HOE ONZE GRENSVERDEDIGERS HET MAKEN
Kruisergeschut brandt los
Rotterdamsche haven
in
Donderdag
Mei
Marine-demonstraties
een groot succes
MAANDAG i MEI 1939 TWEEDE BLAD PAG. 5
Fantastisch zoeklichtenspel in den avond
Het weer als spelbreker
ROTTERDAM, 1 Mei. Beurtelings
bulderen vijf zware salvo's uit de 15
cM kanonnen van de llottieljeleider
„Tromp" en de kruiser „Sumatra" door
de Rotterdamsche haven.
De loop der kanonnen is dreigend op
den oever gericht, doch de duizendkop
pige menigte wordt door de geluidsin
stallatie gerustgesteld: „Schrik maar
niet! Ge schiet er het leven niet bij in!
Er wordt met losse patronen geschoten!"
Prompt om de dertig seconden weer
klinkt het geschut. De echo's nemen 't
geluid over.
Het is alsof zwaar onweer overtrekt!
Heel in de verte hoort men de doffe
slagen wegdaveren.
Het publiek went spoedig aan het ge
luid, doch als even de aandacht wordt
afgeleid, gaat de schrik, als het geschut
losbrandt, door merg en been en men
stopt in allerijl de ooren dicht!
Dit is één van de vele indrukken, die
Zaterdagmiddag de vlootschouw in de
Rotterdamsche haven maakte.
Het weer moge als spelbreker zijn op
getreden, dit neemt niet weg, dat dui
zenden met een uitstekenden indruk
van onze weermacht ter zee naar huis
zijn gegaan.
Inderdaad: het weer is op dezen Prin-
sessedag niet meegevallen.
Vooral daaraan zal het te wijten zijn, dat
de ouderen niet naar de haven zijn opge
trokken, en dat vooral ue jeugd tijdens de
demonstraties, zoowel 's middags als des
avonds domineerde.
Was aanvankelijk in het vroege middag
uur de toeloop niet zoo groot, later werd
dat beter.
Vooral op de Willemskad'e in de omgeving
van de feestelijk versierde Veerhaven stond
het publiek dicht opeengepakt en hebben
duizenden van het militaire schouwspel ge-
Jammer was, dat de weersomstandighe
den het noodzakelijk maakten enkele pro
grammanummers te laten vervallen.
Zoo kon bijv. het leggen van een nevel-
scherm niet ooorgaan en vooral 's avonds
was het een teleurstelling, dat de vliegtui
gen niet konden opstijgen, daar de wolken
te laag hingen.
Doch de Rotterdammers lieten zich weer
feens van hun goede zijde kennen.
Zij zetten zich in de beste stemming met
oen kwinkslag over dezen tegenslag heen.
Lang tijd om er over na te denken was
er trouwens niet, want onze Jantjes zorgden
er wel voor, dat er toch nog veel boeiends
te zien was.
Wie heeft zich bijv. niet verbaasd over
de prachtige duiikdemonstratie van de O 12?
En dan die prachtig geslaagde landing
Van een der vliegtuigen op het water!
Dat was keurig werk en het enthousias
me kende dan ook geen grenzen.
Het is een uitstekend idee geweest om het
publiek van deskundige voorlichting te
voorzien.
Dat werd allerwege gewaardeerd, zelfs
gaf het aanleiding tot vroolijkheid!
Bijv. toen lt. ter zee Kroeze mededeelde,
dat alle kanonnen tegelijk zouden losbran
den, ener van de Sumatra telkens één
de brui aan gaf.
Dat een kruiser, die iets grooter is dan
de 7000 tons groote Sumatra tegenwoordig
t 20 millioen kost, lokte natuurlijk ook de
noodige opmerkingen uit. „Daar gaan je
goeie belastingcenten", mompelde menig-
Doch tegelijkertijd was men de overtui
ging toegedaan, dat het in dezen tijd van
zware spanning zoo bitter, bitterhard nooóig
is.
