Vijf Volkenbonden beter dan één?
.Dokter Hartje
""^„Mijnhardljë
DE GROO
E TREK
ZATERDAG 26 NOVEMBER 1938
DERDE BLAD PAG. g
Tweede Kamer
Standpunt van enkele Staten
in Vluchtelingenvraagstuk
nog niet bekend
Overzicht
„Dagelijks worden er enkele tientallen
Joden binnen ons land toegelaten". Al
dus gistermiddag de Minister van Bui-
tenlandsche Zaken in de verdediging
van zijn beleid tot de Tweede Kamer.
Maar, aldus Minister Patijn, onze Re-
gcering draagt een buitengewone ver
antwoordelijkheid, omdat zij ook heeft
te denken aan de talrijke werkloozen in
eigen gebied.
In elk geval doen we moer dan andere
landen. Zoo heeft de Minister zich terstond
na het uitbreken van de pogroms, tot ver
schillende andere Regeeringen gewend, en
van enkele Staten kwam reeds antwoord,
doch van eenige moet nog bescheid worden
ingewacht, en hiertoe behoort ook Engeland.
Over den aard der antwoorden kon de Mi
nister zich niet uitlaten.
Het was in dit verband, dat de Minister
ook enkele woorden wijdde aan de berich
ten. welke men bij herhaling in Duitsohe
kranten lezen kan, als zouden onze grenzen
voor de Joden openstaan. Deze berichten zijn
meermalen van officieelo zijde tegengespro
ken, maar ze keeren met een dergelijke
halsstarrigheid terug, dat men niet geheel
aan een vergissing kan denken, zoo zeide de
Minister.
Inderdaad is wel zeer opmerkelijk, dat de
vluchtende Joden bij voorkeur naar
grenzen trekken en men aan de Belgische
zijde bijv. niets bemerkt Het maakt ste.rk
den indruk, alsof van Duitsche zijde hierbij
eenig opzet in het spel is, al is de bedoelim
misschien alleen duidelijk aan zekere edel-
gormanen in Berlii-n.
Dankbaar namen we nota van de Minis-
terieele verklaring we hadden haar
trouwens niet anders verwacht dat
Nederland aan de verdeeling van de
Duitsche koloniën na den oorlog part
Doch deel had en dat we onze Koningin
zullen steunen in het volbrengen van de
door Haar afgelegde belofte, dat Zij het
grondgebied ongeschonden wil bewaren
het vraagstuk van het luchtrecht
aan de orde gesteld, of liever: de vraag, of
een vreemde, oorlogvoerende Staat het recht
beeft, boven ons gebied te vliegen, ook als
onze Staat neutraal wil blijven. Genoemde
heeren wildon daarbij een parallel trekken
met het zeerecht. Hierbij kent men immers
een bepaalde strook langs de kust, welke
vordt geacht te behooren tot het nabije land.
raar verder is het een „mare librum", is de
vrij. Geldt dit ook de lucht? Kan men
hierbij ook spreken van een zekere grens,
nu natuurlijk boven ons land gelegen,
waarhoven de lucht vrij is?
Beide sprekers meenden, dat zulks inder
daad >.et geval is. Dc heer Kortenhorst was
van oordeel daarbij deze grens te kunnen
doen samenvallen met de draagwijdte van
het geschut.
De Minister oordeelde anders en ging ac-
coord met de Romeinsche leer, dat de lucht-
zuil boven een land tot dat land behoort
evenals de mijnen in dat land bijv. aan dat
land toekomen.
Zoolang eenige grens inderdaad slechts
te bepalen is naar willekeurige maatsta-
iven als bijv. de draagwijdte van het ge
schut of iets dergelijks, komt de redenee
ring van den Minister ons voor, juister te
zijn, al vraagt ook zij eenige nadere omlij
ning, zooals de vraag, of men met lucht
geschut kan volstaan bij den afweer, of dat
men een luchtvloot behoort uit te zenden
om den overvlieger te verdrijven.
Door den heer De Geer (c.-h.) is op wel
sprekende wijze het optreden van Minister
Chamberlain verdedigd tegenover hen, die
gespeculeerd hadden op een eventueelc
vrees van de zijde van Duitschland. zoo het
inderdaad op een oorlog mocht aankomen.
