JHruurr ^TritlSfljr (Courant
FOTO
A.U.LJOEKH0LT
"'APMlNjonncmentsprus
ODEN per J maanden in Leiden en in plaatsen
waar een agentschap gevestigd is 2.36
4 Per week 18 ct. Losse nummers 5 et
Alle1 by vooruitbetaling.
livertentiepryzen
2FA et. per regel Ingezonden Mede-
deelingen 46 ct. P« regel. Minimum
I pegels. Bewijsnummer 8 °L con-
LKPHO&t 'raCt beIa''eriike k<,ra°*
der la
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken
Bur. Redactie en Admhiistratie:
BREESTRAAT 123. LEIDEN.
Telefoon 22710.
(Na 6 uur 23160).
Postbox 20. Poetrek. 58036.
No. 6183
VRIJDAG 26 JULI 1940
21e Jaargang
"SSLi Nederlandsche Unie
- Relcterdere dagen reeds werd uitgezien
oorlog -nieuwe mededeelingen omtrent de
n en Veiïlandsche Unie, waarvan vóór een
eüendea weken werd medegedeeld, dat zij
'e Iïieern°mst was. Als één der voornaamste
ergav*» en werd genoemd de jeugdige com-
■weekbis^ris ^er Koningin in de provincie
ïen weïpinSen'
van wien een goeden roep
een
iar onz«
zijn h
naar a
ltaten
woederaat. Deze, mr- J. Linthorst Homan,
t verkrl enkele dagen later een kleine bro-
•e verschijnen, waarin hij iets van
denkbeelden ten beste gaf. Ons blad
er breede gedeelten uit overgeno-
Het bleek duidelijk, dat in groote
gehoopt werd op een Unie of
aangenojentratie, hoe men het noemen wil,
le.r kfjjfe personen uit de voornaamste volks
eer wyPen zou bevatten, en achter welke
i bedrijf zich dan de groote meerderheid van
20 liter volk zou scharen.
^o vlot is het niet geloopen. Een
nanschap heeft zich thans aangediend,
den heer Homan, Prof. J. E. de Quay
Tilburg, en den Rotterdamschen
icommissaris van Politie, mr. L.
ïoven. Ontegenzeggelijk eerste' klas
rlanders, knappe mannen, en waar-
[nlijk daadkrachtige figuren. Drie
'evuldi gen' we^e a^e van belang
*f hofe oproep is kort, doch dit kan een
1 dienste zijn. Zij zegt:
produ
oppen,!Allereerst *s noodig:
et drof^enning van de gewijzigde verhou-
{en.
ationale samenwerking op den aller-
fcdsten grondslag.
farmonische oeconomische opbouw,
4 ORQ°ciale rechtvaardigheid opdat er kome
ik voor allen en arbeidsvreugde voor
Lurt,nTl!n> voor jong en oud, voor den sterke
gen Vyden zwakke. Bezieling van de jeugd
argelb/yaderlandschen zin.
gnetii)it willen wij verwezenlijken op
;raf| °43erlandsche wijze, eerbiedigende de
'u alditioneele geestelijke vrijheid en ver-
aagzaamheid.
Wij willen ons werk verrichten in
itact met de Nederlandsche autoritei-
■VLrrtj en met de bezettingsautoriteiten.""
hier gezegd wordt is aanvaardbaar,
j3Ujtjfkan worden onderschreven, doch het
gesicrete, hetwelk met het oog op de
beteeikomst van ons volk, warmte had
rtusUr16" °ProePen' en de groote meerder-
if uit^d bij elkaar had geschoven, missen wij.
tusmjfittemin zullen velen, en wij hopen van
pr velen zelfs, zich achter dezen Oproep
baren, om zoo steun te geven aan een
langrijk deel der publieke meening. Er
dan een begin van meer nationale
ienwerking, en het behoeft niet on-
>gelyk geacht worden, dat er uit deze
Rie, of met behulp van deze Unie, of
samenwerking met deze Unie, iets
'oren wordt, hetwelk op breeder basis
t en vat concreter doelstellingen naar
'ren brengt 0p méér dan één gebied.
Yt komt ons voor, dat het hier nog
ichts een eerste stap geldt. Uit het
erlandsche volk moet nog iets meer
irtkomen.
Dit driemanschap omvaamt nog niet
groote meerderheid van ons voik,
.gescheiden dan van de kleine groepen,
[elke zich opzichtig afscheiden van het
[Oote geheel. Wij missen er bij figuren
It de Protestantsch-christelijke volks-
roep. Het zullen eerbiedwaardige redenen
sweest zijn, welke deze geleid hebben
hun houding. Dit moet ons voorloopig
tldoende zijn. Verheugend zal het voor
ir velen zijn te vernemen, dat er een
ïd contact bestaat tusschen de ver
killende deelen, waarbij afzonderlijk
ogen worden genoemd 'anti-revolutio-
"ire en christelijk-historischen. Wij heb-
•en zoo vaak de noodzakelijkheid hiervan
jepleit, dat wij de vreugde thans ook
liet onder ons behoeven te houden.
