^iruu«r jCriïtórljr <£ournnt ENGELSCHE GARANTIE AAN POLEN BLIJFT VAN KRACHT Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken Chamberlain vraagt speciale defensie-volmachten "Ttbonnementsprijë: kwartaal ïn Leiden en in plaatsen waar een agentschap gevestigd is 2.35 per post 2.35 portokosten week0.18 hei Buitenland bij wekelijksche zending 4.50 a jjij dagelijksche zending5.50 Alles bij vooruitbetaling ardosse nummers 5 ct. met Zondagsblad 7 CL N°- 6785 Bureau: Breestraat 123 - Telefoon 22710 (na 6 uur: 23166) - Postbox 20 Postgiro 58936 WOENSDAG 23 AUGUSTUS 1939 20e Jaargang 3bbertentitpripen: Van I tot 3 regels1.177. Elke regel meer0.227. Ingezonden Mededeeljngen van 1-5 regels2.30 Elke regel meer 0.45 Voor het bevragen aan 't bureau wordt berekend0.10 ONMISBAAR TOEZICHT /ij verheugen er ons over, dat de al- leene opinie in ons land vrijwel eens- is ten opzichte van de vraag, of er au itscontrole moet zijn op het bankwe- Nederland. n Maart 1937 institueerde de toenma- Minister van Financiën, Mr P. J d, een staatscommissie onder voorzit- au chap van Mr De Geer, welke com- erjsie tot taak kreeg: „te onderzoeken, of p Jzoo ja, welke wettelijke maatregelen ïen te worden getroffen tot regeling pse dg positie der particuliere banken, en welke wijze het statuut van de Neder- flsche Bank gewijzigd zou kunnen wor- 20 i met het oog op dit doel'', gelijk het zoo vaak gaat met staats- imissies, geschiedt het ook hierbij. Het blijft lang uit. En toch bestaat Lor groote behoefte aan. Wij vertrou- ^at straks bij de begrootingsdebatten liet Parlement, wel zal worden aange op afwikkeling van deze zaak. /lak achter elkaar is thans tweemaal gebleken van o op het beheer der banken, rst werd het publiek verrast door de dedeeling, dat de twee grootste Neder- n^adsche bankinstellingen, de Amsterdam.' les ie Bank te Amsterdam, en de Rotter- elsjnsche te Rotterdam tot samensmelting bi iden besloten. Het gevolg hiervan zal ,r i, dat één enkel lichaam zich verheffen Ptat boven alles wat verder wordt aan troffen op financieel gebied. De con- rrentie voor kleinere ondernemingen ^rdt steeds moeilijker, en de credietge- zal voor een groot deel afhangen van :n paar financieele leiders. Vooral voor bh» kleinere credieten,\velke onmisbaar zijn ior den industrieelen uitbouw in nd, zal dit eerder belemmerend, dan ïunend kunnen werken. De personeels- restie, waar waarschijnlijk straks een 1 fercompleet van beambten zal ontstaan, en wij thans rusten, wijl hierover reeds aijsprekingen gaande zijn, waarmede wij t willen zeggen deze zaak niet belang- 19: te achten. Echter zij hier er wel aan herinnerd, dat 'r8r mogelijke groote moeilijkheden van aujc een groot banklichaam vast en zeker |Jn| Overheid erin gemoeid zal worden, je# een catastrophe voor de volkshuishou- ïg te voorkomen. Bij vastloopen van een ;ine instelling blijft de Staat afzijdig. aarom reeds alleen moet de Staat de •d itwikkel'ing van het bankwezen in het houden. Hiermede zeggen wij niet, dat de leiders n h zulk een reuzenbank niet knap en tac- ch zijn. Er zijn, niet het minst bij de ondernemingen, waarvan toch 43 een aantal is overgebleven, zeer goede g ders. die het vak hoog houden en de iditeit tot het uiterste nastreven. Daar het in dit geval niet om. Doch voor- 1 men is beter dan genezen. En dat er begrijpelijke dingen, niet éénmaal, doch thaal-delijk plaats grijpen in de bank- 21 [celd, weet ieder meelevende. leaDe ondervinding, pas opgedaan met het £Js Mendelssohn en zijn voornaamsten teriecteur, Dr Mannheimer, is daar als het jtste sprekende voorbeeld. Een instelling |t slechts een zes millioen maatschap- lijk kapitaal, is erin geslaagd de voor- Hobmste figuur te worden bij het aan de ji rkt brengen van staatsleeningen, en