jHrtttur ;Criïtsi'l)f Qtmirniit Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leidenen Omstreken Dingaansdag herdacht SbonncmtntsprtjS: Per kwartaal in Leiden en in plaatsen waar een agentschap geves..gd is 235 Franco per post 2.35 portokosten Per week0.18 Voor het Buitenland bij wekelijkscfle zending4.50 Bij dagelijksche zending5.50 Alles bij vooruitbetaling Losse nummers 5 ct. met Zondagsblad 7'/j cl Bureau: Breestraat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 88936 DONDERDAG 15 DECEMBER 1938 19e Jaargang atibertentieprij?tn: Van 1 tot 5 regels 1.17'/* Elke regel meer0.227s Ingezonden Mededeeüngen van 1-5 regels2.30 Elke regel meer 0.45 Voor het bevragen aan '1 bureau wordt berekend0.10 'N°. 6575 aad Er zijn in de annalen der krijgsgeschie denis, in het bijzonder in het tweede decennium van onze eeuw, zwaarder en schrikkelijker wapenpleiten opgeteekend, dan waaraan Weenen, Bloedrivier en Dingaansdag het ons zoo na verwante Afrikanervolk blijven herineren. Doch in de ontwikkelingshistorie van blank Zuid- Afrika staan deze namen terecht als een opgericht teeken, een eeuwigdurend Memento. Immers, zij duiden een wen ding aan in het lot van die duizenden kolonisten, die besloten hadden de Engelsche Kaapkolonie achter zich te laten, om voor zich elders levensruimte te vinden. Zij herinneren aan de groote en beslissende botsing tusschen inboor- lingen-tyrannie en bloeddorst en de voortrekkers der Christelijke cultuur, het Openleggen van een aanzienlijk nieuw gebied van het zwarte werelddeel, het opengaan ook van een nieuwen tijd. Daar voor waren offers noodig van volhar dendheid en durf, en de inzet was het eigen leven. In het bijzonder van beteekenis echter zijn de gebeurtenissen, welke op dien zestienden December 1838 voorvielen, als men ze beziet in het licht der natiewor ding van die tien a twaalf duizend emi granten van Hollandsche afstamming, die de eerste vaste kern zouden vormen, eerst voor de beide zuster-republieken Ider zoogenaamde Boeren, later voor dat Uitgestrekter geheel, dat de Unie van Zuid-Afrika heet. Die allen verlieten hun oude woonplaatsen aan de Kaap, omdat Zij aldaar onder een hun vreemd en dik wijls onrechtvaardig regiem niet de voor- Waarden vonden voor een vrij en onbe lemmerd bestaan. Zij wenschten immers le leven in overeenstemming met hun stoeren, onaf hank elij ken aard, naar de tradities hunner godsdienstige zeden, niet naar het inzicht van den een of anderen Engelschen minister, zes duizend inijl verwijderd van het gebied van hun on dervinding en begrip. Van Dingaans kraal, waar Piet Retief en zijn makkers aan laaghartig kleurlin- genverraad te gronde gingen, van Weenen, alwaar een groot wagenlager met omstreeks driehonderd mannen, vrouwen en kinderen werd uitgemoord, konden deze Afrikaners, die groot waren geworden bij den ouden Statenbijbel, met recht getuigen: „Hoe vreeselijk is deze plaats!" Doch de besten onder hen ken den ook den geloofsmoed van een Jakob, die Luz in Bethel herdoopte, en er een verbond met zijn God maakte. Zij gaven hun moed en de overtuiging hunner zen ding niet verloren; er was voor hen ook geen sprake van terugkeer naar het diensthuis, hetwelk zij hadden achter zich gelaten. In velen hunner leefde het on- schokbaar besef, dat God met hen was, en dat Hij-zelf hun een nieuw vaderland zou bereiden. Zoo sloot dan hun voor ganger Sarei Cilliers, de dopper-ouder ling, aan het eind van de avondgods