jHrtttur ;Criïtsi'l)f Qtmirniit
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leidenen Omstreken
Dingaansdag herdacht
SbonncmtntsprtjS:
Per kwartaal in Leiden en in plaatsen
waar een agentschap geves..gd is 235
Franco per post 2.35 portokosten
Per week0.18
Voor het Buitenland bij wekelijkscfle
zending4.50
Bij dagelijksche zending5.50
Alles bij vooruitbetaling
Losse nummers 5 ct. met Zondagsblad 7'/j cl
Bureau: Breestraat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 88936
DONDERDAG 15 DECEMBER 1938 19e Jaargang
atibertentieprij?tn:
Van 1 tot 5 regels 1.17'/*
Elke regel meer0.227s
Ingezonden Mededeeüngen
van 1-5 regels2.30
Elke regel meer 0.45
Voor het bevragen aan '1 bureau
wordt berekend0.10
'N°. 6575
aad
Er zijn in de annalen der krijgsgeschie
denis, in het bijzonder in het tweede
decennium van onze eeuw, zwaarder en
schrikkelijker wapenpleiten opgeteekend,
dan waaraan Weenen, Bloedrivier en
Dingaansdag het ons zoo na verwante
Afrikanervolk blijven herineren. Doch in
de ontwikkelingshistorie van blank Zuid-
Afrika staan deze namen terecht als een
opgericht teeken, een eeuwigdurend
Memento. Immers, zij duiden een wen
ding aan in het lot van die duizenden
kolonisten, die besloten hadden de
Engelsche Kaapkolonie achter zich te
laten, om voor zich elders levensruimte
te vinden. Zij herinneren aan de groote
en beslissende botsing tusschen inboor-
lingen-tyrannie en bloeddorst en de
voortrekkers der Christelijke cultuur, het
Openleggen van een aanzienlijk nieuw
gebied van het zwarte werelddeel, het
opengaan ook van een nieuwen tijd. Daar
voor waren offers noodig van volhar
dendheid en durf, en de inzet was het
eigen leven.
In het bijzonder van beteekenis echter
zijn de gebeurtenissen, welke op dien
zestienden December 1838 voorvielen, als
men ze beziet in het licht der natiewor
ding van die tien a twaalf duizend emi
granten van Hollandsche afstamming, die
de eerste vaste kern zouden vormen,
eerst voor de beide zuster-republieken
Ider zoogenaamde Boeren, later voor dat
Uitgestrekter geheel, dat de Unie van
Zuid-Afrika heet. Die allen verlieten hun
oude woonplaatsen aan de Kaap, omdat
Zij aldaar onder een hun vreemd en dik
wijls onrechtvaardig regiem niet de voor-
Waarden vonden voor een vrij en onbe
lemmerd bestaan. Zij wenschten immers
le leven in overeenstemming met hun
stoeren, onaf hank elij ken aard, naar de
tradities hunner godsdienstige zeden, niet
naar het inzicht van den een of anderen
Engelschen minister, zes duizend inijl
verwijderd van het gebied van hun on
dervinding en begrip.
Van Dingaans kraal, waar Piet Retief
en zijn makkers aan laaghartig kleurlin-
genverraad te gronde gingen, van
Weenen, alwaar een groot wagenlager
met omstreeks driehonderd mannen,
vrouwen en kinderen werd uitgemoord,
konden deze Afrikaners, die groot waren
geworden bij den ouden Statenbijbel, met
recht getuigen: „Hoe vreeselijk is deze
plaats!" Doch de besten onder hen ken
den ook den geloofsmoed van een Jakob,
die Luz in Bethel herdoopte, en er een
verbond met zijn God maakte. Zij gaven
hun moed en de overtuiging hunner zen
ding niet verloren; er was voor hen ook
geen sprake van terugkeer naar het
diensthuis, hetwelk zij hadden achter zich
gelaten. In velen hunner leefde het on-
schokbaar besef, dat God met hen was,
en dat Hij-zelf hun een nieuw vaderland
zou bereiden. Zoo sloot dan hun voor
ganger Sarei Cilliers, de dopper-ouder
ling, aan het eind van de avondgods
dienstoefening van Zondag 9 December,
tezamen met de 407 mannen, die met hem
waren, een verbond, dat zoo de Heere
hun de overwinning zou geven over
Dingaan, zij dien dag der victorie zouden
Wijden tot een rust- en gedenkdag, ook
voor de komende geslachten, en dat zij
Hem een tempel zouden bouwen. Avond
na avond is deze gelofte herhaald, het
laatst op den vijftienden December, „dat
Wij dien dag en datum elk jaar als
'n verjaar- en dankdag zal doorbrengen
en dat wij het ook aan onze kinderen zal
zeggen, dat zij met ons hierin moet delen
tot gedagtenis, ook van onze opvolgende
geslagten". Wie denkt hier weer niet
aan den patriarch, toen deze zeide:
k.Wanneer God met mij geweest zal zijn,
en mij behoed zal hebben op dezen weg,
dien ik reize, en mij gegeven zal hebben
brood om te eten, en kleederen om aan
te trekkenzoo zal de Heere mij tot
tot een God zijn!"
