Jlkttttif feitecift (i minui t Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken EERH ERSTEL Openbaar onderzoek inzake de ramp met de „Ekster" Sbonntmentsprijis: Per kwartaal in Leiden en in plaatseit waar een agentschap gevestigd is 2.35 Franco per post 2.35 portokosten Per week0.18 Voor het Buitenland bij wekelijksche zending4.50 Bij dagelijksche zending5.50 Alles bij vooruitbetaling Losse nummers 5 ct. met Zondagsblad 7'/j cL Bureau: Breestraat 123 - Telefoon 22710 (na 6 uur: 23166) - Postbox 20 Postgiro 58936 VRIJDAG 18 AUGUSTUS 1939 20e Jaargang !3W>trttntieprij)en: Van I tol S regels 1.177» Elke regel meer .v.022'It Ingezonden Mededeeljngen^' van 1-5 regels .7..2.30 j EJke regel meer 0.45 Voor fiet bevragen aan '1 bureat» v>>> wordt berekend 0.10 N°. 6781 Toen Dr. C o 1 ij n zijn vijfde- kabinet had gevormd, heette het hier en daar*, „ziet ge wel, daar hebt ge nu den Ne- derlandschen dictator, die korte metten wil maken met bepaalde volksrechten Het was, meenen wij, de r.k. Neerlan- a i a-p c i s, welke zich in dezen zin heel sterk uitliet, en herinnerde aan 1918. Men weet, wat er toen geschiedde. In November van dat jaar oordeelde het meest luidruchtige deel van de sociaal' democratische partij, dat de revolutie welke in Duitschland arbeiders- en sci- datenraden had te voorschijn geroepen, niet bij de grens te Zevenaar halt moest houden. Het ©ogenblik voor de dictatuur van het proletariaat, welke dictatuur tot voor zes a zeven jaren nog verdedig werd door thans hooggezeten s.d.-partij- genooten, en waarmede niet-sociahsten bij voorbaat zich moesten verzoenen, om dat de tocht door dit allerdiepste dal slechts kort zou duren, was daar. net was toen, dat de roomsch-kalholieke jonqens uit Limburg zich spoedden naar het hart des lands, en dat D u y m a e r van Twist de pro'estantsch-chnste- lijke jonge en ook oudere mannen vanuit Friesland in groote haast begeleidde naar Den Haag. Natuurlijk hadden zij. die Dr. Coiijt: verwarden met iemand, diie 'liefst zonder Parlement wilde regeeren. en daarom een Kabinet samenstelde. Hetwelk niet klopte op de Kamersamenstelling, het wel gru welijk mis. Ook anti-revolutionairen zulleu in het parlementaire leven fouten maken, en daarvoor zullen zij boeten, gelijk elk mensch de gevolgen heeft te dragen van zijn misstappen. Maar een anti-revolutionair en het opzettelijk ver treden van parlement- en volksrechten, 'dat is op zichzelf reeds iets ongerijmds. De anti-revolutionaire partij is anti- revolut ionair. Er zijn partijen, welke er trotsch op zijn revolutio nair te z Ij n. Zoo vonden ook w ij Het Jammet, dat Dr. C o 1 ij n in zijn vijfde kabinet zulk een groot getal liberale persoonlijkheden opnam, toen hij elders niet kon slagen. Desondanks zeiden wij het Kabinet op zijn daden te willen beoordeelen. Het program zelf viel niet tegen. Wij hebben méér gezien, hoe in het gewone leyen personen met wat men noemt sterk libe rale denkbeelden, voor hun personeel allesbehalve egoïstische leiders zijn., De invloed van Dr. Colijn had ook zoo groot kunnen zijn, dat het gebodene aanvaard baar was geworden, gelijk het bijvoor beeld voor Jhr. De Geer direct het geval was. Dat hiertegenover 'de meerderheid der Kamer anders oordeelde, was het goed recht der Kamer. Zoo oordeelde de heer Cplijn er ook over, en hij ging rustig heen. Èen dictator doet tot dusverre anders. In eenvoudigheid des Harten dachten ook wij, dat nu de beurt was aan hen, die het Kabinet ten val brachten. Anderen vonden dat ophitsen en toespitsen. Voor 'de consequenties van eigen daden schrikt menigeen in het leven terug. In