iLtftinrr gtiiatht (ümtrant
ENGELAND VALT DUITSCHE HAVENS AAN
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken
Luchtaanval op Wilhelmshaven en Cuxhaven
Onze neutraliteit
geschonden
abonnementsprijs:
Per kwartaal in Leiden en in plaatsen
waar een agentschap gevestigd is 235
Franco per post 2.35 portokosten
Per week0.18
Voor het Buitenland bij wekelijksche
zending4.50
Bij dagelijksche zending5.50
Alles bij vooruitbetaling
Losse nummers 5 ct. met Zondagsblad 7'/j CL
Bureau: Breestraat 123 - Telefoon 22710 (na 6 uur: 23166) Postbox 20 - Postgiro 58936
N°. 6796
DINSDAG 5 SEPTEMBER 1939
20e Jaargang
aWiertentitprijjoi:
Van I tot 3 regels 1.17'/»
Elke regel meer0227»
Ingezonden Mededeeljngen
van 1-5 regels2J0
Elke regel meer 0.45
Voor het bevragen aan 1 bureau
wordt berekend 0.10
De strijd in Polen
Het aangevallen Polen, dat zich van
drie zijden belaagd ziet. namelijk van de
Duitsche oostgrens in het westen, vanuit
Bei Slowakije in het zuiden, en uit Oost-
'f/e Pruisen, in het noorden, heeft het thans
'oc wel bitter zwaar te verantwoorden. De
a Duitschers hebben, door op een zoo over-
rompelende manier, en zonder oorlogs
ka verldaring, hun grenzen te schenden, zich
7 een voorsprong weten te verschaffen van
ra" ruim drie dagen, gedurende welke het
10 Poolsche leger uitsluitend op eigen kracht
ofo was aangewezen, om het gebied der re-
c- publiek te beschutten. Thans heeft ook
vt< Engeland, door een aanval op Duitsche
oorlogshavens te ondernemen, zich prac-
rut tisch in den strijd gemengd, doch naar
eric het zich laat aanzien zullen deze lucht-
rke raids, hoe stoutmoedig ook ondernomen
en met groote koelbloedigheid ten einde
Za gebracht, vooralsnog den gang der knjgs-
R bedrijven niet diepgaand beïnvloeden. Po
len blijft derhalve voorloopig overwegend
Fko °P zichzelf aangewezen, om zich den aam
valler van het lijf te houden.
Den dapperen weerstand ten spijt, zien
rkei wij dat de Duitschers in de enkele dagen,
u'waarop nu gestreden is, reeds aanzien
lijke voordeelen op hun tegenstanders
hebben weten te behalen. Het meest tot de
verbeelding spreekt wel, dat zij erin zijn
geslaagd, zich van de steden Bromberg en
Grudziadz meester te maken, en daardoor
|®^het gebied van den Corridor hebben kun
nen afsnijden van het overige Poolsche
wee territoir. De Corridor, welke Oost-Prui-
wotSen van het Groot-Duitsche gebied scheidt
:en®was een der inzetten van het huidige con-
ia^flict, en het moet vooral in Duitschland
een gevoel van bevrediging hebben ge-
===wekt, hoe men dear overigens in breeden
kring ook over dezen oorlog moge den-
llpken, dat Duitsche soldaten nu weder over
Opland naar Oost-Pruisen kunnen geraken,
llljzonder op vreemde belemmering te stooten.
Met het teloor gaan van deze verbin-
ding is voor de Polen tevens het contact
met de zee afgesneden, en bevindt zich nu
Gdynia, hun jonge, energieke haven, die
een bijna Amerikaanschen groei vertoonde
èn waarop zij zóó trotsch waren, in iso-
lement. Polen zal voorloopig geen „dag
üfevan de Zee" meer kunnen vieren. Toch
houden Gdynia, schoon zwaar geteisterd,
,s p4n de Poolsche forteres Westerplatte, die
J5ev®vlak voor de haven van Danzig is gelegen,
je knog tegen den vijand stand, en vooral de
k "laatste sterkte, die ruimschoots van ex-
11 °^>losieven moet zijn voorzien, is den Duit-
^^chers een doorn in het oog. Het bezit
van de „Vrije Stad" heeft voor hen wei-
fiig beteekenis, zoo de Westerplatte niet
bedwongen, en mocht deze vesting ex-
plodeeren, dan konden de Danzigers daar
aan weieens bijzonder funeste gevolgen
ondervinden.