Dat de Tromp een snelheid van 60 K.M.
per uur kan ontwikkelen, zullen velen ook
niet geweten hebben.
Kortom, ook de deskundige uitleg was
dezen middag jammer, dat ze 's avonds
ontbrak! perfect in orde.
Het was een mooie propaganda voor onze
Marine!
Indrukken op de rivier
Er was een ware hausse in regenjas
sen en capuchons aan boord van de
,JsI oordplaat"onze drijvende tribune
bij de vlootschouw. Een lucht, bijna net
zoo grauw als de oorlogsschepen voor
ons, een vet regentje en een woelige
rivier, het waren allemaal factoren in
het nadeel van het schouwspel, dat zich
zou gaan afspelen en in het voordeel
van de regenkleeding fabrikanten.
Toch was het zoowel op als langs de ri
vier behoorlijk druk, zoo tegen drie uur.
Bedrijvig schoten pijlsnelle motorsloepen
heen en weer, de Spido-booten voeren pof
fend naar hun ligplaatsen voor de Willems
kade en logge, breede marinesloepen schom
melden angstwekkend op de vrij onstui
mige golven. Flarden muziek en flarden
van explicaties kwamen zoo nu en dan over
het water waaien, maar al deze dingen
konden de wachtende menigte niet doen
vergeten, dat het koud was en guur! Zelfs
de aankomst van een der oud-Hollandsohe
schepen van de Piet Hein-vloot, dat plaats
nam vlak achter de „Sumatra", kon go
zaak niet doen ontdooien.
Sumatra favoriet
Om drie uur, toen de revue een aanvang
ging nemen, werd dat beter. Drie sloepen,
elk met twaalf roeiers, openden het pro
gramma met een roeiwedstrijd, die weinig
emoties bood: de ploeg van de „Sumatra"
liep dadelijk een paar lengten uit en won
onbedreigd, onder groot gejuich van de be
manning van den kruiser, die zich aan
bakboord langs de reeling verzameld had.
De mariniers werden tweede en de mannen
van de „Tromp", op welk schip zich de
schout-bij-nacht Jolles ook bevond inge
wijden konden dat zien aan de Nederland-
sche vlag met twee sterren in den top
kwamen het laatste aan. Natuurlijk maak
ten de winnaars een eere-rondje en voor
de luide toejuichingen dankten ze heel
hoffelijk door het eerbewijs „riemen-op" te
brengen. De tweede race bood al even
weinig spanning: de ploeg van de „Suma
tra" won wederom onbedreigd, weer werden
de mariniers tweede en de roeiers van de
„Tromp" derde. Twee sloepen van de „Su
matra" zouden dus om den prijs kamp-en.
Imitatie-onweer
Zoover was het echter voorloopig niet.
Wie goed oplette, zag hoe de vuurmonden
van de „Tromp" en de „Sumatra" naar den
Noordelijken oever gericht werden, de vlag
gen, die aanduiden dat er geschoten zal
worden, gingen omhoog en even later
flitste een vuurstraal uit den loop der ka
nonnen, bijna onmiddellijk gevolgd door
een oorverdoovende knal: er werden vol-
salvo's afgegeven door de beide oorlogs
bodems, die >m beurten een aantal vuur
monden gelijktijdig afvuurden, 't Was een
herrie van belang en de watjes, die velen
m de ooren gestopt hadden, bleken geen
overbodige weelde.
Merkwaardig was de echo, die op de sal
vo's volgde: precies een onheilspellend on-
weersgerommel. Zoodoende was ook het ge
heel precies een onweersbui: eerst een
vuurverschijnsel, dan een harde klap en
ten slotte luid gerommel achteraan. Alleen
wist men vrij nauwkeurig wanneer de vol
gende slag zou komen, want de salvo's wer
den met tusschenruimten van een halve mi
nuut afgevuurd. Een overeenkomst was
weer, dat hier en daar kinderen huilpar-
tijen aanhieven, angstig geworden door het
lawaai, terwijl we een paar aalscholvers,
die ons juist voorbijvlogen, een verschrikte
zijsprong zagen maken. Veel was er aan
deze salvo's natuurlijk niet te zien, maar
te hooren des te meer. En daardoor werden
de koude voeten voor een poosje vergeten!