allen gevalle verheugt het ons, dat aan het dictators-praatje gecolporteerd aan s.d. zijde en in enkele r.k. organen, een kort leven zal beschoren zijn. De heer D e G e e r zei op 27 Juli in de Tweede Kamer, na gewezen te hebben op de on derstelling van sommigen, dat met het optreden van het vijfde Kabinet-Colijn het parlementaire stelsel zou zijn aange tast: Ik moet daartegen met den meesten nadruk opkomen. Men maakt een pas kwil van het parlementaire stelsel, wan neer men meent, dat dit zou eischen, dat geen Kabinet mag optreden zonder van een meerderheid (of althans van een groote minderheid) verzekerd te zijn. De Grondwet, waarin ons parle mentaire stelsel verankerd ligt, weet daarvan niets. Het parlementaire stel sel eischt ministeriëele verantwoorde lijkheid, recht van controle van de Kamer op de bestuursdaden, wilsover eenstemming tussohen Regeering en Kamer bij de wetgeving. Er is schijn, noch schaduw, dat dit Kabinet aan deze essentialia van het parlementaire stelsel zou willen tekort doen. De eerste daad van het Kabinet, het af leggen van een Regeeringsverklaring in het Parlement op den dag der be- eeddging (d.w.z. vlugger dan het ooit is geschied) en het zich ter beschik king stellen voor een debat daarover, wijst onmiskenbaar op het tegendeel. Men kan het parlementaire stelsel niet erger benadeelen dan door er allerlei vondsten in te leggen, die er niet in thuis hooren. Eén dier vondsten is. dat een Kabinet rechtens en a priori een afspiegeling behoort te zijn van •het Parlement. Als werkmethode kan dit nuttig zijn. maar een element van het „parlciiCxiie^e jtelsel" is het niet. Dit Kabinet wil niet het Parlement ter zijde stellen, maar wil trachten, zijn voorstellen en zijn beleid voor het par lement (ook in zijn huidige samenstel ling) aannemelijk te maken. Het meent daartoe in zijn eigen overtui ging kracht genoeg te hebben. Dat kan een daad van zelfoverschatting, van overmoed zijn, het is niet een in- constitutioneele daad. Het zijn niet de ware vrienden van het parlementaire stelsel, die dit stelsel denatureeren of er een caricatuur van maken. Het kan goed zijn dit even vast te leggen. Van evenveel belang is, wat thans in de r.k. Volkskrant door K. (het Tweede Kamerlid Kuiper) wordt ge schreven. Ook dit doen wij hier volgen: Bij gelegenheid van zijn laatste Ka binetsformatie, heeft Dr. Colijn zich naar het parlement gespoed, om daar van zijn staatkundige operatie verant woording af te leggen. Wij zeggen zijn „laatste" formatie, omdat de 70- jarige staatsman op deze hooge post vermoedelijk niet meer zal terugkeeren. Maar, welke grauwe herinneringen ook van deze laatste formatie mogen blijven voortleven, dat de heer Colijn zoo onmiddellijk en geheel op eigen initiatief aan het parlement de gele genheid bood zich over het resultaat van zijn werk uit te spreken, is en blijft voor hem een goede noot. De formatie zelf, en de begeleidende om standigheden mogen daartoe mede aanleiding hébben gegeven, anderzijds kan men gerust aannemen dat misken ning van het parlement niet in de be doeling heeft gelegen. De omstandigheden mogen Dr. Colijn hebben „opgejaagd" om een recente aandachttrekkende uitdruk king te bezigen tot een formatie die niet op de samenstelling der Staten- Generaal klopte; hij is een te trouwe aanhanger van onze vaderlandsche constitutie om hem van opzettelijke miskenning te verdenken. Wie daaraan twijfelt, kan dat ge> rust uit zijn hoofd zetten. Van den openhartigen r.k. vakver bondsleider, die waarlijk ook wel verder ziet dan vandaag, en weet, dat per sonen wisselen kunnen, maar de beginselen