Ook aan de Silezische zijde ondervindt
bet Poolsche opperbevel zoozeer den druk
der Duitsche overmacht dat bevel tot terug
rekken moest worden gegeven. Poolsch
Silezië is het oude mijnengebied, hetwelk
/roeger in Duitsch bezit was, en welks
'ijkdommen. naar men veronderstelt, de
tazi's tot dezen onbekookten strijd zou-
len hebben verleid. Ze zijn dan nu, goed-
leels althans, in Duitsche handen ge-
allen, gelijk het niet onmogelijk is, dat
finnen korter of langer tijd heel Polen
>nder het juk zal moeten doorgaan. Men
lenke echter niet, dat daarmee de oorlog
Sou teneinde wezen, en tevens het lot der
'olen, als vrij en zelfstandig volk, beslist.
Polen is in dezen oorlog de inzet, gelijk
iervië het was in 1914. Het land werd on-
niddellijk door de Oostenrijksche legers
HBarfverstroomd, zooals België, doch na den
.•indstrijd. waarin de centrale mogendhe-
en elen op de knieën werden gedwongen, brak
'oor Serven en Belgen opnieuw de dage-
aad der bevrijding aan. Ook Polen strijdt
eva^et gelijke vooruitzichten, zijn lot niet af-
mchetende naar het succes of den tegenslag
aaoan den dag, doch het oog gericht hou-
lende op de toekomst welke naar het ver-
n h^acht voor zijn zaak en die der Britten en
mtrebranschen de overwinning zal mogen
in ^bng niet klaar; het land is groot, volkrijk
n bezield door een krachtigen geest tot
ir doorzetten. Het zal zich zeker niet ontijdig
aten ontmoedigen,
d on
br H. Colijn ïn onzen Senaat
t, di<
waJr W. de Vlugt neemt ontslag
VOp' De oorlogsomstandigheden hebben dr
if il n van z'ïn 9roote bu'-
J—i— Amerika, Japan en
In verband hiermede heeft het Eerste
k^iamerlid dr W. de Vlugt gister zijn ont-
lag als zoodanig genomen en zijn zetel
an dr Colijn aangeboden. Dr Colijn
,ne*eeft dit aa~l ~d aanvaard.
Dr W. de Vlugt heeft sinds 1922 zit
ing in de Eerste Kamer gehad.
Verscheidene voltreffers gemeld
Vijf toestellen neergehaald
Het Engelsche ministerie van voorlichting deelt mede:
Eenheden van de Royal Air Force hebben gistermiddag met succes een
aanval gedaan op de schepen van de Duitsche vloot te Wilhelmshaven en
Brunsbuttel aan den ingang van het Kielerkanaal. Verscheidene voltreffers
met zware bommen werden waargenomen op een Duitsch slagschip op de
reede van Wilhelmshaven, waardoor groote schade werd aangericht.
Te Brunsbuttel werd een aanval gedaan op een slagschip, dat langs de
kade lag, waarbij eveneens schade werd toegebracht.
Tijdens den aanval, die werd uitgevoerd in zeer ongunstige weersomstan
digheden, werd een tegenaanval gedaan, terwijl luchtafweergeschut in wer
king werd gesteld, waardoor wij eenige verliezen leden.
Het D.N.B. meldt omtrent dezen aanval het volgende:
Engelsche bombardementsvliegtuigen van de nieuwste constructie hebben
gisteravond tegen 18 uur de steden Wilhelmshaven en Cuxhaven aange
vallen.
De bombardementen richtten geen schade aan, daar zij geschiedden tijdens
krachtig afweervuur. Van het totaal aantal van twaalf Engelsche vliegtuigen
werden er vijf neergeschoten.
Weer- vreemde vliegtuigen
boven ons land
Onder vuur genomen
Maandagavond kort na 7 uur zyn in
het uiterste noorden des lands twee
buitenlandsche militaire vliegtuigen ge
signaleerd, die zich binnen ons rechts
gebied in westelijke richting bewogen.