Eerst nu blijkt hoe laag de wolken han
gen. Geen wonder, dat onder deze omstan
digheden de vliegtuigen niet de lucht in
kunnen.
Doch niettemin is het schouwspel boeiend
en onvergetelijk.
Vooral de stralenbundels van de Tromp
blijken over enorme draagkracht te be
schikken.
Zij „tooveren" van alles op de rivier te
voorschijn.
Nu eens verschijnt een sleepboot onver-
Iwacht in een helblauwe kleur, dan weer
lontwaart men de contouren van de „Rot
terdam", een der oudere schepen van de
(Hol !and-Amerikalijn.
Zelfs de Willemsbrug verschijnt in het
yerblindend licht.
Dan beweegt zich de lichtstraal over de
kaden. Men ziet de compacte menschen-
massa. Men brengt de handen voor de
obgen. 't Is onmogelijk tegen deze lichtbun
dels in te kijken.
'Plots i6 alles duister: het is het sein om
dé kruisersgroep vier van de oorlogsbodems
voor de Boompjes.
Daar gaat een geel groene lichtkogel de
lucht in.
y'ots is alles duister: het is het sein om
te dooven.
I$en nieuwe lichtkogel spat in de donke
re lucht uiteen.
Daar flikkeren de lichten weer alle te
gelijk aan.
Eén beweeglijk netwerk van stralen valt
nu te bewonderen.
Hyt hoogtepunt van dezen avond is aan
gebroken.
Alle zoeklichten vijf van de Tromp en
van de Sumatra, benevens de vier van de
Boompjes zijn nu ontstoken.
Het einde van deze oefening komt, als de
Tromp en de Sumatra met elk twee stra
len een pracht „W" vormen, een hulde aan
onze regeerende Vorstin: Koningin Wil-
helmina!
De vlootschouw is, voor wat dezen dag
betreft, ten einde.
Het vuurwêrk
Nauwelijks is het zoeklichtenspel voorbij,
of de aandacht van de menigte richt zich
op het Prinsenhoofd.
Onder daverend gejuich gaan de eerste
vuurpijlen de lucht in.
Het groote vuurwerk is begonnen.
De regen van 's middags blijkt aan som
mige stukken wat afbreuk te hebben ge-
Niettemin is het effect prachtig.
Gouden zonnen, een waterval, Bengaalsch
vuur. grootere en kleinere stukken, die met
dreunend geweld uit elkaar slaan, volgen
elkander met de regelmaat van een klok op.
De lichtkogels, die hoog in de lucht in
allerlei kleuren uiteenspatten, roepen de
bewondering wakker.
Met gespannen aandacht blijft men toe
zien. meer dan een half uur lang.
Nog een groot slotstuk en ook dit vuur
werkfestijn behoort weer tot het verleden.
Vijftig jaar Arbeidswet
Op 5 Mei a.s. zal het 50 jaar geleden zijn,
dat de Arbeidswet tot stand kwam. In r-
band met dit feit heeft een Comité, bestaan
de uit vertegenwoordigers van de centrale
Zij hebben het overal goed
Hr Ms kruiser Sumatravuurt een
salvo af.
naar den zin
Kwartieren in schoollokalen
Snelle daik-demonstratie
Toen kwam het interessantste nummer
van den middag: de duikdemonstratie door
den onderzeeër O 12. Reeds de aankomst
was belangwekkend: precies een spook
schip, dat zonder bemanning kwam aange
varen. Nog spookachtiger werd de aanblik,
toen plotseling het schip begon te zinken.
