Jlieuuie jCeihsrtjr (itutrant
Engeland eischt staking der agressie
Frankrijk sluit zich daarbij aan
imementsprtjJC
/artaal in Leiden en in plaatsen
ar een agentschap gevestigd is 2.35
per post 2.35 portokosten
0.18
.oor iet Buitenland bij wekelijksche
dingf 4-50
jelijksche zending. 5.50
Alles bij vooruitbetaling
Losse nummers 5 ct. met Zondagsblad 7'/a Cl
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken
Bureau: Breestraat 123 Telefoon 22710 (na 6 uur: 23166) Postbox 20 Postgiro 58936
ZATERDAG 2 SEPTEMBER 1939 20e Jaargang
atforrtentitpriijtn:
Van 1 tot 3 regels f L17'/>
Elke regel meer «r. 022'/,
Ingezonden Mededeelingen
van 1—5 regels 2.30
Elke regel meer 0.45
Voor het bevragen aan 1 bureau
wordt berekend 0.10
N°. 6794
Bi middernacht
De ins beëindigde week van span-
nir>en dreiging zou met den naam
eringsproef, ons uit anderen
hoofde zoo bekend, gekenschetst kun-
li den. Dag na dag, en tenslotte
tot uur. werd het beeld van
chen hoop en vrees geslingerd
volk, nkerder, totdat er geen licht-
meer doordrong. Met den ge-
t.jï n stand van de ontelbare ge
apr. in deze dagen gehouden over
7 is overheerschende probleem
O") log vrede als maatstaf, moet het
wel ee; zenuwsloopende taak zijn ge-
wet'v at probleem tot een oplossin;
t, brein en welke dan ook voor
de ma en, die de beslissing (mensche-
lijko j gesproken) in handen had-
(j._ M t tergende onafwendbaarheid
sloe zi 1 allengs de ijzeren ring van
het ge ld rond de millioenen, die nog
gehoop: lebben op recht Neerdrukken
de ma ieloosheid tegenover het mon-
r v, t den oorlog, dat dreigend
naderde, kweekte een gesteldheid van
rusting en op deze gesteldheid
Ton rr; nog even voortdrijven, totdat
ci elijke werkelijkheid zich ging
.voltrek n. Bij middernacht!
Die v rkelijkheid is thans gekomen,
zooal ni. t direct over ons land, dan
toch ii reet over geheel Europa en
isri -telijke felheid over het Pool
se n: in 't bijzonder. Met de snel-
I heid, moderne levenstempo eigen,
r. ckel ontbranden, die niet meer
iv ien is. Wat ons land betreft,
het sc >ere voorspel hiervan, is vol
tooid aardig en kalm zijn leger
en vl gemobiliseerd en in lof-
v tegenstelling met 1914, heeft
op enkele laakbare uitzonde-
rii.^ daarop gereageerd door niet
de v.3 tè bestormen en geen run op
banker houden. Dit verschil met 25
jaren - den mogen wij danken aan de
mger termijn van voorberei-
de regeering en haar ambte-
nut, om alles zóó te regelen,
dat. gewicht van den ingetreden
noodtoesi ind terstond kon worden
- 7gevang m. En hieraan mogen we ook
en, dat het verkeer en het
a, hoe ook tijdelijk geremd
door militaire maatregelen, meer
t openbaarden, dan in 1914 in
mtsteltenis beschikbaar bleek.
.t al heeft ons volk, maat-
soh-rph. k en sociaal gezien, in de af-
geic». t veek weer een zware last van
in co v nt en erger te dragen gekre-
woord distributie heeft weer
genomen; beperkte treinen
loop is :er aan de orde; militair be-
zv t >len maken een zeer onge-
wi v- -erlengstuk aan de vacantie;
al ergaderingen moesten uitge-
st D f gesteld worden; beroep op
ij willige hulp werd weer ge-
dn kortom, er wordt in menig
opzicht n herhaling van 1914 beleefd.
zijn ook groote verschillen!
