voor velen weer bevrediging
geven.
personalia
Tot controleurs bij de Luchtbeschermings
dienst zijn benoemd de heeren J. Mingers,
R. Bröcher en E. Bonsel.
Katwijk aan Zee
JUBILEUM DS. P. PRAS
Ds. P. Pras welke dezer dagen de dag her
denkt van zijn 25-jarig ambtsjubileum en
zijn 25-jarige echtvereeniging hoopt in ver
bs nd met deze heuglijke feiten Zondag a.s.
een gedachtenisrede uit te sprekn.
BENOEMD
De heer D. v. Leeuwen, voorheen werk
zaam bij de firma N. Parlevliet, is thans te
werk gesteld bij de Gem. Gasbedrijven alhier.
BROODBONNENBOEKJES.
De 2e serie broodbonnen boekjes wordt voor
Katwijk aan Zee in het Jeugdhuis uitgegeven en
wel op Dinsdag 30 Juli voor de letters A, B.
C, E. F, G, I en J; Woensdag 31 Juli D. K. L,
M, N en T; Donderdag 1 Augustus O, P, E en S;
Vrijdag 2 Augustus V, W, Z en H. van v.m.
8 tot 1. n.m 2 tot 4.30
STAND DER WERKLOOSHEID.
Bij het bureau voor arbeidsbemiddeling ston
den heden 418 personen als werkloos ingeschre
ven Geplaatst werden 2 arbeiders (stand vorig
jaar 206).
GESLAAGD.
Mej. A. C. Ouwerling alhier slaagde voor
het diploma kinderverzorgster (theorie en
praktijk); mej. D Volbeda behaalde hetzelfde
diploma theoretisch gedeelte; mej. J. van Rijn
behaalde het diploma hulp in de huishouding.
Allen leerlingen Huishoud- en Industrie
school Rapenburg 23, Leiden.
burgerlijke STAND
Geboren: H. HoekVerhoef z.; W. Kulk
Guijt d.; L. v. DuijvenbodeVlieland d.;
W. E. HuetingJonker z.; N. v. Duijnv. d.
Pas z.; A. Durieuxv. d. Eikel d.; C. van
Velzenv. d. Maat z.; C. Barmhoornvan
Beelen d.
Getrouwd: J. D. Vooijs en S. v. Beelen;
D Krijgsmans en J. van Rijn; J. Varkevisser
en J. v. Duijn; J. de Haas en H. de Zwart;
C. v. d. Zwart en J. Kuijt; M. Langmundt ©n
E. Melsen.
Leiderdorp
distributienieuws
Uitreiking van Broodbonboekjes 2e serie
zal plaats vinden K e r k 1 a a n 3, op de na
volgende dagen:
Dinsdag 30 Juli, waarvan het Hoofd be
gint met de letters A t/m F.
Woensdag 31 Juli, waarvan het Hoofd be
gint met de letters G t/m O.
Donderdag, 1 Aug., waarvan het Hoofd be
gint met de letters P t/m Z.
BURGELIJKE STAND
GETROUWD: M. Schenkeveld en C. S. v. d.
Sys; T. J v. d Heden en G Ramp.
ONDERTROUWD: Willem Wille. 24 jaar en
Teuntje van Ingen Schenau. 23 jaar
OVERLEDEN: Pietertje Graauwelman. 71 j.,
echtgen. van J. L. de Groot.
GEBOREN: Maria Catharina, d van H. A.
Blom en J. M W. van Rooyen: Magthilda
Adriana Hendrika, d van G. A. van Amsterdam
en H. p. van Doorn.
Sassenheim
verdronken
Onze plaatsgenoot A. Oostveen, is Zater
dagavond bij het baden aan het stille strand
te Noordwijkerhout verdronken.
Toen hij niet tot de ouderlijke woning Zon
dagmorgen was teruggekeerd werd een on
derzoek ingesteld en zijn kleeren werden op
het strand gevonden. Des middags spoelde
zijn lijk te Noordwijk aan.
OPBRENGST SPELDJESDAG
De gehouden speldjesdag ten bate van
„Herwonnen Levenskracht heeft f 90 opge
bracht.
Voor het getuigschrift Hulp in de Huishou
ng slaagde mej. H. v. Zonneveld en mej. R
v. cl. Vlugt voor het getuigschrift coupeuse.
Voorschoten
SALARISHERZIENING
Gemeenlebode - coneierge
Bij raadsbesluit vin 12 Juli j.l. werd het
salaris van de gemeentebode nader bepaald
van f 900 tot f 1200, op f 1200 tot f 1500.