dienstoefening van Zondag 9 December, tezamen met de 407 mannen, die met hem waren, een verbond, dat zoo de Heere hun de overwinning zou geven over Dingaan, zij dien dag der victorie zouden Wijden tot een rust- en gedenkdag, ook voor de komende geslachten, en dat zij Hem een tempel zouden bouwen. Avond na avond is deze gelofte herhaald, het laatst op den vijftienden December, „dat Wij dien dag en datum elk jaar als 'n verjaar- en dankdag zal doorbrengen en dat wij het ook aan onze kinderen zal zeggen, dat zij met ons hierin moet delen tot gedagtenis, ook van onze opvolgende geslagten". Wie denkt hier weer niet aan den patriarch, toen deze zeide: k.Wanneer God met mij geweest zal zijn, en mij behoed zal hebben op dezen weg, dien ik reize, en mij gegeven zal hebben brood om te eten, en kleederen om aan te trekkenzoo zal de Heere mij tot tot een God zijn!" Met deze dubbele gelofte voor oogen trokken op den zestienden December deze pioniers in den strijd, om het on recht van trouweloosheid en moord te straffen, en een einde te maken aan het schrikbewind van een neger-opperhoofd, die bij plundering en doodslag leefde. Er heeft veel bloed gestroomd om dien his- torischen dag, daaraan herinnert de naam Bloedrivier, doch niet voor de vestiging van een nieuw, ditmaal blank despotisme. Voor land en inwoners brak een nieuw tijdperk aan, waarin orde en rust de pijlers werden eener jonge samen leving. Ons in Nederland vervult het met voldoening, dat het niet slechts onze stam-, doch eveneens onze geestverwan ten waren, welke dit alles in eersten aanleg hebben mogen tot stand brengen. En het verheugt ons. dat van dien ouden voortrekkersgeest, welke het met God durfde te wagen* ook thans nog zooveel is overgebleven. Dingaansdag is daarvan ieder jaar opnieuw als sabbath- en ge denkdag het krachtig getuigenis. Hij is ook nu nog, ja wellicht in versterkte mate,, tusschen alles wat Afrikaansch denkt en voelt, het vaste cement- en bindmiddel en draagt er in niet geringe mate toe bij, dat onder alle lotswisselingen dit stoere volk zichzelf is gebleven, schoon het in ander wijder staatsverband overging. Het staat niet langer vijandig aan het bijge komen Engelsche element tegenover; er is bereidheid tot samenwerking, zelfs tot ineengroei. Maar ook daarbij blijft leven dig de heugenis aan het oude stamland aan de Noordzee, vanwaaruit de voor vaderen in den Joop der eeuwen de eigen toekomst tegemoet gingen. Verblijdende blijken van deze verwantschap en gene genheid traden, in het bijzonder in de laatste jaren, in steeds meerdere mate aan den dag. Daarom verblijdt ook Neder land zich bij de eeuwfeestviering van Zuid-Afrika's nationalen gedenkdag, en spreekt het oprechte wenschen uit voor geluk en welvaren van zijn stambroeders onder het zuiderkruis! Twintig jaar B.V.L. Herdenkingssamenkomst van de stelling Amsterdam AMSTERDAM, 15 December. De Bijzon dere Vrijwillige Landstorm, stelling van Am sterdam, heeft gisteren in „Krasnapolsky" op feestelijke wijze rijn twintigjarig bestaan herdacht. Vertoond zijn eenige historische tafreelen, welke betrekking hadden op den band tus schen Oranje en Nederland. Zij waren sa mengesteld door reserve-kapitein D. G. Sanders te Oegstgeest. Prof. Ir. O. C. A. v a n L i d t h d e J e u d e, oud-minister van Waterstaat, heeft in een rede de beteekenis van den B.V.L. uiteenge zet, na in het kort de geschiedenis van het instituut, dat voortgekomen is uit de in 1827 bij de wet ingestelde schutterijen in gemeen ten van meer dan 2500 inwoners, te hebben geschetst. De bijeenkomst werd o.a. bijgewoond door den burgemeester, dr. W. de Vlugt, den hoofdcommissaris van politie, den heer H. J. Versteeg, den garnizoenscommandant, luit.