DEEIZENBER
VERFSPUITEN
ZATERDAG 25 JUNI 1938
EERSTE BLAD PAG. 2
EEN VAN DE ZEER WEINIGE
geschenken, geheel geschikt
DE MORGENSTOND NADERT
Een troostboek voor Christenen in den avond des levens
door Or J. H. GUNNING J.Hz.
Ing. 2.90 Kloek formaat - Keunce altToerln»
Geb. I 3.90 iuuUlijt* tellee wdruiJ
to den boekhandel eo bl] de altgever*:
Hf H J SPRUYT'S UITGEVERS MIJ - AMSTERDAM
Postrekening 18657 Heerengracht 112 Teletoon 45041
RONDBLIK
GOERINGS HEERENDIENSTEN
In sommige koloniale gebieden heeft men
Van overheidswege de gewoonte, op bepaal
de tijden groepen inboorlingen te ontbieden
voor het volbrengen van openbare werken,
veelal bijvoorbeeld voor den wegenaanleg.
De betrokkenen moeten hun eigen arbeid
zooals die reilt en zeilt in den steek laten
om tegen een in den regel schaarsche be
looning tijdelijk in overheidsdienst over te
gaan. Het ligt voor de hand, dat daaruit licht
allerlei mistoestanden voortvloeien, en dat
dan ook de neiging werd geboren, het aantal
heerendienst-dagen wettelijk vast te leg
gen, en tevens te beperken.
Wat in de koloniën aldus binnen vaste
grenzen wordt teruggebracht zal Duitschland
thans in het eigen land gaan toepassen. Goe-
rings decreet, dat daarop betrekking heeft,
wordt reeds met ingang van 1 Juli van
kracht. Men houdt er bij onze Oosterburen
nu eenmaal niet van, lang met een ding te
aarzelen I
Menigeen zal zich afvragen, wat deze
nieuwe maatregel, die zoo diep in het
individueele leven zal kunnen ingrijpen, ten
bate van den ten troon verheven staat,
wel in bijzonderheden beoogt. Voorshands is
dit nog niet geheel duidelijk, eerst als er
een begin van uitvoering aan wordt gegeven,
en er dus voorbeelden komen, waarnaar men
zich richten kan, zal dit decreet in zijn
portée en zijn practische uitwerking kunnen
worden overzien. Voorloopig is alleen be
kend, dat het de bedoeling is van den leider
.van het Duitsche -economische vierjaren
plan, de wettelijke grondslagen te leggen
.voor een algemeenen dienst- of arbeids
plicht voor alle Duitsche onderdanen. MeD
moet zulks niet verwarren met den zooge-
naamden „Arbeitsdienst", die voor alle jon
gelui van een bepaalden leeftijd geldt, en
.waarvan de bedoeling is, werken van alge
meen nut op een billijke wijze tot stand te
brengen, terwijl de jongemannen, die daar
aan deel hebben, in de practijk leeren, dat
alle arbeid respect verdient, en dat de kloof
tusschen de verschillende klassen dient te
[Worden overbrugd.
Goerings nieuwe decreet echter schijnt
jets geheel anders te beoogen, en wel een
lijdelijke inperking der persoonlijke vrijheid
,van de mannen en vrouwen uit ieder beroep,
uit eiken stand. Uit alle lagen der bevolking
kunnen geschikte menschen worden uitge
kozen om tot een bijzondere prestatie of tot
een bijzondere opleiding te worden geroepen.
Hun eigen werkkring in de maatschappij
moet intusschen voor hen worden vrijge
houden, en de inkomsten, die zij uit dien
hoofde verwierven, zullen zij ook tijdens
hun „dienstplicht" niet behoeven te derven.
Nog niet bekend is, hoe wijd de grenzen
zijn, wat den tijdsduur betreft, welke voor
dezen dienstplicht zullen worden getrokken.
