«diO))
Culfureele invloed van Indië
,,F I D U C I A"
RIJKEN h LANGE
DONDERDAG 10 MAART 1938
TWEEDE BLAD PAG. 5
TIEN JAAR PSYCHOTECHNIEK
Het tweede lustrum van het
laboratorium der V. U.
I11 aansluiting op het gisteren gepubliceer-
de omtrent de viering van nee tweede lustrum
van het laboratorium voor Paedologie en
Psychotechniek van de Vrije Universiteit te
Amsterdam, kunnen wij meledeelen, dat de
collegezaal van het Paedologisch Instituut,
aldaar, geheel gevuld was met belangstel
lende toehoorders.
Iets uit de geschiedenis
Nadat de hoogleeraar-diirecteur, Prof. Dr.
J. Waterink, zijn openbaar college over
het probleem der begaafdheid had beëindigd
kwam aan het woord Mej. A. W. v an D ij k,
biol. dra., conservatrice van het laboratorium.
Zij gaf eenige herinneringen uit de historie
ten beste en zette uiteen, dat in het labora
torium vreugde en teleurstelling is beleefd
in vele gevallen. Tal van adviezen bleken rn-
tusschen waarde /oor hetleven te bevatten
en daarom komt de psycho-techniek al meer
in eere. Uitvoerig lichtte spreekster sommige
gevallen ter kenschetsing toe, waarbij de
humor een woordje meesprak.
Ten slotte bracht spr. Prof. Waterink
mens de collega's hulde voor zijn arbeid, die
ook in den omgang met het personeel
zijn paedagogische talenten steeds weer blijk
gaf. Hij is een prettige chef, altijd opgewekt
tot medewerken bereid. Het personeel
hoopt nog lang onder zijn leiding te mogen
werken (applaus).
Cijfers en feiten
De hoofdassisitent, de heer J.H. Ruych v.
Dugteren, psychol. drs., betoogde dat de
psycho-techniek vooral na den oorlog haar
groote waarde heeft bewezen.
Spr. gaf eenige cijfers ten bewijze dat het
aantal aanvragen bij het Chr. Bureau voor
Beroepskeuze stijgt: in 1933 en 1934 resp. 17
en 110. Over 1937 was het cijfer 310. De
waarde van de keuring is vooral gevoeld ii
de grafische bedrijven.
Het contact met scholen wordt voortdu
rend beter: in 1927 nog maar 7, in 1937 niet
minder dan 259 lagere scholen en 14 middel
bare scholen en gymnasia.
In de afgeloopen 10 jaren is 67 maal advies
aan de rechtbank uitgebracht.
De bedrijfs-psychotechniek, die pioniers
arbeid heeft verricht, zit ondanks de ongun
stige tijden niet stil. Thans is in menig be
drijf gebrek aan geschikte arbeidskrachten.
Het aantal bedrijven voor handel en indus
trie, waarmede het laboratorium in contact
staat, steeg van 2 in 1928 tot 20 in dit jaar.
Met den wensch dat het laboratorium in
zijn beteekenis voor het maatschappelijk
leven steeds meer erkend worde, besloot spr.
zijn toespraak.
Prof. W a t e r i n k eindigde de samenkomst
met dankgebed, waarna de eerewijn werd
rondgediend.
Overzicht tijdens het openbaar college door, den hoogleeraar-directeur Prof.
Dr J. Waterink
Eere-promoties Jhr Dr S. van Citters
Plechtigheid te Wageningen
De oudste de jongste;
de jongste de oudste
't Was slechts tactiek
,(Van een eigen verslaggever)
WAGENINGEN, 9 Maart.
Jhr. S. van Citters eere-doctor in de
Landbouwkunde.
Verdiend?
Wie twijfelt daar nu aan.
De hoogeschool te Wageningen, die
hij vanaf de oprichting in 1918, toen
de te klein geworden bestaande school
in een academie werd omgezet, ge
diend heeft als praeses van het cura
torium, verleent hem de graad, eers-
halve.
