Jlir umr gtitetift (SLmraat
ONS NIEUWE MINISTERIE
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken
Het Tweede Kabinet-De Geer
DOELEN HOTEL
abonnementsprijs:
Per kwartaal in Leiden en in plaafsefi
waar een agenlschap gevestigd is 235
Franco per post 2.35 portokosten
Per week0.18
Voor het Buitenland bij wekelijksche
zendi"g4.50
Bij dagelijksche zending5.50
Alles bij vooruitbetaling
Losse nummers 5 ct. met Zondagsblad 7'/2 cl
'Pzetj
;t ei
erde)
Bureau: Breestraat 123 Telefoon 22710 (na 6 uur: 23166) - Postbox 20 - Postgiro 58936
No. 6774 DONDERDAG 10 AUGUSTUS 1939 20e Jaargang
3ifotrttntieprij?tn:
Van I tot 3 regels I.17'/i
Elke regel meer032'It
Ingezonden Mededeelingen
van 1-5 regels 2.30
Elke regel meer0.45
i
(Voor het bevragen aan 't bureau
wordt berekend0.10
De Sociaal-Democraten doen hun intrede
Dezt
ot
Het was 28 Juni, toen het vierde Kabi-
net-Colijn zijn loop had volbracht. Wij
hebben toen en daarna niet geaarzeld
hierover onze groote teleurstelling uit te
spreken. Toen en ook nu nog was ons
oordeel, dat de meeningsverschillen
waren te overbruggen. Thans vooral
leeft deze gedachte nog sterk bij ons
wanneer wij acht slaan op de samenstel
ling van het nieuwe Kabinet, en op wat
van dit Ministerie zal zijn te verwach-
lbee ten. Méér dan één fout is gemaakt vóói
n, en in de crisis-periode door overigens
me waarlijk zeer knappe koppen van onder-
na; scheiden richting. Niet anders is bij men-
ian. schen mogelijk. Gedane zaken nemen
*enl echter geen keer.
Voor de tweede maal zal de heer D e
nj Geerde plaats innemen van den heer
Colijn. In 1926, toen Minister Colijn
aftrad na verwerping door de Tweedp
Kamer van den post voor het gezant
schap bij het Vaticaan, volgde Jhr De
Geer hem als formateur op. Thans zal
desgelijks geschieden. Toen hebben mr
ine, De Geer en de zijnen de eindstreep ge
haald. Ook n u verwachten wij dit. Het,
moi zij het slechts op een vaag program aan
2J; elkaar geklonken negental, zal alles op
alles zetten, om tot 1941 de zaken gaan
nas de te houden. Indien iemand, dan is jhr
De Geer daarvoor de man, en wat kun-
nen de roomsch-katholieken en de
Di sociaal-democraten anders doen, dan
naai 'hem daarin zoo krachtig mogelijk
stek( steunen. Voor de roomsch-katholieken
I zal de samenstelling zeker geen onver-
erks} deelde vreugde beteekenen, doch hier-
ïn J over straks nader.
Het Kabinet zal bestaan uit tien per
sonen, wijl aan het bestaan van het
i Departement van Algemeene Zaken een
cind 2a' worden gemaakt. De samenstel-
4 si ling zal aldus zijn: twee roomsch-katho-
ha lieken, de heeren W elter en Steen-
8 sl berghe; twee christelijk-historischen,
vóé 'de heeren De Geer en Van
Boeyen; twee sociaal-democraten, de
heeren Albarda en Van den T e m-
p e 1één anti-revolutionair, prof. mr.
Gerbandyéén vrijzinnig-demo
craat, de heer Bolkestein; één vrij
zinnige, de heer Van Kleffens; en
één kleurlooze, luit.-kolonel D ij x-
hoorn.
Van het vierde Kabinet-Colijn komen
óver drie ministers, de heeren Van
Boeyen, Steen berghe en W e 1-
t e r. De meest markante figuren, die het
0 meest te midden van het strijdgewoel
3 stonden, de heeren Colijn, Goseling,
Romme en De Wilde, keeren niet terug
G in de ministersbank. Zal dit het
einde van hun ministersloopbaan betee
kenen? Niemand weet dit, doch de tijd
gaat snel, en tegelijk vliegt het men-
schenleven voort. Hoofd voor hoofd
hadden wij het gaarne anders gezien.
