Ilieuiuc £riïtódj t(üournnt
4de Rotterdammer-Marsch
een groot succes
lersche terreur brengt
Londen in paniek
Abonnementsprijs:
Per kwartaal in Leiden en in plaatsen
waar een agentschap gevestigd is 2.35
Franco per post 2.35 portokosten
Per week0.18
Voor het Buitenland bij wekelijksche
zending4.50
Bij dagelijksche zending5.50
Alles bij vooruitbetaling
Losse nummers 5 ct. met Zondagsblad 7'/s ct.
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken
Bureau: Breestraat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 58936
MAANDAG 26 JUNI 1939 20e Jaargang
abbertcntieprtj?fn:
Van 1 tot 5 regels f471/»
Elke regel meer<X22'/a
Ingezonden Mededeelingen
van 1—5 regels f 2.30
Elke regel meer 0.45
Voor het bevragen aan '1 bureao
wordt berekend 0.10
No. 6735
Belangstelling voor
Indië
Tot de vraagstukken, die in onzen tijd
'de belangstelling gaande maken, behoort
zonder eenigen twijfel ook het koloniale.
Nu kan men hierbij wellicht het beste
twee kwesties onderscheiden. De eerste
gaat dan over het bezit van koloniën,
gansch in het algemeen, de tweede be
treft meer de interne verhouding tusschen
wat men pleegt te noemen „moederland
eener- en de overzeesche gebiedsdeelen
anderzijds. Beide vragen oefenen zeker
invloed op elkaar uit. Zoo kunnen staten,
die geen koloniën bezitten, een eventueele
gelegenheid aangrijpen, om het beheer
door staten, die in gelukkiger conditie ver-
keeren, over derzelver overzeesche ge
biedsdeelen te laken, zoo daartoe grond
bestaat. Aan den anderen kant zal een
staat, die koloniën bezit, in het toestaan
van bepaalde vrijheden op het eene oogen-
blik verder kunnen gaan dan op het an
dere, en ook hierbij kunnen factoren van
internationalen aard een belangrijke rol
vervullen.
Doch deze motieven, die alle min of
meer incidenteel van karakter zijn, zij het
dikwijls van groote importantie, mogen het
algemeen roepingsbesef zijn waarde niet
doen verliezen, het besef van de roeping,
die het moederland heeft tegenover de
overzeesche gebiedsdeelen. Vergeleken
met b.v. nog het grootste deel van de
vorige eeuw is er dienaangaande de laat
ste tientallen jaren een veelszins verheu
gende vooruitgang te bespeuren. Niet lan
ger pleegt men te gewagen van „winge
west", niet langer of zeker althans niet
uitsluitend en niet in de eerste plaats
wordt Indië gezien als een terrein van
exploitatie, doch langzaamaan gingen
andere, verhevener gedachten zich baan
breken. Men achte de beteekenis van een
dergelijke ombuiging, die ook haar In
vloed moet hebben op vragen van dade
lijke politiek, in geen geval gering.
Men zegge ook niet, dat deze
omvorming zich beperkt heeft tot een
schrappen van de woorden „koloniën en
bezittingen" uit onze Constitutie, zulks bij
de Grondwetsherziening van 1922. Doch
men zie in dit laatste veeleer een exponent
van een groeiende bewustwording, dat
verandering, verbetering, in het gevoerde
en te voeren staatsbeleid plicht en eere
zaak tevens was.
Dat men bij de erkenning en doorvoe
ring van deze nieuwere beschouwingen,
ook in de practijk, vooral waar het gaat
om den eigen aard van de Indische vol
kerenwereld, wel voor zeer moeilijke pro
blemen kon komen te staan, is ons eens te
meer duidelijk geworden bij het lezen van
het interessante proefschrift, waarmede
Mr F. L. Rutgers Maandag 19 Juni j.l. aan
de Vrije Universiteit te Amsterdam is ge
promoveerd tot doctor in de rechtsgeleerd
heid. Hij doet in zijn studie een helder
licht vallen op de verhouding tus-schen de
Regeering eenerzijds, met name de figuur
van den gouverneur-generaal Idenburg,
van wien de jonge doctor een kleinzoon is,
"en de snel opkomende, nationalistische be
weging van de Sarekat Islam anderzijds.