- kol. W. A. Boswijk, en de leden der Nationale Landstorm Commissie luit, gen. b.d. L. F. Duymaer van Twist en Mr. Dr. L. N. Deckers. NOORD-HOLLAND WENSCHT SCHIPHOL Adres van de Staten van Noord-Holland Gedeputeerde Staten van Noord-Holland hebben aan de Tweede Kamer der Staten- Generaal en aan de leden van de Tweede Kamer der Sta ten-Genera al het volgende telegram gericht: „Ter uitvoering van unaniem Statenbe sluit dringen Gedeputeerde Staten van Noord-Holland bij de Tweede Kamer er op aan, Schiphol, Néderlands voortreffelijk ge outilleerde, algemeen gebruikte en in het buitenland alom bekende vlieghaven, te be houden als centraal vliegveld". NIET ALLE DUITSCHE DIENSTBODEN TERUG GEROEPEN Er zouden 3000 meisjes terug moeten Naar de Beriijnsche correspondent van het Alg. Hbld. mededeelt, zijn de geruchten, dat de Duitsche regeering besloten zou heb ben a 1 le Duitsche dienstboden het be treft hier ongeveer 25.000 die ln Neder land in betrekking rijn, de eerstvolgende maanden terug te roepen, onjuist. Uit nadere informaties in regeeringskrin- gen blijkt, dat het slechts geldt 3000 Duit sche dienstboden, in hoofdzaak, die, welke in Jcodsche gezinnen dienen, die Duitschland moeten terugkeeren, omdat daar gebrek aan vrouwelijke arbeidskrachten ls in het gezin en op het land. Zij zullen haar diensten zóó tijdig moeten opzeggen, dat zij op 1 Februari naar Duitschland kunnen ver trekken. Nieuwe directeur van de stenografische inrichting De heer WL J. Bastiaan benoemd DEN HAAG, 14 Dec. Met ingang van heden heeft de gemengde commissie voor de stenografie uit beide kamers der Stateu Generaal benoemd tot direc teur van de stenografische inrichting der beide kamers de heer WL J. Bas tiaan, than3 onder-diirecteur en waar- nemend directeur. WERKLOOSHEIDSPERCENTAGE LAGER DAN VORIG JAAR 23.9 procent, tegen 23.2 in vorige verslagweek De Directeur van den Rijksdienst der werkloosheidsverzekering en arbeidsbemid deling deelt mede, dat blijkens door het centraal bureau voor de statistiek ver strekte voorloopige gegevens in de week 21 t/m. 26 November 1938 bij gei sidieerde vereenigingen met werkloozenkas 567.831 personen, onder wie 74.859 land arbeiders, waren aangesloten. Van de 492.972 verzekerden, buiten de landarbeiders, was het werkloosheidsper centage 23.9 (in de vorige verslagweek. 7 t/m. 12 November, was dit percentage 23.2). In de overeenkomstige verslagweek van November was het werkloosheidspercentage voor verzekerden (zonder landarbeiders) in de laatste jaren als volgt: 1932: 29.1; 1933: .2; 1934: 28.9; 1935: 32.6; 1936; 30.8; 1937: .5; 1938: 23.9. Op 26 November waren bij de organen der openbare arbeidsbemiddeling ingeschro- 363.947 werkzoekenden, waarvan er 347.150 werkloos waren (nl. 331.975 mai en 15.175 vrouwen). Van de geheel werklooze verzekerden ontvingen er in de verslagweek 21.384 uit- keering uit hun werkloozenkas. Blijkens voorloopige opgaven van den directeur-generaal voor de werkverschaffing en steunverleening bedroeg op 26 November het aantal tewerkgestelde werkloozen 61.475 het antal gesteunde werkloozen 139.513, zamen 200.988 verzorgden. STRIJD TEGEN DE DICTA TUUR VAN HET KAPITAAL