Bij nadere overweging achten B. en W. het
aan dezen functionaris toe te kennen salaris
nog aan den lagen kant, daar niet uit het
oog mag verloren worden, dat van het mini
mum-salaris 25 pet. zal worden afgetrokken,
te weten 10 pet. voor pensioenbijdragen en
15 pet. voor het genot van vrij wonen.
B. en W. stellen daarom aan den raad het
navolgende voor:
I. Het besluit om de nieuw aan te stellen
gemeentebode te belasten met het beheer van
het magazijn van het Groene Kruis en hem
daarvoor een toelage van f 150 per jaar toe
te kennen, in te trekken.
II. De huur van het z.g. gebouw „Gezond
heidszorg" vooralsnog niet op te zeggen, daar
het in het voornemen van B. en W. ligt aldaar
de distributiedienst onder te brengen. Hier
door zal deze dienst, welke thans zijn werk
verricht in de voormalige openbare lagere
school, Schoolstraat 48, de beschikking ver
krijgen over een behoorlijke kantoorruimte,
terwijl de voortzetting van de teekencursussen
in het najaar weder normaal zal verloopen.
III. De gemeentebode een aanstelling te
geven als controleur van de bevolking, met
een jaarwedde van f 300.
Door instelling van deze functie zal de be
volkingsadministratie zeer worden gediend,
daar aan een ambtenaar, die met die werk
zaamheden belast zou kunnen worden reeds
lang behoefte werd gevoeld.
Het bestuur van het kinderhuis Nieuw-
Voordorp, alhier, heeft Zaterdag een zomer-
samenkomst georganiseerd voor haar leden
en vrienden. Het doel was meer bekendheid
aan de vereendging te geven en de kinde
ren een prettigen middag te bezorgen. Onder
de vele aanwezigen merkten wij o.m. Baron
nesse L. H. Schimmelpenninck van der Oye,
Ds- D. A. v. d. Bosch, Ds. Jac. Poort, Ned.
Herv. predikanten te Den Haag, Ds. Dijk-
meester, geestelijk verzorger van de stichting
„Bronovo", verschillende leden van den
Haagschen Voogdijraad, de heer J. Klink,
ambtenaar der kinderwetten, Mr. J. v. Lin-
donck en Mr. A. Stemega Damsté, referenda
rissen van het departement van Justitie, en
Dr. M. v. d. Stoel.
Ds. D. A. v. d. Bosch opende deze samen
komst met het zingen van gezang 132-1 en
sprak daarna een openingswoord. Bij het be
stuur was, aldus spreker, gezien de ernstige
tijden, die samenkomst van het vroege voor
jaar verschoven naar dit tijdstip.
De vereeniging ..Kinderzorg", ging .spreker
voort voert altijd een stille propaganda,
welke zij in hooge mate noodig heeft. De kerk
heeft haar deze taak op de schouders gelegd
en daarom moeten wij die taak omzetten ir
een daad. een daad die beoogt het bescher
men van het kind, het zaad der kerk- Er
hangt over heel de wereld een groot vraag-
teeken, welk naar spreker gelooft niet spoe
dig in een uitroepteeken zal worden opge
lost, maar het Christelijk jeugdwerk moet ook
heden ten dage aller belangstelling hebben.
Steunt dit werk met uw gave en uw gebed,
het gebed, het machtige wapen van ons
Christenvolk. Spreker deed een beroep op
aller medeferking, zoowel moreele als finan-
cieele steun.
Ds Dijkmeester, geestelijk verzorger van
de stichting „Bronovo", gedacht het werk
der directie en helpsters, waarin hij licht
en schaduwzijde zag. Opvoeden, aldus spre
ker, is zeer moeilijk, maar God geeft kracht
waar noodig is.
Hierna zong een meisjeskoor, onder leiding
van mejuffrouw E. de Jong, zeer verdienste
lijk eenige liederen, waaruit bleek, dat met
kleine middelen veel te bereiken ds met deze
kinderstemmen.
Inmiddels was achter het hoofdgebouw
zang en spel der kinderen te bewonderen.
De diverse leeftijden gaven allen iets ten
beste, zeer tot genoegen van de aanwezigen.
Na dit zang en spel der kinderen was er
gelegenheid een rondwandeling door huis en
tuin te maken.
Thans liet het zangkoor „Te Deum Lauda-
mus", directeur W. H- Visscher uit Den Haag,
zich nog met enkele nummers hooren. Het
slotwoord van deze middag sprak Ds. Jac.
Poort, die in zijn dankwoord aan allen ook
betrok het echtpaar Vivien voor hun proote
toewijding en liefde voor deze kinderen,
waarna hij met dankgebed eindigde.
PAARDENMARKT
plaats vinden op Maandag 29 Juli.
Onze plaatsgenoote mej. R. Begeer is ge
slaagd voor het L.I.T.E.H.-examen practijk
diploma handels-wetenschappen. Fransch,
Duitsch en Engelsch.