Duidelijk toont hij aan. hoe juist in dien
tijd. in de jaren 1912 en 1913, de koloniale
ethische politiek, zooals deze zich sedert
1901 had ontwikkeld, waarlijk en princi
pieel op de proef werd gesteld.
Dat het Idenburg geweest is. die in deze
aangelegenheid een belangrijke plaats in
nam, is, afgezien uiteraard reeds van het
feit, dat hij als gouverneur-generaal daar
toe wel spoedig was aangewezen, zeker
niet toevallig. Want, zooals Dr Rutgers
opmerkt, dat het tot een vernieuwing van
de Nederlandsche koloniale politiek is ge-
omen, moet geboekt worden in het cre
dit van de Anti-Revolutionaire partij.
Deze partij was de eerste der politieke
partijen in ons land, die het beginsel der
zedelijke verplichting tegenover de ko
loniën in haar program neerlegde (nJ.
reeds in 1878). en Idenburg was het, die
met de systematische toepassing van dit
beginsel een aanvang maakte. Het is wel
merkwaardig, dat de inzet van de ethische
politiek in een finantieel zeer zorgvollen
tijd viel. Maar Idenburg toonde ook als
minister, dat met goed beheer veel te be
reiken viel. Een nota van hem uit 1903
klinkt als in dezen tijd geschreven: Voor
buitengewone werken mag geld geleend
worden; de gewone uitgaven moeten
daarentegen geheel uit de gewone midde
len bestreden worden.
Het „ontwaken" van Indië omstreeks
1912, niet het minst onder den invloed
van internationale gebeurtenissen, een
ontwaken, dat wijst op een „volheid des
tijds" in eigen zin en dat niet het minst
van beteekenis was voor wat betreft vra
gen van religie, stelde zware problemen.
De verhouding Oosten en Westen was
ermede gemoeid. En deze problemen wer
ken nog immer door. „Een jarenlange ont
wikkeling". zoo schrijft Dr Rutgers,
„waarbij van oosterling en westerling
veel geduld en tact gevraagd worden, zal
hr wellicht mogelijk maken om een vol
ledig begrip voor elkanders standpunt te
kweekn.. waardoor gezamenlijk een op
lossing langs geleidelijken weg voor alle
wederom
Bijna 2300 deelnemers genoten
van een prachtig parcours
Koude temperatuur, warme stemming
Ook de vierde Rotter dammer-Marsch, de bekende wandel-
reünie van de lezers der Vijf Samenwerkende Christelijke
Dagbladen, is tot een ongedacht succes geworden. Was de
verwachting, dat het aantal deelnemers niet veel meer zou
bedragen dan bij den eersten marsch, toen er 1558 waren,
alle schattingen bleken veel te laag en het record-aantal van
den derden marsch, 2302, werd bijna weer bereikt. Ditmaal
zijn immers 2285 wandelaars uit Delft vertrokken. Op
nieuw is gebleken dat de populariteit van den Rotterdam
mer-Mar sch ieder jaar grooter wordt.
Wel dreigde den heelen dag een grauwe lucht, en heerschte
een lage temperatuur, doch de regen is uitgebleven en de
warme stemming onder de deelnemers deed de koude ver
geten.
In totaal aanvaardden 72 groepen en ook honderden itidi-
vidtieelen de wandelingen van 35 en 20 kilometer. In flink
tempo ging de onafzienbare stoet langs Delftweg en Vliet-
weg op Voorburg aan, vandaar voerde de route langs breede
en rustige wegen via het Haagsche Bosch en de Boschjes
van Poot naar een schitterend pad door de duinen, dat ein
digde bij het Dodge-terrein aan de Thorbeckelaan. Daar
werd de groote rust gehouden, waar onder vroolijke muziek
lafenis werd verstrekt.
Langs Leiweg, Schaapweg en Kleiweg bereikte de massale
wandelclub tenslotte weer Delft. Het besluit in den Doele-
tuin hoe kon het anders was even grandioos als vorig
jaar.