De hoofdmoot van het Ministerieele ant
woord betrof uiteraard
nu inzake het sanctie-artikel door ons land
een ander standpunt wordt ingenomen dan
voorheen het geval was. Aangetoond werd,
dat het optreden in den Abessijnschen oor
log en de mislukking van het gezamenlijk
optreden in deze kwestie de oorzaak vorm
den van e<?n keerpunt in het bestaan van
den Volkenbond Onze Regeering deel wei
nig meer dan het bestaan van een bepaalde
situatie te constateeren, toon zij zich los
maakte van het bindend karakter van arti
kel 16 van het Pact. Deze losmaking, aldus
de Minister, ereldt ook voor Indië. Waar
tuaschen deze aangelegenheid roede meer
malen in onze kolommen besproken werd,
zullen we er thans verder over zwijgen.
Van beteekenis en alleszins vermel
denswaard achten we echter te zijn en
kele gedachten van den Minister over
de vraag, hoe het nu verder moet
Daarbij kwam natuurlijk de in ons vorig
overzicht aangestipte vraag van de verhou
ding tussehen universaliteit en verbindend
heid ter sprake, die twee polen, waartus-
scnen een harmonie moet worden gezocht,
zoo mogelijk zelfs een combinatie. Dienaan
gaande was de Minister van oordeel, dat het
eerste streven moet z.iin een soort ronde ta
fel-conferentie, waarhij de besprekingen
slechts het karakter van besprekingen zon
der-sancties moeten dragen. Einddoel mag
zulks echter niet zijn, en men moet opklim
men, tot de mogelijkheid van sanctiebepalin
gen.
Dit lijkt ons inderdaad niet meer dan den
eenig mogelijken weg. Aanvechtbaar I jkt
ons evenwel de opvatting van den Minister,
dat alleen een Volkenbond in elk der vijf
werelddeelen mogelijk is, m.a.w. wat Europa
betreft, een soort Pan-Europa gedachte
natuurlijk zeer betrekkel'ik! voorts een
Pan-Amerika, enz. De gedachte werd door
den Minister niet uitgewerkt, maar zij be
vreemde ons in elk geval, omdat zij ons
niet in overeenstemming lijkt te zijn met de
werkelijkheid, dat niet alleen van ons land
maar van verscheidene andere Staten be
langrijke gebiedsdeelen buiten het eigen
werelddeel liggen.
Het is inmiddels zeer verblijdend, dat
blijkbaar de gedachte van den Volkenbond
door bijkans niemand in de Kamer geheel
is losgelaten, en dit is niet de onbelangrijk
sie conclusie uit de besprekingen.
Verslag
hoofd-
140 Modclli
tl Nederland
1.85 M 1 15O.V.
1 30.—
2.00 x 1.70 x 1.
2.90 x 2.00 x 1.S5 M 42.—
6.00 x 6.40 x 2.15 M 180.—
6.00 x 7.40 x 2.15 M 200.—
Bezoekt onze terreinen of zendt 20
porti voor 't Boekje No 8
„DR GHOOT'S HOUTBOUW
VroomKhoop Telefoon 32i
VoortgeL__
stuk III (Departement
ken) der RUksbegrootlng
De heer WIJNKOOP (comm.) beschouwt hot
communisme over 'de Belglsch-Ncderlandsche
bespreking-en als een vlucht uit de collectlvi-
t wordt de behandeling van
Buitenlands'
1939.
Ê£Colllctl
aagt nadere inlichtingen dier
■nveiligheid in de democratische lai
len steeds toeneemt. We hebben den plicht
orgen dat Indonesië niet wordt aangevallen.
De heer DUYMAER VAfï TWIST (a.-r.): Dt
aoet u steramen voor den tweeden kruiser.
De heer WIJNKOOP zegt dat het politiek li
samengaan
oevoiking.
A ïoudlng van dt
ake de Duitsche vluchtelingen. Het
sohande dat dergelijke dingen aan de Nedei
landsche grens gebeuren, als pas zijn voorgeval-
De heer KORTENHORST (r.-k.) bespreekt
rechtspositie van ons luchtruim. De Minis
schijnt huiverig, aan te geven, waar onze plich
ten als neutrale mogendheid precies begini
en waar ze eindigen. Spr. noodigt den Minis
uit. z(jn denkbeelden nader ter kennis te bn
WM htelflke positie ziet spr. 2
-lucht hebben
neutrale stal
.?e„eh\er DONKER (s.-d.) bespreekt dezelfde
----- n September-ge-
ordt aangenomen
dat elk land du ÜPIHffiiHi
luchtruim heeft Militaire doortocht moet
helet. Spr. wenscht, dat do Regeering deze
zaak grondig onder
verhoudlng tot Belg
uitzicht is op oplossing der han
der Neder-
v inaohtnen...,
landsche belangen.