Woubrugge
polder oudendijk.
Tot waarnemend secretaris-penningmeester
in den polder Oudendijk is aangesteld de
heer P. Meirik alhier.
Le den, 27 Juli. Botermarkt Boevenboter prims
1551S5 per kg Aanvoer 690 k«. Handel kalm.
LEIDEN 22—27 Juli. Turfmarkt. Aanvoer 120.000
stuks langs '.urf Prij;: 12 per 1000 stuks.
LEIDEN. 26 Juli. Noteering Coöperatieve groen
en-, fruit- en bloemenveiling-vereen. ..Leiden en
vmstreken Roode kool 4.80—5.90. groene kool
>.105.50. uien 7S0. peen 3 50—7.80, aardappelen
1.40—5 40. druiven 40—44. smijboonen 13—22.
itokboonen 2024. pronkboonen 712, stam
boor.cn 1417. tuLnboonen 58. Doperwten
13—25. postelein 711, spinazie 411, tomaten
14—16. B 14—16.20, C 14—14.80, CC 11—13.
oer 100 kg: andijvie 11 40. komkommers I 3.60
5.90, meloenen 14—37.salade 1—2 30, perziken
f 0.5C13.50, per 100 stuks; kroten 0.80—1.50,ple-
tersel.o 0.50—1 30, radijs 2.70, selderij 0.50—1.60.
LEIDERDORP 26 Juli. Kipeieren 4.40—4.80.
eendeieren f 3.50—3.80. per 100 stuks; Kaas f 0.25—
0.36. per pond; kippen 0.350.70 hanen 1 0.351.
eerden 030—060 konijnen 0.50—180. per stuk.
Binnenlandsch Nieuws
Het gebouw van het Duitsche boekwezen te
Leipzig bevat bij de „landen" een afdeeling
over het onze. waar men alle gegevens om
trent de betrokken werken vindt Ze omvat
niet alleen de werken, die over Nederland in
het algemeen n het Duitsch het licht zagen,
maai ook een reeks boeken van de Nedev-
landrche litteratuur, bij elkaar nagenoeg
100,000 bladzijden, o a de werken van Mul- j
tatuli in oorspronkelijke uitgaven en in ver
taling.
In de Deutsche Zfg, in den Nxedeilanclen
teekent F. A. Sachse hierbij aan, dat vele van
die boeken duidelijke sporen van druk gelezen I
te zijn vertoonen.
EEN KALONG-FAMILIE
IN ARTIS
Gedragingen ran den vliegenden
hond
Van dichtbij bekeken kan een vleermuis
volgens menschelijken smaak op geen uiter
lijk schoon bogen, we vinden het een vies en
zeer onbehagelijk ongedierte. Altijd hebben
ook de vertellers van griezelsprookjes de door
kollen, satyrs, duivels en ander bovenzinne
lijk ontuig bewoonde duistere spelonken er
rijk mee gestoffeerd. Ten overvloede voor
zien de teekenaars ze dan met onheilspel
lend phosforiseerende oogen, waardoor zij,
hangend, met den leelijken stompen kop om
laag aan den haak waarin hun vliegvliezen
uitloopen, boosaardig om zich been ioenschen.
Enfin, de mensch gevoelt zich niet Ie
vriend van de vleermuis, al is deze nóg zoo'n
trouw bondgenoot in de bestrijding van de
insectenplaag, zoo schrijft men uit Amsterdam
aan de N.R.Ct.
Naarmate de soort groóter is, neemt de af
keer van het geruischloos door het nachtelijk
duister rondfladderend gedierte toe. De
vliegende hond of kalong, een vleermuis van
buitengewoon groote afmetingen, is m Indië
de schrik van inlander en blanke. Maar v/ie
nu de vier vertegenwoordigers van deze
soort in Artis op zijn gemak gadeslaat, is
onmiddellijk overtuigd van het grove onrecht
dat hiermede geschiedt Het blijkt eeo
vriendelijk, mak, welgevormd diertje te zijn.
dat zijn oppasser kent en zich graag door
hem laat streelen, wat misschien te verklaren
is als een uiting van de sterk socialen drung
van het tropische vleermuizendom, dat im
mers steeds bij honderden samenwoont in
donkere boomen en rotsspleten.