,Toen mr Goseling bij de kwestie-Oss
van alle zijden aangevallen werd, spra
ken wij de hoop uit, dat niet ontijdig een
eind behoefde te worden gemaakt aan
zijn korte departementale loopbaan. In
het nieuwe ministerie ontving ook hij geen
!Xt plaats.
ne 1 Het komt ons voor, dat het Kabinet
over knappe menschen beschikt, althans
1 in het algemeen, en mogen de meesten
I een broer dood hebben aan de zooge-
ag I naamde aanpassingspolitiek, wel zullen
zij beproeven zich over en weer aan te
I passen onder de daarvoor zoo uitermate
geschikte leiding van den formateur.
Een kunstig staaltje hiervan is reeds
Vertoond. De heer De Geer was het roe
rend eens met de finantieele politiek van
Dr Colijn. Niemand neemt aan, dat hij
deze opvatting een-twee-drie vaarwel
heeft gezegd. 21 Juli schreef H e t V o 1 k
van de sociaal-democraten nog, toe jhr
De Geer, op de conferentie te Lunte-
ien sprekende, zich had vereen
zelvigd met den koer s-C o 1 ij n.
De werkloosheidspolitiek van het Kabi
net-Colijn werd tegelijk door Het
iVolk volstrekt onvoldo'e n'd'e
genoemd.
Het getuigt waarlijk van diplomatie
de heeren Albarda en Van den
'Tempel bereid te vinden desondanks
met hem in zee te gaan. Niet anders
geldt ten opzichte van de roomsch-
katholieken, die wilden staan en vallen
met dr. Romme's opvattingen als mini
mum. Men had de zijde der armsten ge
kozen, luidde het.
Nu is het mogelijk, dat de onderlinge
afspraak zoo vaag is gesteld, dat de
sterksten in het Kabinet straks zouden
kunnen gaan beoroeven hier en daar
flinke punten 00 de i te plaatsen, waarbij
de heeren De Geer cn Albarda wel
de voornaamste tegenspelers zullen zijn,
doch voorlcopry gevoelt het negental wel
•Vast aan elkaar geklonken te zitten. Met
een variatie op een woord van wijlen Mr.
Heemskerk kunnen zij zeggen: „Wij
zitten hier nu eenmaal met elkaar".
Inderdaad, het feit alléén, dat er een
compromis is getroffen met de scherpste
bestrijders der finantieele opvattingen
van Dr Colijn, waarvan de heer De Geer
voorstander was, is een resultaat, het
welk niet valt weg te cijferen, en het
welk ons met groote belangstelling doet
uitzien naar de ontvouwing van het
werkprogram.
De knappe staatsman met diplomatieke
gaven, vol waardeering voor andereT
opvattingen, zonder veel gevaar door
abruptheid soms eigenschap van op
zichzelf veel sterkere figuren ietwat
verrassend te koersen, heeft de roomsch-
katholieken, die hem zelf naar vore-
schoven uit politieke overwegingen, de
winst ontnomen, welke in de ineenstor
ting van het Kabinet-Colijn had kunnen
schuilen. Immers vier katholieke
ministers zetelden naast Dr Colijn, en op
wat voor departementen; thans zijn er
slechts twee. Evenredigheid, ook in de
bezetting van hooge posten, kan een groot
goed zijn in het parlementaire leven,
waarvoor het nuttig is te ijveren. Dit
hebben onze roomsch-katholieke mede
burgers de laatste decennia dan ook te
recht met kracht gedaan, en de anti
revolutionairen stonden hun daarin bij,
zeer kameraadschappelijk zelfs.
Schijnbaar had de heer De Geer de
bedoeling den sociaal-democraten één
zetel aan te bieden. Dit is geweigerd.
Men stond op twee en verkreeg ze. Nu
is het in het politieke leven meestal zoo,
dat scherpe figuren den weg banen, doch
dat de soepeler leiders de zetels ontvan
gen. Zoo behooren de heeren Albarda
en Va n den Tempel tot de best ge-
schikten. Dat de heer Albarda, de
politieke leider der zijnen, genoe
gen neèmt met de functie van Water
staat, en zoo terugkeert tot zijn uitgangs
punt, het ingenieursvak, wijst er, dunkt
ons, op, dat de sociaal-democraten dit
maal, coüte que coüte, voor ministrabel
wilden worden aangezien. Aan Jhr D e
Geers naam zal dus het feit verbonden
kunnen worden, dat voor het eerst in c
land socialistische ministe
plaats nemen ineen niet-
socialistisch ministe r i'
waarover in den loop der jaren in de
s.d.a.p.-kringen heel wat is te doen ge
weest.