Spr. vraagt nader inlichtingen.
Het vluchtelingenvraagstuk besprekend, acht
Treurzangen op den Volkenbond
De heer ZANDT (s.g.p.) constateert dal
vroegere lofzangen op den Volkenbond in
treurzang züu omgezet. Spr. heeft met die lof
zangen nooit Ingestemd, Spr. critlseort de hou
ding van den Bond Inzake Abesslnië en Tsje.
cho-Slowaklje. hll heeft daarbij zUn eigen be
ginselen a-
gaat mei
De hee.
de collectieve veiligheid niet
gerekend, er is de zuiverste anarchie in do Sta-
r DE GEER (c.-h.) betuigt zlin infttem-
t de medcdeeling van den Minister in
rie van Antwoord dat hU den Volkcn-
prös geeft.
ieve veiligheid kan inderdaad niet ver-
Volkenbondsj
t de Christelijke beginselen. Spr
■d n den Minister op 18
de politiek van Chaml
lke spr. kort nagaat -
1 dikwijls ls geleverd:
eld vergeten? Spr.
^reldoorlog gebrj
hoertoe voorbeelden 1
DE MINISTER AAN HET WOORD
e vraagstukken te regc
Wijnkoop tegensprekei
is nooit gesproken. De zelfstandigheid!
It van België komt uit den aard der 2
zelfstandigheid ten goede. Aan de oplos-
gatukke
;eft te Genève dei
België wordt ge-
-r spr. in September herhaald. Spr. hei
ver een groep van staten gesproken, I
leel. alleen voor Nederland,
heeft te Genfeve niet den band met h
récht doorgeknipt.
- heeft het juist gezien. Voor
idrukkeltjk is ook het
1 Volkenbond
:cnb1lk zfln ho
in de Zwitsers
de politiek,
ische gebied ge-
at als Chamber-
n opgetrede
1 voorbehoudt
iche politiek. Wti
Goede voorlichting
Wat de vluchtelingen betreft, dezo kwestie
ampel besproken door minister ColUn
Inister Goselir.g. Men vergist zich als .1
ïgt, dat de grens dicht is; dagelijks komen
entallen door. Men mag niet spreken van
ondoenlijkheid. De Regeering is begaan met
ellende aan de grenzen, maar ook met het lot
in de vele werkloozen hier te lande.
De heer STOKVIS (S.D.): De stemming in
land vraagt méér.
De MINISTER: Dan is die stemming onjuist
jorgellcht. Die stemming moeten
goede voorlichting tegemoet treden.
De Regeering heeft zich dadelijk met andere
_Jiden In veibinding gesteld en heeft
haald. Er is nog geen antwoord van
1 beh
Politiebegrooting en
Luchtbescherming
Boksverbod blijft
Geen wielerwedstrijden op
Zondagmorgen
Bij het hoofdstuk „Openbare veiligheid"
hebben vele sprekers bij de voortgezette be
handeling van de begrooting allerlei wen-
schen geuit over of criteik geleverd op de
maatregelen van luchtbescherming, politie en
brandweer
Mr. Jans ma (lib.) oordeelde de luchtbe
schermingsmaatregelen, die de gemeente tot
heden genomen had, onvoldoende. In Parijs
Londen gebeurt méér om de bevolking
voor te lichten.
De heer Bommer (s.d.) was echter wel
tevreden over het reeds bereikte resultaat,
doch critiseerde het Rijk, dat sterk in gebreke
is gebleven. Hij vroeg verder het bouwen
m sohuiltorens te overwegen.
De communist J a n ze n bepleitte het hou
den van. openbare bokswedstrijden en wilde
verder verlof voor wielerwedstrijden op
Zondagmorgen. Ook wenschen de communis
ten een verbod voor de N.S.B. om haar
bladen te colporteeren.