blijven, hadden wij niet anders verwacht. Van dit snelle eerherstel tegenover den anti-revolutionairen leider, die, zeker, in zijn vele jaren van trouwen dienst aan den Staat der Nederlanden, waarvan, let maar spoedig op, het Kabinet-D e G e e r zal profiteeren, fouten zal hebben ge maakt, en voor fouten ligt een mensch bloot tot aan zijn laatsten ademtocht, maken wij gaarne melding. Personen wisselen, beginselen blijven Wij lieten onzen lezers zien, hoe de heer Vliegen (s.d.) in De Voorwaarts direct het breekijzer -wil zetten in de r.k. staats partij. De Maasbode (r.k.) bevat thans reeds het volgend stuk, waaruit blijkt aan welke aanvallen de r.k. arbeiders zullen bloot staan, NU DE BAN GEBROKEN IS.... Wordt zoo de reactie? Begin dezer week heeft de Sociaal- Democratische Arbeiders Partij in de hoofdstad een soort van meeting gehou den om uiting te geven aan de voldoe ning, dat eindelijk na zooveel jaren de S.D.A.P. uit de oppositie is kunnen treden en twee sociaal-democraten in het nieu we ministerie zijn opgenomen. Te oordeelen naar de uitbundigheid, waarmede dit feit gevierd is, moet er lang en hevig verlangd zijn naar dit keer punt in de geschiedenis der Nederland- sche sociaal-democratie. Van deze bijeenkomst en het bij die gelegenheid door den voorzitter der S.D. A.P. en de ministers Albarda en Van den Tempel gesprokene werd bereids een verslag in ons blad opgenomen. Dat wij er nog even op terugkomen, is niet om een beschouwing aan de socialistische visie op de politieke constellatie van het oogen- blik te wijden ,doch alleen om te atten- deeren op een paar uitlatingen van den socialistischen partijvoorzitter Koos Vor- rink. „Ons bezielt de hartstochtelijke wensch, zoo zeide hij. dat het nu eens eindelijk met de coalitie gedaan moet zijn". En verder: „De partij is uit het iso lement verlost. Dat beteekent, dat wij de stemming in en buiten haar rijen moeten gebruiken om haar werfkracht te ver- grooten. Een aanwassende stroom van ge organiseerde sociaal-democraten zal in 1941 de verkiezingscampagne voeren on der de leuze: „Eens in de regeering. blij ven in de regeering". En aan het einde van de bijeenkomst werd nogmaals aan gedrongen on. een krachtig propagandis tisch optreden. Reeds daags na de hier bedoelde ver gadering bleek ons, dat en hoe de pro pagandisten van S.D.A.P. en N.V.V. dezen raad in practijk gingen brengen. De wijze waarop deze propaganda wordt gevoerd, doet de waarschuwende vraag stellen: wordt zoo de reactie, nu de ban is ge broken? Een katholiek werknemer, lid van zijn katholieke organisatie, ontving bezoek van een socialistisch propagandist, die hem kwam overhalen om het lidmaat schap van zijn katholieke vakvereenlging op te zeggen en toe te treden tot het N.V.V. Toen de betrokkene den bezoeker zijn verwondering te kennen gaf over zulk een optreden, verwees de propagandist hem naar het verslag van bovenbedoelde ver gadering. Een nummer van „Het Volk", waarin dit verslag was opgenomen en waarvan de bezoeker er een dik pak bij zich had hetgeen er op wijst, dat we hier met een breed-opgezette actie te doen hebben zou de bezwaren van den ka tholiek-georganiseerde wel ontzenuwen. De coalitie, zoo vertelde hij verder, was nu immers dood. En meteen was daar mede ook het nut van de katholieke or ganisatie volgens hem verdwenen! We moesten gaan samenwerken en het gees telijk element niet zoo op den voorgrond Wij signaleeren dit geval, omdat wij vermoeden, dat het een der vele, mis schien wel een der zeer vele gelijksoortige is en als typeerend mag gelden voor de mentaliteit, waarin de groote, nu