Men zal worden te werk gesteld bij werken,
welke om staatspcditieke redenen dringend
noodzakelijk worden geacht Men zal niet
.ver mistasten, zoo men veronderstelt, dat er
hier wel een nauw verband met de defensie
des lands zal bestaan. Deze immers is in
Duitschland het centrale vraagstuk, waar
aan al het andere wordt ondergeschikt ge
maakt. Zullen de sanitaire diensten en de
luchtafweer, om maar iets te noemen, uit
de rangen der dienstplichtigen hun krachten
Zien versterken?
Het moet voor den gezeten burger geen
prettige gedachte wezen, dat de almachtige
staat niet slechts door hooge belastingen
zijn beurs belaagt, door allerlei voorschrif
ten en „Massregeln" zyn vrijheid inperkt,
idoch thans ook over de aanwending van zijn
tyd en energie zal gaan beschikken.
Korte inhoud van het Feuilleton
Op „de Elzenberm" woont Jan Donker-
fetal met zijn zuster Tonia, die weduwe is.
Gijs, zijn knecht, is getrouwd met Stijn, die
ineid is geweest op de boerderij.
Als ze een jaar of tien getrouwd zijn,
hebben ze zeven kinderen. Sedert lang is
het duidelijk, dat Tonia h.et gezin van Gijs
en Stijn niet luchten of zien kan.
Als de boer Gijs eens een gek figuur
heeft laten slaan bij een paar familieleden,
die op bezoek waren, roept dit ook bij dezen
bittere gevoelens wakker. Hij klaagt zijn
.nood aan Goof Bras, den mulder.
Zie verder hieronder.
De Spaansche burgeroorlog
DE RECHTSCHE OPMARSCH
NAAR SAGUNTO
De activiteit der
Italiaansche vliegers
De troepen van generaal Aranda, die oen
offensief ontwikkelen in de richting van
Sagunto, zijn gisteren de Seco overgestoken
en bedreigen thans het stadje Nules
Het overschrijden van de Seco-rivier bc-
teekent tooi- de nationalisten de inleidende
voorbereidselen voor den hoofdaanval op
Sagunto. Bij hun opmarsch vielen de natio
nalisten 300 gevangenen en veel oorlogs
materiaal, o.a. 100 stukken antitank-kanon-
nen, in handen.
Sedert den val van Castellon vertoonen de
repuhlikeinsehe troepen een nieuwe taktiek:
voortdurend opnieuw vallen ze aan en zor
gen daarbij, de gevechten van uit de loop
graven te voeren, blijkbaar om minder aan
luchtaanvallen blootgesteld te zijn en met
meer effect hun lichte automatische wape
nen te kunnen gebruiken.
De gevechten om Sarrion maken geen
voortgang. De uitstekend bewapende elite
troepen van Barcelona bieden hier krach ti-
gen tegenstand.
De aanvallen op de schepen
De speciale verslaggevers der Italiaansche
bladen in Spanje gaan voort met melding
te maken van de intensieve activiteit der
Italiaansche vliegers aan 't Oostelijk front.
De op de Balearen eestationeerde escadril
les zijn. naar zij schrijven, zonder ophouden
opgetreden tegen de strijdkrachten van het
republikeinsche Spanje. In minder dan drie
weken tijds hebben zij minstens 16 scheien
tot zinken gebracht
Barcelona over represailles
Pablo de Azcarate, Spaansch ambassadeur
te Londen, is gistermiddag door den minis
ter van buitenlandsche zaken. Halifax,
ontvangen. Halifax deelde mede in welken
slaat zich de door de Britsche regeering
geopende onderhandelingen bevinden ten
opzichte van de vorming eener internatio
nale commissie, die tot taak zal hebben ter
plaatse na te gaan of de door de luchtstrijd
krachten als doel gekozen punten van mili
tairen aard zijn of niet.