De heer Franke (s.d.) klaagde over ruw
optreden van de politie nu en dan, over te
lange straatdiensten en over het feit dat de
Nationale Jeugdstorm van de N.S.B., ondanks
het verbod voor haar om optochten te orga
niseer en, dit toch doet. Ook informeerde hij
hoe het stond met de plannen voor samen
voeging van politie en brandweer.
Dispensatie van het colportageverbod voor
bepaalde organisaties heeft de heer Stein-
(r.k.) gevraagd. Deze spreker meende
dat men het publiek niet moet bangmaken
door den eisch te gaan stellen, dat voor ieder
inwoner een gasmasker moet zijn
allen zich in een schuilkelder moeten kunnen
verbergen. Hiermee is de bevolking in haar
geheel, als de nood komen mocht, toch niet
gebaat. Beter is de menschen in te lichten
hoe zij zich eventueel het best in huis kunnen
beschermen.
De heeren Crucq (ex-Nat. Herst.), de
a r t o g h (Onafh. Lib.)Erftemeije
(R.K.) en Roobol (C.D.U.) hadden even
eens opmerkingen over politie en verkeer
geplaatst, die een meer incidenteel karakter
droegen.
De heer Boissevain (lib.) wilde par
ticulieren opwekken voor luchtafweerge
schut te zorgen.
heele luchtkotom
sch^ gebied.
:rking is te
ontslagen zijn uit Nederland
en op Dultachen aandrang, Is
n, maar de Regeering heert
om in te grijpen.
1 der Reg-eerlng niet opgeslo-
let zenden van e**n agent,
ille symptomen, ook van" Ja-
een nieuwe verdeeling van
it aangaat, epr. acht de ge-
Doven onzen bodem Neder-
noodig, gezantschappen In
mededei. RR1.
vluchtelingen, teleurstelle..„,
Bü groote groepen der bevolking leeft de
.°Y?rtH.1_e,.n&- dat. de Regeering niet doet, wat ze
-hen de feiten
De heer JOEKES (V.D.)
p- Volkenbondspolitiek in het al-
zijn over
gemeen. De Nederl:
met de Bngelsch
pact Maar dan I;
ndigheidspolltiek. Spr. waarschuwt tegen
stand in zake de neutraliteitspolitiek,
-i,* Regeering jegeni
de vlui
De
llteit
heei
ibond c
we zijn willen, en ge
afzonderlijken Volken'
HYPOTHEEK 3V*
Van een groot pensioenfonds kapitaal
aangeboden als eerste hypotheek op
courante woon- en winkelhuizen.
Rente 3V4 a 3%
Brieven met uitv. inlichtingen onder
No. 22700 aan 't. Bureau van De Rotter
dammer, Goudsche Singel 105, Rotterdam
De kou komt er uit
met enkele „Mijnhardtjes".
Ook helpen „Mijnhardtjes" wondei
goed en snel bij: Hoofdpijn
Kiespijn, Spii. Rheumatiek, Maand-
bezwaren en Zenuwpijnen.
De pijnverdrijver bij uitnemendheid
1 „Mijnhardtjë** 5 et
12 „Mljnhardtjej" 50 cl
van Versailles. Voor Nederland is het di
voudig: het moet zich richten op zelfstandig
held en dus op neutraliteit. De grotote mogend
heden eohter hebben hun standpunt te fc
heeft i_
minister deed zijn collega's in a
geraadpleegd. Spr. heeft gezegd, i
antwoorden te kennen. Want spr. kan niet drie
dagen in Amsterdam zijn en in Den Haag bi
Hnt Is t
wijt maakt over gebrek aan deferentie
gelijke praatjes.
Hoofdstuk III der RtJksbegrooting 1939 (Dei
van Buitenl. Zaken) wordt zonder hoofdelijke
stemming aangenomen; tegen do heer WUnkoop
De burgemeester, Dr. de V1 u g t, heeft als
hoofd der politie de discussie beantwoord.
klacht over ruw optreden der politie
noemde spr. een dissonant in den lof die bij
algemeene beschouwingen dit corps is ge
bracht. Intusschen wordt van klachten ern
stig nota genomen, maar de politie weet
reeds, dat onnoodig ruw optreden door den
burgemeester niet wordt gewenscht. Ten
aanzien van den straatdienst, die in Amster
dam niet zwaarder is dan in den Haag en
Rotterdam, wil spr. geen andere maatregelen
nemen.