blijk baar reeds ingezette propaganda-actie van het socialistisch vakverbond wordt gevóerd. De katholieke organisaties zullen er goed aan doen deze situatie ernstig onder het oog te zien. Zij zullen hun leden moeten wapenen tegen dergelijke reacties op de socialistische feeststemming! Het drama van den hutkoffer Koorens was op 24 Juni in Amersfoort AMERSFOORT, 18 Aug. De verdachte K., die kort voor zijn vertrek naar Indië het lijk van zijn'vrouw in eén koffer nabij Ter- schuur zou hebben verstopt, heeft op Zater dag 24 Juni, toen hij op weg was van Am sterdam naar Deventer, een bezoek gebracht aan een groot hotel te Amersfoort. Hij par keerde de auto voor het hotel en ging zelf op het terras aan den straatweg zitten. Hij deed zeer zenuwachtig en bestelde een glas bier en een borrel tegelijk. Hij vertelde, dat hij bij Baarn bijna een aanrijding had gehad met een zwaren zeswieler, daarvan was hy ontdaan. Toen K. wat kalmer was geworden knoopte hij ook nog een gesprek aan met den hotelhouder zelf. Hij vertelde van de op handen zijnde proefvaart van de Oranje Hij beloofde daarna nog eens terug te ko men en inderdaad deed hij dat. Hij bracht een boekje mede voor den hotelhouder, waarin o.m. de namen stonden van de ge- noödigden voor den proeftocht. Het boekje is door de Amersfoortsche politie in beslag genomen en ter beschikking gesteld van de justitie te Amsterdam. Op denzelfden Zaterdag heeft K. een ho tel in de Langestraat bezocht. Hij wilde vandaar naar het telegraafkantoor gaan om een telegram naar Deventer te verzenden, doch het kantoor was gesloten, waaruit volgt dat het na negenen was. K. is in Amers foort geen onbekende, want hij begon zijn kelnersloopbaan in een hotel nabij het station. Afzetten van motor op ge ringe hoogte over 't algemeen gevaarlijk geacht Oefening daarin noodig, doch eerst na behoorlijke voorbereiding •s-GRAVENHAGE, 18 Aug. Do Raad voor de Luchtvaart heeft gistermiddag in het departement van Waterstaat een openbare zitting gehouden ter onder zoeking van het ongeval, dat op 9 Dec. j.l. nabij het vliegveld Schiphol is over komen aan het K.L.M.-vliegtuig van het type Lockheed super electra, gemerkt PH—APE (Ekster), waarmede een les vlucht werd gemaakt. Bij dit ongeval vonden-den dood de vier inzittenden: de gezagvoerder A. van der Syde, de piloot C. M. Schrey, de radio-telegrafist A. Becking en de boordwerktuigkundige H. L.H. Jaedicke, Dr ir H. J. van der Maas, hoofdinge nieur-vlieger bij het Nat Luchtvaartlabora torium, wordt als getuige-deskundige ge hoord. In hoeverré voldeed dit vliegtuig aan de hier te lande gestelde eischen van lucht- vaardigheid en zijn er ook bij enkele pun ten ontheffingen verleend? vraagt de voor- Met zekerheid kan get hierop niet ant woorden. Hij meent, dat de Lockheed aan de hier te lande gestelde eischen voldeed. Was dit vliegtuig voorzien van voldoende nooduitgangen zoowel voor passagiers als voor de bemanning? luidt een andere vraag Getuige kan daarop geen antwoord geven. Achtte u dit vliegtuig, dat een lijntoestel was, geschikt als lesvliegtuig? vraagt de voorzitter. In het algemeen niet, antwoordt getuige. In antwoord op een hem gestelde vraag, zegt get, dat oefeningen als het afzetten van een der motoren niet op geringe hoogte, zooals dikwijls geschied, maar op wat groo- tere hoogte moet plaats vinden. Get acht het beslist een fout een dergelijke oefening direct de eerste maal te maken. Get. vindt de Lockheed onder normale omstandigheden niet moeilijk bestuurbaar. Een oefening als het afzetten van een mo tor op geringe hoogte zou get. zelf nimmer willen uitvoeren. Hoe