Al sinds eenige Jaren herbergde het rep
tielenhuis van Artis zulk een vliegenden
hond of kalong. Voor twee jaar is er een
wijfje bijgekomen, en in het begin van het
vorige jaar is de eersteling uit dit huwelijk
geboren, die thans alweer volwassen is. Hij
huist nu in het 9 meter lange schildpadden-
terrarium, waar hij den heelen dag te slapen
hangt aan een tak van de ficus elastica.
moeilijk vindbaar tusschen de reusachtige
bladeren. Aanvankelijk, toen de verhouding
tusschen vader en al opgeschoten zoon te
wenschen ging laten, heeft men beproefd of
de krokodillen geschikt gezelschap waren;
maar als hij des avonds in een duikvlucht
vlak boven de monsters lang fladderde, pro
beerden deze hun vervaarlijke kaken op hem
dicht te klappen; weshalve een verblijf met
argeloozer gezelschap voor hem gezocht is.
Eenige weken geleden heeft moeder Kalong
aan een tweede kind het leven geschonken.
Thans kan men zien hoe zij dit met groote
teederheid verzorgt, terwijl het hangt aan
haar lichaam, zich met alle vier pootjes aan
haar borst vastklampt, waarbij het kopje
schuil gaat in een van moeders okselholten,
waar zich de tepels der melkklieren bevinden.
Over de jeugd en het opgroeien van het
vorige jong heeft men in Artis reeds allerlei
waarnemingen gedaan, welke men nu, de ge
dragingen van nummer twee bespiedend,
hoopt aan te vullen. Van deze groote, vruch
ten-etende vleermuizensoort was nl. nog
slechts weinig bekend, in het bijzonder wat
het gedrag in familieverband en de verzorging
der jongen betreft.
De vliegende hond onderscheidt zich
de Europeesche vleermuis niet alleen door
haar groote afmetingen, en meer aannemelijk,
maar ook hierdoor dat zij zich voedt met
vruchten. Verder heeft, zij een langzame
klapwiekende vlucht, die met fladderen
haar kleine hier inheemsche soortgenooten
niets gemeen heeft. In rust hangt het dier
aan zijn achterpooten met de vliegvliezen als
een parapluie om zich heen. Arm en hand
waaruit de vlieghuid gegroeid is, loopen uit in
ontzaglijk lange vingers, die dienst doen als
baleinen,wanneer de vlieghuid uitgespannèn
is. Alleen de duim, die van een enormen
nagel voorzien is, heeft dus een grijpfunctie;
die nagel is als een enterhaak, die het klim
men mogelijk maakt en waarmede de dieren
in hun tammen staat zelfs geleerd hebben
het voedselschaaltje tot zich op te tillen.
In den vooravond zijn de Kalong-exempla-
ren in Artis het meest tierig, al vliegen zij
betrekkelijk weinig, daar zij dit van nature
bijna alleen doen uit voedsel-noodzaak. Des
morgens hebben zij het druk met him toilet;
de vlieghuid likken zij dan van binnen zoo
wel als van buiten heel zorgvuldig en heel
uitvoerig schoon, en op dezelfde wijze ver
wijdert de moeder de uitwerpselen van het
jong. Naarmate dit grooter wordt, dus bij de
moeder het ouder-instinct vermindert, en zij
het gewicht van het jong als een te zwaren
last gaat ondervinden, tracht zij het te dwin
gen om zelfstandig te leeren hangen; dit doet
zij door een krachtig schokkende beweging
te maken, totdat het jong dreigt omlaag te
tuimelen, en dit vanzelf, uit lijfsbehoud, aan
een tak vast entert Zoodra dan echter ge
vaar dreigt krijgt het moeder-instinct weer
de bovenhand en neemt ze, een scherp-krij-
schend angst- en woede-geluid uitstoiftend,
haar spruit weer tot zich. In deze periode
begint het jong ook reeds hangend aan de
achterpootjes fladderende vliegbewegingen
te maken.... dus serieus te oefenen.
Stofbestrijding in fabrieken en
werkplaatsen
Dezer dagen heeft de afdeeling voor Gezond
heidstechniek van het Koninklijk Instituut van
Ingenieurs in Den Haag, onder voorzitterschap
van den heer W. F. J. M. Krul, een bijeenkomst
aan bovenstaand onderwerp gewijd.
De medische zijde, dus de basis van het
vraagstuk werd door den heer J. P. Bijl, arts,
directeur van het Instituut voor Praeventieve
Geneeskunde, behandeld. Het stof kan het
menschelijk lichaam schaden langs mechani-
schen, chemischen en parasitairen weg en
verder ook nog langs indirecten weg (dit
laatste b.v. door troebeling van de atmosfeer).
De bedoelde schaden treden op: öf uitwendig
(aan huid of oogen, óf in de neusholten enz.)
èf inwendig (in ademhalingsorganen of darm
kanaal, soms ook in het beenderstelsel).
De voornaamste van de uit deze invloeden
voortvloeiende beroepsziekten werden, aan de
hand van de gegeven indeeling. besproken
(aandoeningen van neus, longen en bronchiën,
silicosis, eenige gevallen van kanker, loodver-
giftiging e.a.).