Men meent te weten, dat Halifax mede
gedeeld heeft, dat deze combinatie in korten
tijd gevormd kan worden. De ambassadeur
heeft met klem gewezen op het dringende
probleem der (bombardementen op burger
bevolkingen door aviateurs in dienst van de
opstandelingen. Hij zou hebben "verklaard,
dat zijn regeering er toe zou kunnen komen
wanneer niet binnenkort een oplossing
deze kwestie gevonden wordt, haar po
litiek te wijzigen, welke tot dusverre be
stond in onthouding van alle represailles.
Het afloopcn van de pas gehouden Mei
examens beteekent aangifte en aanneming
voor den nieuwen cursus, rechtstreeks aan
sluitend op het e.v. DIPLOMA-
EXAMEN DER MAKELAARDIJ
Aanvragen om prospectus en inlichtingen
wachten wij gaarne per omgaande in.
N.V. N. O. S. AMSTERDAM-C.
PRINSENGRACHT 668 Telefoon 34850
De Duitsche spionnage
in de Ver. Staten
President Roosevelt heeft op een pers
conferentie gezegd, dat hij vindt, dat leger
en vloot de beschikking moeten hebben over
meer fondsen, om de spionnage in de Ver
eenigde Staten te bestrijden.
De president voegde eraan toe, dat bij het
onderzoek van de onlangs ontdekte spion-
nage-affaires gebleken was, dat de geheime
dienst der Vereenigde Staten niet over vol
doende geldmiddelen besahakte, om tegen
dit zeer ernstige gevaar met succes te kun
nen optreden.
De reactie in Duitschland
In de Duitsche pers wordt over het spion*
ige-proces. hetwelk in Amerika thans
wordt voorbereid, nauwelijks gewag ge
maakt. Wel wordt met nadruk ontkend, dat
Duitsche officieren in deze spionnage-affairo
verwikkeld zouden zijn.
In officieele kringen maakt men zich over
deze affaire echter toch ongerust vanwege
het opzien, dat de ontdekking der spionnen
in de Vereen. Staten en elders heeft gewekt.
Men vreest, dat deze aangelegenheid de be
trekkingen tusschen Duitschland en de
Vereen. Staten, die reeds door het Joden
vraagstuk, het heliumprobleem en van de
zijde van Duitschland door de bewering dat
de Vereenigde Staten een rol spelen in de
anti-fascistische compagne in Brazilië, nog
meer gespannen zullen worden.
Het Duitsche antwoord op het protest van
de Amerikaansche regeering in zake het
Jodenvraagstuk zou nog even uitgesteld
kunnen worden, maar zal toch "vóór 30 Juni,
den uitersten termijn Voor dfe registratie van
de in Duitschland wonende Joden, worden
gegeven.
De Jodenvervolging
in Oostenrijk
Bij verordening van den Weenschen poli-
tiepresident is den Joden het betreden van
de Weensehe parken en plantsoenen ver-
Het Duitsche nieuwsbureau, dat van deze
verordening melding maakt, voegt er aan
toe, dat deze maatregel genomen is, „om de
bevolking te beschermen tegen de voortdu
rende provocaties".
Volgens Reuter moeten alle directeuren
■«'an fabrieken, ook de Joodsche, vóór 1 Juli
a.s. aan hun niet-Arisch personeel ontslag
geven. Het bevel daartoe zou glkter zijn ge
publiceerd. Dat zou beteekenen, dat mede in
verband met reeds voorafgegane maatrege
len, alle Weensehe Joden, practisoh gespro
ken zonder zichtbare middelen van bestaan
geraken.
Russisch opper-officier gevlucht
De leider van het politieke bureau van het
Russische leger in het Verre Oosten, geme-
raal-majoor Risjkof, is bij Hoentsjoen
over de grens van Mandsjoekwo gevlucht.
Hij zeide zich bedreigd gevoeld te hebben als
vroeger medewerker van Toechatsjewski.
Het Luiksche gifmoorden-proces
Bij het getuigenverhoor in het proces te
gen de weduwe Be c k e r heeft een vrouw
gisteren beweerd, dat getuige Duquesne eens
in een café zou hebben gezegd: „Ik heb ge
logen tegen den rechter van instructie, uit
haat tegen de weduwe Becker, om haar naar
de gevangenis te laten gaan."