Ons protestantsche volk behoort niet
de menschen, waaraan onze tijd
iog al rijk is, welke even gemakkelijk
■an beginsel en van levensopvatting kun-
«n veranderen als van kleed. Goddank
let- 'Onze levensopvatting
akt, dat wij een standpunt
ebben, althans dienen te heb-
etwelk vast ligt in de
e®® ®n- Het hebben van dit stand-
'un ee t gemaakt, dat, wie zich daarop
'erlieten, alle eeuwen van ons volks-
'Staan onwrikbaar bleven in hun over-
•Uiging. Voor een volkomen nationale
lamenwerking in contact met de Neder-
landsche autoriteiten en met de bezet-
gsautoriteiten, is, zoo oordeelen wij,
aarom onze volksgroep onmisbaar. Wij'
'open en vertrouwen ook, dat de wegen
laartoe gebaand zullen worden.
Hoezeer wij dus als ons groot verlangen
gjjiitspreken, dat deze Nationale Unie in de
richting moge helpen stuwen, en
iet ons dus aangenaam zal zijn, als zij
velen lokt en meetrekt, zijn de palen nog
g niet wijd genoeg uitgezet. Moge ook dat,
en binnen niet te langen tijd geschieden,
in dezen vorm of vervormd.
Werk voor werklooze hoofdarbeiders
VERKEERSONGELUK TE BORNE
Gisteravond omstreeks 6 uur is in de Groote
„'straatte Borne ter hoogte van café Rottink
een fietsende jongeman, genaamd A. de B..
door een auto aangereden. De jongeman is in'
izorgwekkenden toestand naar het r.k. zieken
huis te Hengelo vervoerd.
WORDEN IN DRIE GROEPEN
INGEDEELD
EEN OPROEP AAN DE
GEMEENTEN
De secretaris-generaal, waarnemend hoofd
van het departement van sociale zaken, heeft
den gemeentebesturen een brief gezonden
betreffende de tewerkstelling van werklooze
hoofdarbeiders.
Hieraan wordt ontleend:
Het behoeft tegenover u geen betoog, dat
thans vele z.g. hoofdarbeiders met groote
moeilijkheden te kampen hebben. Het is wen-
schelijk in dit probleem eenig inzicht te krij
gen. weshalve het centraal bureau voor de
statistiek door middel van een enquête zal
trachten hier materiaal te verzamelen.
Ter voorkoming van een misverstand wil
ik er nadrukkelijk op wijzen, dat dit onder
zoek niet in zich sluit, dat reeds maatregelen
zullen worden genomen. Voorloopig gaat het
uitsluitend om het verzamelen van gegevens.
Intusschen is het mogelijk, voortbouwende
op wat reeds eenige jaren terzake geschiedt,
ten behoeve van werklooze hoofdarbeiders,
indien alsnog krachtige medewerking wordt
verleend, een en ander tot stand te brengen.
Het departement van sociale zaken streeft
er n.l. reeds eenige jaren naar voor de hier-
bedoelde groep werklooze hoofdarbeiders ob
jecten te vinden, die, daar de betrokkenen
uiteraard niet geschikt zijn voor het verrich
ten van grondwerk, zich voor uitvoering door
hen leenen.
Deze hoofdarbeiders staan in het algemeen
bij werkloosheid voor bijzondere moeilijk
heden. Zij zijn gewoonlijk gewend aan een
levensstandaard, welke boven dien van de
handarbeiders uitgaat waarby inzonder
heid valt te denken aan hoogere huishuur,
schoolgeld e.d. waardoor zij, indien zij aan
gewezen zijn op het bedrag, dat zij ingevolge
de steunregeling kunnen ontvangen, het
zwaar te verantwoorden hebben.
Welke werkzaamheden
in aanmerking komen
Een en ander is voor my aanleiding om
de medewerking van uw college in te
roepen, teneinde na te gaan, of er in uw
gemeente bepaalde werkzaamheden kun
nen worden gevonden, waarbij hoofdar
beiders kunnen worden ingeschakeld. In
de eerste plaats denk ik hier aan werk
zaamheden ten behoeve van overheids
instellingen of instellingen van algemeen
nuV-alwaar wellicht velerlei arbeid ach
terwege blijft, omdat de noodzakelijk
heid niet direct aanwezig is en soms de
middelen ontbreken om meer dan het
strikt noodzakelyke te laten uitvoeren.