Inmiddels moet nog afgewacht wor
den, hoe de socialistische beweging
politieke partij en vakbeweging, trouw
opgevoed in de leer van den klassen
strijd .hierop zal reageeren. Is men zoo
ver, dat ook het tweede been wordt
overgeplaatst naar het niet-klassenstrijd-
ka-mp? Al is er veel gewijzigd, vóór nau-
elijks zes jaren ging de opvoeding daar
'nog een geheel andere richting uit. Doch
laat ons hopen en zien! In allen gevalle
zullen de sociaal-democraten van A1-
barda en Van den T empel daden
verwachten.
Ten slotte over de anti-revolutionairen
nog iets. Hoezeer ook wij gelooven, dat
de tijd mildere denkbeelden over en weer
zal doen geboren worden, kunnen zij het
met de zuiverheid van het parlementaire
stelsel niet overeenbrengen mede te
ken aan de samenstelling van dit Minis
terie, waarvan de geboorte heenwijst
naar een weinig roemrijke bladzijde uit
de staatkundige geschiedenis. Op dit blad
staat vermeld, hoe een meerderheid
een Kabinet deed vallen, hetwelk goed
recht was, doch daarna de gevolgen der
daad niet wilde aanvaarden. Hierdoor
kreeg alles zulk een persoonlijk stempel.
Zoo hebben wij veel méér bewonde
ring voor de houding der heeren V
D ij k, T e r p s t r a en W o 11 j e r, dan
voor die van Prof. Gerbrandy. Na
tuurlijk, ook de laatste is vrij man, doch,
hoe zeer een politieke groep fouten en
foutjes kan maken, zoo lang mogelijk be
hoort men als trouwe mannen naast elkaar
te staan. Slechts wanneer het geweten af
wijking voorschrijft, is deze geoorloofd.
Alléén zóó kan blijvende invloed in het
parlementaire leven worden uitgeoefend.
Natuurlijk zal Mr. Gerbrandy wor
den uitgespeeld tegen zijn politieke vrien
den. Hij, de vooruitstrevende, tegenover
-de rest.
De anti-revolutionaire Kamerfractie
wij bepalen ons nu even tot de Tweede
Kamer, waar alles zich heeft afgespeeld
krijgt nu een belangrijke taak. Het
spreekt vanzelf, dat het Kabinet-D e
Geer niet als een viiandelijke instelling
zal worden beschouwd. De eerbied voor
den formateur, welke dagteekent van vóór
vele tientallen jaren, verbiedt dat reeds.
Twee R.K., twee Soc. Dem., twee Chr. Hist., een Anti Rev.,
een Vrijzinnige, een Vrijz. Dem. en een kleurlooze Minister
Gistermiddag is Jhr Mr D. J. de Geer gereed gekomen met het vormen van een nieuw Kabinet, 's Mid
dags om drie uur is hij op het Paleis Noordeinde door H.M. de Koningin ontvangen en heelt daarbij Hare
Majesteit de volgende Ministers voorgedragen
Voor Buitenlandsche Zaken, Mr E. N. van Kleffens, administrateur, chef der afdeeling diplomatieke
zaken van het Departement van Buitenlandsche Zaken (Vrijzinnig).
Justitie: Dr P. S. Gerbrandy, Hoogleeraar aan de Vrije Universiteit te Amsterdam (Anti Revolutionair).
Binnenlandsche Zaken: H. van Boeyen, Minister van Binnenlandsche Zaken (Chr. Hist.)
Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen: G. Bolkestein, oud-Inspecteur van het Middelbaar Onder
wijs (Vrijz. Dem.)
Financiën en Algemeene Zaken ad intirim, de Minister van Staat Jhr Mr D. J. de Geer, Lid van de
Tweede Kamer der Staten Generaal (Chr. Hist.)
Defensie de Luitenant-Kolonel van den Generalen Staf A. Q. H. D ij x h o o r n (kleurloos).
Waterstaat: Ir J. W. Albarda Lid van de Tweede Kamer der Staten Generaal (Soc. Dem.)
Economische Zaken: Mr M. P. L. Steen berghe, oud Minister van Economische Zaken (R.K.)