Drie andere getuigen, die ook in het café
waren, waar dit zioh zou hebben afgespeeld
verklaren niets te hebben gehoord.
De zuster van mej. Stevart legt een ver
klaring af, volgens welke de weduwe Becker
de schuldbekentenis voor de leening van
25.000 francs reeds zou hebben doen verdwij
nen, toen mej. Stevart nog ademhaalóe.
De weduwe Becker loochent de waarheid
hiervan.
Een andere getuige, een vrouw, die 15.000
francs heeft geleend aan de beklaagde en
verdere getuigen leggen verklaringen af. die
niets anders brengen dan bevestigingen van
feiten van ondergeschikt belang.
Om 5 uur werd de zitting in verband met
de warmte geschorst tot 5 uur 20. Nog
eenige getuigen werden tooen gehoord.
Zitting der niet-inmengings-
commissie
De niet-inmenging-subcommissie heeft gis
ter te Londen gesproken over de details van
de controle in Spanje en over de kosten van
het instellen van een niet-inmengingspost
in acht Spaansche havens en bewaking in
alle havens, waar technische mogelijkheden
zijn, om oprlogstuig te lossen.
Het vraagstuk van de financiering zal
later besproker. worden, aangezien nog niet
alle vertegenwoordigers hieromtrent hun
opdrachten hadden ontvangen.
De bespreking over de ontwerp-resolutie
inzake de controle op Spaansche havens kon
niet worden beëindigd. Er moeten nog ze
kere wijzigingen in de redactie van het ont
werp worden aangebracht.
De bespreking over den gewijzigden tekst
zal Dinsdagmiddag plaats vinden.
De terreurdaden in Palestina
De toestand in Palestina wordt er niet
beter op. Dezer dagen hebben tusschen Tel
Aviv en Jaffa opstootjes plaats gehad,
waarbij enkele Joden werden verwond.
Gisteren is op dezelfde plek een Joodsche
marskramer door Arabieren gesteenigd.
Thans is het verkeer tusschen beide steden
gestaakt.
In het Noorden zijn weer versoheiden ge
wapende benden gesignaleerd, 's Nachts wer
den twee Joodsche kolonies aangevallen.
Naar Havas uit Jaffa meldt, heeft-, na de
onlangs op de spoorwegverbinding tusschen
Egypte en Palestina gepleegde aanvallen, de
regeering nieuwe veiligheidsmaatregelen ge
nomen. De bruggen worden permanent be-
aakt door politie en militairen en dezen
zullen voorzien zijn van mitrailleuns.
Voor ieder bedrijf
N.V. N.A.V.E.G.O.
Ged. Binnenrotte 44 - Rotterdam - Tel. 54392
en
Oogst
De Japansch-Chineesche oorlog
OOK DE JANG TSE-RIVIER
LEVERT GEVAAR OP
Het water blijft wassen
Japansche troepen op het
eiland Hainan
De voortdurende zware regenval en
de snelle was van de Jang Tse heeft,
aldus meldit het Chineesche telegraaf-
agentschap, tengevolge gehad, dat op
verscheiden plaatsen beneden Kioekiang,
ongeveer 142 mijl bezuiden Hankau, het
water over de dijken stroomt.
De Japansche woordvoerder gaf toe,
dat langs de Jang Tse overstroomin
gen voorkomen en dat hij aanhoudenden
regenval gevaar voor dijkbreuk bestaat
Daar de bevolking van de Jang Tse-val-
lei voor het grootste deel gevlucht is en
derhalve niet genoeg arbeidskrachten bij
een dijkbreuk beschikbaar zullen zijn,
moet de beteekenis van dat gevaar niet
onderschat worden.