Ook wees spr. op den weerstand van het
menschelijke lichaam tegen deze schadelijke
invloeden. Nevens normaal-reageerende heeft
men immune en overgevoelige menschen.
Vrouwen en kinderen zijn in het algemeen ge
voelig. Vermoeidheid verhoogt de gevoeligheid.
Ir. F. Groeneveld, scheikundig adviseur bij
de Arbeidsinspectie, deed meedeelingen inzake
het ontstaan en voorkomen van het industrie-
stof.
Ir. H 't Hart, inspecteur van den Arbeid,
hield de hoofdlezing. Spr. gaf een inzicht van
de in ons land bestaande wettelijke bepalingen
(voorkomende in het Veiligheidsbesluit 1938).
Het door ventilatie verplaatste stof moet
worden opgevangen en spr. verklaarde ver
schillende soorten vangers (zulke, die berusten
op vocht en andere op de zwaartekracht,
voorts filters en electrofilters).
Om de mate van gevaarlijkheid van de stof-
pèaag en verder om het effect van het toe
gepaste bestrijdingsmiddel te bepalen moeten
waarden bekend zijn.
De verschillende, vernuftig samengestelde,
toestellen voor de stofmeting werden uitgelegd.
Ir. F. C M Wijffels, van de Staatsmijnen,
behandelde vervolgens de stofbestrijding in
het steenkolenmijnbedrijf. Hij gaf a&n bij welige
der bewerkingen daar stof ontstaat. Dat is: bij
het boren van de petardeergaten, zoowel in
het. gesteente, als in de koler.laag, bij het
schieten, waarbij de „Schietwolk" ontstaat, bij
het vullen van de mijnwagens met gesprongen
steen oi met stukken steenkool, bij het trans-
HERSTEL VAN LANDSCHAPSSCHOON
Actie van de Geldersche
La ndschapscom missie
Het werkcomité van de Geldersche Land-
Bchapscommissie verzoekt ons plaats voor het
volgende:
Door het oorlogsgeweld, het aanleggen van
verdedigingswerken en het treffei* van maat
regelen voor onze afweer is er van ons land-
schapsschoon nogal wat verdwenen en ge
schonden. Er valt ook in dit opzicht veel te
herstellen en weer op te bouwen.
Nu is het helaas te vreezen, dat door den
oorlogstoestand in de naaste toekomst nog
meer offers aan ons landschapsschoon zullen
moeten worden gebracht. Immers zullen wij,
als de vóorteekenen niet bedriegen, ten aan
zien van verschillende onderdeelen van onze
behoefte aan hoüt voorshands uit. eigen pro
ductie moeten voorzien. Dit beteekent, dat in
het komende vellingsseizoen waarschijnlijk
veel meer hout aan den bijl ten offer zal
moeten vallen dan gewoonlijk.
Met het oog óp onze houtproductie in latere
tijden behooren uiteraard in de eerste plaats
de slechte bosschen, die weinig bijgroei heb
ben, te worden opgeruimd en op oordeel
kundige wijze door nieuwe te worden ver
vangen. Ook moeten uitgegroeide lanen en
boomgroepen het eerst voor velling in aan
merking worden gebracht om voor krachtig
groeiende boomen plaats te maken.
De regeering heeft zich terecht op het
standpunt gesteld en dienovereenkomstig
voorgeschreven, dat waar geveld wordt, be
houdens in bijzondere gevallen, weer moet
worden herplant, h^aar het gaat hierbij niet
alleen om onze toekomstige houtproductie.
Door de helaas zoo geringe uitgestrektheid
onzer bosschen en de groote beteekenis, die
zij en vooral onze lanen en boomgroepen ook
voor het landschapsschoon hebben, zal dit
door den verhoogden kap ernstig gevaar
loopen. Daarom is aller inspanning noodig om
in het algemeen belang landelijk schoon op
deskundige wijze te bewaren, te herstellen of
nieuw te scheppen. Wij zien dit naast de zorg
voor onze toekomstige houtproductie als een
nationalen plicht voor alle houtproducenten.
In de eerste plaats wordt hierbij gedacht
aan het herstellen van geschonden en het
aanbrengen van nieuwe beplantingen langs
straten en wegen, bij gebouwen, op particu
liere terreinen, e.d. in de geteisterde steden
en dorpen met hun onmiddellijke omstreken.
Hier kan door gebrek aan kennis en inzicht
veel worden verknoeid, maar daartegenover
ook veel worden bereikt, en kunnen veel
ongedachte mogelijkheden worden aange
wend, indien daarbij volgens deskundig
advies wordt gehandeld wat betreft de keuze
van het te gebruiken materiaal of omtrent de
wijze, waarop door middel van beplantingeti
een nieuwe aankleeding van weg, gebouw of
terrein kan worden verkregen of een ge
schonden beplanting kan worden hersteld.