,JExcelsior" heeft zijn reputatie, door dit alles zoo perfect
te organiseeren, op kranige wijze hoog gehouden
Zaterdagavond ont
plofte een geheele
serie tijdbommen
Negentien slachtoffers,
groote materieele schade
Een serie bomaanslagen als Londen
nog niet heeft meegemaakt is Zaterdag
avond laat en in de vroege Zondag-
ochtenduren door de aanhangers van het
lersche Republikeinsche Leger gepleegd.
Op het uur, dat de theaters en bioscopen
uitgingen en duizenden zich in de City
en het West End op straat bevonden,
ontploften in deze beide stadswijken
achtereenvolgens een groot aantal tijd
bommen, die 19 personen verwondden,
groote schade aanrichtten en een onbe
schrijfelijke verwarring veroorzaakten.
Het bleef niet slechts tot aanslagen op
straat beperkt. In het wassenbeelden-
kabinet van madame Tussaud ontplofte
bom, die weinig schade aanrichtte.
doch waarbij een persoon werd gewond.
De nachtsafe van een bank in Park Lane
werd opgeblazen en kwam twintig meter
verder in het park terecht.
Geheel Scotland Yard is gemobili
seerd om te trachten, de plegers en aan
stichters dezer aanslagen te ontdekken.
kwesties gevonden zal kunnen worden.
Tot het bereiken van dat ideaal heeft
Idenburg weleer den koers reeds aange
geven; het doelwit lag toen en ligt nu nog
in het ver verschiet".
Dat deze periode, die voorloopig werd
„afgesloten" met het uitzicht, door Iden
burg als gouverneur-generaal in 1913 ge
opend op verleening van rechtspersoonlijk
heid aan plaatselijke afdeelingen der Sa
rekat Islam, gekozen werd als onderwerp
van een studie, waarmede een univ
taire opleiding beëindigd werd, verheugt
ons. Deze keuze wijst mèt de behandeling
op een belangstelling voor een oprechte
verhouding tusschen moederland en Indië
die weldadig aandoet.
In het bekende gebouw aan het Embank
ment werden veldbedden opgeslagen
de detectives in staat te stellen, althans
korte rust te genieten. In de wijken,
r de bommen ontploften, zijn alle
politieverloven ingetrokken.
dilly Circus werd gehoord, bijna onmiddel
lijk gevolgd door nog drie ontploffingen op
enkele honderden meters afstand. Talrijke
ruiten werden ingedrukt en een luid gerin
kel verkondigde, dat het glas van vele licht
reclames en -bakken het eveneens had moe
ten ontgelden.
Onder de duizenden voorbijgangers op dit
drukke uur ontstond een paniek. In groote
verwarring trachtten velen ergens een goed
heenkomen te zoeken, waarbij talrijke dames
op avondschoeisei in de glasscherven trap
ten en de voeten verwondden. Zes personen,
die op een autobus wachtten, werden allen
gekwetst.
Terwijl van alle kanten politie in taxi's
en particuliere auto's kwam aanzetten er
staande op de treeplanken, haar bevelen gaf
en terwijl ambulance- en brandweerauto's
onder luid sirenegeloei aanrolden, trachtte
de menigte in haar opwinding zich meester
te maken van een man, die den indruk haJ
gewekt, schuldig te zijn aan een der aaa
slager.. Onder het geroep van „Lynch hem!
Aan de lantaarn met hem!" zette men den
man na, die ten slotte door de politie kon
wordien ontzet Na een verhoor op het pol;"
tiebureau kwam vast te staan, dat hij niets
met de terroristen uitstaande had en slechts
zoo hard had geloopen om een goed heen
komen te zoeken.
In de vele hotels in de straten waar dc
aanslagen werden gepleegd zag men dt
gasten in nachttoilet voor de ramen ver
schijnen. De Central Bank, de Midlands
Bank en Lloyds Bank werden aan de -
zijde zwaar beschadigd: boven een dezer ge
bouwen is een restaurant gevestigd, dat de
gasten niet konden verlaten alvorens
nachtploeg van Publieke Werken het hoog
opgestapelde pum voor den ingang had ver
wijderd. Ook in het station der ondergrond-
sche in Oxford Street werd een bom ont
dekt; deze kwam echter niet tot ontploffing.