,'.V n aan de snelle berichtgeving
en buitenlandaan 't gemo-
'o h s°et verkeer met zijn veel sneller
toni:. r militair en burger; aan de
aviatiek net haar angstaanjagende
niogeii,; den, die de grenzen van het.
sc rveld 1 ;bben uitgezet tot boven stad
i niet het minst aan de men-
taiiti f i oud en jong in onze dagen,
welke r inhoud ontleent aan een
sterk ge ijzigd complex van waarden
-oe: k, cultureel en maatschappe-
ljj k opzici In hoeverre deze de draag
kracht ons volk als natie en van de
burgers ersoonlijk, zullen schragen,
als de are last van directe of in
directe -logsbeproevingen ons wordt
opgelegd, zal de toekomst moeten
leeren.
Eén dir. g vermane èn trooste ons. De
klok van het wereldgebeuren schijnt to;
bij middernacht gevorderd. Rondom
Hem, de wereld in wezen regeert,
zijr wolki-i en donkerheid. En gelijk
gr Zp :r daden doelloos is, zullen
oV. de tegi nspoeden en de slagen, welke
ons .kv-igen, hun Goddelijk oogmerk,
openbaar of verborgen, niet missen.
I I bren ge ons in afhankelijkheid van
den Alma ïtige op de knieën en doe ons
zeggei In Hem is geen onrecht! Maar
ioe oi. óók rustig Hem volgen, van
V i n we 'i ebben leeren zingen:
eon nacht, hoe zwart, hoe dicht
..Vo - ons naar 't eeuwig licht."
CH R. JONC. BOERINNEN
Woensdrg 13 September a.s. zal n r.pt ge
bouw „Odeor te Zwolle een bijeenkomst wor
den gehr-.n n van Chr. Jonge JBoerinnan uit
heel ons UnOnderwerp van behandeling op
deze conf ntie zal zijn: „De Christelijke
jonge boer en haar toekomst".-
FRANKRIJK EN ENGELAND
STAAN NAAST POLEN
Na de schrikkelijke
tegenover de Poolsche natie, waaraan
zich het Derde Kijk, reeds gisteren in
alle vroegte, heeft schuldig gemaakt,
heerscht practisch tusschen Duitsch-
land en Polen een niet-verklaarde oor
log. Er is in een Europa, dat bij her
haling heeft getuigd zulks met opnieuw
over den kant te kunnen laten gaan, een
nieuwe, brute agressie gepleegd, en dat
op zulk een haastige en overrompelen
de manier, alsof daarachter de toeleg-
stak, Warschau, l<onden en Parijs door
een s c h ij n van onderhandelingen te
misleiden, teneinde des te overbluffen-
der te kunnen toeslaan. Het Duitsche
Rijk, hetwelk van drie zijden Polen
heeft overvallen, Ran practisch daar
door een dag winst boeken, hetwelk een
aanzienlijke voorsprong kan betee-
kenen.
Intusschen is men overal ter wereld
verslagen en terneer gedrukt door de
gedachte, dat een man als Hitler, die
toch waarlijk als staatsman meermalen
groot talent heeft aan den dag gelegd,
de ontzettende verantwoordelijkheid op
zich heeft durven laden voor een wan
daad, welke zulke vèr strekkende gevol
gen voor heel de wereld achter zich aan
kan sleepen.
Chamberlain heeft gisteren in het
Lagerhuis zijn verklaring ingeleid met
de woorden: „Achttien maanden gele
den heb ik gebeden, dat niet op mij de
verantwoordelijkheid mocht komen te
drukken om mijn land te vragen, het
vreeselijke gericht van een oorlog te
aanvaarden. Ik vrees, dat ik niet in
staat zal zijn deze verantwoordelijkheid
te vermijden".