Nadrukkelijk wil ik er op wijzen, dat
geen werken naar voren moeten worden
gebracht, welke in wezen tot de normale
moeten worden gerekend. Arbeid voor
distributiekantoren enz., dat alles moet
gerekend tot den normalen arbeid. Mijn
vraag heeft dus betrekking op bijzondere
werkzaamheden, welke uitsluitend met
het oog op de te verleenen hulp naar vo
ren worden gebracht, zooals b.v.:
Het instellen van een onderzoek naar de In
komens van bewoners van woningwetwoningen;
onderzoek naar de vestiging in en het vertrek
uit de gemeente: catalogiseering van de biblio
theek van het internationaal instituut van
sociale geschiedenis: budget- en voedingsonder
zoek in de Wieringermeer; de uitwerking van
de in de Wieringermeer verzamelde gegevens
betreffende de spraak: ordenen en registreeren
van een verzameling kinderliedjes: ordenen
bibliotheek en archief; voltooiing van een reper
torium van de Nederlandsche dialecten en volks
kunde: samenstelling van een bibliographie der
Nederlandsche letterkunde na 1880; het ordenen
en opplakken van courantenknipsels, personalia,
enz. aan het gemeentearchief; migratie-onder
zoekingen; onderzoek naar de misdadigheid in
een gedeelte van Nederland; completeering
kaartencatalogus bibliotheek en leeszaal: orde
nen stukken bureau waterschapsarchieven:
ordenen doopregisters van de Waalsche kerk;
inventariseeren van het oude archief: alphabe-
tische klapper op de bevolkingsregisters van
1816—1861: het maken van kaarten betreffende
stedebouwkundige ontwikkeling en teekenen
van woningtypen woningstichting.
In beginsel heb ik er geen bezwaar tegen,
wanneer ook door particuliere bedrijven
werkzaamheden aan werklooze hoofdarbeiders
worden opgedragen al zal uiteraard moeten
worden zorggedragen, dat geen normale
arbeid op deze wijze voor rekening van de
overheid wordt gebracht.
Wat de voorwaarden betreft, waaronder de
tewerkstelling plaats vindt, diene het vol-
Drie groepen
De werklooze hoofdarbeiders zijn dezer
zijds ingedeeld in 3 groepen, t.w.:
groep 1 academisch gevormden;
groep 2 middelbaar gevormden;
groep 3 eenvoudig administratief geschool
den.
De tewerkstelling mag in beginsel niet lan
ger dan een jaar duren, opdat de tewerk-
gestelden weten, dat het hier gaat om eer
tijdelijken vorm van overheidshulp. Na ver
loop van een jaar dient ten minste een half
jaar te verloopen, voordat opnieuw tewerk
stelling kan plaats vinden.
Voor elk van bovengenoemde groepen
in overeenstemming met de plaatselijke om
standigheden en rekening houdend met het
normale werkverruimingsloon, een schaal van
vergoedingen vastgesteld. Daarbij wordt mede
acht geslagen op de meerdere of mindere
practische ervaring van de tewerkgestelden.
Groep 1. Hooger gevormden 'academici),
zooals juristen, ingenieurs, oeconomen e.d., die
de universitaire studie langer dan drie jaren
hebben voleindigd.
Bij het vaststellen van de belooning wordt
gemeentewijze met de navolgende indeeling
rekening gehouden: a. gehuwden met prac
tische ervaring, b. gehuwden met geen of
weinig practische ervaring, c. ongehuwden
met practische ervaring en ongehuwde per
sonen van 30 jaar of ouder.
Groep 2: Middelbaar gevormden, zooals
boekhoudkundigen, vakbekwame teekenaars,
statistisch geschoolden e.d.
Bij het vaststellen van de belooning wordt
gemeentewijze met de navolgende indeeling
rekening gehouden, a. Gehuwden met prac
tische ervaring, b. Gehuwden met bescheiden
practische ervaring, c. Ongehuwden van 30
jaar of ouder met practische ervaring.
Groep 3: Eenvoudige krachten als kan
toorbedienden, schrijvers e.a., die gehuwd
zijn en reeds practische ervaring hebben.
De loonen, aan de tewerkstelling verbon
den, kunnen, zoo de uit te voeren objecten
vooraf door mij zijn goedgekeurd, op de ge
bruikelijke wijze voor subsidie uit het Werk-
loosheidssubsidiefonds in aanmerking worden
gebracht.