De in verschillende plaatsen verkre
gen gegevens worden verzameld en ver
geleken, teneinde te kunnen vaststellen
tot welke nationaliteit de vliegtuigen
behoorden en de betreffende regeering
voor deze schending van onze neutrali
teit aansprakelijk te stellen.
Op enkele blijkbaar verdwaalde vlieg
tuigen, die ongeveer vier uur hedenoch
tend boven ons land, en met name in de
omgeving van Amsterdam verschenen,
kon het vuur worden geopend.
Een Duitsche verklaring
BERLIJN, 5 Sept, In verband met de door
den Nederlandschen regeeringspersdienst
gemelde schending der neutraliteit door
vreemde vliegtuigen, wordt thans in Berlijn
officieel vastgesteld, dat op den door den
Nederlandschen regeeringspersdienst aan
gegeven tijd in het bewuste gebied in het
geheel geen Duitsche vliegtuigen in de
lucht waren.
Fransche vliegtuigen
boven Belgie
Tot dalen gedwongen
Twee kleine Fransche jachttoestellen,
die bij Quievrain over de Belgische grens
waren gekomen, zijn gedwongen bij de
grensposten te dalen. De bemanning
werd geïnterneerd. Zij verklaarden, dat
zij tegen hun wil over de grens waren
gekomen.
Duitsch K.L.M.-vlieger
geïnterneerd
Bij aankomst te Calcutta
De vliegdienst van de K.L.M. deelt mede,
dat de tweede bestuurder M. Klein van
het Indië-vliegtuig „Buizerd" bij aankomst
te Calcutta is aangehouden en geïnterneerd
De heer Klein is Duitscher van nationali
teit en had in Duitschland geen militaire
verplichtingen. In het begin van 1938 was
hij bij de K.L.M. in dienst gekomen. Hij was
tweede bestuurder op het vliegveld „Bui
zerd".
Het trof ongelukkig, dat het vliegtuig
juict Zondag te Calcutta aankwam, nadat
Engeland aan Duitschland den oorlog had
erklaard. Toen de militaire autoriteiten
ontdekten dat dc heer Klein een Duitscher
was, gingen zij terstond tot zijn aanhouding
over. Hij zal vermoedelijk tot het einde van
den oorlog worden geïnterneerd.
BRAND IN EEN CLICHE-FABRIEK
AMSTERDAM, 5 September. In het Be
bouw van de Cliché-fabriek Pax-Holland in
de Spuistraat te Amsterdam heeft
anmorgen een brand gewoed, tengevolge
vaarvan de lijnetserij. die op de derde ver
dieping is ondergebracht, volkomen is ver
nield.
Waardeering
voor leger en vloot
Dagorder van den opper
bevelhebber
Opgewekt en vastberaden deden
allen hun plicht
Hedenmorgen is voor den troep de vol
gende dagorder van 5 September van den
opperbevelhebber van land- en zeemacht
voorgelezen:
„Het is mij een behoefte mijn groote waar
deering uit te spreken voor hetgeen door de
onder mijn bevelen staanoe, tot land- en zee
macht behoorende officieren, onderofficieren
korporaals en manschappen en het bij de
onderdeelen van land- en zeemacht dienst
doende burgerpersoneel in de achter ons
liggende dagen is verricht
Zoowel uit eigen aanschouwing als uit
rapporten van uwe commandanten is mij
gebleken, dat groote inspanning van u is
gevorderd en dat gij met opgewektheid aan
de gestelde eischen hebt voldaan.
In het bijzonder wil ik mijn erkentelijk
heid uitspreken jegens het personeel van de
grens- en kustbeveiliging en van de lucht
verdediging, welk personeel reeds sedert
geruimen tijd onder veelal moeilijke om
standigheden zijn taak op uitnemenae wijze
heeft vervuld.
Ik ben door dit alles gesterkt in mijn over
tuiging, dat ons volk wat betreft uwe ener
gie en toewijding met het volste vertrouwen
de toekomsct tegemoet ziet, wetende dat,
mochten onverhoopt de grootste offers van
u worden gevraagd, gij bereid zult zijn deze
te brengen uit liefae voor uw land en in
trouwe aanhankelijkheid aan onze geëer
biedigde Vorstin.