Jhr. S. van Citters, de grijze senator
van 73 jaar, promovendus.
Zie hem nog staan in schier onge
broken kracht. Zijn korte stevige ge
stalte draagt ternauwernood de sporen
van den leeftijd der sterken. Krachtig
is zijn stem, gespierd en gestyleerd
zijn taal en de humor sprankelt er fijn
doorheen, als hij, vriendelijk de lof
voor zich zelf afwerendt zijn promotor
huldigt, of als hij een commentaar op
diens woorden geeft.
Jhr. Dr. S. van Citters zal het een
eere zijn dezen titel te dragen, doch de
hoogeschool acht het zich een eere dit
doctoraat reeds op 20-jarigen leeftijd
te mogen verleenen.
D« verdiensten geschetst
Daarvan heeft de promotor Prof. Dr. H.
A. J. M. Beekman getuigd in de open
bare senaatszitting die in de Aula van de
Hoogeschool gehouden werd, onder leiding
,van den rector-magnificus Prof. Ir. u.
Broekema.
Uw verdienste in het licht te stellen is
niet moeilijk, aldus de promotor, al zou
men maar eenvoudig wijzen op de zeer
eervolle ambtelijke loopbaan, die u op
de hoogste posten bracht; op het gespro
ken woord in de belangrijkste colleges of
op de commissiën ten algemeenen nutte in
gesteld, waarvan ge deel uitmaaktet, b.v.
nog voor kort van het Nationaal Crisis-
Comité".
Spr. meende te moeten afzien van het
schetsen van de volledige verdiensten van
den promovendus, doch te moeten wijzen
op het belangrijke werk dat als president
curator van de Landbouw-hoogeschool en
dies voor den Nederlandschen landbouw is
.verricht.
Als president-curator was de groote
moeilijkheid dat Jhr. van Citters zoo dicht
bij de regeering stond en dus zoo moeilijk
veel kon vragen, omdat hij de moeilijk
heden van de oorlogs- en de na-oorlogsche
jaren 'van 's lands schatkist zoo goed kende
Zie nu echter rond in Wageningen en
merk op de prachtige vooruitgang van ge
bouwen en laboratoria, de outillage en de
personeelsformatie. Velden en akkers spre
ken van dien vooruitgang.
Afgebouwd is de school nog niet, doch
de president ging mot onverflauwde aan
dacht door en bereikte nu weer de toezeg
ging van een bescheiden bouwcrediet. Hij
gaat verder en denkt over een grooter
bouwplan, dat in beperkten tijd in de drin
gendste behoeften zal voorzien. Het moge
hem gegeven zijn de ontwikkelingslijn van
de school als een steeds stijgendg, door te
trekken.
Toen Prof. Beekman den bul överreikte,
herinnerde hij aan zijn eigen promotie in
November 1920; de eerste doctorale graad
die de Landbouwhoogeschool verleende.
Het is spr. een eere als oudste doctor in
de landbouwkunde, den jongsten doctor
honoris causa te mogen complimenteeren.
(Applaus).
Een geestig typeerend dankwoord
Daarna was het woord aan den gepro-
moveerdjen Jhr. van Citters.
Op fijn geestige wijze liet de krasse
grijsaard uitkomen dat hier de jongste de
oudste en de oudste de jongste is. „Dat
gelukkig, want het is verheugend, aldus
spr., dat gij, de oudste doctor, niet draagt
den last der jaren van den jongsten doc
tor, omdat nu, menscheiijkerwijs gespro
ken, de hoogeschool nog vele jaren van uw
uitnemende verdiensten genieten kan".
Spr. herinnerde eraan dat de hoogeschool in
de 20 jaar van haar bestaan reeds 'n plaats
van beteekenis heeft veroverd. Zij heeft de
wetenschap waardig gedragen en alom de
aandacht getrokken. Sterk spreekt hiervan
de zeer eervolle onderscheiding die de
rector-magnificus voor kort van de Fran-
sche regeering ontving. Spr. greep deze ge
legenheid aan hem daarmede geluk te
wenschen.