Ik vertrouw, dat uw college zal medewer
ken om voor de werklooze hoofdarbeiders
in uwe gemeente zoo mogelijk een afzonder
lijke werkverschaffing te stichten. Mocht
uwerzijds nadere voorlichting vanwege mijn
departement worden verlangd, zoo zal deze
uiteraard steeds gaarne worden verleend. U
kunt zich daarvoor rechtstreeks tot den chef
der afdeeling werkverruiming wenden.
Verdronken
Gistermiddag ls de achtjarige Evert Mulder,
die met kameraadjes bij een zwembassin te
Veenendaal speelde, te water geraakt en yer-
dronken. Het lijkje is opgehaald en naar de
ouderlijke woning overgebracht.
Gistermiddag is een 24-jarige schippers
knecht uit Amsterdam in de Werkhaven te
Lemmer te water geraakt en verdronken.
De man wilde uit een roeiboot aan boord
van het schip gaan, doch gleed daarbij uit.
Het ongeluk werd wel opgemerkt, maar aan
boord was niemand aanwezig en degenen, die
den ongelukkige te water zagen vallen, waren
te ver af om onmiddellijk hulp te bieden. Na
een kwartier dreggen heeft men den schip
persknecht levenloos opgehaald.
Gemeenteraad van
Rotterdam
ROTTERDAM, 26 Juli.
De agenda van den gemeenteraad is gister
middag zonder discussie afgewerkt. Alle i
stellen inzake de drinkwatervoorziening
Hoek van Holland, de tegemoetkoming
houders van door de gemeente uitgegeven
stukken aan toonder en tot uitbreiding var
het politiecorps, zijn daarmee aangenomen.
Eenige wrijving tusschen den voorzitter er
den heer v. B u r i n k ontstond naar aanlei
ding van ^en poging van den laatste om hel
woord te voeren, nadat mr. Oud ir. C. N. v.
Dis, den eenzamen vertegenwoordiger va
staatkundig gereformeerde partij met eenige
vriendelijke woorden had uitgeluid. De
zitter had den heer van Dis gekenschetst als
een man, die 9 jaar een afzonderlijke plaats
had ingenomen in den raad en bij elke gele
genheid op zijn eigen wijze voor zijn begin
selen was opgekomen.
Uit het feit, dat de voorzitter zelf by dit
ingekomen stuk der ontslagaanvrage had ge
sproken, concludeerde de heer Van Burink,
dat de voorzitter zich niet aan het reglement
van orde had gehouden en dat een raadslid
nu hetzelfde recht had. De voorzitter gaf dit
niet toe, de heer Van Burink legde, na eenig
heen en weer praten, het hoofd in den schoot
en vroeg toevoeging aan de agenda van
formeele voorstel van B. en W. om de ont
slagaanvrage van den heer Van Dis voor no
tificatie aan te nemen.
Tot een wat scherper incidentje tusschen
den voorzitter en den vertegenwoordiger van
de O.N.V. kwam het bij de aan de agenda
toegevoegde voorstellen betreffende het ver
zoek van een werklooze om verhooging var
zijn steun uitkeering en het verzoek van een
door de ramp van 14 Mei getroffene, om eer
meer doeltreffende wijze van hulp. B. en W
hadden voorgesteld om deze verzoeken in hun
handen te stellen ter afdoening; de heer v.
Burink trad in de materie zelf en beperkte
zich niet, zooals het reglement van orde
voorschrijft, tot de wijze van afdoening. Hij
critiseerde de totstandkoming van het college
van B. en W. op de wijze, zooals hij dat al
herhaalde malen heeft gedaan en kwalifi
ceerde den wethouder voor de sociale belan
gen als onbekwaam voor deze functie in dezen
tyd.
Hij voegde daar nog bij, dat hy had ver
wacht, dat het college zelf zou zijn afgetre
den. Een voorstel van den voorzitter om der
heer v. Burink het woord te ontnemen, werd
aangenomen met 28 tegen 11 stemmen.
Te half drie werd de vergadering gesloten.
OPBOUWDIENST EN LUCHTBESCHERMING
Loonregeling
27 22 21
26 21 20
/36 21 20
23 t Z1 19
22 20 18
21 19 17
20 18 I 16
20 18 16
De klasse-indeeling der gemeente houdt
.'riband met het gewone werkverschaffings
uurloon: a. uurloon van 35 cents of hooger
b. uurloon van 32, 33 en 34 cents. c. uurloon
van 27, 28, 29. 30 en 81 cente. <L uurloon van
Omvangrijke reorganisatie in
voorbereiding
Aan een brief, welke de secretaris-generaal,
waarnemend hoofd van het departement van
binnenlandsche zaken, betreffende een reorga
nisatie van den luchtbeschermingsdienst heeft
gezonden aan de burgemeesters van onder
scheidene gemeenten, is het volgende ont
leend:
De practyk van de laatste maanden heeft
geleerd, dat het vrywilligerssysteem, waarop
de organisatie van den luchtbeschermings
dienst te onzent is gebaseerd, in meer dan eer
opzicht tekort schiet, zoodra gelijk thans
het geval is van het personeel voor
geren tyd diensten gevraagd moeten worden.