groot is de snelheid waarmede men aan den grond komt? Get meent 160 A 170 kilometer. Vrij moeilijk te vliegen De volgende getuige-deskundige, dien de raad hoort, is G. J. Geyssendorffer, vliegtufgbestuurder bij de K.L.M. Deze verklaart, meerdere malen met de Lockheed te hebben gevlogen. De Lockheed is volgens hem moeilijker te vliegen dan Cen DC 2 of DC 3. Althans in het begin. Als je het toestel eenmaal kende ging het heel goed. „Het is een renpaardje". Vooral bij de landing moet je heel goed uitkijken. Met van der Syde heeft get nimmer veel contact gehad. Af en toe heeft hij zelf wat pgelest" op deze toestellen. Vindt u het noodig, dat reeds bij de eer- ste vlucht bij voortgezette start een motor zou worden afgezet? vraagt de voorzitter. Ik vind dat zeer gevaarlijk. Ik zelf heb hij het lesgeven nimmer deze oefening vlak bij den grond gedaan. Zelfs den derden keer zou ik het niet doen. Na hem hoort de raad den Heer A. .Vi- ruly, vliegtuigbestuurder bij de K.L.M., eveneens als getuige-deskundige. De heer Viruly verklaart nooit met een Lockheed te hebben gevlogen. Meent u, dat het een juiste bepaling is, dat men den eenen motor bij voortzetting van den start moet afzetten of acht u het beter dat zulks hooger in de lucht moet ge beuren? Getuige meent, dat men een leerling wel degelijk moet oefenen dicht bij den grond. Bij de eerste vlucht moet men een derge lijke oefening niet maken. Trouwens de K.L.M. heeft haar voorschriften gewijzigd en bepaald, dat dergelijke oefeningen niet tijdens de eerste .vlucht mogen worden ge maakt. Riskant Op een desbetreffende vraag geeft getuige toe, dat het afzetten van een der motoren op 30 meter hoogte, zooals in het onder havige geval geschied moet zijn, in het al gemeen riskant is te noemen. Majoor A. K. Ste up, majoor-vlieger bij de Luchtvaartbrigade, deelt als deskundige mede, dat hij nooit met een leerling bij een voortgezette start een motor heeft laten af zetten. Wanneer een dergelijke oefening goed is voorbereid, dan zou ten slotte op geringe hoogte in de voortgezette start wel een der motoren mogen worden afgezet. Deze mee ning geeft get. echter onder voorbehoud, want hij kent de Lockheed niet. Getuige P. Noomen, vliegtuigbestuur der bij de K.L.M., heeft een keer met van der Syde op een Lockheed gelest en wel op 8 December, den dag voor het ongeval. Get verklaart, dat het afzetten van den motor op 8 December welke oefening hij moest maken, geschiedde door middel van de hoogtëgasstopinrichting. Op de vraag op welke hoogte een van de motoren uiteindelijk dus na de voorbe reidende oefeningen werd stopgezet ant woordt getuige: op 20 a 25 meter hoogte. Bij de voorbereidende oefeningen was die hoog te 1500 meter Getuige I. A. A 1 e r, chef van den vlieg- dienst der K.L.M., zegt, dat de oefening van het afzetten van een der motoren gehouden moet worden. Uiteindelijk behoort deze oefening ook op geringe hoogte te geschie den, omdat de vlieger haar geheel dient te kennen. Op den noodlottigen dag (9 December j.l.) maakten de heeren van der Syde en Schrey hun tweede serie lesvluchten. Het les schema is na dit ongeval gewijzigd in dezen zin, dat de leerling nu nimmer zijn les mag beginnen met de oefening van het afzetten van een motor op geringe hoogte. Bezwaar tegen manoeuvre Tegen het afzetten van de hoogtëgasstop inrichting bestond bezwaar. De heer van der Syde heeft get bij een bespreking op 28 Maart 1938 beloofd nimmer meer van dit middel gebruik te maken. „U weet, dat dit op 8 December toch is geschied?" vraagt de voorzitter. „Ja, dat weet ik," antwoordt getuige. Getuige voegt