In het wassenheeldcnkabinet van madame
Tussaud werden omstreeks half twaalf drie
verdachte pakketten ontdekt; een er
ontplofte op het oogenblik. dat men hc
het water wilde werpen. De ontstane brand
wel direct worden gebluscht
Strenge politiemaatregelen
Br werden direct rigoureuze politiemaat
regelen getroffen. Vrachtauto's met territo
rials en bereden .politie patrouilleerden door
de straten van het West End. terwijl in den
loop van den dag een groot aantal hui
kingen werd verricht. Voor zoover bekend
zijn 16 personen gearresteerd, van wie
enwel eenigen na verhoor weer op vrije
voeten heeft gesteld.
De autoriteiten zijn van meening.dat een
aantal zng. „key-men" de laatste dagen uit
Ierland naar Londen zijn gekomen, die spe
ciale instructies hebben gekregen. De man-
die onafhankelijk van elkaar optreden,
werden waarschijnlijk in het West End op
wacht door vrouwelijke bondgenooten, die
in de ontplofbare stoffen ter hand stelden.
Scotland Yard heeft van twee mannen een
volledige beschrijving aan de politie van
Engeland en Ierland doen toekomen.
Alle treinen, die uit Londen vertrekken,
orden extra bewaakt en aan alle politie
stations in de havens zijn instructies gezon
den, om uit te zien naar verdachte perso
nen, die het land trachten te verlaten. Het
...gemvoordig gewoonte der lersche terro
risten om onmiddellijk nadat zij de opgedra
gen taak hebben volbracht, naar Ierland
terug te keeren.
Do aanslagen van Zaterdagavond waren
voorafgegaan door een reeks telefonische
mededeelingen aan Scotland Yard omtrent
voorgenomen aanslagen, die later onjuist
bleken te zijn. Men gelooft thans, dat dit
alleen is geschied om de politie om den
te leiden.
t ministerie van Luchtvaart heeft een
waarschuwing gericht tot de ballonversper-
ringsafdeelingen. die in verschillende kam-
r in de omgeving van Londen oefeningen
houden, dat het mogelijk is, dat de lersche
.risten pogingen zullen doen om de uit
rusting dezer afdeelingen te beschadigen.
Dag en nacht worden alle depots door dub
bele posten bewaakt Op instructie van hei
ministerie van Oorlog is ook de bewaking
verdubbeld van alle luchtafweerkampen-vaa
het territoriale leger. Aan alle postkanto
ren is de waarschuwing gericht om bij het
ledigen der brievenbussen uiterst voorzichtig
te zijn.
De Ieren demonstreeren
Ondanks de uitgebreide maatregelen heb
ben Zondagmiddag omstreeks 200 Ieren, na
óp Trafalgar Square te hebben gedemon
streerd, een optocht gehouden door de Lon-
densche straten en met name voor de ge
bouwen, die door de bomaanslagen van den
vorigen avond waren beschadigd. Zij droe-
banieren met opschriften als „Liever
dood dan dienstplicht" en „Ierland zal
nooit vrede kennen zonder vrijheid". Door
het uitgebreide politie-escorte had de betoo
ging, die door duizenden wandelaars werd
gadegeslagen, een kalm verloop. Een aantal
personen, die het Engelsohe volkslied hoon
den, werd door de politie weggeleid-
Gevechten te Dublin
Ook te Dublin kwam het Zondag tot
ongeregeldheden toen honderden leden
het Iersch-republikeinsche leger, gedeeltelijk
met extra-treinen uit Belfast aangevoerd,
het verbod der autoriteiten trotseerden en
opmarcheerden naar Bodenstown, om een
herdenkingsplechtigheid te houden aan het
graf van den Iersohen nationalist Wolfetone.
Zes en twintig personen -werden gewond bij
de charges, welke de politie, die nog ver
sterkt was met troepen in volledige veld-
uitrusting, uitvoerde.
Daar de autoriteiten te Dublin verwacht
ten, dat getracht zou worden het verbod der
parade naar he graf van don Ierschen vrij
heidsheld Wolfetone te overtreden, was in
den loop van den nacht een groote troepen
macht met vrachtauto's naar de lersche
hoofdstad vervoerd.