Leve de Koningin."
Een haven te Maastricht
Regeering draagt 40 pet. in de
kosten bij
MAASTRICHT, 5 Sept. De burgemeester
van Maastricht, jhr. mr. W. M i c h i e 1 s
van Kessenich, heeft medegedeeld,
van den Minister van Waterstaat een
schrijven te hebben ontvangen, waarin de
Regeering zich bereid verklaart voor 40 pet
in de kosten eener normale uitvoering van
een havenplan te Maastricht tegemoet te
komen.
Het project van den havenaanleg geeft
als plaats voor deze haven aan een terrein
nabij den ingang van het Julianakanaal,
ten Noorden van Limmel.
De Scheepvaart
in Oorlogstijd
De „Statendam" vertrokken
Met 1800 passagiers
ROTTERDAM. 5 September. Hedenmor
gen half 11 is de „Statendam" van de Hol-
land-Amerikalijn, met 13)0 passagiers naar
Amerika vertrokken. Daar de scheepvaart-
beweging in de Rotterdamsehe haven prac-
tisch stil ligt, was het vertrek van de „aca-
tendam" die eerst gisteravond zou ver
trekken een moment van beteekenis. Op
de kade en aan den ste.'ger was het veel
drukker dan anders. De lamilie-leden en
kennissen mochten ditmaal niet mee, om
op het schip afsoheid te nemen, zoodat dit
in een betrekkelijk kleine ruimte plaats
had Daarbij komt nog, dat het schip 50
procent passagiers meer aan boord heeft,
dan waarop de accomodatie is berekend
Uit alles bleek, dat een zeer scherpe con
trole werd gehouden op ben die het sch'p
betraden om mee te reizen.
De passagiers bestonden hoofdzakelijk
uit Engelschen en Duitschers. Toch gingen
ook wel Nederlanders aaD boord en e-tn
groot aantal emigranten.
Zonder eenig tusschenstation aan te doen.
hebben 1800 passagiers qd zeereis, w ei se
onder deze omstandigheden zeer spannend
is aangevangen.
Om de 600 passagiers, welke er meer zijn
dan anders, een plaats te geven is elke
ruimte aan boord in beslag genomen. De
meeste officiershutten zijn als passagiers-
verblijven in gebruik genomen. Eenige
honderden passagiers zullen als dekpassa
giers den overtocht maken. Men heeft ge
bedeld om passages en alles aangeboden
om maar mee te kunnen gaan.
De vertrektijd van de schepen der H.A.L.
is altijd kort na twaalf uur 's nachts, doch
thane i3 men eenigen tijd later vertrokken,
omdat gewacht moest worden op een trein
met Amerikanen.
M.s. Oranje naar Ned. Indië
vertrokken
Neerlnnds nieuwste mailschip „Oranje"
van de Stoomvaart Mij. Nederland is gis
teravond laat van Amsterdam vertrokken
met bestemming Batavia.
Deze eerste reis naar onze Oost heeft
el onder zeer moeilijke omstandigheden
plaats. Door dit vervroegd vertrek hoopt
men nog tijdig uit de gevaarlijke zóne
in de Noordzee te komen. Eenmaal in dc
groote Oceaanwateren gekomen hoopt d"e
„Oranje" zijn reis naar Indië ongehin
derd en op snelle wijze te kunnen voort-
Het schip was volgeboekt en zeer velen
moesten nog worden teleurgesteld. Met
ruim elfhonderd passagiers en opvarenden
aan boord is de „Oranje" naar zee ver
trokken.
Welke route de „Oranje" zal nemen
staat nog niet vast. Op ae zeekaarten in
de kaartenkamer van de „Oranje" waren
twee routes uitgezet Eén van IJmuiden
via het Engelsche Kanaal naar dc Golf van
Biskaye en één boven Schotland om en
bewesten Ierland naar de hoogte van dc
Portugeesche kust Eenmaal daar gekomen,
zal het van den toestand afhangen of de
route via d«e Straat van Gibraltar en het
Suezkanaal of om de Kaap de Goede
Hoop gevaren zal worden. De Engelsche
regeering heeft wel verklaard, dat het
Suezkanaal open zal blijven, maar de
situatie kan eiken dag veranderen.