Met deze dubbele gelofte voor oogen
trokken op den zestienden December
deze pioniers in den strijd, om het on
recht van trouweloosheid en moord te
straffen, en een einde te maken aan het
schrikbewind van een neger-opperhoofd,
die bij plundering en doodslag leefde. Er
heeft veel bloed gestroomd om dien his-
torischen dag, daaraan herinnert de
naam Bloedrivier, doch niet voor de
vestiging van een nieuw, ditmaal blank
despotisme. Voor land en inwoners brak
een nieuw tijdperk aan, waarin orde en
rust de pijlers werden eener jonge samen
leving. Ons in Nederland vervult het
met voldoening, dat het niet slechts onze
stam-, doch eveneens onze geestverwan
ten waren, welke dit alles in eersten
aanleg hebben mogen tot stand brengen.
En het verheugt ons. dat van dien ouden
voortrekkersgeest, welke het met God
durfde te wagen* ook thans nog zooveel
is overgebleven. Dingaansdag is daarvan
ieder jaar opnieuw als sabbath- en ge
denkdag het krachtig getuigenis. Hij is
ook nu nog, ja wellicht in versterkte mate,,
tusschen alles wat Afrikaansch denkt en
voelt, het vaste cement- en bindmiddel en
draagt er in niet geringe mate toe bij, dat
onder alle lotswisselingen dit stoere volk
zichzelf is gebleven, schoon het in ander
wijder staatsverband overging. Het
staat niet langer vijandig aan het bijge
komen Engelsche element tegenover; er
is bereidheid tot samenwerking, zelfs tot
ineengroei. Maar ook daarbij blijft leven
dig de heugenis aan het oude stamland
aan de Noordzee, vanwaaruit de voor
vaderen in den Joop der eeuwen de eigen
toekomst tegemoet gingen. Verblijdende
blijken van deze verwantschap en gene
genheid traden, in het bijzonder in de
laatste jaren, in steeds meerdere mate aan
den dag. Daarom verblijdt ook Neder
land zich bij de eeuwfeestviering van
Zuid-Afrika's nationalen gedenkdag, en
spreekt het oprechte wenschen uit voor
geluk en welvaren van zijn stambroeders
onder het zuiderkruis!
Twintig jaar B.V.L.
Herdenkingssamenkomst van de
stelling Amsterdam
AMSTERDAM, 15 December. De Bijzon
dere Vrijwillige Landstorm, stelling van Am
sterdam, heeft gisteren in „Krasnapolsky" op
feestelijke wijze rijn twintigjarig bestaan
herdacht.
Vertoond zijn eenige historische tafreelen,
welke betrekking hadden op den band tus
schen Oranje en Nederland. Zij waren sa
mengesteld door reserve-kapitein D. G.
Sanders te Oegstgeest.
Prof. Ir. O. C. A. v a n L i d t h d e J e u d e,
oud-minister van Waterstaat, heeft in een
rede de beteekenis van den B.V.L. uiteenge
zet, na in het kort de geschiedenis van het
instituut, dat voortgekomen is uit de in 1827
bij de wet ingestelde schutterijen in gemeen
ten van meer dan 2500 inwoners, te hebben
geschetst.