ermede een risico op zich te nemen, het- Ik in geen enkele verhouding staat tot I eigen bezit. De cijfers waarover het r ging, hebben in de financieele over- hten, ook van ons blad, voor zichzelf iproken. Zoolang alles goed gaat, wordt er 1 T»ve winst behaald. Bij een leening van Voorbeeld 100 millioen gulden, het- reitlk een Nederlandsch consortium van o.4| Fransohe Regeering overnam, ar, bij slagen zeker vijf of zes millioen P nst in. ™^Iapt het publiek niet en dat oogenblik hetot, wanneer de „tactiek" faalt, dan is fen in last. Dan wordt beproefd voor deel van het niet geplaatste fonds taling te krijgen op de termijnmarkt, =3nneer de eigen reserves niet groot ge- tg zijn. Bij Mendelssohn heette voornaamste directeur wel enorme te hebben in zijn particulier ver doch dit is slechts schijn geweest. Mo moest de zeepbel barsten, upeel erg is, dat voorname oude Ne- tlandsche banken voor groote bedra- unft van dit papier, hetwelk later niet !ect te plaatsen viel, hadden opgeno- eiiÉn. De Nederlandsche Bank £^brak zelfs niet. en de Nederland- reihe Handelsmaatschap p'ij "Jreerde met een geweldig bedrag. Mis- -a&ien loopt dit deelnemen af zonder rliezen, althans zonder groote verlie pen, doch de zware onvoorzichtig- ifi'd, om zich zoo door Dr. M a n n h e i- ^,er °P het s'eeotouw te laten nemen, :0ïn hierdoor in o een enkel opzicht wor- "i)n goed gepraat. Merkt men dan op, ft van deze bankiers bij tijd en wijle »wdt aangedrongen op de uiterste so- ENGELAND HEEFT GESPROKEN Engeland heeft gesproken, bij monde van zijn kabinet, en het heeft dit niet dubbelzinnig gedaan. Zijn woord is een antwoord op de vraag, die overal ter wereld wakker werd: „Zal ook thans de Britsche garantie aan Polen inzake de ongereptheid van zijn grondgebied wor den gehandhaafd?" En de responsie daarop is een duidelijk en rustig ja, dat temeer waardeering voor de houding van de oudste democratie ter wereld zal wakker roepen, naarmate men deze door de jongste politieke verwikkelingen in meerdere mate in ernstige complicaties verwikkeld acht. Immers, het kan niet worden ontkend, dat de eerste berichten over de Duitsch- Russische toenadering, zoowel op econo misch als op algemeen politiek terrein vrij algemeen als een aanzienlijk nationaal- socialistisch succes werden uitgelegd. Ook zij, wier sympathieën eer aan den westersch democratischen kant zijn dan aan dien der totalitaire staten, gaven blijk ervan in te zien, dat de Brit sche positie, tenopzichte van de zooge naamde anti-aanvals-coalitie, ernstig verzwakt. Immers, in stee van op Rusland te kunnen steunen voor het in den rug schragen van het door Duitschland be dreigde Polen, moeten Engeland en Frank rijk thans de mogelijkheid' onder het oog zien van een welwillende Russische neu traliteit, welke intusschen aan de Duit- schers practisch zeer ten goede zou ko men, aangezien de Russische olie-, ben zine- en graanvoorraden, welke schier on uitputtelijk zijn, als een veilige voorraad schuur voor het Derde Rijk zouden open? liggen. Gelijk men weet heeft Hitier, toen het er eenmaal van scheen te moeten ko men, Roethenië aan Hongarije af te staan, daarmede tevens voorshands moeten af zien, zoowel van een Duitschen opmarsch naar de Russische Oekraine, als van het onder volstrekten Duitschen invloed bren gen van den Roemeenschen handel, waar toe het aanvankelijk zeer ernstig onder weg scheen. De mogelijkheid is niet uit gesloten, dat de Duitsche diplomatie, door de accoorden, welke deze te Moskou heeft nagestreefd, deze beide verliesnemingen thans heeft gecompenseerd, zoodat men te Berlijn met een sterk verminderd risico een algemeenen oorlog tegemoet zou kun nen gaan. Immers, de bedreiging van een vernieuwde vlootblokkade, welke aan het Derde Rijk niet alleen