De ontwikkeling der krijgsverrichtin
gen wordt in ieder geval beïnvloed door
den voortduren den regen en het hooge
water. Daarbij moet in aanmerking ge
nomen worden, dat het water meest-ai
eerst in Juli en Augustus zijn hoogsten
stand bereikt Het is zeer wel mogelijk,
dat de Japanners in verband hiermede
het zwaartepunt der krijgsverrichtingen
zullen verplaatsen naar Zuid-China
Uit Shanghai wordt tenslotte nog gemeld,
dat daar berichten zijn ontvangen over hoog
water in het Keizerkanaal. Het water stijgt
snel en overstroomt reeds hier en daar de
oevers. De spoorweg ShanghaiNanking en
de ShanghaiHang Tsjan-lijn worden door
het hoogwater bedreigd.
De scheepvaart door het kanaal is reeds
gestaakt.
Tegelijkertijd is in de omgeving van het
Keizerkanaal de guerilla weder ontbrand.
De bedreiging van Hankau
Volgens een communiqué van de Chinee
sche autoriteiten ziet men in de landing
van 5000 tot 6000 man Japansche troepen,
welke op den Zuidelijken over van de Jang
Tse bij Toeng Lioe ten Oosten van Ma Tang
is geschied, een nieuwe bedreiging van
Hankau.
De landingsmanoeuvre gesdhiedde onder
dekking van een hevig bombardement door
twintig Japansche oorlogsbodems, die wer
den ondersteund door vliegers.
Op den Zuidelijken oever van de Jang Tse
wordt bij Toeng Lioe hevig gevochten.
Verder wordt gemeld, dat Chineesche ver
sterkingen de Japansche troepen in den Tai-
Hoe-sector naar het Oosten dringen, niet
tegenstaande de Japansche berichten die
melden, dat de Japanners zich langzaam
naar het Westen bewegen.
Tenslotte heeft het hoofdkwartier der Chi
neesche luchtmacht medegedeeld, dat giste
ren drie Japansche oorlogsbodems bij Toeng
Lioe door bommen werden getroffen. De
oorlogschepen raakten in brand.
Bezorgdheid om Hainan
Een bericht, dat op het Zuid-Chinee-
sche eiland Hainan Japansche troepen
zouden zijn aan land gebracht, heeft
nog geen bevestiging kunnen vinden. In
Londen wijst men erop, dat de Britsche
ambassadeur te Tokio in de laatste
maand herhaaldelijk onder de aandacht
der Japansche regeering heeft gebracht,
dat de bezetting door Japanners van
eilanden voor de kust van Zuid-China,
zou kunnen leiden tot spanning en mo
gelijke verwikkelingen met de Britsche
regeering, welke niet geheel tevreden is
gesteld door de Japansche verzekerin
gen, dat zij niet het oog hebben op
Chineesch grondgebied.
Het Chineesche legerorgaan „San Tan Go
deelt, naar een U.P.-telegram uit Hankau
meldit, in verhand met deze aangelegenheid
mede, dat Frankrijk zijn marinebasis in
Kwang Tsjoe Wan, een gebied ter grootte
van 500 vierk. K.M. aan de kust van Z.-O.-
China, dat sinds 1S99 onder Fransch 1 ïeer
staat, reeds begint te versterken. De te Lon
den gepubliceerde berichten, volgens welke
de Fransche regeering het Britsche kabinet
er van in kennis zou hebben gesteld, dat, in
geval van een ontscheping van Japansche
troepen op het eiland Hainan, eenzelfde
aantal Fransche militairen op Hainan zou
worden ontscheept, worden echter te Parijs
tegengesproken.
De Chineesche pers maakt niettemin met
veel ophef melding van de mogelijkheid
van een Japanschen aanval op Hainan en
voorspelt, dat Frankrijk zal intervenieeren,
indien de Japanners op het eiland zouden
landen.
De officieuse Chineesche bladen waar
schuwen Frankrijk zich op een interventie
voor te bereiden, met het oog op een ver
meende verstandhouding tusschen Japan en
Siam. Het zou volgens deze bladen fataal
voor Indo-China zijn, indien Hainan een
Japansche basis zou worden.