De bijeenkomst werd o.a. bijgewoond door
den burgemeester, dr. W. de Vlugt, den
hoofdcommissaris van politie, den heer H. J.
Versteeg, den garnizoenscommandant, luit.-
kol. W. A. Boswijk, en de leden der Nationale
Landstorm Commissie luit, gen. b.d. L. F.
Duymaer van Twist en Mr. Dr. L. N. Deckers.
NOORD-HOLLAND
WENSCHT SCHIPHOL
Adres van de Staten van
Noord-Holland
Gedeputeerde Staten van Noord-Holland
hebben aan de Tweede Kamer der Staten-
Generaal en aan de leden van de Tweede
Kamer der Sta ten-Genera al het volgende
telegram gericht:
„Ter uitvoering van unaniem Statenbe
sluit dringen Gedeputeerde Staten van
Noord-Holland bij de Tweede Kamer er op
aan, Schiphol, Néderlands voortreffelijk ge
outilleerde, algemeen gebruikte en in het
buitenland alom bekende vlieghaven, te be
houden als centraal vliegveld".
NIET ALLE DUITSCHE
DIENSTBODEN TERUG
GEROEPEN
Er zouden 3000 meisjes terug moeten
Naar de Beriijnsche correspondent van
het Alg. Hbld. mededeelt, zijn de geruchten,
dat de Duitsche regeering besloten zou heb
ben a 1 le Duitsche dienstboden het be
treft hier ongeveer 25.000 die ln Neder
land in betrekking rijn, de eerstvolgende
maanden terug te roepen, onjuist.
Uit nadere informaties in regeeringskrin-
gen blijkt, dat het slechts geldt 3000 Duit
sche dienstboden, in hoofdzaak, die, welke
in Jcodsche gezinnen dienen, die
Duitschland moeten terugkeeren, omdat daar
gebrek aan vrouwelijke arbeidskrachten ls
in het gezin en op het land. Zij zullen haar
diensten zóó tijdig moeten opzeggen, dat zij
op 1 Februari naar Duitschland kunnen ver
trekken.
Nieuwe directeur van de
stenografische inrichting
De heer WL J. Bastiaan benoemd
DEN HAAG, 14 Dec. Met ingang van
heden heeft de gemengde commissie
voor de stenografie uit beide kamers
der Stateu Generaal benoemd tot direc
teur van de stenografische inrichting
der beide kamers de heer WL J. Bas
tiaan, than3 onder-diirecteur en waar-
nemend directeur.
WERKLOOSHEIDSPERCENTAGE
LAGER DAN VORIG JAAR
23.9 procent, tegen 23.2 in vorige
verslagweek
De Directeur van den Rijksdienst der
werkloosheidsverzekering en arbeidsbemid
deling deelt mede, dat blijkens door het
centraal bureau voor de statistiek ver
strekte voorloopige gegevens in de week
21 t/m. 26 November 1938 bij gei
sidieerde vereenigingen met werkloozenkas
567.831 personen, onder wie 74.859 land
arbeiders, waren aangesloten.
Van de 492.972 verzekerden, buiten de
landarbeiders, was het werkloosheidsper
centage 23.9 (in de vorige verslagweek. 7
t/m. 12 November, was dit percentage 23.2).
In de overeenkomstige verslagweek van
November was het werkloosheidspercentage
voor verzekerden (zonder landarbeiders) in
de laatste jaren als volgt: 1932: 29.1; 1933:
.2; 1934: 28.9; 1935: 32.6; 1936; 30.8; 1937:
.5; 1938: 23.9.
Op 26 November waren bij de organen
der openbare arbeidsbemiddeling ingeschro-
363.947 werkzoekenden, waarvan er
347.150 werkloos waren (nl. 331.975 mai
en 15.175 vrouwen).
Van de geheel werklooze verzekerden
ontvingen er in de verslagweek 21.384 uit-
keering uit hun werkloozenkas.
Blijkens voorloopige opgaven van den
directeur-generaal voor de werkverschaffing
en steunverleening bedroeg op 26 November
het aantal tewerkgestelde werkloozen 61.475
het antal gesteunde werkloozen 139.513,
zamen 200.988 verzorgden.