Tengevolge daarvan doen zich in vrijwel
alle gemeenten in mindere of meerdere mate
moeilijkheden gevoelen met betrekking tot de
bezetting van de noodzakelijk geachte lucht
beschermingsposten, terwijl anderzijds de
voortdurende wisseling in bezetting van deze
posten de vorming van voldoende geschoold
personeel in den weg staat
In verband daarmee ls een reorganisatie
van de luchtbeschermingsdiensten hier te
lande in overweging genomen, waarby
als einddoel een regeling voor oogen staat
waarbij de thans als gevolg van de bij
zondere omstandigheden noodzakelijke
continudienst wordt verricht door per
sonen, die uitsluitend voor deze werk-
zaamheden zijn aangesteld en voort
durend ter beschikking staan en als zoo
danig de kern van de luchtbeschermings
organisatie vormen.
De uitvoering van dit voornemen wordt
vergemakkelijkt, doordat voor het vormen
deze kernen gebruik kan worden ge
maakt van de door de demobilisatie aer
Nederlandsche weermacht vrijkomende krach
ten. Besprekingen met den commandant van
den Opbouwdienst hebben er toe geleid, dat
deze zich in beginsel bereid verklaard heeft
het personeel van dezen dienst tot een nader
te bepalen aantal geëncadreerd, beschikbaar
te stellen voor de luchtbeschermingsdiensten
de daarvoor in aanmerking komende ge
meente.
Daarbij dienen o.a. de volgende punten in
acht te worden genomen:
1. De minimum-bezetting van een kern be
draagt in kleinere gemeenten zes man (twee
groepen van drie, waarvan elke groep om
beurten nachtdienst verricht, en wel twee
man voor de surveillance bijéén voor de be
zetting van den commandopost, met onder
linge aflossing).
De Opbouwdienst kan echter geen kleinere
verbanden beschikbaar stellen dan groepen
van ongeveer 40 man. De commandant van
den Opbouwdienst stelt zich evenwel op het
standpunt, dat het verband in een groep be
houden blijft, indien de ploegen van de groep
geen grooteren wegafstand dan ongeveer 15
km behoeven af te leggen, teneinde het
oefencentrum te bereiken voor de lichame
lijke oefening, welke voor de manschappen
van den dienst verplicht is gesteld.
In verband hiermede zullen door de rijks
inspectie voor de bescherming van de be
volking tegen luchtaanvallen uit de daar
voor in aanmerking komende, niet te ver uit
elkaar liggende kleine gemeenten in over
leg met de burgemeesters, „rayons" worden
gevormd, waarby aan de vorenbedoelde voor
waarde voldaan wordt.
Voor de grootere gemeente zal de be
schikbaarstelling beperkt moeten blijven
tot ten hoogste twee afdeelingen, elk ter
sterkte van vier groepen van ongeveer
40 man. Gelyk ook reeds te Amsterdam
met betrekking tot de brandweer is ge
schied, zullen in laatstbedoelde gemeen
ten de manschappen gekazerneerd wor
den.
2. De Opbouwdienst zal er naar
streven, dat zooveel mogelijk personeel
woonachtig in, of afkomstig van de be
treffende gemeente, voor die gemeente
beschikbaar zal worden gesteld.
3. Het rijk betaalt de personeelskosten
met dien verstande, dat de kosten van
legering en voeding ten laste der gemeen
ten komen.
4. Bij de normale diensten draagt het
personeel de kleeding en uitrusting,
welke voor den Opbouwdienst zijn voor
geschreven. Voor het verrichten van
brandweer-, gas- en andere bijzondere
diensten verstrekken de gemeentebestu
ren de hiervoor vereischte kleeding en
uitrusting.
5. De inschakeling van het personeel
van den Opbouwdienst by de gemeente
lijke luchtbeschermingsdiensten zal niet
eerder kunnen plaats vinden dan eind
Juli a.s.
Het wil mij voorkomen, dat op de hier
boven aangegeven wijze een bevredigende en
voor de gemeenten tevens financieel weinig
bezwaarlijke reorganisatie van de luchtbe
schermingsdiensten kan worden verkregen.