Eerst langzaam verdween een deel van de
letters „O 12" onder het wateroppervlak,
toen ging het steeds sneller en binnen een
minuut was er van het heele schip niets
meer te zien.
en in stallen
>te tegemoetkomend
heid der burger
bevolking
vereenigingen van werkgevers en arbeiders
tezamen mot de Vereeniging van Admini
stratief Recht, een uitnoodiging gericht tot
onderscheidene personen, die op de een of
andere wijze in hot bijzonder aanraking met
maatregelen van arbeidswetgeving hebben
of hebben gehad, om op bovengenoemde dag
een herdenkingsbijeenkomst te willen bijwo
nen in „Pulchri Studio", Lange Voorhout 15
te 's Gravenhage.
Er is nog iets. Tot nu toe zijn er r'et vele
militairen geweest, die met Ihun vrijen tijd
geen raad wisten. Heel eenvoudig omdat ze
geen vrije tijd ihèdden. Zoo langzamerhand
komt daar evenwel verandering in, omdat
de stellingen overal klaar beginnen te ko
men en een onmiddellijk gevolg daarvan is,
dat wegen en middelen beraamd moeten
worden om de soldaten ontspanning te bie
den. De leger-autoriteiten schenken reeds
groote aandacht aan dit vraagstuk. Daarom
dit verzoek, in het belang van onze jongens:
wie op eenigerlei wijze kan meehelpen, wie
iets in deze richting kan doen, stelle zich in
verbinding met de detachements-comman-
danten. Hij zal met open armen ontvangen
worden.
Het moreel van den troep, zooals dat in
militaire terminologie heet. is op het
oogenblik prima. Dat is van heel veel be
lang. Door den soldaten de noodige ontspan
ning te bieden, kan men er aan meewerken,
dat het op peil b 1 ij f t
Loopgraven langs de heele kust
Nadrukkelijk hebben we er op
gewezen, dat zoowel de Oost- als
de Zuidgrens thans scherp bewaakt
zijn. Rest dus nog de verdediging
van onze kusten. Welnu, die is even
zeer goed georganiseerd, zoodat we
kunnen concludeeren, dat een aan
eensluitende verdedigingsgordel
rondom Nederland is aangebracht,
die nergens hiaten meer vertoont.
Wij hebben ons degelijk verschanst,
om onder alle omstandigheden onze
neutraliteit en onze zelfstandigheid
te kunnen handhaven. Moge dat
nooit noodig zijn!
Van het Zuiden tot het verre Noorden zijn.
zooals we op onze excursie zagen, loopgra
ven langs duinen en strand gegraven, zwaar
bewapend en momenteel permanent be
waakt door do kustwachters. Kleine gedeel
ten van het strand zijn daartoe afgezet,
doch de vrees van sommige menschen. dat
ze dezen zomer niet hun vacantie aan zee
zouden kunnen doorbrengen, is volkomen
ongegrond. Het betreft slechts enkele zeer
kleine gedeelten
anzelfsprekend is, dat de haveningangen
eveneens afdoende en op verschillende ma
nieren bewaakt worden. Hoe. dat doet niet
ter zake, maar het is in orde. En goed ook.
Dat de bewaking zeer streng is. wordt wel
bewezen door het „roemlooze einde" van
onze tocht. In een oer kustplaatsen trachten
enkele van de fotografen wat opnamen te
maken van de versterkingen. Een politie
agent belette dat onmiddellijk. Zelfs de le-
gimitatie van onzen militairen geleider kon
hem niet vermurwen. Het toonecltje, dat
zich daarbij afspeelde, deed een der collega's
naar de teekenstift grijpen, maar ook dat
zag de agent en het gevolg was, oat de heele
bus met journalisten werd -opgebracht"
naar het politie-bureau
Verdere gevolgen heeft dat gelukkig niet
gehad, maar ondanks dat is het een aardig
staaltje van de scherpe bewaking der stel
lingen!
Het aanbrengen
van een trotyl»
gordel.