hieraan toe, dat de heer van der Syde iemand van groote plichts betrachting was. Hij moge in dit geval on disciplinair hebben gehandeld toch meent get dat van der Syde alleen zoo gehandeld heeft, omdat hij vast overtuigd was dit risico te kunnen en te mogen nemen, dat het zelfs gewenscht was dit risico te nemen bij het onderricht. Nimmer heeft get gehoord, dat de vlie gers deze toestellen ongeschikt zouden heb ben gevonden. Klachten waren er natuurlijk wel; zooals de stuurhut is wat nauw, het uitzicht bij regen is niet goed, de ventilatie is niet voldoende. Principieele klachten wa ren er echter niet en de andere klachten zijn door allerlei verbeteringen weggeno men. De K.L.M. gebruikt deze toestellen thans met groot succes in de West. Get. handhaaft op een hem gestelde vraag zijn meening, dat de oefening van het afzetten van een De K.L.M.-piloten Viruly (links) en Noomen traden als getuigen op in het onderzoek Tiaar de „Ekster"- ramp VOORNAAMSTE NIEUWS i; Dit Nummer bestaat uit TWEE bladen De Raad voor de Luchtvaart heeft de ongevallen behandeld met de Ekster en de Ijsvogel. De Poolsche en Duitsche onderlinge plagerijen nemen in aantal toe. Craigie heeft opnieuw te Tokio uitstel der Tientsin-besprekingen verzocht. Mandaten-commissie keurt Britsch Witboek inzake Palestina af. Ongeluk bij stapelloop van Engelsch vliegkampschip. DROOG EN WARM Wcerverwachting: helder tot halfbewolkt, droog warm weer. Plaatse lijk ochtendmist. Zwakke tot matige oos telijke wind. BAROMETERSTAND Stand vanmorgen half twaalf .765.3. THERMOMETERSTAND Stand vanmorgen half twaalf 21.6 C. FIETSERS LICHT OP 19 Aug. 's avonds van 7.47 tot v.m. 5.11. KWALITEIT en LIJN harmonieeren volkomen in de W.L. D. Schoen Heeren die het ge noegen kennen van het beste te dragen kie zen daarom W.L.D. SCHOENEN FOTO SCHAAP Co. AMSTERDAM ROKIN 106 MOOIERE AFDRUKKEN 6x9 4 ets. (Reci.) motor bij voortgezette start noodzakelijk is. De heer H. F u c h s, vliegtuigbestuurder bij de K.L.M., is de laatste getuige, dien de raad hoort. Hij is de plaatsvervanger van den heer Aler. De methode van het afzetten van een motor door den heer van der Syde toege past achtte get. gevaarlijk. Het is" hem toen door den heer Aler verboden de hoogtëgas stopinrichting te gebruiken en het is get bekend, dat van der Syde beloofd heeft zich hieraan te houden, maar op 8 December in strijd met deze belofte heeft gehandeld. Evenals de heer Aler is deze get door drongen van de noodzakelijkheid, dat do oefening van het afzetten van een motor gehouden moet worden, al beseft get dat het risico bij een Lockheed grooter is dan bij een Douglas. De raad zal later uitspraak doen. Schipper verdronken bij Vlaardingen Ongemerkt overboord gevallen VLAARDINGEN, 18 Augustus. In den afgeloopen naaht omstreeks twaalf uur moest de lichter „Ophir". welke ligplaats had gekozen in de Vulcaanhaven te Vlaardingen, worden verhaald langszy van het ss. „Schie dam" om te laden. De kapitein van de sleepboot wekte hier voor schipper A. Kalkman van de „Ophir", die zioh met zijn vrouw aan boord bevond en zich reeds ter ruste had begeven. Kalkman was spoedig aan dek om de noo- dige instructies in ontvangst te nemen, doch tijdens het uitvoeren daarvan was hy op een gegeven oogenblik verdwenen. Vermoed wordt, dat hy by het verhalen is gestruikeld en over boord is gevallen. De rivierpolitie heeft den geheelen nacht gedregd, doch tot nu toe is dit zonder re- sultaat gebleven. Schipper Kalkman was 47 jaar oud en vader van twee kinderen. Hij woonde te Rotterdam.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1939 | | pagina 1