Vanwege den commandant van den Opbouw
dienst is daarbij het vertrouwen uitgespro
ken, dat de gemeentebesturen zich bij wijze
van contra-prestatie moreel verplicht zullen
gevoelen om het in hun gemeente voor den
luchtbeschermingsdienst beschikbaar gestelde
personeel van zijn dienst in de eerste plaats
in aanmerking te doen brengen voor het ver
vullen van vacante gemeentelijke dienstbe
trekkingen, waarvoor zij in aanmerking kun
nen komen, en -ich tevens zullen beijveren
om dit personeel bij de werkgevers in de ge
meente aan te bevelen.
Ik stel er prijs op, dit laatste met den
meesten nadruk te onderstreepen.
ANTIREV. KIESVER. IN NOORD-HOLLAND
Zaterdagmiddag 10 Augustus e.k. wordt
vanwege het Provinciaal Comité van A. R.
Kiesvereenigingen in Noord-Holland, in sa
menwerking met de Christelijk-Historische
organisatie, in de Apollohal te Amsterdam
een vergadering gehouden, waarin als spre
kers zullen optreden: Dr. H. Colijn, Prof. Dr.
J. R, Slotemaker Bruine en Mr. A. B. Roosjen.
De vergadering is toegankelijk voor leden
van C. H. en A. R. Kiesvereenigingen in
Noord-Holland en hun genoodigden op ver
toon van een toegangskaart. Behalve bij de
betrokken Kiesvereenigingen kan door leden
en geestverwanten buiten Noord-Holland een
formulier voor een toegangsbewijs schrifte
lijk worden aangevraagd bij den secretaris
van Het Provinciaal Comité voornoemd, den
heer H. R. Zijlstra, Bosboom-Toussaintstraat
67. Amsterdam-West.
DOODGEVALLEN
Gistermiddag om één uur is in het perceel
Kalverstraat 200 te Amsterdam een 55-jarige
man van de keldertrao gevallen. Daarbij is hij
zoo ongelukkig terecht gekomen, dat hij een
schedelbasisfractuur opliep.
Tijdens het overbrengen naar het Binnen
gasthuis is hy aan de gevolgen van den val
overleden.
De positie van het aoud
Amerika is meer en meer het goudland vai
de wereld geworden. Niet wat de productie
betreft, maar wel wat het bezit en
koopen er van aangaat.
In het begin des jaars sprak men reeds
van een goudvoorraad van 17 milliard dollar;
de schatting van thans gaat de 20 milliard te
boven. Dat beteekent, dat de rest van de
wereld over 5 milliard dollar beschikt.
Hoe Amerika aan al dat goud gekomen is?
In de eerste plaats is het crediteurland van
vrywel alle landen. Voorts is gedurende de
oorlogsmaanden veel goud naar Amerika
overgebracht en in de derde plaats was Ame
rika sinds jaren de voornaamste kooper var
goud op de wereldmarkt. Reeds een aantal
jaren lang kocht het belangrijk meer goud dan
de wereldproductie bedroeg. Gerekend
de laatste zes jaren overtrof de Amerikaan-
sche aankoop ten bedrage van 13.2 milliard
de productie met 5Vx milliard. Deze feiten
hebben het vermoeden doen ontstaan, dat
Amerika binnen een paar jaar in het bezit
kan zijn van al het goud der wereld. Meer
dan één land is er uit dezen hoofde reeds toe
overgegaan om althans een deel van zijn
goudbezit om te zetten in dollar- of andere
deviezen.
Is Amerika nu zoo gelukkig met dat goud-
bezit?
De staatsschuld is in ieder geval in snel
tempo gestegen en zal zoo txisschen de 45
50 milliard bedragen. Economisch kan aller
minst van een hausse-periode worden gespro
ken, binnenslands niet en voor den buiten-
landschen handel evenmin, nu een belangrijk
deel van het internationaal verkeer is weg
gevallen. De werkloosheid heeft nog steeds
een grooten voorrang en is relatief nergens
grooter dan in de Vereenigde Staten.
Goud op zichzelf blijkt dus geen waarborg
voor groote volkswelvaart, nu we staan voor
een gestremde circulatie van goederen en geld
in een belangryk deel van de wereld. Het is
tot een vrijwel dood bezit geworden en zal
zelfs, zoo is uit het goudrijke Amerika al voor
speld, bij voortgaande opstapeling het wereld-
geldwezen ontwrichten.
We moeten goud blyven koopen, verklaarde
indertijd de Amerikaansche minister van
financiën Morgenthau; doen we dat niet, dan
valt de grootste opkooper weg en zou de prijs
sterk dalen. Maar dat beteekende meteen, dat
de waarde van ons eigen goudbezit sterk zou
verminderen en de goudproducenten zich hun
opbrengsten voor een deel zouden zien
ontgaan.