Dé mogelijkheid daartoe is gelijk de
grijze Britsche eerste minister zeide,
inderdaad wel uiterst gering. Op het
oogenblik, dat wij dit schrijven, is nog
niet bekend, op welke wijze de Duitsche
regeering zal reageeren op de demar
ches te Berlijn van de Britsche en Fran-
sche ambassadeurs. De Fransch-Bnt-
sche eisch, door hen kenbaar gemaakt,
dat de agressie onmiddellijk dient te
worden gestaakt, en dat de Duitsche
troepen zonder verwijl van het Poolsche
grondgebied moeten worden terugge
trokken, zal door Hitier wel niet wor
den ingewilligd, tenzij dat er een won
der zou geschieden.
De practische conclusie, welke men
uit Chamberlains waardige, somtijds
terecht scherpe Lagerhuis-rede moet
trekken is, dat Frankrijk en Groot-
Brittannië achter Polen staan. Waar
Polen nu practisch in oorlog verkeert
met Duitschland, daar is wel geen
andere uitweg meer denkbaar dan een
uitbreiding van het bloedige conflict tot
ook deze twee volkeren.
Italië heeft, nadat te Rome een mi
nisterraad was gehouden, verklaard,
dat het geen enkel militair initiatief
denkt te nemen, met andere woorden,
dat het niet voornemens is, zich in den
ontbranden strijd te mengen. Het is nog
niet duidelijk, of het op deze houding
zal terugkomen, nadat Londen en Parijs
zich nader zullen hebben verklaard, ge
lijk evenmin op dit moment te voorspel
len valt. of Engeland en Frankrijk met
een Italiaansche verklaring van onzij
digheid zonder meer zullen kunnen
genoegen nemen. De Duitsche en Itali
aansche „niet-inmenging" in den Spaan-
schen burgeroorlog immers heeft een
zeer bedenkelijk precedent geschapen,
en vermoedelijk zou Duitschland van
een zoodanige Italiaansche neutraliteit,
die als een open achterdeur of wil men
als een geheim krachtreservoir zou
kunnen fungeeren, méér wil hebben dan
van een meestrijdend land, hetwelk zelf
wel eens meer steun zou kunnen behoe
ven, om op de been te blijven, dan het
aan Berlijn zou kunnen verleenen.
Dit alles echter zijn bespiegelingen,
en betreffen de toekomst, die niet aan
menschen is. Waar wij thans mede te
maken hebben is de schrikbarende rea
liteit van een nieuwen oorlog, die reeds
een deel van ons werelddeel heeft in
brand gezet. De barmhartige God van
hemel en aarde, Hjj, die machtig is
wonderen te werken, breide nog be
schermende vleugelen uit over ons arme
vaderland, en over Europa.
De „Valk" heeft vertraging
Averij op het vliegveld te Rangoon
Gezagvoerder Geysendorffer heeft aan de
directie der K.L.M. bericht, dat het vlieg
tuig „Valk" op de thuisreis van Batavia
naar Arasterdam, na landing te Rangoon,
averij heeft beloopen tengevolge van den
slechten toestand van het vliegveld. Gepn
der inzittenden kreeg zelfs het geringste
letsel.
Anders zullen verplichtingen worden nagekomen
HENDERSON, de Engelsche gezant te Berlijn heeft gis
ter aan Von Ribbentrop namens zijn Regeering de
mededeellng overhandigd, dat, tenzij verzekeringen wor
den gegeven, dat iedere agressieve actie wordt opge-
schort en de Duitsche troepen uit Polen worden terug
getrokken, de Britsche regeering zonder aarzeling haar
verplichting zal nakomen.
COULONDRE, de Fransche ambassadeur te Berlijn,
heeft gis'eravond bij de Duitsche regeering een soort
gelijke démarche ondernomen als die van den Engel,
schen ambassadeur.
VON RIBBENTROP zeide deze mededeelingen aan
HITLER te zullen overbrengen.
DE SLACHTOFFERS DER
LUCHTBOMBARDEMENTEN
VolgeDS het Poolsche TeL Agentschap
heeft de Duitsche luchtmacht tot heden
ochtend toe 94 luchtaanvallen ondernomen.
Het aantal dooden bedraagt in alle geval
len, bij elkaar genomen, 130, waarbij slechts
12 militairen. Er zijn tientallen personen
ernstig en eenige honderden licht gewond.