Inderdaad arriveerden in den ochtend
treinen met betoogers. In de straten
Dublin kwam het vervolgens tot een hand
gemeen tusschen tweehonderd Ieren
vaandels en politie, die deze vaandels in be
slag wilde nemen. De politie slaagde hierin
niet, waarop de betoogers trachtten het
don te verbreken, dat op alle wegen, die
naar de begraafplaats leidden, was getrok
ken. Hierbij werden 26 personen gewond.
De menigte trachtte vervolgens een Union
Jack in brand te steken, doch toen het doek
niet wilde branden, werd de vlag in stuk
ken gesneden. lersche jeugdformaties mar
cheerden dc-or de stad en hielden een open
luchtmeeting voor het postkantoor, doch tot
verdere ongeregeldheden kwam het nie
den avond vertrokken de betoogers weei
BAARN, 26 Juni Zaterdagmiddag heeft
Prinses Juliana met Prinses Beatrix de
op de „Piet Hein" beëindigd. Zij zijn te
uur ten paleize Soestdijk teruggekeerd. Prins
Bernhard volgde epkele uren later.
Dr Colijn spreekt
de kerkgangers
toe
Onze minister-president, Dr H. Colijn,
pleegt eiken Zondag de godsdienst
oefeningen bij te wonen in de Geref.
Noorderkerk te 's-Gravenhage, de
wijkkerk van de Geref. Kerk van
's-Gravenhage-Oost waaronder hij
ressorteert.
Ook gistermorgen waren Dr en Mevr.
Colijn in de Noorderkerk waarin
voorging de wijkpredikant Ds A. G.
Barkey Wolf, die in zijn gebed bij
den aanvang van den dienst den door
dezen staatsman in de af geloopen
week gevierden 70 sten verjaardag
memoreerde en Gods zegen over zijn
verder leven afsmeekte.
Ds Barkey Wolf bediende het Woord
naar aanleiding van Deut. 33 27a,
deze woorden: .De eeuwige God
zij U een woning, en van onder
eeuwige armen."
Aan het einde van den dienst deed
de voorganger de gemeente zingen
Gez. 28 2 „Ik weet aan wien ik mij
betrouwe, Al wisselen ook dag en
Onmiddellijk nadat Ds Barkey Wolf
den zegen had uitgesproken zong de
gemeente Dr Colijn staande toe de
zegenbede uit Ps. 121 „De Heer zal U
steeds gadeslaan, Opdat Hij in gevaar
Uw ziel voor ramp bewaar" enz.
Dr Colijn verliet daarop zijn zitplaats
en trad vooi het voorlezersbord om
een woord van dank te spreken. Hij
sprak de aanwezigen aan met broe
ders en rasters", er aan toevoegend,
dat hij zoo de gemeente mocht toe
spreken omdat men in deze hoedanig
heid hier samen was. Hij dankte zeer
bewogen voor de hem toegezongen
zegenbede en verzocht de gemeente
met hem te willen aanheffen Gez. 29
„Halleluja, eeuwig dank en eere",
waaraan zij voldeed, waarmede de
godsdienstoefening, die een indruk
wekkend karakter droeg, werd be
sloten.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Dit Nummer bestaat uit DRIE bladen
De vierde Rotterdammer-marsch werd
Verschenen is de Memorie van Ant
woord aan de Tweede Kamer inzake de
wijziging van de tariefwet.
Het prinselijk gezin is weer te Soestdijk
teruggekeerd.
Het m.s. Prinses Beatrix van de maat
schappij „Zeeland" heeft zijn officieele
proefvaart gehouden.
Londen is Zaterdagavond verontrust
door een serie bomaanslagen van lersche
terroristen.
Ernstige Russisch-Japansche gevechten
nabij Mandsjoekwo.