Dezelfde bewindsman erkende, dat het
groote goudbezit allerminst een onverdeeld
genoegen was. Graag wilde hy een deel kwyt
door aankoop van goederen, die, in goud be
taald zouden moeten worden. Maar daartoe is
het nooit gekomen; wel is de goudstroom meer
i meer gestegen.
Ook zijn herstel van den internationalen
vrijhandel en credietverstrekkingen achter
wege gebleven. Het goud bleef rusten en
groeien.
Een andere poging om het goud in circulatie
te brengen, is afkomstig van een Ameri-
xaansch senator, die enkele maanden geleden
een wetsontwerp indiende om het goud weer
te verdeelen onder de „credietwaardige" sta
de wereld. Doen we dat niet, zoo
vreesde hij, dan zal binnen afzienbaren tijd
een ineenstorting van het geldwezen moeten
volgen in de goud-arme, goud-beroofde landen
opgewekt klinkt deze beschouwing niet.
Hoewel aan den senatorialen wensch niet is
voldaan, is echter nog geen algemeene goud
ruïne ontstaan, evenmin als Amerika, dank
zij zijn goud, tot een fenomenale welvaart is
gekomen by den milliardendans, waaraan
het zich sinds jaren heeft overgegeven.
n en ander zou men kunnen afleiden,
dat zonder meer tusschen goudbezit en wel
vaart geen direct verband aanwezig zou zijn.
Goud en geld moet circuleeren, het moet in
de productie actief gemaakt worden. Dan doet
het wat als waardemeter en zelfs is de hoe
veelheid dan niet primair, omdat ten slotte het
vertrouwen zoo'n groote beteekenis heeft op
dit gebied. De Duitsche, Italiaansche en Rus
sische volkshuishoudingen leveren hiervoor
bewijs, maar eveneens die in verschillende
andere landen, die in hun vroegere interna
tionale verbindingen gestoord zijn, hun goud
niet meer kunnen gebruiken om valutaver
houdingen te reguleeren en waar ook goud en
geldomloop los van elkaar kwamen te staan
en devaluatiepolitiek niet kon leiden tot
overwinning van allerlei economische
moeilijkheden. Ook kapitaalarme landen heb
ben zich kunnen handhaven.
sinds eenigen tijd veel veranderd in de
wereld en we zien het zoo, dat het niet on
denkbaar is, dat de ervaring en de praktijk
dier kapitaalarme landen een grootere plaats
de economische wereldverhoudingen zullen
krijgen en in de mate van voorheen goud niet
de uitdrukking zal zijn van de ruilwaarde van
goederen. Dat zou beteekenen een groote ver
andering in de vroegere crediettheorieën,
waarop b.v. de genoemde Amerikaansche
denkbeelden ten deele nog gebaseerd zijn.
De economische toekomst wagen we niet te
voorspellen. Daarvoor is de toestand van
thans te onzeker. De resultaten van de wer
king van allerlei krachten in den tijd, dat de
log zal zijn gelikwideerd, schijnt ons niet
bij benadering vast te stellen. Niet ondenk
baar is het echter, dat de komende verhou
dingen in economischen zin sterk het karak
ter van internationalen goederenruil, produc
ten zoowel als grondstoffen, zullen vërtoonen
met een zeer beperkt beroep op buiten-
landsch kapitaal. Dat dan de positie van het
goud sterk .gewijzigd zal worden, ligt voor
de hand, al zal dat niet aangenaam zijn voor
Amerika met zijn milliardenbezït aan goud
en voor allen, die meenen, dat de wereld
maar als na 1918 rustig op den ouden
voet kan doorgaan, steeds hooger. Dat wordt
anders.
We zullen goed doen ons vertrouwd te ma
ken met de gedachte, dat gewyzigde poli
tieke en economische machtsverhoudingen
zoodanige conse! wenties kunnen meebren
gen, dat we komen te staan voor een geheel
veranderde structuur van de nationale en
internationale wereldverhoudingen. De waar
de van den arbeid «ls economische faoto-
H0LLANDSCHE A01OA7
SOCIËTEIT tl lOUf
Heerengracht 475 Amsterdam C
Vraagt tarieven voor
LEVENSVERZEKERING
LIJFRENTEN PENSIOENEN
SCHAAP Co.
AMSTERDAM - ROKIN 106
MOOIERE AFDRUKKEN
6x94 ets.
TRANSPORTBANDEN
DRIJFWERKEN DRAAGROLLEN
A II 6R0NIN6EK
ERHARDT DEKKERS
Reeders en Cargadoors
ROTTERDAM
Druiven eten in het Westlafttf
Kweekerijen worden er weer
voor geopend
Het Westland: Druivenland!