Wat de samenvoeging van politie en brand-
..eer aangaat, deze is door den burgemeester
opgehouden totdat het bezuinigingsrapport
n aanzien van de politie gereed is.
Tegen bokswedstrijden heeft spr. overwe
gende bezwaren. Hij denkt er dan ook niet
het populaire boksverbod op te heffen.
Wie bloed wil zien, merkt spr. onder hilari
teit op, kan naar het abattoir gaan!
Ook van wielerwedstrijden op Zondagmor
gen kan nie.ts komen, want dat zou in strijd
zijn met de Zondagswet. Spr. heeft verder
het algemeen bezwaar tegen het toestaan
i wielerwedstrijden in de stad. Het voor-
1 der communisten om N.S.B.-lectuur te
verbieden wees spr. af als in strijd met de
wet. Het optochtenverbod voor den Nationa-
len Jeugdstorm moet natuurlijk gehandhaafd
worden. Iedere politieman behoort dit te
doen.
Voor luchtbescherming is, ging de burge
meester voort, veel gedaan. Een woord van
waardeering, ook voor de vrijwilligers, is
meer op zijn plaats dan critiek. In Londen
en Parijs is men in dit opzicht niet veel
verder. Hier zal de burgerij meer worden
voorgelicht zoodra de wijken alle georgani
seerd zijn.
Over de medewerking van het Rijk kon
spr. niet roemen. Intusschen mogen wij niet
klagen, als van de f 500.000, uitgetrokken op
de Rijksbegrooting, f 108.800 voor Amster
dam bestemd is. De verduisteringsproef is
volgens deskundigen geslaagd. Er zijn 300
gecontroleerde schuilkelders voor 20.000 per
sonen. Een rapport omtrent schuilkelders in
het algemeen kan binnenkort worden ver
wacht. En voor de volgende jaren zal een
plan de campagne den Raad worden voor
gelegd.
Tenslotte zei de burgemeester, dat de zorg
voor luchtafweergeschut door het Rijk en
niet door particulieren moet worden behar
tigd.
Wethoude-- Rustige (ci>.) beantwoordde
he, gesprokene omtrent de brandweer, en
'ethouder Kropman (r.k.) de door Mr.
d. Velde (s.d.) gemaakte opmerkingen
ei er het taxi-vmagstuk.
Ja&ock JuiMfan
deden onze voorouders, oor
spronkelijk „tot vorderinge der
gesontheit."
Maar ze wisten hun tabak zoo
smakelijk te mengen en zoo goed
te kerven, dat ze al gauw 't genot
van hun pijp voor geen geld
wilden missen.
GEMENGD NIEUWS
Kindje van een jaar verbrand
Diep tragisch ongeluk
OOTMARSIJM, 26 Nov. Gistermiddag is»
het eenjarig dochtertje van de familie Oude-
vcshaar tijdens afwezigheid van de moeder,
levend verbrand. Het kindje zat op een
hobbelpaard en ls met dit speelgoed te
dicht bij de kachel gekomen. Hierdoor ge
raakte het waschgoed, dat daar te drogen
hing, in brand, terwijl tegelijkertijd de
kleertjes van het kind vlam vatten. Toen
buurvrouw, die de brandlucht had *-
genomen, kwam toeloopen, was de kleine
reedis in het vuur omgekomen. Het lijkje
was geheel verkoold.
Gooische tram
contra Gooi-Express
Uitspraak Hooge Raad wordt afgewacht
AMSTERDAM, 26 Nov. Op 13 Sept. j.l
heeft de rechtbank vonnis gewezen in het
hoofdgeding tüsschen Gooische tram
Gooi-Express en den Gooi-Express ver
boden. Hiervan is de Gooi-Express in hooger
beroep gegaan en voor het Hof is in deze
zaak gepleit op 28 October.
De zaak was op korten termijn in
gediend. Het gerechtshof, gepresideerd door
Mr van Rinsbergen, had aanvankelijk tiet
arrest vastgesteld op 1 December. Thans U
echter aan de advocaten, die in deze zaak
ontraden medegedeeld, dat het arrest is
uitgesteld tot 5 Januari a.s., dus nadat de
Hooge Raad arrest heeft gewezen in soort
gelijke zaken.