Meer dan de helft van het aantal dooden
zijn vrouwen en kinderen. Het hevigst
bombardement was dat bij den aanval op
het gemeenteziekenhuis te Wielum bij de
Dnitsche grens. Het ziekenhnis geraakte in
brand; de stad Wiclum werd met een bij
zondere hevigheid gebombardeerd. Er
stonden veel huizen in brand.
In den loop van den afgeloopen nacht Is
komen vast te staan, dat het aantal door
de Poolsche luchtverdediging neergeschoten
vliegtnigen veel hooger is dan men gisteren
meende.
BREEDERE BASIS DER
ENGELSCHE REGEERING?
Regeeringsleden bieden
Chamberlain hun ontslag aan
Overeenkomstig de gebruikelijke prac-
tijk in bijzondere omstandigheden hebben
de leden van het Britsche kabinet en de
overige leden der regeering hun ontslag
in handen gesteld van den eersten mi
nister, teneinde het dezen mogelijk te
maken ingeval van oorlog de regeering
op breedere basis te brengen. Chur
chill en E d e n worden als eventueele
nieuwe ministers benoemd. Zij zouden
bereid zijn in de regeering zitting te ne
men, evenals de liberale oud-minister
lord Samuel.
Blijft Italië onzijdig?
Een telegram van Hitier
aan Mussolini
Duce zal geen militair
initiatief nemen
Rijkskanselier Hitier heeft een tele
gram gezonden aan den duce waarin hij
zegt:
„Duce. ik dank u zeer hartelijk voor
de diplomatieke en politieke hulp, welke
gij onlangs aan Duitschland en zijn goed
recht hebt geschonken. Ik ben overtuigd,
met de Duitsche militaire macht de taak
te kunnen vervullen, welke ons is opge
legd.
Ik meen in de gegeven omstandigheden
de ItaliaansdMÉmilitaire hulp niet noodig
te hebben.
Ik dank i^Fuce, ook voor alles, wat
gij in de toekomst zult doen voor de ge
meenschappelijke zaak van fascisme en
nationaal-socialisme".
w.g. HITLER.
Italiaansche ministerraad bijeen
Onder voorzitterschap van Mussolini
is gistermiddag te Rome een buitengewone
zitting van den ministerraad gehouden.
Na den toestand in Europa, welke is ont
staan tengevolge van het Duitsch-Poolsche
conflict, waarvan de oorsprong terug gaat
tot het verdrag van Versailles, te hebben
besproken en na kennis te hebben genomen
van alle documenten, welke door den mi
nister van buitenlandsche zaken werden
voorgelegd en waaruit blijkt, wat de duce
heeft gedaan tot het behoud van den vrede
op een rechtvaardigen grondslag, heeft de
ministerraad zijn volledige goedkeuring ge
hecht aan de tot nu toe genomen militaire
maatregelen, welke zuiver een karakter van
voorzorg hebben en houden.
De ministerraad heeft ook de econo
mische en sociale maatregelen, welke de
ernstige toestand noodzakelijk maakt,
goedgekeurd.
De ministerraad verklaart vervol
gens en kondigt het volk aan, dat
Italië geen enkel militair initiatief
neemt.
Ten slotte wordt een beroep gedaan
op het Italiaansche volk, om een voor
beeld te geven van discipline en kalmte,
zooals steeds het geval is geweest.
Ter beperking van het vleeschverbruik
mag Donderdags en Vrijdags niet geslacht
worden en geen vleesch worden verkocht
of in restaurants opgediend.
De commissaris-generaal van de water-
tentoonstelling te Luik heeft op bevel tfer
Belgische regeering bekend gemaakt, dat
deze expositie in verband met de huidige
gebeurtenissen voorloopig wordt gesloten.