De tyd, dat in heel ons land, en ook over
de grenzen het „Westland-Holland" kistje
met zyn aanlokkelijken inhoud te vinden is,
begint te naderen. In de kassen van de tuin
bouwstreek rijpen de vruchten en de blauwe
trossen zijn de fraaiste versiering op de
kweekerijen.
Velen zijn er in ons land, die nimmer nog
een blik in die natuurlijke fruitfabrieken
hebben mogen slaan. Het is de Westlandsche
Vereeniging voor Vreemdelingenverkeer die
enkele jaren geleden daartoe de gelegenheid
opende, door de instelling van druiven-eet-
gelegenheden. De eerste jaren hebben toen
duizenden touristen de kans benut om het
kweekersbedrijf in oogenschouw te nemen,
doch door allerlei omstandigheden is later de
activiteit verminderd, en bleef deze pro-
inda voor het Westlandsche product by
uitnemendheid, op den achtergrond.
Wij vernemen echter, dat dit jaar de ge
noemde vereeniging weer de belangstellende
stedelingen zal gaan ontvangen op de kwee
kerijen, die hiervoor beschikbaar zyn gesteld.
met de diverse afdeelingen in de streek
overleg gepleegd, en een beter samenwerking
dan voorheen zal het werk der Westlandsche
vereeniging steunen.
- zoo zullen dan met ingang van 1 Augus
tus de vlaggen van de W.V.V. weer gaan
wapperen op die kweekerijen, waar zy haar
toezicht uitoefent op de kwaliteit van het pro
duct dat den gasten wordt voorgezet, en de
prys die er voor berekend wordt.
Vooral nu fietstochten de vacantiegangers
eer naar het platteland zullen brengen, kan
het Westland de propaganda voor zyn druiven
goed benutten.
Vereeniging tot Christelijke
Liefdadigheid te Wagenborgen
De Vereeniging tot Christelijke Liefdadig
heid te Wagenborgen, waarvan de bekende
Christelijk Philantropische stichtingen te Wa
genborgen uitgaan, hield te Groningen baar
jaarlijksche algemeene vergadering.
Ds. G. K e r s s i e s te Wildervank, voor
zitter der vereeniging, sprak een welkomst
woord en wees er op dat de arbeid der ver
eeniging ongestoord voortgang kon vinden,
terwijl hij een bijzonder woord van welkom
sprak tot Dr. K. J. Schaafsma, den nieuw be
noemden geneesheer-directeur, die voor enkele
weken zyn arbeid aan de stichtingen kon aan
vangen.
De waarn. directeur, de heer Groene-
e 1 d, bracht daarna het jaarverslag uit. Hier
in ontleenen we dat de directeurs-wisseling
veel arbeid van het bestuur vroeg. Had men
vroeger een directeur-geestelijk verzorger, nu
aan het hoofd geplaatst een geneesheer-
directeur, Dr. K. J. Schaafsma, terwyl
de geestelijke leiding berust bij ds. W. Tim
er te Wagenborgen.
Een drieuil employés herdacht dat het 40
jaar lang aan de stichtingen verbonden was.
Het aantal verpleegden bedroeg op 1 Ja-
jari 1939 591 en vermeerderde in den loop
m dit jaar met 56. Het eindcyfer bedroeg op
31 December 647, welk getal in de eerste helft
van 1940 nog omhoog liep tot 675. Het aantal
verpleegd a gen was 227,956, zijnde 12,458 meer
dan in 1938. Het paviljoen Rehoboth werd
verbeterd, terwijl tevens een nieuwe groote
rasscherij werd gebouwd.
Uit het jaarverslag van den penningmeester
den heer J. W. B o s te Wagenborgen bleek
dat de rekening in ontvangst en uitgaaf sluit
met een bedrag van 303,544.
Door den heer F. S. Wolters te Bedum
werd gunstig verslag uitgebracht namens de
commissie van controle.
Tot lid van het bestuur werd herkozen de
heer J. D. F. van Halsema te Assen en geko
zen de heer C. O. Knotnerus te Midwolde (O.),
zulks in de plaats van den heer S. de Groot
te Appingedam, die bedankte.
Als lid der commissie van controle werd
benoemd de heer M. Joustra, burgemeester
van Bedum.
zal sterk stygen; die van geldbezit zal een
geheel andere worden, minder overheerschend
vrij zeker dan in het verleden. De terugslag
daarvan op het goudbezit in de onderschei
den landen zal niet gering zijn.
Vaag teekenen deze wijzigingen zich tot
nu toe a.'. De lijnen zullen echter steeds
markanter in het wereldbeeld, dat in wolding
is, gaan spreken.