Sociale Zaken Dr J. van den Tempel, Lid van de Tweede Kamer der Staten Generaal (Soc. Dem.)
Koloniën: Ch. J. I. M. W e 11 e r, oud-Minister van Koloniën (R.K.)
A. Q. H. Dijxhoorn Mr E. N. van Kleffens
Ir J. W. Albarda
Dr J. van den Tempel
Ook hebben wij althans geen enkele anti
pathie tegen wien van de Ministers ook.
De anti-revolutionair is van huis uit con
stitutioneel. Het land m o et geregeerd
worden. Het Kabinet zal op de daden wor
den beoordeeld. Hoe meer het gesteund
kan worden, omdat het bv. een goede d e-
fensie-, financieele of werk
loosheidspolitiek voert, hoe aan
genamer het ons zal zijn.
Is het noodig, dan zal onze pers critiek,
opbouwende critiek doen hooren.
Dat de taak der anti-revolutionaire Ka
merfractie veel zwaarder is geworden
spreekt vanzelf.
Goede werkverdeeling is vereischt.
Er zijn voldoende krachten bij, om te voor
komen, dat een paar alle werk gaan
richten. Een goed parlementair stelsel is
niet denkbaar zonder dat er, bij bepaalde
zaken of wetsontwerpen, een loyale oppo
sitie aanwezig is. Nu hebben vooral de
roomsch-katholieken in hun geschriften
altijd grooten eerbied getoond voor de
stoerheid der anti-revolutionaire bevolking.
Zoo zal, wijl een loyale oppositie de hand
having der volksrechten kan bevorderen,
het velen naasten vrienden van het Minis
terie toch waarschijnlijk onbewust goed
doen te weten, dat de anti-revolutionairen
bij tijd en gelegenheid niet zullen aarzelen
als Harer Majesteits loyale oppositie op
te treden.
Zóó lang stonden onze mannen op de
zwaarste posten. Het landsbelang behoeft
zeker niet alleen schade te ontvangen van
wat nu staat te geschieden. De Anti-Re
volutionaire Partij worde weer Zichzelf.
En dat zal te gemakkelijker vallen, wijl
principieele politiek, gelijk de rechterzijde
deze vaak voerde, voorloopig zoo goed als
itgesloten zal zijn.
De Anti-Revolutionairen echter ontvan
gen nu de gewenschte gelegenheid zich
onderling te bezinnen over den eisch der
beginselen. Hierbij kan het veld zeer ruim
worden genomen. Bij de Overheidsfinan-
tiën behoeft niet meer zoo eenzijdig ver-
'ijld te worden. Er zal voor ons wel ge
legenheid zijn hierop dikwijls terug te
komen,
VRÜ.NDEN VAN SONNE VANCK
Het Verbond „Vrienden van Sonnevanck'
hoopt 16 Augustus op het terrein van hel
sanatorium te Harderwijk te vergaderen.
Beha've de huishoudelijke aangelegenheden
staan op de agenda een toespraak van
Geneesheer-Directeur, Dr. D. Bergsma
een slotwoord van Ds. C J. Sikkel te Am
sterdam.
AMSTERDAM-CENTRUM
Kamers incl. Holl. Ontbijt vanaf-f f—
Rustige sfeer In het centrum van de stad
Ieder modern comfort Telefoon 40661
HET LOO
Hotel „de Keizerskroon" (,,R6ge") Rustig
familiehotel. Modern comfort. Lage pension-
prijs. Telefoon 2145. Naast het Kon. Paleis
„Het Loo".
Hotel ITT MAN N
NUNSPEET
(niet meer aan den grooten verkeersweg)
Penslonsprljs Voorseizoen 5.—
VALKENBURG (L.)
HOTEL „FRANSSEN"
BONDSHOTEL A.N.W.B. EN K.N.A.C.
kam., pr. tuin en boomg. - Lift Tel. 38
Garage vrij - Pens. 1 3.75 - Hoogs, v.af f 4.-
T rompenberg's
PALACE HOTEL
Hilversum - Telef. 7941 (2 lijnen)
Het geheele jaar geopend
TIENTSINS FINANCIEELE
VRAAGSTUKKEN
Fransche- en Amerikaansche
stappen te Tokio
TOKIO, 10 Aug. (Reuter). De Fran
sche zaakgelastigd heeft, naar verluidt,
gisteren bij het Japansche ministerie van
buitenlandsche zaken stappen gedaan om
er op te wijzen, dat Frankrijk met Enge
land gemeenschappelijke belangen heeft
bij de financieele vraagstukken te Tientsin
welke betrekking hebben op den Chinee-
schen dollar en de zilvervoorraden in de
Britsche concessie.