Een comité tot voorlichting opgericht Dezer dagen vergaderde in U t r e c ht een groep vooraanstaande personen van ver schillende godsdienstige en politiek? rich ting uit alle deelen van het land, personen die geacht kunnen worden alle groepen on lagen van het Nederlandsche volk te verte genwoordigen. Het resultaat der bespreking was de op richting van een comité, dat leiding zal geven aan een algemeene voorlichting van ons volk inzake de toenemende gevaren van de z.g. economische' dictatuur. De twee vol gend^ grondbeginselen werden daarbij vast gesteld. Onder economische dictatuur wordt ver staan de heerschappij van die instellingen, welke, wegens hare monopolistische en met het algemeen belang geen rekening houden de organisatie en werkwijze, een bedreiging vormen, zoowel voor de hoogheid van het staatsgezag als voor de economische zelf standigheid van steeds meer maatschappelij ke groepen en enkelingen. „Japan kan China niet overwinnen" Merkwaardige rede van Japanschen diplomaat COLLEGEPARK (Maryland), 15 December. (Reuter). Soema, raadsheer van de Japan- sche ambassade te Washington, heeft in een gisteravond in de Universiteit van Maryland gehouden rede verklaard, dat Japan zich niet verbeeldt, dat het China kan overwinnen. Dat, zeide hij o.m., is niet ons doel en is het nooit geweest. Een volk van 400 millioen zielen kan men zijn wil niet opleggen. Ons doel is het uitroeien van de bronnen van infectie in China, welke de Chineesch-Japansche be trekkingen hebben vergiftigd Soema voegde hieraan nog toe, dat Japan niet voornemens was „te raken aan de vol ledige vrijheid van handel in het Verre Oos ten voor ieder land, dat de uitvloeisels van de nieuwe orde, welke Japan daar wil instel len, erkent". Een tekort van 350.000 gulden Fraude bij Boerenleenbank te Roswinkel Directeurdie elke mededeeling weigert, thans failliet verklaard EMMEN, 15 December. Vanoch tend is te Roswinkel, gemeente Emmen, bekend geworden, dat het tekort bij de Boerenleenbank, ver oorzaakt door frauduleuze handelin gen van den directeur K. G., niet minder dan driehonderdvijftigduizend gulden bedraagt. Dit bericht heeft algemeene ont stemming veroorzaakt bij de bevol king, die nog altijd in de hoop leefde, dat het aanvankelijk op een ton ge schatte tekort zou meevallen en door de waarde van G.'s bezittingen zou worden gedekt. Deze hoop is thans geheel vervlo gen. G. is inmiddels door de Recht bank te Assen failliet verklaard. Hij bevindt zich nog steeds in arrest en schijnt elke mededeeling over hetgeen hij met de middelen der bank gedaan heeft, te weigeren. Vanmorgen is het bestuur van de bank te Roswinkel bijeengekomen, in afwachting van andere mededeelin- gen, die, naar men meent, heden van de zijde van de justitie zullen worden gedaan. NOG EENS HET „TIMES"-BERICHT Vragen van den heer Van Vessem Het Eerste Kamerlid Van Vessem heeft aan den Minister van Staat, Minister van Algem. Zaken, voorzitter van den Raad van Ministers, en aan de Ministers van Bui- tenlandsche Zaken en van Binnenlandsche Zaken gevraagd, of de ministers hebben kennis genomen van het bericht in „The Times" van 9 December j.l., volgens hetwelk de Minister van Algem. Zaken, voorzitter van den Raad van Ministers, in een pers conferentie met vertegenwoordigers van Ne derlandsche bladen zou hebben geadviseerd de campagne betreffende de Duitsche vluch telingen te staken, zulks omdat anders ern stige gevolgen in den vorm van