Hoe Warschau werd
gebombardeerd
Luchtdoelgeschut werkt
zeer doeltreffend
Projectielen maken diepe
rookende trechters
Een ooggetuige van het bombardement,
dat gisteren op de oostelijke buitenwijken
van Warschau werd uitgevoerd, heeft te
genover den correspondent van Reuter
hierover het volgende verteld:
Een en veertig in formatie vliegende
toestellen verschenen boven de voorsteden
Zij werden beschoten door het luchtdoel
geschut. dat verwonderlijk nauwkeurig
was en den aanvallers dwong op zeer
groote hoogte te blijven.
Een tamelijk laag vliegende bommen
werper nam plotseling een duik en liet
een zestal zeer ontplofbare bommen en
verscheidene brandbommen vallen. Zij
schenen een stuk grond te treffen tusschen
een rijtje huisjes en de rivier. Hooge
zwarte rookkolommen stegen op uit de
trechters.
Een andere ooggetuige, die een luchtge
vecht had gadegeslagen uit de binnenplaats
van een flatgebouw, heeft verklaard, dat het
spoor der kogels gemakkelijk waarneem
baar was. Het gevecht was zoo opwindend,
dat óe bevolking het gevaar vergat en
bleef kijken.
De Duitsche luchtmacht schijnt gehoor
zaamd te hebben aan instructies van Hitier
geen burgerbevolkingte bombardeeren.
Er wordt uitdrukking g.geven aan ergernis
over in het buitenland verspreide bericht,
dat Warschau in brand stond.
Reuter meldt verder: Ik heb een rit ge
maakt door een groot déél van de stad en
heb alles normaal gevonden. Het verluidt,
dat op een plaats brand heeft gewoed, doch
ik ben niet in de gelegenheid geweest, deze
plaats vast te stellen. De vier inzittenden
van een Duitschen bommenwerper hadden
een wonderbaarlijke redding, toen het vlieg
tuig in brand geraakte en viel. Twee hun
ner werden gewond, terwijl alle vier door
de politie werden gearresteerd.
Pres. M o s c i c k i verklaart in zijn ant
woord op het beroep van Roosevelt met be
trekking tot de bombardeering van burgers
dat hij belooft, dat de Poolsche vliegtuigen
geen burgers zullen aanvallen.
DE ENGELSCHE DEFENSIE
500 millioen pond toegestaan
Het Engelsche lagerhuis heeft gisteren
met algemeene stemmen goedkeuring ge
hecht aan een crediet ten bedrage van 500
millioen pond sterling voor „de verdediging
van 't koninkrijk, de handhaving van de
openbare orde en het doeltreffend voeren
van iederen oorlog".
Op de vraag van een afgevaardigde of hij
een nieuwe begrooting zou gaan indienen,
antwoordde sir John Simon vervolgens be
vestigend. Hij kon echter daarvoor nog geen
datum vaststellen
Luchtdienst op Indië gestaakt
Hiertoe genoodzaakt door de In verschil
lende landen nitgevaardigde vliegverbod!
heelt de K.L.M. moeten beslniten Zaterdag
het vertrek van het Indië-vliegtoig niet te
doen plaats vinden.
GEEN OORLOG VERKLAARD
AAN POLEN
BERLIJN, 2 Sept. (Renter). In politieke
kringen te Berlijn wordt verklaard, dat
Duitschland Polen niet den oorlog heeit ver
klaard en dat daarom de tegenwoordige toe
stand niet beschouwd wordt als oorlogstoe-
(Dit komt overeen met de gewoonte, wel
ke thans meer en meer in zwang komt. Ook
aan Abessinië heeft Italië niet den oorlog
verklaard. Ook niet aan Albanië. Zoodoende
behoefde men ook geen vrede te sluiten,
doch konden beide landen g e n 0 m
worden. REDACTIE.)