Hedenmorgen kwart voor zes heeft de
„Oranje" IJmuiden verlaten, omdat het
niet verantwoord was bij nacht uit te
Hoelang óe reis zal duren valt nog niet
te zeggen. Wel is een schema vastgesteld,
maar het is zoo goed als zeker, dat hier
van nog wel eens zal worden afgeweken.
Aan den gezagvoerder, kapitein B. A. Potjer
is overgelaten, welke route het sohip zal
De loop
der gebeurtenissen
Vliegtuigen van de Britsche
luchtmacht hebben gistermiddag
een aanval gedaan op de Duitsche
oorlogshavens Wilhelmshaven en
Cuxhaven, alwaar zij aanzienlijke
schade zouden hebben aangericht.
Duitsche berichten ontkennen
zulks en maken melding van het
neerhalen van vijf van de twaalf
Britsche toestellen.
De Britsche kruiser „Ajax" heeft ter
hoogte van Rio de Janeiro het Duitsche
vrachtschip „Olinda" in den grond ge
schoten, nadat het de bemanning daar
van met een ander Britsch schip naar
Montevideo had laten opbrengen.
Ter hoogte van de Sont is een
Grieksch stoomschip op een Duitsche
mijn geloopen en vergaan.
Warschau is gisteren wederom
door de Duitschers gebombar
deerd. De Polen hebben de stad
Bromberg moeten ontruimen, aan
den ingang van den Corridor, die
thans van Polen is afgesneden.
Een onbekend gebleven vliegtuig heeft
boven de Deensche stad Esbjerg enkele
bommen laten vallen, die een huis verniel
den en slachtoffers eischten. De Belgen
hebben twee Fransche jachtvliegtuigen,
die boven hun gebied vlogen, tot dalen
gedwongen.
Ook boven Nederland zijn wederom
vreemde vliegtuigen gesignaleerd. Thans
zijn zij onder vuur genomen.
Het Ned. s.s. „Groenlo". dat Vrijdag j.L
va.i Bilbao was vertrokken, met een lading
erts voor Rotterdam, en gistermorgen door
Kaap Dungeness was gerapporteerd, dat het
schip daar gepasseerd was, is kort daarna
aangehouden.
Hedenochtend is bij de directie van de
Stoomv.-Mij „Noordzee" te Amsterdam be
richt binnengèkomen, dat het s.s. „Groenlo"
order heeft gekregen naar Ramsgate op te
stoomen. Vermoedelijk is deze koerswijziging
op Jast van de Engelsche admiraliteit ge
schied. Bij de maatschappij zijn nog geen
nadere berichten binnengekomen.
ROTTERDAMSCHE LLOYD
Vertrektijden van de „Soekaboemi"
en de „Dempo"
In verband met den internationalen toe
sand zijn de volgende maatregelen voor de
eerstvolgende afvaarten van de N.V. Rot-
terdamsche Lloyd getroffen.
Het s.s. „Soekaboemi" zal S September
1939 van Rotterdam vertrekken.
In verband met het feit ,dat de schepen
onder deze omstandigheden de volledige la
dingdocumenten moeten medenemen, kan
lading, welke na Vrijdagmorgen 8 September
10 uur wordt aangeleverd, niet meer voor
deze afvaart worden geaccepteerd.
Het m.s. „Dempo" vertrekt 13 Septem
ber 1939 van Rotterdam. t
Om dezelfde reden kan slechts lading voor
deze afvaart worden geaccepteerd, welke
vóór Dinsdagomorgen 12 September 12 uur
wordt aangeleverd.
Het mA „Dempo" vaart uitsluitend van
Nederland naar Nederiandsch Indië; lading
voor tusschenliggende havens, zooals Tanger,
Marseille, Port Said, Suez, Colombo en Sin
gapore, kan dus niet voor dit schip worden
geaccepteerd.