De zaakgelastigde heeft, naar verklaard
wordt, de Japansche regeering verzocht,
deze gemeenschap van belangen te erken
nen. Voorts meent men te weten, dat de
Amerikaansche zaakgelastigde reeds Dins
dag soortgelijke stappen heeft onderno
men. Naar de „Asahi Sjimboen" meldt,
heeft het Japansche ministerie van buiten
landsche zaken deze Fransche- en Ame
rikaansche vertoogen, als zijnde „onrede
lijk van de hand gewezen en verklaard,
vastbesloten te zijn. evenals tot dusver, al
leen met Engeland te onderhandelen.
DE BRITSCHE LUCHT-
MACHT-OEFENINGEN
Ernstige ongevallen te betreuren
De groote oefeningen der Engelsche
luchtmacht, welke gedurende de laatste
dagen zijn gehouden, hebben reeds vier
dooden en één lichtgewonde geëischt. Bo
vendien heeft een bommenwerper bij Thet-
ford een val gemaakt waardoor het toestel
werd vernield; de vijf inzittenden konden
zich redden met de parachute.
Vermist wordt een Wellington-bom
menwerper met vijf man aan boord. Er
gaan geruchten dat deze machine buiten
de kust van Essex in zee zou zijn gestort, j
VOORNAAMSTE NIEUWS
Dit Nummer bestaat uit TWEE bladen
Het nieuwe Kabinet-De Geer.
De Eerste Kamer nam het wetsontwerp
tot wijziging van de Dienstplichtwet aan.
De negentiende zitting van de Alg.
Synode der Ned. Hexv. Kerk.
Te Zwolle vergaderden de Chr. Gere
formeerde onderwijzers.
De Geref. vereeniging voor drankbestrij-i
ding vergaderde te Ermelo.
Oud-Kwomingtangleider tracht nieuwe
tweedracht in China te zaaien.
King Hall opent perscampagne in
Danzig.
Ongelukken bij de Engelsche lucht-
vlootmanoeuvres.
LATER OPKLAREND
W eerverwachting: Aanvanke
lijk betrokken tot zwaarbewolkt met
eenige plaatselijk regen of motregen. Later
opklarend en iets warmer. Meest matige
zuidwestelijke tot zuidelijke wind.
BAROMETERSTAND
Stand vanmorgen half twaalf 761.6.
THERMOMETERSTAND
Stand vanmorgen half twaalf 19.4 C.
FIETSERS LICHT OP
11 Aug. Van 'sav. 9,04 u. tot 'smorg. 5,07 u
Een prachtige kar, die
FISK SAFTI-FLIGHT
T lü D E L IJ K
15,%' KORTING
voor REINIGEN van
HEERENCOSTUMES en JASSEN
PALTH E
1NIVA
TANDPASTA
VOLLEDIGE EN ONVER-
ZWAKTE HANDHAVING
ZELFSTANDIGHEIDS.
POLITIEK
Een verklaring van den heer
De Geer
's GRAVENHAGE. 10 Aug. Wij heb
ben den kabinetsformateur gevraagd of het
voornemen bestaat in de Kamer een re-
geeringsverklaring af te leggen.
De heer de Geer antwoordde ontken
nend.
Aangaande de plannen voor de toekomst
meende hij zich op dit oogenblik te moe
ten bepalen tot de verklaring, dat de zelf-
standigheidspolitiek. zooals die tot dusver
door ons land gevoerd is. onder het nieu
we kabinet volledig en onverzwakt zal
worden gehandhaafd.
De nieuwe ministers beëedigd
Portefeuille vanmiddag overgedragen
s-GRAVENHAGE, 10 Aug. De beëediging
van de nieuwe ministers is hedenmorgen t0
elf uur op het Paleis Socstdijk geschied.
Het Koninklijk Besiuit met hun benoeming
zal vandaag in de Staatcourant verschijnen
De portefeuilles zijn in den loop van den
namiddag overgedrngen, behalve die van
Buitenlandsche Zaken.
De heer Patijn zal morgen van zijn vn-
cantie lerugkeeren.
De scheidende ministers hebben heden af
scheid genomen van hun departementen.