Het scheppen van een beplanting, die in
haar omgeving tot in de verre toekomst fraai
aandoet, is echter geeft werk voor een leek,
doch vereischt groote ervaring en kennis van
het karakter van het landschap. Daarom
wordt vooral den kleineren gemeenten, welke
gewoonlijk niet over deskundig personeel be
schikken, dringend aangeraden advies in te
winnen en wel vooral tijdig, reeds bij het
ontwerpen van de plannen, van personen of
lichamen, die- ter zake op de hoogte zijn van
wat in elk bijzonder geval aesthetisch
wenschelijk en in verband met bodem en
standplaats mogelijk is. Dit geldt niet alleen
voor omvangrijke werken, doch ook voor
kleinere, want behooren wij niet Oók in het
kleine groot te zijn?
Een tweede belangrijk punt is het herstel
len van terreinen, waarop verdedigings
werken werden aangelegd. Laat nv i dit
vooral op onze woeste gronden en in bosschen
op zoodanige wijze doen, dat geen wonde
plekken blijven in een mooie streek. Juist
waar het landschap uit zich zelf veel schoon
heid biedt dient er groote zorg aan te worden
besteed om iedere herinnering aan zulke
storende werken volkomen te doen ver
dwijnen.
In de derde plaats onze lanen en boom
groepen in het vrije veld, deze voor de
schoonheid van ons land zoo belangrijke
objecten. Wij moeten er zuinig op zijn en
vooral hier is het oordeel van een deskundige
op zijn plaats om bij vernieuwing iets tot
stand te brengeü, dat de toets der kritiek ge
durende het lange leven van zoo'n laan of
groep kan doorstaan. Juist bij het aanleggen
van een laanbeplanting „timmert men aan
den weg" en hoe vaak ziet men in dit opzicht
niet uit onkunde of misplaatste zuinigheid
zondigen tegen de meest elementaire eischen
van techniek en aesthetica!
Laat men er zich van bewust zijn, dat op
hem, die door het bezit van boomen of
bosschen bijdraagt aan ons landschapsschoon,
in het algemeen de plucht rust dit zoo goed
en zoo lang mogelijk in stand te houden
en wanneer het door oogst van het hout of
door Welke oorzaak ook, verloren gaat, het
op oordeelkundige wijze te herstellen of te
vernieuwen. In vele gevallen zal hierbij
zoowel het persoonlijke als het algemeene be
lang het beste zijn gediend door het daartoe
inwinnen van deskundig advies. Aangezien
wij reeds zooveel landschapsschoon moesten
verliezen en waarschijnlijk nog veel verloren
zal gaan, is het onze plicht, elke mogelijkheid
tot herstel of verhooging daarvan op de beste
wijze aan te wenden.
Het werkcomité van de Geldersche Land
schapscommissie (secretaris mr. H. L. 's Jacob
te Herveld) zal gaarne zijn bemiddeling ver-
leenen voor het verkrijgen van deskundig
advies.
porteeren van deze stukken door de mijn
gangen en ook doör het transporteeren van
verzameld stof in wagens.
Voor elk geval wordt het meest geëigende
bestrijdingsmiddel gekozen.
Dr. W. P. M. Matla, scheikundige bij het
Stoflaboratorium van de Nederlandsche steen
kolenmijnen, gaf beschouwingen in zake de
stofmaskers.
Spr. wees op het groote belang dat bij het
gebruik van maskers gelegen is in contróle, zoo
wel om onverschilligheid in het gebruik tegen
te gaan, als op het dagelij ksche reinigen en op
het repareeren van defecten. Hetgeen daarvoor
noodig is werd langs bioscopischen weg ge
demonstreerd.
Bij het sluiten der vergadering deelde de
voorzitter mede, dat het instellen van een
studiecommissie in voorbereiding is, welke de
vele vraagstukken, die zich nog bij de stofbe
strijding, zoowel die binnenshuis als die er
buiten, voordoen, wetenschappelijk zal onder
zoeken.
Criminaliteitscijfers
Een voortgezette daling in het eerste kwartaal
van dit jaar
Uit voorloopige tellingen, door het Centraal
Bureau voor de Statistiek verricht, is gebleken,
dat de criminaliteit in het eerste kwartaal van
dit jaar geringer was dan in het eerste kwar
taal van het vorige jaar.
Dit zou men een voortgezette daling kunnen
noemen; 1939 immers was reeds een gunstiger
jaar dan 1938, behalve ten aanzien van
vierde kwartaal. Maar de stijging, welke toen
waar te nemen was, werd veroorzaakt door een
aantal nieuwe misdrijven, verband houdende
met bijzondere maatregelen zooals de distri-
butiewet, het hamsterverbod enz.