STRIJD TEGEN DE DICTA
TUUR VAN HET KAPITAAL
Een comité tot voorlichting opgericht
Dezer dagen vergaderde in U t r e c ht een
groep vooraanstaande personen van ver
schillende godsdienstige en politiek? rich
ting uit alle deelen van het land, personen
die geacht kunnen worden alle groepen on
lagen van het Nederlandsche volk te verte
genwoordigen.
Het resultaat der bespreking was de op
richting van een comité, dat leiding zal
geven aan een algemeene voorlichting van
ons volk inzake de toenemende gevaren van
de z.g. economische' dictatuur. De twee vol
gend^ grondbeginselen werden daarbij vast
gesteld.
Onder economische dictatuur wordt ver
staan de heerschappij van die instellingen,
welke, wegens hare monopolistische en met
het algemeen belang geen rekening houden
de organisatie en werkwijze, een bedreiging
vormen, zoowel voor de hoogheid van het
staatsgezag als voor de economische zelf
standigheid van steeds meer maatschappelij
ke groepen en enkelingen.
„Japan kan China niet
overwinnen"
Merkwaardige rede van Japanschen
diplomaat
COLLEGEPARK (Maryland), 15 December.
(Reuter). Soema, raadsheer van de Japan-
sche ambassade te Washington, heeft in een
gisteravond in de Universiteit van Maryland
gehouden rede verklaard, dat Japan zich niet
verbeeldt, dat het China kan overwinnen. Dat,
zeide hij o.m., is niet ons doel en is het nooit
geweest. Een volk van 400 millioen zielen
kan men zijn wil niet opleggen. Ons doel is
het uitroeien van de bronnen van infectie in
China, welke de Chineesch-Japansche be
trekkingen hebben vergiftigd
Soema voegde hieraan nog toe, dat Japan
niet voornemens was „te raken aan de vol
ledige vrijheid van handel in het Verre Oos
ten voor ieder land, dat de uitvloeisels van
de nieuwe orde, welke Japan daar wil instel
len, erkent".
Een tekort van
350.000 gulden
Fraude bij Boerenleenbank
te Roswinkel
Directeurdie elke mededeeling
weigert, thans failliet verklaard
EMMEN, 15 December. Vanoch
tend is te Roswinkel, gemeente
Emmen, bekend geworden, dat het
tekort bij de Boerenleenbank, ver
oorzaakt door frauduleuze handelin
gen van den directeur K. G., niet
minder dan driehonderdvijftigduizend
gulden bedraagt.
Dit bericht heeft algemeene ont
stemming veroorzaakt bij de bevol
king, die nog altijd in de hoop leefde,
dat het aanvankelijk op een ton ge
schatte tekort zou meevallen en door
de waarde van G.'s bezittingen zou
worden gedekt.
Deze hoop is thans geheel vervlo
gen. G. is inmiddels door de Recht
bank te Assen failliet verklaard. Hij
bevindt zich nog steeds in arrest en
schijnt elke mededeeling over hetgeen
hij met de middelen der bank gedaan
heeft, te weigeren.
Vanmorgen is het bestuur van de
bank te Roswinkel bijeengekomen, in
afwachting van andere mededeelin-
gen, die, naar men meent, heden van
de zijde van de justitie zullen worden
gedaan.
NOG EENS HET
„TIMES"-BERICHT
Vragen van den heer Van Vessem
Het Eerste Kamerlid Van Vessem
heeft aan den Minister van Staat, Minister
van Algem. Zaken, voorzitter van den Raad
van Ministers, en aan de Ministers van Bui-
tenlandsche Zaken en van Binnenlandsche
Zaken gevraagd, of de ministers hebben
kennis genomen van het bericht in „The
Times" van 9 December j.l., volgens hetwelk
de Minister van Algem. Zaken, voorzitter
van den Raad van Ministers, in een pers
conferentie met vertegenwoordigers van Ne
derlandsche bladen zou hebben geadviseerd
de campagne betreffende de Duitsche vluch
telingen te staken, zulks omdat anders ern
stige gevolgen in den vorm van door Zijne
Excellentie nader aangegeven Duitsche re
presaille-maatregelen te verwachten waren.