zeer spoedig hon ger, doch evenzeer benzine-gebrek voor de gemechaniseerde wapens zou brengen, lijkt hierdoor voor een klein deel te zijn ondervangen. Degenen, die dezen hoofde bezorgdheid en zelfs pessimisme voor het aanstaande lot van Danzig en Polen aan den dag leggen, hebben derhalve daartoe inderdaad wel eenige reden. Hun 'meening vindt onder steuning in de aarzeling,welke zich reeds thans opnieuw van Roemenië schijnt te gaan meester maken, om zijn lot al te nauw aan dat der westersche democratieën te verbinden. Intusschen heeft Groot-Brittannië, ook wederom in deze ure van spanning, blijk berheid bij het staatsbeheer, dan wordt menigeen hier terecht kregel onder. Figuren als Mannheimer schijnen voor velen een gevaar te beteekenen. De schijn van fameuze rijkdommen werkt in, en is dan onweerstaanbaar. De arme wordt zelfs van zijn vriend gehaat, maar de liefhebbers des rijken zijn velen, zegt de Spreukendichter. Deze nouveaux riches, die den hoogsten top van gelde lijke macht en van eerzucht willen be reiken, slagen er helaas al te vaak in overigens toch knappe figuren te ver blinden. Van alles werkt daaraan mede waarbij om maar iets te noemen verza melingen van schilderijen meermalen on misbaar zijn. Vlak vóór de overneming der macht in Duitschland door Hitler werden wij met de overige bezoekers van een congres uitgenoodigd om aan de Leipziger Platz te Berlijn het geweldige schilderijen-museum van het huis M o s s e te bezichtigen. Thans is dat alles onteigend door den Staat. Dat een mensch méér waard is dan het fijnste goud is echter helaas niet doorge drongen tot dit soort strevers naar den hoogsten top der ijdelheid, welke alles wagen, om dat doel te bereiken. Dat de Overheid nu het algemeen be lang moet laten overheerschen, is eens voor al voldoende duidelijk aan den dag getreden. Naast de Verzekeringskamer kan een andere soortgelijke instelling nuttig werk verrichten. Eerste militaire voorzorgsmaatregelen getroffen Te Londen is officieel bekend gemaakt» dat het Britsche kabinet heeft besloten, dat een Duitsch» Russisch niet* aanvalsverdrag op geenerlei wijze van invloed zou zijn op de Britsche verplichtingen jegens Polen. Het parlement zal Donderdag bfjeen komen. Beide huizen zullen dan in alle stadia een wetsontwerp behandelen be treffende crisis-defensie=vol* machten, teneinde de regee ring in staat te stellen, om alle noodige maatregelen te nemen zonder tijdverlies, wanneer de toestand zulks noodig mocht maken. Intusschen worden voorzorgsmaatregelen genomen, zooals het oproepen van zeker personeel van vloot, leger en luchtmacht, en van de luchtafweerdienst en de civiele defensie, terwijl regelingen worden getroffen betreffende den uitvoer uit Engeland van essentieele materialen en producten. De regeering blijft van meening. dat niets in de Duitsch- Poolsche moeilijkheden een rechtvaardiging zou vormen voor het gebruik van geweld, hetwelk een Europeeschen oorlog met zich mede zou brengen. Er zijn geen kwesties in Europa, die niet vreedzaam kunnen worden opgelost, wanneer het vertrouwen wordt hersteld. De Britsche regeering is, zooals dat steeds het geval is geweest, bereid, bijstand te verleenen, om dusdanige omstandigheden in het leven te roepen. Wanneer echter, al haar pogingen ten spijt, anderen er aan vasthouden, geweld te gebruiken, is zij bereid en vastbesloten om daaraan tot het uiterste weerstand te bieden. CHAMBERLAIN van eenzelfde zelftucht en rijpe politieke ervaring aan den dag gelegd, gelijk in de kommervolle dagen van September jongst leden geschiedde. Niets is den Britschen politieken leiders meer vreemd dan de wisselvallige houding, welke Goethe in zijn bekende woord „Himmelhoch jauch- zend, zum Tode betrübt" heeft geken schetst. Het Britsche