Proeftocht van het motormailschip
„Prinses Beatrix"
Prins Bernhard onder de gasten
Het motorschip „Prinses Beatrix", ge
bouwd door de Koninklijke Maatschappij
„De Schelde" in opdracht van de Stoom
vaart Maatschappij „Zeeland" heeft Zater
dag met goed gevolg zijn proeftocht ge
maakt. Tusschen elf uur en kwart over el:
scheepten de genoodigden, die den tocht
zouden meemaken, zich in op het schip, dat
aan de Parkkade te R
Om tien minuten over elf kwam Prins
Bernhard per auto op de Parkkade
Met Z.K.H. kwamen mede de Commi:
der Koningin in de provincie Zeeland, Jhr
Mr J. W. Quarles van Ufford en 's Prinsen
particuliere secretaris Jhr Mr C. Dedel. De
Prins, die gekleed was in een donkerblauw
pak en een zeilpet in de hand droeg, werd
aan de loopplank van het schip verwel
komd door de heeren Th. de Meester, pre-
Mr
de
„Schelde".
Nadat eenige heeren aan den Prins w
ren voorgesteld begaf Z.K.H. zich naar
brug, waar hij tot kort voor den lunch
gebleven.
Kort na aankomst van den Prins begon
de „Prinses Beatrix" zijn officieele
Ter eere van den Prins stonden bij het
vertrek de bemanning en equipage van he
Zuid-Slavische opleidingsschip, dat aan dt
Parkkade ligt, op het dek aangetreden ei
brachten de eerbewijzen.
Vlak voor de lunch is het schip buiten
gaats overgedragen, bij welke gelegenheid
Ir H. C. W e s s e 1 i n g, van de directie
„De Schelde", een korte toespraak hield,
die de heer D
„Zeeland" beantwoordde. Het was Prins
Bernhard, die de symbolische handeling
verrichtte van het laten zakken van de vlag
van de „De Schelde" en het hijschen
vlag van de „Zeeland".
Prinses Beatrix terug van de vacantie-
reis. Aankomst te Gorkum. Rechts
burgemeester G. Kootstra.
DROOG WEER, IETS WARMEP
Weerverwachting:
gend droog, gedeeltelijk bewolkt, koude
nacht, overdag iets warmer, meest
zwakke wind uit noordelijke tot weste
lijke richtingen.
WILBUR
Prins Hendrikkade 34
AMSTERDAM -0.
Brand b I u sch apparaten
Dr Colijn's 70ste verjaardag
De leden van het kabinet bieden den mi
nister-president dr Colijn hedenavond ter ge
legenheid van het feit, dat hij Donderdag j.L
70 jaar is geworden, een diner aan.
Ook de afgetreden minister van financiën,
mr de Wilde zal aan dezen maaltijd deel-
1 geschenk worden
De benoeming van
dr J. M. Romein
Een protest tegen zijn aanvallers
AMSTERAM, 26 Juni. Op initiatief van
prof. dr. J. J. Duy vendak, prof. dr. P.
G e y 1. prof. dr. G. W. Kernkamp dr. D.
Loene n, dr. J. F. Niermever en dT. J.
Presser is, mede namens vele onderteeke
naars. allen werkzaam op het gebied der
geesteswetenschappen, het volgende adres
aan den Minister van Onderwijs gezonden:
„Ondengeteekenden. allen werkzaam op
het gebied der geesteswetenschappen, pro
testeeren tegen de onwaardige aanvallen,
welke in eenige persorganen en zelfs in een
adres van oud-hoogleeraren aan de Amster-
da msche Universiteit zijn gedaan op den per
soon van dr. J. M. Romein naar aanleiding
van zijn benoeming tot hoogleeraar in de
vaderlandsche geschiedenis.
Verklaren overtuigd te zijn van de we"en-
schappelijke integritedt en onverdachte va
derlandsliefde van den betrokken geleerde en
richten mitsdoen tot uwe excellentie hef drin
gende verzoek te bevorderen, dat aan deze
benoeming de Koninklijke goedkeuring niet
worde onthouden."
MILICIEN BIJ HET ZWEMMEN
IN DE MAAS VERDRONKEN
BLITTERSWIJK, 26 Juni. Zaterdagavond,
toen enkele, miliciens in de Maas aan het
baden waren, trachtte een zekera K„ uit
Eindhoven, de rivier over te zwemmen. Hij
beschikte evenwel niet over genoom uithou
dingsvermogen. met het noodlottig gevolg,
dat hij halverwege in de diepte verdween
en verdronk.
Pijp TaUk
Taconis - Leeuwarden