Vaak spraken de miliciens ook met
veel waardeering over de burgers in de
grensstreken, die buitengewoon voor
komend zija. Vraagt een soldaat wat
water om z'n handen te wasschen, dan
krijgt hij ongevraagd een stuk zeep en
een handdoek er bij. Vraagt hij een glas
water om te drinken, dan krijgt hij thee
of koffie, als het kan met wat lekkers,
Een sergeant werd uitgenoodigd om eens
op visite te komen op een boerderij in den
omtrek. Die lag te ver van de stellingen
voor inkwartiering en daarom wilden de be
woners op andere wijze toch óók iets doen.
Ze onthaalden hun gast op thee en sigaren,
op een „glaasje" zelfs en toen hij wegging,
kreeg hij een groot krentenbrood mee voor
z'n kameraden, die dienst hadden dien
avond!
Onvaderlandslievende lieden
Zulk medeleven met onze jongens, die ver
van familie en vrienden het vaderland moe
ten dienen, zulke hartelijkheid veraange
naamt hun het leven in hooge mate. Ze zijn
er dan ook erg dankbaar voor. Dat mag wel
eens in de krant. Daartegenover willen we
evenmin verzwijgen, dat het gelukkig
zeer sporadisch voorkomt, dat menschen
zich erg onhebbelijk toonen tegenover bij
hen ingekwartierde soldaten.
Zulke on-vaderlandslievende lieden
verdienden met naam en adres in alle
kranten gepubliceerd te worden! Zij mo
gen wel eens bedenken, hoe gering het
offer is, dat zij moeten brengen in verge
lijking met hen, die uit familie en betrek
king werden weggeroepen om onze gren
zen te verdedigen.
Zoo noodig worden in deze gevallen
volkomen terecht krasse maatregelen
genomen, maar ondanks dat doet het een
recht-geaard Nederlander pijn, wanneer
hij deze dingen hoort.
Zeer sterke hindernis voor een brug:
de stalen pantserdeuren gaan dicht.
Vol spanning staarde ieder over het
water Waar kon de onderzeeër weer
boven komen? Gissingen werden ge
maakt en door anderen bestreden en...
voor iemand er op bedacht was, schoot
de O 12 met een ieder verbazende snel
heid naar boven. Inderdaad: een fan
tastisch gezicht, voor wie dit nog nooit
gezien had. Nog eenmaal werd het
schouwspel herhaald, wederom onder
zeer groote aandacht van het publiek
en daarop vertrok het vaartuig weer
dadelijk.
Nog eens vuurden de „Sumatra" en de
„Tromp" ieder vijf volsalvo's af, doch het
leggen van een nevelscherm ging niet door,
daar de wind niet de juiste richting had.
Bovendien had de natuur al voor 'n scherm
van regen gezorgd
Watervliegtuigen in actie
De twee sloepen van de „Sumatra" roei
den de finale, die gewonnen werd door de
„Sumatra II" en toen kwamen de slotnum
mers: vliegdemonstraties. Twee torpedo- en
twee nevel-vliegtuigen kwamen in gesloten
formatie laag over de rivier vliegen, eenige
malen herhaald, daarbij onder vuur geno
men door de „Tromp", die eenige projectie
len afvuurde, die in de lucht ontploften. Ze
zouden aardig raak geweest zijn!
De toripedo-vliegtuigen lanceerden elk
een houten torpedo, hetgeen weer zoo snel
en onverwacht ging, dat een fotograaf
naast ons er een slecht humeur van kreeg:
hij miste schandelijk de opname
Vier moderne watervliegtuigen uit het
vliegkamp de Mok kwamen daarop 't slot
nummer vertoonen door enkele aardige
demonstraties. Overigens moest men zich
bij de vliegerij wel zeer beperken, zulks in
verband met het laag-hangende wolkendek.
De groote attractie werd gevormd door een
daling van 't modernste toestel, de T-8-W,
dat vlak voor het publiek neerstreek, een
rondje langs de Willemskade taxide en
weer onberispelijk de lucht in ging. Voor
deze demonstratie toonde het publiek zich
wel heel dankbaar.
Naar de kachel....
(Van onzen specialen verslaggever)
III slot
Een mensch kan wel eens rare
dingen denken", zei ons een ach
tenswaardig man en vader, nu dienst
plichtige in een der grensbataljons.