kabinet heeft be raadslaagd en het rustige woord gespro ken, dat een Duitsch-Russisch niet-aan- valsverdrag op geenerlei wijze van invloed zal zijn op de Britsche verplichtingen tegen Polen. Engeland is derhalve beslo ten, zijn contract met Warschau na te ko men, al zou het daartoe ook, indien de uiterste noodzaken zich zouden voordoen, gelijk de befaamde koopman van Venetië eventueel moeten betalen door het be schikbaar stellen van een pond van het eigen vleesch. En dat er diepe ernst Schuilt achter deze woorden blijkt voldoende uit de speciale defensie-volmachten, die het land van zijn volksvertegenwoordiging gaat verlangen, en uit de voorbereidende militaire maatregelen, welke het, niet bij wijze van fanfaronnade, doch uit het rus tig besef daartoe genoopt te zijn, gaat aan den dag leggen. De vraag klemt, of de machten, welke Polens integriteit hebben gewaarborgd, onder de veranderde omstandigheden ook inderdaad in staat zullen wezen, hun woord ten volle waar te maken, aangezien de wil daartoe alleen den agressor wel eens niet meer in afdoende mate zou kun nen afschrikken. Dit cardinale punt ligt ook thans nog in het duister. De beslissing hierover zal ten deele afhangen van de clausules, waarin de niet-aanvals-over- eenkomst tusschen Moskou en Berlijn zal worden vervat. De mogelijkheid bestaat, dat heel dit verdrag buiten werking zal kunnen geraken, zoodra een der contrac tanten een derde mogendheid zou willen aanvallen. Sovjet-Russische geruchten ge ven zulks zelfs reeds nu vrij pertinent te verstaan. Mocht zulks inderdaad het ge val blijken, dan zou dit beteekenen, dat Duitschland allerminst van Rusland tegenover Polen een carte blanche ver worven heeft. 1 Het bovenstaande is een samenvatting van het officieele communiqué, dat uitgegeven na de kabinetszitting va: termiddag, die drie uur en twintig minuten heeft geduurd. Toen de ministers Downing Street lieten, zagen zij er opgewekt uit. Zij wer den toegejuicht door de buiten wachtende menigte, vooral de ministers der defensie diensten. De kabinetszitting was door alle kabinetsleden bijgewoond, met uitzondering slechts van lord Maughan, die zich in Ca nada bevindt. Het volledige communiqué, dat na de kabinetszitting is uitgegeven, zegt, dat het kabinet den internationalen toestand heeft bestudeerd in al zijn aspecten. Behalve van de ontvangen berichten be treffende militaire bewegingen in Duitsch land, aldus het communiqué, nam het ka binet nota van het bericht, dat binnenkort een niet-aanvalsverdrag gesloten zal worden tusschen de Duitsche en Russische regce- ringen. Het kabinet aarzelde niet, om te be sluiten, dat een dergelijke gebeurlijkheid op geenerlei wijze van invloed zou zijn op zijn verplichtingen jegens Polen, die herhaalde lijk uitgesproken zijn in het openbaar die het vastbesloten is na te komen. Het parlement is voor Donderdag a.s. bij eengeroepen. De regeering stelt zich dan de beide huizen uit te noodigen in alle stadia het crisisvolmachtenontwerp betref fende de defensie af te handelen. Het gevolg daarvan zal zijn, dat de regeering in staat gesteld wordt, alle noodige maatregel' zonder verwijl te nemen, wanneer de toe stand zulks mocht eischen. Intusschen worden verdere maatregelen van voorbehoedenden aard genomen door de departementen, bijvoorbeeld het oproe pen van zeker personeel voor vloot, leger cr luchtmacht en voor de A.R.P. (de lucht afweer) en de civiele defensie. Voorts worden regelingen getroffen ten aanzien van zekere aangelegenhed van invloed zijn op den uitvoer van cm land van essentieele materialen en produc ten. Terwijl deze voorzorgsmaatregelen geno men worden, welke de regeering in dezen tijd noodzakelijk acht, blijft zij van mee ning, dat er niets is in de moeilijkheden, die