Gods gang in de schepping
Ten slotte deed spr. een kleine greep
terug in zijn eigen leven. In 1880 ving
hij de studie der natuur aan en steeds
meer heeft hij zich verwonderd bij het
aanschouwen van Gods gang in Zijn
schepping. De schoonheid daarvan
heeft hij steeds meer gezien en de we
tenschap leert ons meer en meer de
waarheid van .het woord der Schrift:
Gij doet den mensch heerschen over
het werk Uwer handen. Laat dit alles
Minister-president Dr. H. Colijn in gesprek met den nieuwen eere-doctor
Jhr. S. van Citters.
Gisteren vertrok de Commandant van het Leger des Heüs in Nederland,
Bouwe Vlas en zijn echtgenoote met de „Mamix van St. Aldegonde" naar
Nederl.-Indië, teneinde zich gedurende een verblijf van ongeveer drie maanden
op de hoogte te stellen van den stand van zaken bij het Heilsleger in Ned.-
Oost-Indië. Commandant Bouwe Vlas en mevrouw in gesprek met Overste
W. A. Boswijk, garnizoens-commandant van Amsterdam.
Sproeten komen yroeg in
het voorjaar, koopt tijdig een pot
Sprutol. Bij alle Drogisten
uitloopen op de verheerlijking van den
Schepper: Soli Deo Gloria.
Terwijl de Senaat de Aula verliet, ge
volgd door de gasten, speelde het orgel de
melodie van: Dankt, dankt nu allen God.
Vermelden we ten slotte dat de plechtig
heid werd bijgewoond door een keur van
autoriteiten, onder wie we opmerkten den
Minister van Algemeene Zaken Dr. H.
C o 1 ij n, de oud-gouverneurs-generaal van
Ned.-Indië Jhr. Mr. B. C. de Jonge en
Mr. Dr. D. F o c k en den Commissaris van
H. M. de Koningin in Gelderland Mr. S.
Baron van Heemstra.
Voor de promotie werd door Jhr. van
Citters aan den Senaat en de gasten een
lunch aangeboden. Aan de tafel heeft Dr.
H. Colijn den ..jongen" doctor gecompli
menteerd.
Spr.'s verdiensten moeten worden over
gebracht op het geheele college van cura
toren die zich allen in de 20 jaren voor de
school beijverd hebben.
De politicus werd nog even wakker
in den senator, toen hij meende een
kantteekening te moeten maken op een
gedeelte uit de rede van zijn promotor.
Gij hebt gezegd, aldus spr., dat er
eenige aarzeling bij mij te bespeuren
zou zijn geweest als we ons tot de over
heid om geld moesten wenden. Gij ver
klaarde! dat uit mijn gecombineerde
functies als curator en overheidsper
soon, doch ik stel er prijs op te verkla
ren dat ik als president-curator volko
men vrij heb gestaan. Mijn aarzeling
was hoogstens een kwestie van tactiek
Wat heeft deze voor ons land
te beteekenen
Prof. Dr H. Kraemer spreekt
over dit onderwerp te Wageningen
die ontstond en ontstaat door het koloniale
probleem waarvoor Indië Nederland stelt,
kan kort beschreven worden als een ont
worsteling aan de „politiek zonder hart". De
groote persoonlijkheden, die hierdoor aan
Nedenand geschonken zijn, zijn op zich
zelf reeds een kostbaar bezit.
schillen tusschen de onderscheidene gemeen
ten of groepen. Wel echter bestaat de ver
wachting, dat dit contingent voor de meeste
gemeenten niet verder zal reiken dan tot de
geslachtsnamen, die beginnen met een G of
H. In dat geval zullen degenen, wieT ge
slachtsnaam beginnen met een I, een J enz.
ook met een A of een B voor zoover
naam alphabetisch vooraf gaat
Brandse, hiervóór genoemd buiten
■ijzing tot gewoon dienstplichtige blijven
n dus de hun indertijd verleende vrijstel
ling wegens broederdienst behouden.