Intusschen is het criminaliteitscijfer van
eerste kwartaal 1940 voor het eerst sinds vyf
jaar onder het peil gekomen van de penode,
welke het centraal bureau als basis aanneemt:
1911 t.m. 1913. Als men de criminaliteit in die
basisjaren op 100 stelt toevallig is dit ook
het getal dat voor 1939 gold wordt het getal
voor het eerste kwartaal 1940 slechts 93; by
de vaststelling van dit getal is rekening gehou
den met den bevolkingsaanwas.
Men trekke uit deze cijfers echter geen v
barlge conclusies. Tót goed begrip diene, dat
het slechts gaat om de gerechtelijk geconsta
teerde criminaliteit, d.w.z. de delicten, waar
over een onherroepelijk vonnis is gewezen.
Voorts moet er rekening mee worden gehou
den, dart. de uitspraken van den militairen
rechter buiten beschouwing zijn gelaten; het
ligt voor de hand, dat in den tijd, toen het
Nederlandsche leger gemobiliseerd was, dit
onderdeel van de rechtspraak een grooter
aantal delicten bestreek dan gewoonlijk het
geval is.
Als men de verschillende groepen misdrijven
afzonderlijk bekijkt, ziet men, dat er in het
eerste kwartaal van 1940 slechts een stijging is
waar te nemen bij de z.g. ruwheidsmisdrijven,
welke groep wordt gevormd door vernieling,
dierenmishandeling enz. Deze stijging het
indexcijfer kwam van 70 op 73 wordt goed
gemaakt door de daling in bijna alle andere
groepen.
Met precies 1/3 verminderde het indexcijfer
voor bedelarij, landlooperij en over
treding van het souteneursverbod (deze
drie verschijnselen worden in het Nederland
sche strafrecht zoo'n beetje over één kam ge
schoren), n.l. van 33 tot*22.
Iets minder, maar toch zeer aanzienlijk, was
de daling bij de misdrijven tegen leven en
persoon (van 147 tot 127), de zedenmisdrijven
(van 302 tot 243) en de misdrijven tegen de
openbare orde en het openbaar
gezag (van 37 tot 27). Veel minder was de
daling bij de oeconomische misdrijven, n.L van
147 tot 127.
Dat het totale indexcijfer niet sterker gedaald
is. is niet zoo zeer te wijten aan de geringe
stijging van de ruwheidsmisdrijven als wel aan
de groep „overige misdrijven", waarbij vooral
de Distributiewet, de Prijsopdrijvings- en
hamsterwet, de wet op de luchtbescherming e.d.
een factor van beteekenis zijn geweest. Het
absolute aantal veroordeelingen wegens over
treding van de Distributiewet is in vergelijking
niet het eerste kwartaal van 1939 bijna drie
maal zoo groot geworden.
Het is overigens niet zoo'n groot wonder, dat
het aantal overtredingen stijgt met de vergroo
ting van de mogelijkheid misdrijven te plegen.
Hoe meer verboden des te meer overtredingen
(al hopen wij dat deze stijgingen niet steeds
recht evenredig zullen zijn).
De publicaties van het Centraal bureau voor
de statistiek verschaffen niet alleen gegevens,
welke een beeld geven ten aanzien van de
verschillende soorten delicten, ook is een geo
grafische verdeeling gegeven, n.l. naar de
ressorten van de gerechtshoven. Het blijkt, dat
de vergelijkende cijfers voor het ressort van
het hof te Leeuwarden het ongunstigst zijn: er
is daar over het algemeen een stijging waar
te nemen vooral wat betreft de oeconomische
misdrijven De dalingen zijn het grootst in de
ressorten van de hoven te Amsterdam en te
's-Gravenhage.
De beteekenis van de groep „overige mis
drijven" blijkt vooral, als men de delinquenten
splitst in strafrechtelijk meerderjarigen en
strafrechtelijk minderjarigen. Bij de eersten
is een daling waar te nemen ten aanzien van
oeconomische misdrijven, misdrijven tegen
leven of persoon en zedenmisdrijven.
De absolute cijfers voor de groep „overige
misdrijven" zijn echter in vergelijking met het
eerste kwartaal van 1939 ruim vier maal zoo
groot geworden.
Wat de strafrechtelijk minderjarigen betreft
zijn vooral de cijfers van de oeconomische- en
ruwheidsmisdrijven ongunstig. Gunstig zijn voor
de jeugdige delinquenten de cijfers voor zeden
misdrijven en misdrijven tegen leven of per
sonen welke een daling hebben ondergaan.
voedselkeus bij de kip
Wanneer men kippen een mengsel van ver
schillende graankorrels voorzet, tarwe, rogge,
gerst en haver, blijkt, dat ze een bepaalde
voorliefde voor een der graansoorten, bijv.
tarwe bezitten. Niet zelden laten ze de korrels
van een der graansoorten, zoo bijv. haver
achteloos liggen. Deze voorkeur is door C.