door Zijne Excellentie nader aangegeven Duitsche re presaille-maatregelen te verwachten waren. Voorts wordt gevraagd, of deze conferentie heeft nlaats gevonden na het verbod van den wedstrijd NederlandDuitschland en of de Duitsche regeering zich over uitlatin gen in de Nederlandsche ipers heeft uitge sproken. Verder vraagt de heer Van Vessem of het niet juister zou zijn geweest eerder deze „aanmaning" tot de pers te richten, wanneer de Duitsche opmerking eemaakt is en of het verbreken der sportrelaties niet voorkomen had kunnen worden. Tenslotte wordt geïnformeerd naar de „represaille-maatregelen" en gevragd of de geste van den burgemeester van Rotter dam geen afkeuring verdient Van 1 Januari 1939 af wordt, vermoedeliik tot begin Februari, de Nederlandsche Beeld- telegtraaf dienst wegens wijziging van de apparatuur tijdelijk stopgezet. dam .(vac. J. D. Vrlesendorp). ZESTIG JAAR GETROUWD HAMERIK, 15 Dec. Heden herdenkt het echtpaar G. Westersluis, M. WestersiuisNap den dag, waarop het zestig jaar geleden in den echt werd verbonden. EEN TEKORT VAN 50.000? Inval bij een commissionair in effecten Boekhouding voor onderzoek in beslag genomen AMSTERDAM, 15 Dec. De rechter-commissaris, Mr Suringar, de Officier van Justitie, Mr H. A. Wassenbergh, de inspecteur van po litie Dijkstra, de rijks-accountant Stil en eenige rechercheurs hebben gistermiddag een inval gedaan bij den commissionair in effecten, P. J, K. Tr. Er waren gegevens en inlichtingen bij de Justitie binnengekomen, waar uit zou blijken, dat K., die behalve commissionair in effecten ook direc teur is van de N.V. Petra Prima, als directeur van deze N.V. opzette lijk wederrechtelijk zou hebben be schikt over een deel der gelden der N.V. Er zou een tekort zijn van onge veer vijftigduizend gulden, dat door K. zelf in zijn eigen zaak zou zijn gebruikt. Voorts is deze N.V. bezig, zooveel moge lijk aandeelen in het land te plaatsen. De prospecti zouden, naar het oordeel van de Justitie, misleidende gegevens bevatten en de balansen zouden opzettelijk onjuist rijn. De N.V. Petra Prima houdt zich bezig met het exploiteeren van onroerende goede ren en aanverwante zaken en is gevestigd Prinsengracht 701, recht tegenover het Pa leis van Justitie. De heer K. zegt, dat hij volgens de statu ten der N.V. de beschikking over de gelden heeft, De Justitie verscheen tegen twaalf uur in het kantoorgebouw, even later arriveerde een uitrukwagen van het hoofdbureau en nadat een uitvoerig onderzoek in de lokali teiten was ingesteld, zijn zeer vele boeken papieren en bescheiden in beslag genomen en in de politie-auto geladen, waarna een belangrijk deel van de boekhouding naar het hoofdbureau is vervoerd. De heer K. is aan een uitvoerig verhoor onderwor pen, dat geduurd heeft tot circa drie uur. Een rijksaccountant zal een uitvoerig on derzoek instellen. Commissionair in arrest gehoudei# De Commissionair ontkant zich aan ver duistering ten nadeele van de N.V. Petra Prima te hebben schuldig gemaakt. Hij be roept rich op de statuten dier N.V., waarin bepaald wordt, dat de N.V. zich ook met het uiitleenen van gelden bezig houdt Hij heeft nu die geldien aan zich zelf ge leend. Het bedrag van het tekort zal waar schijnlijk aanmerkelijk hooger dan een hal ve ton rijn De heer K. heeft het voor een gedeelte gebruikt voor de stiohting van een cabaret te Brussel. Hij is na verhoor in poLitiebewaring gehouden en zal waar schijnlijk Zaterdag a