De nadere aanwijzing tot gewoon
dienstplichtige zal niet te kort doen aan
het recht op vrijstelling wegens
k o stw innerschap of persoon
lijke onmisbaarheid en evenmin
de gelegenheid verminderen tot het ver
krijgen van uitstel, voorzoover belang
hebbenden naar de algemeene, daarvoor
bestaande regelen in aanmerking komen.
Belanghebbenden zullen zoo spoedig mo
gelijk van den burgemeester bericht van hun
nadere aanwijzing ontvangen. Voor het meer-
endeel zal de opkomst moeten plaats hebben
einde Maart of begin April a.s. Zi\
vrijstelling of uitstel wi
gen, doen het best door
rvoor te wenden tot den bur-
leester, zoodra mogelijk z
het eerste van de hierbedoeld
erichten zullen hebben on1
a n g e n.
Wat den duur van de eerste oefening be
treft, zullen de nieuwe gewone dienstplich
tigen nog niet vallen onder de verlenging,
eveneens door de wetswijziging over
_en tijd zal intreden, althans indien zr
opkomen op den thans voor hen bepaalden
tijd. Indien zij uitstel vragen en eerst op een
lateren tijd de eerste oefening volbrengen,
bestaat er kans, dat de verlenging van oefen
tijd ook op hen zal worden toegepast.
omdat ik meen dat er met het be
trachten van een gedragen bescheiden
heid meer te bereiken viel dan met
een stoutmoedige vrijmoedigheid.
Zie nu om u heen wat bereikt werd
en we zijn het eens dat het verschil
slechts in 't tempo lag. (Vroolijkheid).
VERZEKERING MAATSCHAPPIJ
N IJ M E G E N
Burg. van Schaeck Mathonsingel 2
Brand-, Glas-, Ongevallen
verzekering, enz.
Hedenmorgen werd de leergang ter gele
genheid van het lustrum der Landbouwhoo
geschool te Wageningen voortgezet mot
een inleiding van den heer G. H. C r o n e,
voorzitter van de Kamer van Koophandel
te Amsterdam, over: „De ontwikkeling van
de koloniale markten in Nederland".
Na een historisch -overziaht van den han
del tusschen Nederland en O.-Indië, merkte
spr. op, dat men in de toekomst moet reke
nen met de waarschijnlijkheid, dat de uit
voer van de meeste producten uit Ned.-Inlië
naar ons land, binnen afzienbaren tijd niet
veel grooter zal zijn dan de consumptie in
ons verbruiksgebied bedraagt. De positie
van den tusschenhandel als zelfstandige be
drijfstak zal steeds moeilijker wordei.
Van handelaren in koloniale producten,
eijn wij geworden: producenten van deze
goederen, de commercieele werkzaamheden
zijn naar het tweede plan gedrongen
Referaat Prof. Dr. H. Kraemer
Vanmiddag sprak Prof. Dr. H. Kraemer
van Leidien, over: „De cultureele invloed van
Ned.-Indië op Nederland".
De invloed van Indië op den Nederland
schen geest zal men vooral moeten zoeken
in de weerspiegeling, daar voor een be
invloeding in dien zin, waarin men die ge
woonlijk opvat, de beide culturen innerlijk
en uiterlijk verschillend zijn, en de tijd van
inwerking nog te kort is.
Op vele cultuurgebieden wordt nagegaan
waar in concreto deze weerspiegeling, de
reacties op Indië, te viniden zijn.
Op het gebied van de literatuur is ln
de 17e en 18e eeuw slechts een enkele reis
beschrijving te vinden. In de 19e eeuw is
Raffles een voorlooper voor het diepere be
grip, dat langzamerhand zal opkomen, De
overgang van de 19e naar de 20e eeuw toont
de duidelijke kentering.
De taal. waarbij men eerder van ver
minking dan van cultuurinvloed kan spre
ken, de bouwkunst, waarbij ook weer
meer naar de reactie dan naar de directe be
ïnvloeding te zoeken is door de geheel an
dere orde der Indische architectuur, de
ornamentiek en de kunstnijver-
h e i d, waarvoor in de laatste 20 jaren de
belangstelling toegenomen is, worden met
vele voorbeelden uitvoerig behandeld.