De onzijdigheid van Nederland
Wordt door Engeland geëerbiedigd
's-GRAVENHAGE, 2 Sept De Regeerings-
persdienst meldt, dat, naar de Britsche
regeering aan de Nederlandsche regeering
heeft verklaard, zij, in geval een Enropee-
sche oorlog mocht uitbreken en Nederland
daarin een onzijdige houding aanneemt,
vast besloten is, die onzijdigheid ovei
komstig haar traditioneel beleid ten volle
te eerbiedigen, mits die onzijdigheid ook
door andere mogendheden geëerbiedigd
Staat van oorlog afgekondigd
Voor het geheele land
De Regeeringspersdienst meldt: 'leneindo
de noodzakelijke militaire maatregelen,
welke noodig zijn in het belang van de ge
oefendheid en de paraatheid van onze weer
macht, te kunnen nemen, heeft de regee
ring zich genoodzaakt gezien het grond
gebied des rijks in staat van oorlog te ver-
De tengevolge van dezen rechtstoestand
aan het militair gezag toevallende bevoegd
heden zullen zich voorshands beperken tot
vorderingen, welke verband houden met
het oefenen van den troep (het betreden
van particuliere terreinen) en den aanleg
van verdedigingswerken.
ALG. FRIESCHE LEVENSVERZ. MY
LEEUWARDEN - BURMANIAHUIS
GROOT NOORDHOLLANDSCHE
VAN 1845
AMSTERDAM - VAN BREENENHUIS
BEIDER GARANTIE VOOE ALLE
VERZEKERDEN
(Reel)
VOORNAAMSTE NIEUWS
Dit Nummer bestaat uit TWEE bladen
De luchtdienst op Indië is gestaakt.
Indië en de gebeurtenissen in Europa.
Engeland zal Nederlandsche neutraliteit
eerbiedigen.
De eerste Duitsche en Poolsche commu
niqués over de krijgsverrichtingen.
Engeland en Frankrijk eischen van
Duitschland stopzetting der agressie.
Weinig verandering
W e e rftv erwachting: zwakke wind,
meest uit zuidelijke richtingen; helder tot
licht of halfbewolkt. Droog weer behou
dens kans op onweer, weinig verandering
in temperatuur.
BAROMETERSTAND
Stand vanmorgen half twaalf 763,7.
THERMOMETERSTAND
Stand vanmorgen half twaai 23.6 C.
3 Sept. zon op 6.14, onder 7.44.
3 Sept. maan op nm. 9.16, onder .m. 11.01.
4 Sept. zon op 6.05, onder 7.42.
4 Sept. maan op nm. 9.47, onder vm. 12.06.
FIETSERS LICHT OP:
Stormschadeverzekering
STORMSCHADE-VERZEKERING
Een specialiteit op het gebied van
Algemeen Onderling Waarborg Genootschap
„R E N O V A T U M"
te Amsterdam. Spuistraat 219/21, Tel. S5626
Vraagt eens een prospeclus aan'
(Reel)
LOENEN (Vel.)
Bonds-Hotel „De Vrijenberg" Tel. 261
Ideale ligging in de bosschen, bij beek en
waterval. Pensionspriis minstens 5 d. 1ste
verd. 3.50, 2e verd. 3.gelijkvl. met
aparte serre 4.—. Weekend 7.50, str. w.
en k. w. op alle kamers.
fRad 1
LIQUEURS FII1ES -
ANNO 17
Generaal Agent ANDRE KERSTENS. Tilburc
(Reel)
w-r.5-mtrooN smooMfND
GAft EN KOUD WATCR OP ALLC KAMÉRS
KAMERS HH ONTBOT-f-3-MCT BADKAMER - F - 4-
De bezorging van ons blad op heden,
Zaterdag 2 September
Ook vandaag, nu de treinen nog alleen in dienst
staan van Defensie, zullen onzerzijds alle mo
gelijkheden worden benut, om onze krant bij
de lezers te krijgen. Naar wij vernemen, zal
Maandag het spoorwegvervoer weer voor een
groot deel ter beschikking staan van reizigers
en snelvervoer. De Agenten ontvangen dus
Maandag, onvoorziene omstandigheden voor
behouden, hun pakken weer op de gewone wijze.
De lezers zullen ons vandaag dus zeker weer
met welwillendheid tegemoet treden.
DIRECTIE