De Leipziger najaars-Messe
Ruim 5800 deelnemers
Een bericht uit Leipzig mei it, <tet die ope
ning van de alldaar te houcben herfstbeure
zal plaats hebben op 28 Augustus; zij duurt
tot en met 1 September. Uit de tot nu toe
ontvangen aanmeldingen is reeds gebleken,
dat de inzendingen talrijker zullen zijn dan
een jaar geleden. Meer dan 5800 Duitsche
en buitenlandsohe exposanten worden ver
wacht.
ZUID-OOST-CHINA
7V—*\ kia
SZeTSJWAH
©TÏJEHGTO*
klMGlSgpol
V5 HVim-Otsjekiawg
.»°v"
j r0ET5J0U
/FOEKIEW
«klMGjOEAU #p|v^O ^JSjAM&TSjnUjS^ f
;VJ 5j,OET5JOüN' >w/
-* 5UNT5J0U* //OETBJOU c, TSJAÖT5J0U N JK FO
TAIRftitS ®^W4T0W VKurtéfc** V
ro vy
ZUID CHINEE5CWE: ZEE
het puikje van de nieuwe Sumatra-
is weer voor de Ritmeester-Rookers
IN AMSTERDAM?
Dan naar h«t kantoor van L BOOMSMA
Makelaar - Bouwkundige Expert
NASSAUKADE 118-119, Tel. 82521-85421
Wij koopen en verkoopen, huren
en verhuren, adminisireeren en
verzorgen alle onderhoudswerk
zaamheden
Woninglijst en inlichtingen GRATIS
Prima Geldbelegging en Zelfbewoning
TE KOOP VRIJE WONINGEN
in diverse grootte en prijzen, gereedstaande
en in-aanbouw. in diverse blokjes, in het
6nel uitbreidende Tuindorp te Vlaardinger-
Ambacht, gunstig gelegen bij de Maas met
zijn groote fabrieks-centra's. Lage personeele
belastingen en vlotte verhuur.
Te bevragen bij den Bouwer W. VAN VLIET
Raadhuisstraat 4, Vlaardinger-Ambacht,
Telefoon 309.
NATUURLIJK te
HEEMSTEDE
Belastingen laag Verbind, met
Amsterdam en Den Haag prima
Vraagt geïll. Woninggids bij:
HEEMSTEDE's WONINGBUREAU
CORN. L. KWAK- HEEMSTEDE
DREEF 276
Auto-truck ging loopen
En richt groote schade aan
ARNHEM, 25 Juni. In de Steinstraat
stopte gister tegen den avond een groote
zwaar met trottoirbanden beladen auto-truck.
Terwijl de chauffeur zich een oogenblik
verwijderd had in een der huizen, konden
de remmen den zwaren druk die de wagen
en de hellende straat daarop uitoefenden
schijnbaar niet weerstaan, zoodat hij ging
loopen. Hy hield het vrij lang vol in rechte
lijn vooruit te ryden. Dwars stak hij het
Botha-plein over, waar gelukkig op dat
moment geen verkeer passeerde, en reed het
trottoir op, op den hoek van de Cronjé-
straat. Tegen de groote witte villa kwam
de wagen daarna met een groot lawaai tot
staan, nadat hij eerst nog het geheele hek
en den voortuin had vernield.
Er werd zeer veel schade aangericht. De
truck werd geheel in elkaar gedrukt en de
vooras werd totaal onder het chassis weg
gerukt. Omdat er geen personen in de ca-
bine aanwezig waren en er juist weinig
verkeer was op dit vrij drukke punt, liep
het geval zonder persoonlijke ongelukken af.