Zwaar weer op zee
Russisch stoomschip beschadigd
YMUIDEN. 26 November. Het Russische!'
stoomschip .Jvouibisher", dat op weg waa
i Leningrad naar Amsterdam, heeft op
Noordzee met zwaar stormweer te kam-»|
pen gehad, waardoor de deklast aan hout,
voor een gedeelte verloren ging en hecj
schip zware slagzij opliep. Bij het binnen®,
komen van de haven van IJmuiden liapi
het schip uit het roer, doch met assistantio
van sleepbooten kon men het weer in het!
vaarwater brengen. Na de sluis te IJmuiden.
te zijn gepasseerd, is de ..Kouibisher" metj
sleepboothulD naar Amsterdam opgestoomcL'
Motorrijder levensgevaarlijk
gewond t
■s-HERTOGEXBOSCH. 26 November, (lis.
teravond Ls de motorrijder N. van A. uit
Hertogenbosch, die aan het van rechts
komend verkeer geen voorrang verleende,
in botsing gekomen met een auto, bestuurd'
door iemand uit Roosendaal. Do motorrij®!
der werd levensgevaarlijk gewond in hef
ziekenhuis opgenomen.
SCHOUT 15C1.-COOPVAERT 1Qcr. PER'AONSi
KUNST EN WETENSCHAP
„SAXO-FRISIA" l
Onder eind-redactie van Prof. Dr. J. M. Na
K a p t e y n zal bij de N.V. van Gorcum <Sl
Co. te Assen een nieuwe periodiek verschijn
nen, welker titel zal zijn „Saxo-Frisia". Ditj
tijdschrift .'9 gewijd aan de kennis der Sak®
sisohe en Friesche gewesten in het Noorden!
en Noord-Oosten van ons land; van de na®
tuur- en cultuurlandschappen, hun karak®
ter, samenstelling en grocpocring in hum
verscheidenheid en in hun onderling ver®
Hoewel vasthoudende aan de eischen vaiï
methodische en critische wetenschap, zal dit
tijdschrift toch zijn stof op eenvoudige w;jze
geven, zoodat de vorm voor ieder verstaan®
ARCHEOLOGISCHE VONDST
In Abessinië heeft men in een tempel van]
Axum een belangrijke vondst gedaan. Daar
is n..l een oud manuscript ontdekt, dat in,
den Amharischen oertekst de geschiedenis
van de koningin van Schel» bevat, ook
werd op do steentafels de briefwisseling tus®
schen de koningin en Salomo gevonden.
In de gevonden teksten heet deze ko®
ningin Makedo; haar godsdienst was mono
theïstisch. De vondst is zeer belangrijk en
de volledige teksten zullen nog tot menig
commentaar aanleidineg geven.
1 half 5
verdaagd I
Feuilleton
Een bladzijde uit de geschiedenis van
Zuid-Afrika
Door P. DE ZEEUW J.G.zn.
(8 (Slot)
r Met ongeveer 350 ruiters trokken op 6
April Uys en Potgieter den vijand tegemoet
cn op 11 April had de noodlottige slag bij
'Italana plaats. De Boeren werden door de
Zoeloe's in een hinderlaag gelokt. Potgieter
was nog maar aan het begin van de kloof,
toen hij het verraad ontdekte. Hij kon zich
nog bijtijds terugtrekken, doch Piet Uys
was reeds te ver. Deze wilde toen aan het
andere einde van den kloof ontsnappen
doch daar stuitte hij op een overmacht van
Kaffers. Voor en achter was nu de vijand.
Als een goed officier aekte Piet Uys bij deze
vlucht den aftocht. Reeds gewond riep hij
de zijnen toe: „Sla je er door jongens, ik
eterf Ihier!" en iets later hoorde men hem
nog roepen: „Houdt God voor oogen en la
ten wij vallen als helden! en kijk naar mijn
vrouw en kinderen!" Inderdaad de held
viel, door assegaaisteken overdekt, maar z'n
li-jarige zoon Dirk wondde z'n paard en
bleef bij zijn vader, hoewel deze hem aan
maande ie vluchten. Ook Dirk viel. Behalve
deze beide helden bleven nog acht Boeren
dood op het veld liggen.