Engelmann (Z. Vergleichende Physiologie Bd.
27 Heft 5, 1940) uitvoerig onderzocht Tot dat
doel werden hoopjes van een korrelsoort ge
maakt en de hoopjes der verschillende granen:
tarwe, rogge, haver, gerst, mais en daarenboven
ook erwten op een grijs karton den kippen
steeds naast elkaar ter keuze aangeboden. De
kippen hadden steeds te kiezen tusschen twee
soorten. De hoopjes der eerste 4 granen beston
den uit 1015 korrels, die van erwten en mais
uit 45 korrels, zoodat blijkbaar de verschil
lende hoopjes nagenoeg gelijk van grootte
waren. De onderlinge afstand der hoopjes be
droeg 15 cm.
Bij het begin van de proeven, als de dieren
nog honger hebben, beginnen zij met beide
graansoorten zonder onderscheid te verslinden,
tot een zekere toestand van verzadiging is in
getreden, waarna b.v. aan tarwe de voorkeur
wordt gegeven, terwijl de dieren rogge laten
liggen. Dit zelfde herhaalt zich ook de volgende
dagen. Andere kippen eten of wel aanvankelijk
beide toegediende graansoorten volkomen op of
nemen van de eene soort alle korrels, terwijl
zij die van de andere soort spoedig laten lig
gen, nadat ze er enkele korrels van hebben ge
snoept. Een tweede groep eet eventueel enkéle
korrels van de verder versmade groep, doch
neemt van de geliefkoosde groep alle korrels.
Bij de kippen bleek een voorkeurreeks te be
staan, die bij tarwe beginnende, over mais,
rogge, gerst naar haver loopt Wanneer men
nu vraagt, waarom de kippen het eene graan
bij voorkeur tot zich nemen, het andere min
der graag of geheel niet verkiezen te eten, dan
ligt het voor de hand hierover proeven te doen
om na te gaan of dit met smaak, kleur, ge
stalte of andere eigenschappen der voorwerpen
samenhangt.
Boven hebben wij gezien, dat er een zeker
■verband kan bestaan tusschen den verzadigings-
graad van de kippen en het begin van het
weigeren van een bepaald voedseL Deze ver-
zadigingsgraad is niet absoluut, doch relatief.
Van de geliefkoosde soort wordt het meeste op
genomen en wel in het algemeen van een De-
paalde graansoort des te meer naar mate deze
graansoort hooger staat in de ranglijst van de
voorkeur. Zoo zullen bijv. van tarwe meer
grammen korrels worden genuttigd dan van
rogge of gerst Het begin van het weigeren van
een of ander soort graan hangt ook af van de
plaats welke deze soort in de ranglijst in
neemt De uitwendige kenmerken der korrels
spelen daarbij een overheerschende roL Voor
erwten ligt de toestand iets anders. Sommige
kippen nuttigen erwten gaarne, al geven zij aan
enkele granen de voorkeur, andere kippen ver
kiezen alle graansoorten boven de erwten. Een
vaste plaats neemt de erwt dus niet in onder
de geliefkoosde spijzen van de kip. Tot balle
tjes gekneed graan van de verschillende soor
ten tarwe, rogge, gerst en haver werd geheel
genuttigd; mais en erwtenballetjes werden min
der vaak genomen. Daaruit blijkt wel, dat de
vorm van het voedsel een belangrijke rol
speelt, want de balletjes waren nagenoeg gelijk
van grootte. Toch blijkt ook hier nog een
zekere voorkeur te bestaan en wel in de volg
orde, tarwe, gerst, rogge, haver, erwten, mais,
als zijn de verschillen gering. De soorten
voedsel onderscheiden zich door kleur en
consistentie. Kunstmatig kleuren om de eene
soort op de andere te laten lijken of de kleur
verschillen uit te wisschen w de de rang
lijst niet. indien men de g. nkorrels zelf
kleurt, wèl als de geknede balletjes van de
verschillende graansoorten worden gekleurd.
Behalve voor mais. die in consistentie wel zeer
van de andere soorten afwijkt, is thans elke
voorkeur verdwenen.
Ten slotte maakte Engelmann tarwekorrels na
uit roggekorrels en werden tarwekorrels ge-
metaforphoseerd tot rogge' reis. Hier blijkt de
vorm maatgevend te zijn r de keus niet dé
smaak, zoodat men in hr 'gemeen kan zeg-
i. dat de keus van voe 1 door gezichtsin-