De wagen werd eerst overgeladen en kon
daarna laat in den avond worden wegge
sleept
EEN VROUWELIJKE STUURMAN
Te Temeoizen passeerde gister, naar 'de
,Scheepv." meldt het Russische schip Ka
rna, dat op weg was van Gent naar Lenin*
grrad. Aan boord van dit stoomschip bevond
zich een vrouwelijke stuurman, die zich!
tijdens het schutten op het achterschip be
vond, vanwaar zij haar bevelen uitdeelde.
Zij was gekleed in een blauwe uniform met
goudien banden op de mouwen als onder-
schei dingsteeken en droeg een lichtgrijze!
damesbaret, terwijl zij met een echt vrou
welijk stemgeluid de bevelen gaf.
Gelukkig is men in ons land met zijn te
veel aan mannelijke koopvaardij-officieren
nog niet aan dergelijke proefnemingen toe.
EERSTE HYPOTHEEK
Financieele instelling heeft kapitaal
beschikbaar op courante huizen in de
steden en op landerijen.
Rente 3Yz
Brieven met uitvoerige inlichtingen onder
No. 17700 aan het Bureau van De Rotter
dammer, Goudsche Singel 105, Rotterdam
■^DOORf%
G.RVANDERBEÈK-
„Heddege het toch gin ongenoege gullie daor
'gunter op oewen Ezenberm," vischte de mulder.
„Det schilt nie veul."
,,Es t'er twee kijven, hebben d'r twee schuld", zei Goof
wijs. Tegen een boer zou hij in dit geval gesproken hebben
in den geest van zijn vereerden Dominee Schravers.
Toen Gijs tegen de middag het erf opreed, had hij spijt
van zijn openhartigheden tegenover Kees den Vust en
Goof Bras. De eerste had hem doorzien en zijn raad was wel
gemeend. maar daarom niet minder onprettig. De andere
was de gelijke van de boeren en tegenover hem had hij zich
als 'n ontevreden kwajongen geuit. Zijn aangeboren minder-
heidsgevoel zei hem, dat zoo iets op z'n minst onvoorzich
tig was.
't Leventje ging gewoon zijn gang.
In Gijs' hart groeide 't vertrouwen dat 't alles zonder ge
volgen zou blijven. Wel was Tonia hem een paar keer zonder
goeden dag voorbij gescharreld in 't achterhuis en had ze
3tijn nog eens een steek gegeven toen ze de opmerking
'maakte, dat Tineke met d'r handen niet aan de koperen
|nelkkaa mocht komen*
„Went ge wet nooit wet die jong aon d'r haanden heb
ben". maar daaraan waren ze langzamerhand gewend.
De herfst zette vroeg in dat jaar.
In September joeg de Westerstorm vernielend door de
boomgaard.
't Was op die stormachtige dag, toen Jan met z'n beide
vaste arbeiders in de schuur bezig was het afgewaaide zoo
goed mogelijk te sorteeren, dat de boer plotseling vroeg:
„Dieje jonge van jou kan toch al van school zeker."
„Jao, kanne wel, mer hij blijft nog efkes."
„Wet is dè nou. Ik had zoo gedocht, det ie hier wel zun
bietje duvelstoejaoger kon worde, was tie in 't vurjaor tege
lijk al op de hoef es 't werk begon."
Jan keek uit de nauwe oogspleten kwaadaardig naar den
knecht.
Er moest een antwoord volgen.
Maar wat moest Gijs in vredesnaam zeggen.
Er kwam in eens weer in hem, dat kleine, feitelijk laffe
gevoel van de mindere te zijn. Dat had hij medegekregen,
geslachten ver. In stille oogenblikken zou hij zich kunnen
verzetten in gedachten. De woorden overdenken, die hij
zeggen zou. Maar nu hij hier tegenover den boer zat, Jan op
één knie neergezonken op de dorschvloer; hij zelf met beide
knieën voor de hoop gekneusde en gebutste appels en peren,
nu moest blijken weer opnieuw wat hij durfde.
Durven? Allesals hij alleen op de wereld was ge
weest. Helaas, hoeveel onrecht is er verdragen en verkropt,
omdat vrouw en kinderen van een man eischten het fiere
hoofd te buigen ente aanvaarden, wat hem gezegd
werd. Maar dit was anders, 't Suisde in Gijs' ooren.