De s childerkunst van Nederland
on/derging ook geen directen invloed, daar
noch op Java noch verder in Indië een echte
schilderschool is. De vraag is dus hier, hoe
Nederlandsche schilders Indië hebben on
dergaan en weergegeven. De diepste door
dringing is bij Toorop te vinden. Te ver
wachten is, dat het gebied der schilder
kunst aan Nederland de meest verrijkende
interpretaties van Indië zal geven.
Voor de schoonheid van den dans bleef
men lang blind; zij werkt vooral op de
schilderkunst.
Ook voor de muziek was lang groote
ontoegankelijkheid. Invloed op de Neder
landsche muziek zal slechts langzaam -in
nen ontstaan door de totaal andere geeste
lijke wereld en door de verschillende instru
mentatie der Indische muziek. Er is echter
tegenwoordig een veel grooter natuurlijke
dispositie voor het verstaan van deze
muziek
De bloei van de wetenschappen in
Nederland is voor een groot deel te danken
aan de bezieling en voeding, die Indië hier
gaf.
Op het gebied van den Godsdienst
brachten zending en missie 'n diepe geeste
lijke confrontatie, die als belangrijke cul
tuurfactor licht voorbij wordt gezien,
i De politieke invloed, de inwerking,
Lichting-1938
Uitbreiding van de sterkte
PRACHTIG VAN TOON
IS DE KLEINE HOFMANN PIANO
BINNENROTTE I54 ROTTERDAM
Teraardebestelling A. P. Staalman
Vrijstelling spoedig aanvragen
De regeeringspersdienst deelt het volgen
de mede:
Bij de wet van 21 Februari 1938, tot wij
ziging van de dienstplichtwet, is ondeT meer
bepaald, dat de verhooging van de sterkte
van de jaarlijkscbe lichting zal aanvangen
met de lichting 1938, die reeds voor een groot
gedeelte is ingelijfd en waarvoor de inlijving
van andere gedeelten nog moet plaats heb-
Bij K. B. zijn thans regelen vastgesteld
omtrent de wijze, waarop de versterking van
de lichting 1938 zal worden verkregen. Hier
bij vallen 3 groepen te onderscheiden:
1. die vrijgestelden en de vrijgeloten,
die zonder voorbehoud e.i met instem
ming van him wettel ij ken vertegenwoor
diger schriftelijk hebben verklaard liever
te willen dienen;
2. zij, die vrijgeloot zijn;
3. een gedeelte van hen, die de voor
keur hebben gegeven aan behoud van
vrijstelling of die aan hun voorkeur om
trent dienen eenig voorbehoud hebben
verbonden.
Wie tot de derde groep zullen komen te
behooren, wordt uitgemaakt aan de hand
van de lotingsnummers, wat ook in de lijn
ligt van de aanvankelijke samenstelling van
het contingent. Het gedeelte, dat van laatst
bedoelde groep alsnog tot gewoon dienst
plichtige zal word>n bestemd, bedraagt onge
veer van de geheele sterkte van deze
Voor die groep van personen wordt in
elke gemeente of groep van gemeenten be
gonnen bij het laagste lotmgsnummer. Voor
de lichting 1938 werd indertijd uitgeloot de
naam Carel F reder ik Brandse, geboren 14
Januari. Bij dezen naam of bij den naam, die
alphabetisch op dezen volgt, wordt dus in
elke gemeente of groep van gemeenten be
gonnen en hierbij worden uit den aard der
zaak overgeslagen de namen van hen, die
reeds tot gewoon dienstplichtige bestemd zijn
of om de een of andere reden, zooals afkeu
ring, niet voor bestemming tot gewoon
dienstplichtige in aanmerking komein.