gerezen zijn tusschen Duitschland en Polen, dat oen rechtvaardiging zou vormen voor het gebruik van geweld, hetwelk een Europeesclie oorlog met zich mede zou brengen met al zijn tragische gevolgen. Gelijk de eerste minister herhaaldelijk gezegd heeft, zijn er inderdaad geen kwes- in Europa, die niet vreedzaam zouden kunnen worden opgelost, wanneer slechts een toestand van vertrouwen zou kunnen worden hersteld. De Britsche regeering is, zooals zij altijd geweest is. bereid, om bij stand te verleenen tot het in het leven roe van een dergelijken toestand, doch, wanneer al haar pogingen ten spijt, ande ren mochten vasthouden aan het gebruik van geweld, zou zij bereid en vastbesloten zijn om daaraan tot het uiterste weerstand te bieden". e e n w 0 0 d, de leider der oppositie, een bezoek gebracht heeft aan Cham berlain, heeft den premier gisteren weer een kort bezoek gbracht, vóór de kabinetszit ting aanving. Later over den toestand sprekende, zeide Greenwood: „Met het oog op de in de pers verschenen berichten, zie ik den internatio nalen toestand ernstig in, doch ik acht het den plicht van alle burgers, om kalm en standvastig te blijven in hun voornemen, weerstand te bieden aan alle verdere daden van agressie, aangezien dit de eenige weg is, om den vrede in Europa te handhaven Berlijn en de Britsche maatregelen De pers verzwijgt de waarheid BERLIJN. 23 Aug. (Reuter). Het nieuws dat het Britsche parlement tegen Donder dag is bijeengeroepen, is de eenige passage uit het communiqué van het Kabinet, welke in de Duitsche bladen verschijnt. Het feit, dat i.ot parlement gevraagd zal worden de defensievolmachten goed te keuren, wordt verzwegen. Evenmin wordt melding gemaakt van de opvatting der Britsche regeering, dat de Duitsch-Poolsche geschillen het gebruik van geweld niet rechtvaardigen. De verklaring dat het RussischDuitsche niet-aanvals- pact in geen geval van invloed zal zijn op de verplichtingen van Groot-Brittannië. jegens Polen wordt eveneens genegeerd. Onder groote koppen probeeren de bladen bij de lezers den indruk te vestigen, dat te Londen vrees en consternatie heerscht. De Lokalanzeiger zegt, dat Parijs vol wanhoop naar Londen kijkt. A. W. ROELOFS SCHORTENINDUSTRIE GEMERT Het betere genre schort Kleurecht Waschecht Bij alle goede manufacturenzaken VOORNAAMSTE NIEUWS Dit Nummer bestaat uit TWEE bladen Minister Gerbrandy vraagt eervol ont slag als hoogleeraar aan de Vrije Uni versiteit. Vragen van het Eerste Kamerlid Pol- lema over het voorschot van de Neder landsche Bank aan Mendelssohn. De K.L.M. beperkt voorloopig haar luchtdiensten. Engeland verklaart zijn veiligheids garantie aan Polen te blijven handhaven. Von Ribbentrop op reis naar de Rus sische hoofdstad. Fransche kabinet komt Donderdag op nieuw bijeen. Engeland neemt voorbereidende mili taire maatregelen. Prof. Gerbrandy vraagt eervol ontslag Naar wij vernemen: heeft Prof. Mr. P. S. Gerbrandy, Minister van Justitie, bij het directorium van de Vrije Universiteit te Amsterdam van het college van directeuren is voorzit ter Dr. H. Colijn en tweede voorzitter Dr. J, J. C. van Dijk een ver zoek ingediend om eervol ontslag als hoogleeraar aan djze Universiteit, hetgeen, zoo vernemen wij voorts, onge twijfeld zal worden verleend. Minister Gerbrandy wa6 als hoogleeraar opgetreden op 26 September 1930. Zijn inaugureel e rede was getiteld „Eenige op merkingen over de verhouding van han delsrecht en beidsrecht". Hij doceerde han delsrecht, faii- Ji6sementsrech t en burgerlijk oro- cesrecht Dat Prof. G" brandy er op uit was zijn leerlin gen naast theo retische keno:,° ock kijk op Ie rechtspraktijk bij te brengen, bleek uit de instelling van een zgiv practicum, een college, waarin de zitting van een recht bank werd