„Maar dat ik nog eens voor onbe-
paalden tijd in een schoollokaal te
recht zou komen. nee. dat had ik een
maand geleden zelfs niet kunnen
dróómen". Op den dag, dat hij deze
opmerking maakte, was hij er al bijna
drie weken
Nu hoefde hij wel geen dictees te
maken of tafels op te dreunen het
a-b-c wordt in deze dagen elders on
derwezen maar toch bracht hij een
groot deel van het etmaal door in een
der lokalen van de dorpsschool. De
man moest daar namelijk, met twintig
collega's, den nacht doorbrengen
Uit alles kon men zien. dat het kwartier
in zeer groote haast was ingericht. De ban
ken waren langs de wanden opgestapeld
op twee na, die als schrijf- en leestafel
dienst deden en vervangen door een laag
stroo, de opgezette vogels stonden nog op
de kast en de bekende geschiedenisplaten
sierden nog de muren. Alleen hing nu aan
een andere spijker, naast de platen, een ge
weer en op het schoolbord hingen een paar
sokken te drogen
„Kunnen jullie het anders nog al wennen
hier", zoo vroegen we de bewoners van dit
verblijf, en ze antwoordden zonder aarzelen:
„Opperbest. Je kimt het heusch wel slechter
treffen". Dat hadden we bok gedacht en wé
vertelden hun van zes soldaten in een an
der dorp, heel ver van dit, die anderhalve
meter boven drie geiten en twee kalveren
in een klein schuurtje sliepen. „Altijd beter
dan op den grond in zoo'n schuur", zei een
der soldaten naast ons. „Daar word je ziek
van de tocht en bang van de ratten". Hij
vond ook dót nog zoo gek niet. Trouwens,
de zes jongens in kwestie evenmin.
Snel vertrokken daarop de machines,
niet minder snQl 't publiek, dat in Mei....
onweerstaanbaar werd aangetrokken
door do warme kachels thuisZij, die
wat minder haast hadden, konden nog
juist zien hoe de Z-booten de ankers licht
ten en wegstoomden. Daarop hernam ook
de scheepvaart, die gedurende de demon
straties langs den Zuidelijken wal geleid
was, z'n rechten. Het eerste deel van de
Rotterdamsche vloot-revue behoorde tot
het verleden.
Het avondfestijn
In de avonduren zijn tienduizenden op
getrokken om het zoeklichtenspel met de
bommenwerpende vliegtuigen te gaan be
wonderen.
Het programma zou om negen uur wor
den afgewerkt, doch voordien is er ook al
heel wat te zien.
Zoowel de Tromp als de Sumatra baden
in een zee van licht
De Sumatra is verlicht met honderden
gloeilampjes, hetgeen een sprookjesachtig
effect oplevert op de donkere rivier.
Daarnaast wordt de Tromp met schijn
werpers verlicht. Alleen de staatsietrap is
met lichtjes afgezet.
Precies negen uur wordt de verlichting
gedoofd, en floepen de groote zoeklichten
van de beide oorlogsbodems aan.
Het spel gaat beginnen.
Felle, blauwe stralenbundels van de
Tromp scheuren het duister vaneen.
Van de Sumatra zijn de lichtbundels
i meer geelachtig gekleurd.
Van de oorlogsbodems zelf is niets meer
De aandacht concentreert zich ten volle
op de lichtstralen, die snel het duister in
alle richtingen doorklieven.
Vriendelijke houding der
grensbewoners
Zoo goed als nergens hebben we klachten
gehoord over voeding en ligging. Overal wa
ren de jongens zeer content, of ze nu bij be
woners waren ingekwartiero, met of zonder
voeding, in een boerenschuur sliepen of in
een schouwburgzaal, allemaal waren ze vol
lof. Drie dekens, een laag vensoh stroo en
goed eten, meer kan men todh al niet wen-
schenl
II stond in ons nummer van Don
derdag 27 April j.l.