Hij praatte er langs heen, zorgvuldig vermijdend den ander
aan Je zien. Zijn handen zochten soort bij soort en keurden
met 'n druk van zijn duim de peer of de appel. Maar dan in
eens had hij zijn argument.
„Ik geleuf, baos, det ik zelf over m'n keinder het zeggen-
schop heb."
't Is altijd zoo geweest, dat 't eene harde woord 't andere
uitlokt. En bij gelijke partijen, waar vrij de eene zijn argu
menten stelt tegenover die van den ander is de strijd, als
steeds, onverkwikkelijk, doch hier was een man, die een der
weinige rechten die de samenleving hem had gelaten, wilde
vededigen tegen de aanmatigende, indringerige eischen van
den boer, wiens stand van oudsher boven hem uitstak.
Jan was tot in het diepst van zijn trots geraakt. Er waren
meermalen harde woorden geweest met knechts en arbeiders,
doch dat een van hen openlijk zijn recht liet gelden, dat was
in Jan Donkerstals leven nog niet voorgekomen. Was het
verwording of ontwaking?
Gijs Streef, de man die met een slaafsche toewijding voor
de welstand van den boer had gezwoegd, was hij hier in dit
oogenblik de opstandeling? Hij beefde, want een woord van
den ander kon aan zijn gezin een zware tijd van ellende en
nog grootere armoe toebrengen, onzekerheid eneen
schijn van rebellie.
„Ge mot um mulder laote worde" beet Jan, „es ge dan
nie tevreje zijt om es arrebaaier oewe-mond ope te haauwe,
gao dan henen".
Een schrik slaat door Gijs heen.
Hij weet, dat er geen andere boer hem voor vast neemt, als
Jan hem wegjaagt. Wel is er meer land te bewerken dan in den
Ossendijkschen polder en de wereld is grooter dan de Elzen
berm, maarde gedachte aan een plotselinge, smadelijke
aftocht doet hem zoeken naar een middel om den boer te
kalmeerent
„Luster nou is", zegt hij kleintjes.
„Ik heb lang genogt nar oew geleuter gelusterd. Gij zijt
baos over oew jong, zegde, es ge dan mer wit. det ze tot van«
daog toe van mijn gevrete hebbe".
Nu was er 't gevaarlijke oogenblik. Jan Donkerstal was de
gekwetste trots en hij had zich uitgesproken. Terug kon hij
niet meer. De laster en de verachting, de spot en het mede
lijden, dit laatste vooral, zou hem overleven. Een boer, die
botst tegen den wil van een arbeider.
En Gijs? Er was geen spoor van verzet meer in hem. Enkel
de eene groote onrust, die als een rosmolen in zijn denken
draaide, hoe kalmeer ik hem, wat moet ik nou zeggen?
Toen schoot hem iets te binnen.
't Gesprek met den mulder.
En terwijl hij den boer recht in de oogen keek zei hij, uitere
lijk kalm: „Hedde soms iets geheurd van Goof Bras?"
„Jao net van Goof Bras!"
Jan verloor den slag.
„Zoo det dacht ik wel. En geleufde gij, det nou zoo mer
ieens".
„Geleuvehij zal d'er toch nie om Iiege?"
„Ik weet nie wet ie oe gezeed heet. Mer laot ik oe deuze
raod geven, es ge die ten mienste van mijn wult aonneme, ge
kunt Goof Bras vertrouwe es ge wilt, meronthaauw det
van unnen errebaaier baos, ge komt vroeg of laot bedrogen
uit, det komde".
't Was orakeltaal.
Jan gromde wat. Hij voelde zich onzeker worden, de grond*
waarop hij zijn verbolgenheid had gevormd en opgetrokken*
wankelde.
Maar zich gewonnen geven, dat nooit.
Wordt yervolgd.