geïmiteerd met al hetgocn daarbij behoort. Steeds was zijn streven er op gericht, de studenten ontvankelijk te maken voor de fundamenteels juridische begrippen, waarvan hij meer baat ver wachtte dan van allerlei uit het hoofd ge leerde boekenwijsheid, a! verwaarloosde hij uiteraard ook kenni6 van regels en b> palingen geenszins. Van beiang was, dat Prof. Gerbrandy zijn leerlingen leerde wer ken met de wet in de hand- een. methode die geheel aansloot bij dx?n arbeid, welken de juristen in de advocatuur zouden dienen te verrichten., Daarnaast wijdde hij somtijds afzonder lijke colleges aan diep-g'.estelijke onder werpen, zooals voor geruimen tijd een ge aan de Kerk. De ernst en bezieling, waar- rrtede Prof. Gerbrandy deze onderwerpen behandelde ^00k zijn verdere onderwij getuigde van veel toewijding kon niet nalaten 6teeds grooten indruk te make-i Bij de studenten was de scheidende ho>g- 1 eeraar een gaarne geziene persoonlijk- heid In de Tel." kwam een bericht voor, dat het curatorium van de Vrije Universiteit binnenkort zou hebben te beslissen over de vraag, of aan Prof Gerbrandy verlof kon worden verleend, tij te'.ijk zijn collpgee te staken. Dit bericht is reeds daarom en juist, omdat niet curatoren, doch direct^u ren over verlof of ontslag hebben te be slissen. Uit het bovenstaande blijkt voorts dat Prof. Gerbrandy ontslag heeft aan gevraagd. VERITEX VOLKSGASMASKERS VERITEX N.V. Ui Droog weer W eerverwachting: zwakke veranderlijke wind. Helder tot licht of haifbewolkt. Droog weer behoudens kans op onweer vooral in het oosten. Weinig verandering in temperatuur. BAROMETERSTAND Stand vanmorgen half-twaalf: 765.0. THERMOMETERSTAND Stand vanmorgen half-twaalf: 21.0. FIETSERS LICHT OP 24 Aue. Van 's-av. 8.36 u. tot 't Blijft warm Denk aan BOLDOOT! Frankrijk neemt nog geen besluit Donderdag opnieuw ministerraad Te Parijs is gisteren kabinetsraad gehou den, zonder dat het tot een beslissing schijnt gekomen te zijn. Na de bijeenkomst is een communiqué uitgegeven, waarin werd gezegd: „De kabinetsraad is vanavond te vijf uur op het ministerie van oorlog bijeengekomen onder voorzitterschap van Daladier. De in ternationale toestand werd besproken, in het bijzonder de rapporten, welke door de vertegenwoordigers van Frankrijk in het buitenland aan de regeering zijn gezonden. De raad heeft de instructies, welke aan de Fransche ambassadeurs in het buitenland zijn gezonden, goedgekeurd. Na de vergadering heeft Daladier zich langen tijd onderhouden met generaal Ga- rnelin. Donderdagochtend zal een minister raad op het Elysée bijeenkomen. De bijeenkomst van den kabinetsraad heeft korter geduurd dan men verwachtte en heeft voornamelijk ten doel gehad een ministerraad op Donderdagochtend voor te bereiden. De commissie van buitenlandsche zaken van de kamer is door den voorzitter. Jean Mistier, tegen Vrijdagmiddag bijeengeroe pen. De voorzitter stelt zich voor. dan een uiteenzetting van den internationalen toe stand te geven. Deze uiteenzetting zou even tueel kunnen worden aangevuld door den minister van buitenlandsche zaken, Bonnet. De reis van Dr Colijn In een der bladen was er sprake van dat Dr H. Colijn zijn reis naar Amerika, China en Japan zou uitstellen in verband met de internationale gebeurtenissen. Naar wij ter bevoegder plaatse vernemen kan er van wijziging der reisplannen nog in het geheel geen sprake zijn, omdat pas begin October zou worden vertrokken. Niemand kan tegenwoordig zes weken vooruit zeggen wat hij dan zal moeten doen: de toestand verandert van dag tot dag In hot laatst van September zal de Bond van A.R. Pro- pagandaclubs ook nog de eer hebben Dr Colijn op zijn vergadering te hooren spre ken,

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1939 | | pagina 1