De „Statendam" van de Holland-Amerika-Lijn is vanmorgen naar Amerika vertrokken. Bovenstaande opname wera
gisteravond laat genomen. We wenschen het prachtige schip en zijn talrijke bevolking een voorspoedige reis
en behouden aankomst te New-York.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Dit Nummer bestaat uit TWEE bladen
Dagorder van den opperbevelhebber
van land- en zeemacht.
HedenmQrgen heeft de K. L. M. den
Indië-dienst AmsterdamBatavia hervat.
Gister en vannacht hebben weer vreemde
vliegtuigen over ons land gevlogen.
Zitting van de Tweede Kamer.
Dr Henry Beets is teruggereisd naar
Amerika.
Britsche vliegtuigen hebben een lucht
aanval gedaan op de Duitsche oorlogs
havens Cuxhaven en Wilhelmshaven.
De Polen hebben de stad Bromberg aan
de Duitschers moeten afstaan.
In België zijn twee Fransche vliegtuig
gen tot dalen gedwongen.
GEEN REGEN
Weerverwachting: Zwakke tot matige
wind uit Westelijke richtingen. Gedeel
telijk bewolkt. Weinig of geen regen.
Iets warmer. Plaatselijk ochtendmist.
BAROMETERSTAND
Stand vanmorgen half twaalf 764.1.
THERMOMETERSTAND
Stand vanmorgen half twaalf 20.2 C.
6 Sept. Maan op nm. 11.09 u. ond. nm. 2,14 u
6 Sept. Van 's av. 8,07 u. tot 'smorg. 5,50 u.
FIETSERS LICHT OP:
6 Sept. Zon op 6,19 uur, onder 7.37 uur
FIRMA D. KATZ
Spoorstraat 33/37, Dieren, Tel. 4202
DOORLOOPENDE TENTOONSTELLING
VAN 17e EEUWSCHE OUD-HOLLAND-
SCHE MEESTERWERKEN, ITALIAAN- j
oCFE en VLAAMSCHE PRIMITIEVEN.
Dagelijks geopend van 96 uur.
(Reel.)
(Reel.)
DE „KOTA INTEN" TERUGGEKEERD.
BATAVIA, 5 Sept. (Aneta), De Hadji
boot „Kota Inten", die op 3 September ven
Tandjong-Priok met pelgrims naar
Djeddah vertrok, is vanmorgen, in ver
band met óe internationale situatie, weer
te Tandjong-Priok teruggekeerd.
Schepen, die zich op reis
bevinden
Moeten veilige haven opzoeken
De Minister van Economische Zaken, ge
hoord do Commissie van Advies en de Re-
geeringsgemachtigden, bepaalt nader, dat
alle schepen, welke thans op jaarpolis in
gevolge de Zee- en Luchtvaartverzekerings
wet 1939 verze.kerd zijn, en welke zich nu op
reis bevinden, de meest nabij gelegen vei
lige haven moeten opzoeken, tenzij zij er de
voorkeur aan geven de reis voort te zetten
tegen opnieuw overeen te komen voorwaar
den.
Deze voorwaarden zullen ten spoedigste
worden vastgesteld door den Minister van
Economische Zaken, gehoord de Commissie
van Advies en de Regeeringsgemachtigden.
Verzekerden, die er de voorkeur aan ge
ven, de reis voort tc zetten, moeten positie
der schepen en aard van de ladingen uiter
lijk Dinsdag 5 Sept. 1939 inzenden aan één
der Regeeringsgemachtigden.
NATIONAAL PARK DE HOOGE
VELUWE
In verband met de tijdsomstandigheden
heeft het Nationale Park de Hooge Veluwe
zich genoodzaakt gezien oen ingang Deelen
te sluiten. De hekken bij Hoenderloo, Ot-
terlo en Oud-Reemst, benevens de hoofd
ingang, blijven open.
LEGER EN VLOOT
»ee Ie kl bij de Kon. Me-
1 ontelag uit
Aan den luit. t
inereaerve W. J. Ritte,
en (Nenet btJ die reeer-
luit. M. J. Koe kei
het 2e
le lult bö het le reg. luchtdoelai w.
luit. bij het 2e reg. luchUioelartlUerle.