Voorts wordt gevraagd, of deze conferentie
heeft nlaats gevonden na het verbod van
den wedstrijd NederlandDuitschland en
of de Duitsche regeering zich over uitlatin
gen in de Nederlandsche ipers heeft uitge
sproken. Verder vraagt de heer Van Vessem
of het niet juister zou zijn geweest eerder
deze „aanmaning" tot de pers te richten,
wanneer de Duitsche opmerking eemaakt is
en of het verbreken der sportrelaties niet
voorkomen had kunnen worden.
Tenslotte wordt geïnformeerd naar de
„represaille-maatregelen" en gevragd of
de geste van den burgemeester van Rotter
dam geen afkeuring verdient
Van 1 Januari 1939 af wordt, vermoedeliik
tot begin Februari, de Nederlandsche Beeld-
telegtraaf dienst wegens wijziging van de
apparatuur tijdelijk stopgezet.
dam .(vac. J. D. Vrlesendorp).
ZESTIG JAAR GETROUWD
HAMERIK, 15 Dec. Heden herdenkt het
echtpaar G. Westersluis, M. WestersiuisNap
den dag, waarop het zestig jaar geleden in
den echt werd verbonden.
EEN TEKORT VAN 50.000?
Inval bij een commissionair
in effecten
Boekhouding voor onderzoek
in beslag genomen
AMSTERDAM, 15 Dec. De
rechter-commissaris, Mr Suringar,
de Officier van Justitie, Mr H. A.
Wassenbergh, de inspecteur van po
litie Dijkstra, de rijks-accountant
Stil en eenige rechercheurs hebben
gistermiddag een inval gedaan bij
den commissionair in effecten, P. J,
K. Tr.
Er waren gegevens en inlichtingen
bij de Justitie binnengekomen, waar
uit zou blijken, dat K., die behalve
commissionair in effecten ook direc
teur is van de N.V. Petra Prima,
als directeur van deze N.V. opzette
lijk wederrechtelijk zou hebben be
schikt over een deel der gelden der
N.V.
Er zou een tekort zijn van onge
veer vijftigduizend gulden, dat door
K. zelf in zijn eigen zaak zou zijn
gebruikt.
Voorts is deze N.V. bezig, zooveel moge
lijk aandeelen in het land te plaatsen. De
prospecti zouden, naar het oordeel van de
Justitie, misleidende gegevens bevatten en
de balansen zouden opzettelijk onjuist rijn.
De N.V. Petra Prima houdt zich bezig
met het exploiteeren van onroerende goede
ren en aanverwante zaken en is gevestigd
Prinsengracht 701, recht tegenover het Pa
leis van Justitie.
De heer K. zegt, dat hij volgens de statu
ten der N.V. de beschikking over de gelden
heeft,
De Justitie verscheen tegen twaalf uur in
het kantoorgebouw, even later arriveerde
een uitrukwagen van het hoofdbureau en
nadat een uitvoerig onderzoek in de lokali
teiten was ingesteld, zijn zeer vele boeken
papieren en bescheiden in beslag genomen
en in de politie-auto geladen, waarna
een belangrijk deel van de boekhouding
naar het hoofdbureau is vervoerd. De heer
K. is aan een uitvoerig verhoor onderwor
pen, dat geduurd heeft tot circa drie uur.
Een rijksaccountant zal een uitvoerig on
derzoek instellen.
Commissionair in arrest gehoudei#
De Commissionair ontkant zich aan ver
duistering ten nadeele van de N.V. Petra
Prima te hebben schuldig gemaakt. Hij be
roept rich op de statuten dier N.V., waarin
bepaald wordt, dat de N.V. zich ook met
het uiitleenen van gelden bezig houdt Hij
heeft nu die geldien aan zich zelf ge
leend. Het bedrag van het tekort zal waar
schijnlijk aanmerkelijk hooger dan een hal
ve ton rijn De heer K. heeft het voor een
gedeelte gebruikt voor de stiohting van een
cabaret te Brussel. Hij is na verhoor in
poLitiebewaring gehouden en zal waar
schijnlijk Zaterdag a s. voor den Officier
van Justitie worden geleid.
Ook de Vereeniging voor den Effecten
handel hield zich reed© eenigen tijd bezig
met een onderzoek naar de gedragineen
van dezen commissionair.