Tot welken naam het extra-con
tingent van deze lichting zal
loopen, valt niet nauwkeurig te
voorspellen. Het zal ook eenigmate ver-
de Nieuwe Algemeene Be-
graaf plaats te D r i e b e r g en.
vond gistermiddag half drie, de ter
aardebestelling plaats van het stoffe
lijk overschot van den heer A. P.
Staal ma n. oud-lid van de Tweede
Kamer, oprichter van de Chr. Dem.
Partij.
Op de Begraafplaats merkten wij op den
burgemeester van Driebergen Jhr. P. P. de
Beaufort, een deputatie van de visschers
te Den Helder, w.o. ook de bekende vis-
scher Both, voorts afgevaardigden van de
Rijkswerklieden te Den Helder en van de
vereeniging van personeel in Rijksdienst
„Onderling Belang" te Den Hel
der, en vele belangstellenden uit verschil
lende deelen des lands.
In de rouwkapel van de Begraafplaats
werd eerst het woord gevoerd door v i s -
scher Both, namens de Heldersche vis
schers en „kleine luyden" voor wie Staal
man gestreden had. Spr. herinnerde aan het
feit, dat hij 35 jaar met den heer Staalman
had mogen samenwerken en kon getuigen
hoe sterk Staalmans hart uitging naar de
visschersbevolking. Vooral na de mobilisa
tie-tijd wist hij de „kleine luyden" te hel
pen, ook zijn zorg voor de oude visschers
en de visschers-weduwen, was groot. Spr.
ziet met angst den tijd tegemoet waarin de
visschers het zonder Staalman zullen moe
ten stellen. God geve ons de kracht, zoo ein
digde gpr. om voort te gaan op den weg
dien Staalman ons heeft gewezen.
Het was hierna de heer Stevenson die
den strijder Staalman en oprichter van de
Chr. Democratische Partij, in een gevoelvol
betoog herdacht. Staalman, zoo zeide spftg
had een levenstaak op zich genomen welk9
hij in Gods kracht heeft volbracht. Wij zul»
len den leider missen, maar hij roept ons
heden toe: „Ween niet over mij. ik ben
naar het Vaderhuis". Dat wij Staalmans
devies „Jezus is onze leidsman" ook tot het
onze mogen maken, dan zullen wij Staal»
mans nagedachtenis het beste eeren.
Namens den Bond van Mobilisatieslachi»
offers sprak vervolgens de heer P. de Boer,
die dank bracht voor hetgeen de overledene
geweest was voor de mobilisatieslachtoffers*
Wij nemen hier afscheid, aldus spr. van een
groot vriend van bedrukten en hen die ort»
recht lijden. Staalman was de grondleggen
van onzen rechtsstrijd.
De heer Van Loo te Den Helder voerde
het woord namens „Onderling Belang" d$
Vereeniging van Personeel in Rijksdienst*
Spr herinnerde eraan dat de heer Staal»
man meer dan 30 jaar idviseur dezer ver»
eeniging geweest is en dat de Rijkswerk»
lieden en lager Marinepersoneel te Den Hel
der hem veel dank verschuldigd zijn. Ach»
tereenvolgens hebben nog het woord ge»
voerd de heer J. H. Staalman, wethou»
der te Huizen (Ndh.), broeder van deni
overledene, die inzonderheid wees op de
rust welke is weggelegd voor het volk
Gods; dan de heer West land te Huizen
(Ndh.) namens de Chr. Dem. afdeelingeil
en door den heer Chr. Hubag te Arnhem
namens de familie. Hierna werd de baar*
gedekt door vele bloemstukken, w.o. uit Den
Helder, grafwaarts gedragen.
Na een dankwoord van den heer Jt
Staalman Jr. te Driebergen werd nog op
verzoek van de echtgenoote van den over»
ledene, gezamenlijk gezongen Psalm 84 la
„Hoe lieflijk, hoe vol heilgenot"
BETIMMERINGEN - MEUBELEN
Nerlandsche Meubelfabriek
Wageningen N.V.
WAGENTNGEN TELEFOON 2613
De familie rondom de geopende groeve. In het invalidewagentje mevrouw de
weduwe Staalmm.