Toen de Boeren wü§S iti liet
lager, moest Potgieter nog de verwitten
hooren. Zooasl dat gewoonlijk gaat, zoekt
men in zoo'n geval een zondebok. Maar Pot
gieter liet zich dit niet zeggen. Hij met z'n
menschen spanden dadelijk hun wagens aan
en trokken terug over de Drakensbergen.
Eerst twee dagen na den slag bij Italana
begonnen de Engelsdhan met hun Kaffers
den aanval. Het waren 17 Engelschon en 1500
Kaffers Ook zij werden verslagen; 13 blan
ken en 1000 Kaffers sneuvelden.
Beide pogingen om met Dingaan af te
rekenen waren dus mislukt en men begon
werkelijk te geloovem dat de Zoeloekoning
onoverwinnelijk was.
VIII. Andries Pretorius
De groote vraag was nu wie de leider zou
zijn. Teneinde raad zonden de Trekkers een
boodschap naar Andries Pretorius. Deze
woonde te Graaff-Reinet, op een mooie
boerenplaats, die thans Pretorius-kloof heet
Men deelde hem mee dat Retief dood was
en smeekte hem, om naar Natal te komen
om zijn broeders aAn te vuren in hun strijd
tegen de Zoeloes.
F.n Pretorius kwam!
ITij voelde zich één. met die arme ver
drukte Trekkers en hij ging hen helpen.
Reeds op 22 November was hij bij de Tu-
gcla. Zijn komst was intusschen nog nood
zakelijker geworden,' want enkele weken
I tevoren syas ook Gert Maritz gestorygp, Ais
herinnering aan de beide voormannen Piet
Retief en Gert Maritz noemden de Boeren
het nieuwe dorp dat ze weldra stichtten:
Pieter Maritzburg.
Pretorius begon onmiddellijk maatrege
len te nemen voor den aanval op de Zoe
loes.
Eer November ten einde was, was hij met
z*n commando gereed en beschikte hij over
464 man. Pretorius was in 1798 in Graaff
Reinet geboren en stamde uit een oude IIol
landsche familie, die zich reeds bij het be
gin van de volksplanting aan de Kaap had
gevestigd.
In Graaff-Reinet was hij reeds een man
van vermogen en aanzien geweest en ook
hij had vaak lust gehad, het Engclsdhe juk
van zich af te sohudden. Mot dat doel had
hij reeds een verkenningstocht in Natal ge
maakt.
Op den eersten alarmkreet der emigran
ten was hij dan ook te hulp gesneld en nu
werd hij dadelijk verkozen tot commandant
generaal.
Men trok met het lager op het Noorden
aan en de Tugela over. Zondag 9 December
1838 lag men met het lager aan een kleine
rivier waar men het lager opsloeg. Bij de
godsdienstoefening, die in den middag ge
houden werd, legden de Trekkers de plech
tige belofte af, dat wanneer God hun wa
penen wilde zegenen en zij Dingaaai moch
ten verslaan, dat zij aan een kerk zouden
bouwen tot eere Gods en bovendien don dag
der overwinning tot in verre nageslachten
als een sabbath en dankdag zouden vieren
en dat wij ook aan onze kinderen z^l zeg
gen, dat zij met ons er in moeten declen,
tot gedachteniese ook voor ons opkomende
geslagteoi"*
Sarei Cilliers preekte dien Zondagmor
gen, vanaf een ossenwagen tot de schare.
Hans Dons en andere verk.ennens waren
in ae dagen die nu volgden druk met het
bespieden van den vijand. Zij rapporteerden
dat de Zoeloes bezig waren een groote
krijgsmacht samen te trekken. In het lager
werkte men zoo hard mogelijk, om het kamp
weerbaar te maken. De positie was uitste
kend. Aan de eene zijde Ihad het kamp een
rivier, die weldra den naam Bloedrivier zou
ontvangen en die daar ter plaatse een z.g.-n.
zookoegat vormde van 1400 meter lang. Aan
de westzijde was een 14 voet diepe sloot,
die in de rivier uitliep en die zeer steile
wallen had, die onmogelijk te beklimmen
waren. Het lager kon dus slechts aan één
zijde worden aangevallen en juist aan die
zijde had men de wagens dichtbijeen ge
trokken on de open ruimte met takken en
bosjes opgevuld. Onder de wagens werden
nog weer hekken aangebracht, die voor dit
doel speciaal gemaakt waren. Men beschik
te over twee kleine kanonnen, die bij de
punten van het lager waren opgesteld. Bui
ten het lager waren wachten uitgezet, die
er voor waakten, dat men niet onverhoeds
werd aangevallen. Zóó wachtte men de
dingen af, die komen zouden. De gansche
week verliep, zonder dat er iets gebeurde.
doch in den vroegen morgen van 16 Decem
ber vertoonden zich de oZeloes. Meer dan
10.000 zwarten onder leiding van de beste
generaals van Dingaan naderden (het lager.