s. voor den Officier van Justitie worden geleid. Ook de Vereeniging voor den Effecten handel hield zich reed© eenigen tijd bezig met een onderzoek naar de gedragineen van dezen commissionair. VOORNAAMSTE NIEUWS Dit Nummer bestaat uit DRIE bladen De Tweede Kamer heeft de behande ling van de begrootingen van Landbouw en het Landbouw-crisisfonds voortgezet. Morgen is het honderd jaar geleden dat de slag aan de Bloedrivier, bekend als Dingaansdag, plaats had. Bij een commissionair te Amsterdam is een tekort van f 50.000 geconstateerd. Te Amsterdam is een buitengewone al gemeene vergadering gehouden van de Insulaire Hypotheekbank te Zierikzee. Thans is gebleken, dat het tekort, ont staan door de fraude bij de Boerenleen bank te Roswinkel, niet minder dan 350.000 bedraagt. Litauen en de toepassing van het Me-s meistatuut. Zal Engeland eventueel Tunis helpen verdedigen? Nieuwe Duitsche vindingen op bewaw peningsgebied. DE WEERSOMSTANDIGHEDEN Wat voor weer krijgen we Voor het Westen van het land: tot matig of krachtig toenemende zuidooste lijke tot zuidelijke wind, zwaar bewolkt of betrokken weer, met waarschijnlijk eenige regen. Weinig verandering la temperatuur. Voor het Oosten van het landt tot matig of krachtig toenemende zuidooste lijke tot zuidelijke wind, zwaar bewolkt of betrokken weer, geen regen van beteekenis» weinig verandering in tempera tuur. BAROMETERSTAND Stand vanmorgen half-twaalf: 764 C. THERMOMETERSTAND Stand vanmorgen half-twaalf: 5.0 C. FIETSERS LICHT OP 16 Dec. Van 'sav. 4,15 u. tot 'smorg. 7,37 ti TEELTPREMIE VLAS 's-GRAVENHAGE, 14 Dec. Van bevoegde zjjde wordt ons medegedeeld, dat voor vlas van den oogst 1938, hetwelk werd verkocht vóór 1 December 1938, geen teeltpremie zal worden verleend. WET OP DE WEERKORPSEN TREEDT 1 FEBR. IN WERKING In het Staatsblad van gisteren is gepubli ceerd het Kon. Besluit van 2 Dec. 1938, waarbij wordt bepaald, dat. de Wet op de Weerkorpsen op 1 Februari 1939 in werking zal treden. De landing van den Peins van Oranje op 30 November 1813, zooals die gisteren herhaaldt historisch getrouw te Scheveningen werd FISK safti-fl ight voor verantwoordelijke rijders T ij d e I ij k 20 korting ALLE P R IJ MISCH REINIGEN PALTHE-ALMELO HET RESTAURANT VAN i „SEINPOST" SCHEVENINGEN ls ook gedurende de wintermaanden geopend» Wij verzorgen steeds met zorg Uw meno» Dr. H. NANNING'. JKINADRUPPELS Hei aangewezen middel bfl- I BLOED AR MOEDE BLEEKZUCHT MALARIA - GEBREK AA* EETLUST 01. Men lette op den naam „Dt H Nanning" bulten op de roode doos en op de flacon. Pri|» 1 1.J0 Or. a MANNING"1 fbrm Q,«. f.brlek. H.V. OEN HAAG Explosie te Alblasserdam Werkman loopt ernstige brandwonden op ALBLASSERDAM, 15 Dec. Op de Draao- en Trekwalsfabriek alhier had gisteren een ontploffing plaats, die op verren afstand te hooren was. Men was bezig met flatten ijzer te verwannen, welk ijzer uit den oven ko mend uitloopt en zich vormt tot slakken. Waarschijnlijk heeft de werkman J. L. deze wilien afkoelen met water, waardoor zich gassen vormden r-«" als se volg een explosie. Het slachtoffer J. L. bekwam hierdoor ernstige brandwonden over het geheele lichaam. Ter stond waren eenige leden van de E.H.B O. aanwezig die hulp verleenden, terwijl dr. T. A. Hooftman direct op de plaats des onheils aankwam en verder medische hulp verleende. De getroffene is naar het Ziekenhuis te Dordrecht vervoerd.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1938 | | pagina 1