VOORNAAMSTE NIEUWS
Dit Nummer bestaat uit DRIE bladen
De Tweede Kamer heeft de behande
ling van de begrootingen van Landbouw
en het Landbouw-crisisfonds voortgezet.
Morgen is het honderd jaar geleden dat
de slag aan de Bloedrivier, bekend als
Dingaansdag, plaats had.
Bij een commissionair te Amsterdam is
een tekort van f 50.000 geconstateerd.
Te Amsterdam is een buitengewone al
gemeene vergadering gehouden van de
Insulaire Hypotheekbank te Zierikzee.
Thans is gebleken, dat het tekort, ont
staan door de fraude bij de Boerenleen
bank te Roswinkel, niet minder dan
350.000 bedraagt.
Litauen en de toepassing van het Me-s
meistatuut.
Zal Engeland eventueel Tunis helpen
verdedigen?
Nieuwe Duitsche vindingen op bewaw
peningsgebied.
DE WEERSOMSTANDIGHEDEN
Wat voor weer krijgen we
Voor het Westen van het land:
tot matig of krachtig toenemende zuidooste
lijke tot zuidelijke wind, zwaar bewolkt of
betrokken weer, met waarschijnlijk eenige
regen. Weinig verandering la temperatuur.
Voor het Oosten van het landt
tot matig of krachtig toenemende zuidooste
lijke tot zuidelijke wind, zwaar bewolkt of
betrokken weer, geen regen van beteekenis»
weinig verandering in tempera tuur.
BAROMETERSTAND
Stand vanmorgen half-twaalf: 764 C.
THERMOMETERSTAND
Stand vanmorgen half-twaalf: 5.0 C.
FIETSERS LICHT OP
16 Dec. Van 'sav. 4,15 u. tot 'smorg. 7,37 ti
TEELTPREMIE VLAS
's-GRAVENHAGE, 14 Dec. Van bevoegde
zjjde wordt ons medegedeeld, dat voor vlas
van den oogst 1938, hetwelk werd verkocht
vóór 1 December 1938, geen teeltpremie zal
worden verleend.
WET OP DE WEERKORPSEN
TREEDT 1 FEBR. IN WERKING
In het Staatsblad van gisteren is gepubli
ceerd het Kon. Besluit van 2 Dec. 1938, waarbij
wordt bepaald, dat. de Wet op de Weerkorpsen
op 1 Februari 1939 in werking zal treden.
De landing van den Peins van Oranje op 30 November 1813, zooals die gisteren
herhaaldt
historisch getrouw te Scheveningen werd
FISK safti-fl ight
voor
verantwoordelijke rijders
T ij d e I ij k
20 korting
ALLE P R IJ
MISCH REINIGEN
PALTHE-ALMELO
HET RESTAURANT VAN i
„SEINPOST"
SCHEVENINGEN
ls ook gedurende de wintermaanden geopend»
Wij verzorgen steeds met zorg Uw meno»
Dr. H. NANNING'.
JKINADRUPPELS
Hei aangewezen middel bfl-
I BLOED AR MOEDE BLEEKZUCHT
MALARIA - GEBREK AA* EETLUST 01.
Men lette op den naam „Dt H Nanning" bulten
op de roode doos en op de flacon. Pri|» 1 1.J0
Or. a MANNING"1 fbrm Q,«. f.brlek. H.V. OEN HAAG
Explosie te Alblasserdam
Werkman loopt ernstige brandwonden op
ALBLASSERDAM, 15 Dec. Op de Draao-
en Trekwalsfabriek alhier had gisteren een
ontploffing plaats, die op verren afstand te
hooren was. Men was bezig met flatten ijzer
te verwannen, welk ijzer uit den oven ko
mend uitloopt en zich vormt tot slakken.
Waarschijnlijk heeft de werkman J. L. deze
wilien afkoelen met water, waardoor zich
gassen vormden r-«" als se volg een explosie.
Het slachtoffer J. L. bekwam hierdoor ernstige
brandwonden over het geheele lichaam. Ter
stond waren eenige leden van de E.H.B O.
aanwezig die hulp verleenden, terwijl dr. T.
A. Hooftman direct op de plaats des onheils
aankwam en verder medische hulp verleende.
De getroffene is naar het Ziekenhuis te
Dordrecht vervoerd.