Ze kwamen in den vorm van een halve maan
opdagen; daarachter op een heuvel bevon
den zich de ringkoppen. de keurbende, die
pas op het laatst de beslissing moest bren
gen.
Do inrichting Kas het Zoelge-leger Kas
zoodanig, dat het niet bestand was tegen
een aanval van twee of drie zijden. Dit
wist Pretorius en daarom liet hij 150 Boeren
opzadelen en twee van de poorten openen.
Van twee kanten stormden toen de Boeren
plotseling op de Zoeloes aan en deze waren
daardoor zóó verward, dat ze terugdeins
den. Van deze venwarring maakte Pretorius
gebruik om z'n heele commando tegen de
kaffers in het veld te brengen en de grond
dreunde onder do hoeven der 460 paarden,
die op de zwarten instormden. Het Zoeloe-
leger spatte uit elkaar en drie uur later
keerden óe Boeren van hun vervolging te
rug. daar ze gebrek aan kruit kregen. Dui
zenden van Dingaans krijgers lagen ver
slagen op het veld. De Boeren zelf haddesn
geen enkel mensohenleven te betreuren en
tot de weinige gewonden, die er waren be
hoorde de generaal zelf. Hij bereed een on
wennig paard en daarom moest hij uit het
zadel springen juist toen een kaffer hem
met de assegaai de borst wilde doorboren.
Gelukkig wist Pretorlus de steek ir. zijn
hand op te vangen en Piet Roedeloff, die 't
gevaar zag, waarin de generaal zich bevond
snelde toe. rukte de assegaai uit diens
band en doorstak den Zoeloe met z'n eigen
wapen.
Er was een schitterende overwinning be
haald. Wel was de strijd met Pingaan nog
niet geheel ten einde, maar zijn macht was
toch geknakt Te Pieter Maritzburg verrees,
volgens de gelofte, later de kerk en de
16e December werd voortaan door de Boe
ren en hun nakomelingen als een dankdag
gevierd.
Sedert de tot standkoming van de Unie
van Zuid-Afrika (1910) wordt doze dag door
Uet gehccle .volk, als gen dankdag geyierd,
niet alleen in Zuid-Afrika zelf maar over®
al op de wereld, waar Zuid-Afrikaners
wonen.
IX. Met Dingaan afgerekend.
Onmiddellijk na den slag trachtte Proto®
rius de behaalde overwinning nog volledi®
ger te maken, door dadelijk op te trekken'
naar de hoofdstad van Dingaan. Vijf dagen
later werd de plaats bereikt. De Boeren
vonden ze verlaten en afgebrand. Dingaan
was gevlucht. Op den heuvel Hlomo-Ama-
boctoe vond men oe geraamten van Piet
Retief en zijn mannen. Retief was te her
kennen aan de tasoh, die nog aan het go®
raamte hing en waarin men ongeschonden
het gewichtige document vond, waarin!
Dingaan afstand deed van Natal. Hun!
stoffelijk overschot werd hegraven. Dingaan1
stelde pogingen in het werk om met del
Boeren vrede te sluiten. Doch de Afrikaners
weigerden dit. Toen kroeg de dwingeland
een deel van zijn eigen volk tegen zich. dat
zich, onder leiding van zijn half-broeder
Panda tegen hem verhief. Deze opstand
was het begin van het einde.
Dingaan vluchtte naar Swazieland, om
zijn leven te redden. Het gelukte hem niet
Sluipmoordenaanshand wist hem te treffen
even trouweloos als hij vele Blanken en
kaffers 'had vennoord.
Panda werd door de Trekkers erkend als
hoofd van Zoeloeland, als vorst van de
Republiek Natal, die nu eindelijk kon wor
den gesticht.
Met hulp van Panda en andere kaffer-
hoofden gelukte het, een groot deel van dd
gestolen beesten der Boeren terug ta
Knjge&i a
