liiruuir CcUtsd)f (Courant Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken Vlaggeschip van Franco getorpedeerd Enorme brand in Oud-Delft abonnementsprijs: Per kwartaal in Leiden en in plaatsen waar een agentschap gevestigd is 2.35 Franco per post 2.35 portokosten Per week 0.18 Voor het Buitenland bij wekelijksche zending4.50 Bij dagclijksche zending5.50 Alles bij vooruitbetaling Losse nummers 5 ct. met Zondagsblad 7'h ct No. 6336 Bureau: Breestraat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 58936 MAANDAG 7 MAART 1938 18e Jaargang abbertentieprffeen: Van 1 tot 5 regels f IXPï Elke regel nutt# 0.22'/ Ingezonden Mededeeü'ngeo van 1—5 regels «mwm 2.30 Elke regel meer0.45 Voor het bevragen aan 't bureau vyprdt betekend i A. P. STAALMAN f Gisteren is in vrede ontslapen Andries Popke Staalman, in kinderlijk geloof in en .Vertrouwen op God. Zijn vrij lange levensavond was reeds Tustig en kalm. Wie hem ontmoette in zijn .woning te Driebergen werd wel telkens ge troffen door de activiteit en het vaak op bruisend gemoed; maar het publiek kende flen vurigen strijder niet meer. Eens waren de tijden anders. De eenvou dige, schier ongeletterde winkelier in Den Helder, maar bijkans singulier in alles, deed in de eerste jaren van zijn publiek optreden van zich spreken. In openbare .vergaderingen in het vrijzinnig-liberale Noord-Noordholland striemde hij als met een kletterende karwats den politieken te genstander; en in zijn Extra T ij ding maakte hij hem in samenspraken van i,Jaap en Tijs" belachelijk. Alles in den geest van zijn tijd, doch met een achtergrond van liefde voor het anti revolutionaire beginsel, voor de werkelijk b,kleine luyden" en in de marineplaats yoor het slechtverzorgde personeel van de Verwaarloosde marine. Toen Staalman dan ook den liberaal van zijn zetel verdreef omhelsden de menschen elkaar op straat .van blijdschap. In de eerste jaren van zijn Kamerlid maatschap heeft Staalman aan de in hem gestelde verwachtingen voldaan. Hij deed groot en belangrijk werk. Daarna kwam na 1901 de teleurstelling. Hij kon wel met Kuyper strijden tegen overheersching, maar niet met hem bouwen. Staalman moest in de minderheid zijn om wat te presteeren Toen hij dat zelf merkte beging hij de kapitale fout zich tegen Kuyper te keeren en weer deed hij het met de felheid en de scherpte van zijn strijdbaar karakter. En zoo heeft hij Kuyper, de anti-rev. partij en onze Christelijke actie veel kwaad gedaan. Hij bleef de negatieve strijder en de po ging om met Mr. T. de Vries een positieve basis onder de Christelijk-democratische beginselen te leggen, welke volgens hen door Kuyper verzaakt waren, is jammer lijk mislukt. En Staalman bleef voor het anti-revolutionaire volk verloren. Wij zijn door persoonlijke gesprekken overtuigd, dat hij de laatste jaren van zijn leven spijt had over veel in zijn optreden tegen zijn vrienden; in 1933 hunkerde hij om met mond en pen voor de Christelijke politiek te strijden, maar 't ging niet meer. Wij betreuren het dat Staalman, wiens eerlijkheid we nimmer in twijfel trokken niet openlijk de fouten van 1901 en 1905 heeft erkend. Maar we geven hem gul en gaarne de eer, dat hij geleden en gestreden heeft voor zijn overtuiging: hij heeft ar moede en broodsgebrek gekend door ver volging van politieke vijanden. Langs wonderlijke wegen heeft God het 'de laatste jaren zijns levens ook maat schappelijk welgemaakt. in Kruiser „Baleares" bij Kaap Palos brand geschoten en vergaan Groot verlies voor het rechtsche Spanje Vliegtuigen voltooien het vernielingswerk Koninklijke Familie ter kerke Prinses Juliana en Prins Bernhard zijn gister, voor het eerst sinids de geboorte van Prinses Beatrix, ter kerke gegaan. Zij be yon den zich onder heit gehoor van Ds. Ch. Blaauwendraad, voorganger der ge meente van de Ned. Herv; Kerk te B a a r n. De predikant had als onderwerp van zijn preek gekozen Joh. 11 vers 50. H. M. de Koningin heeft onder gehoor van Ds. den Hertog den jeugddienst in de Wil lemskerk te 's-Gravenhage bijgewoond Hypotheekzwendelaar gearresteerd Reeds dertigmaal vergeefs aangehouden Na meer dan twee jaar onder verden king te hebben gestaan is een Amster- damsche assurantiebezorger, de 39- jarige H. A. P. V„ op verzoek van poli- tie-autoriteiten in een dertig-tal plaat sen in ons land, dezer dagen aange houden en voor den officier van justi tie te Amsterdam geleid. De man maakte er zijn bedrijf vari, waar bij zijn beroep van verzekeringsagent hem goede diensten bewees, advertenties te plaatsen en als bemiddelaar op te treden bij het afsluiten van hypotheken. Hij vroeg dan een voorschot van tien tot dertig gul den, dat hij meestal kreeg voor de onkos ten, die hij zeide te moeten maken, ver dween en liet de hypotheek voor wat zij was. Gedurende twee jaar heeft de „be middelaar" op deze wijze het land bewerkt, waarbij hij wijselijk zijn woonplaats, de hoofdstad, oversloeg. Klachten bleven ech ter niet uit en op verzoek van de politie in tal van gemeenten, zooals Pu mierend, Haarlem, Den Bosch, Bergen op Zoom, Zut- phen. waar hij zijn bemiddelings-practijken uitnof ndc. is hij door de Amsterdamsche recherche niet minder dan dertig maal aangehouden en in verhoor genomen. Tel kens moest hij echter weer op vrije voeten worden gesteld wegens gebrek aan bewijs. Tegen elke beschuldiging in bleef hij ont kennen. Thans echter was het tegen hem inge brachtc bezwarend materiaal van zulk een omvang geworden, dat de récherche er toe overging hem in zijn woning te arresteeren en voor den officier van justitie te leiden die zijn inhechtenisneminc beval. Hij is op gesloten in, hét Huis yan Bewaring. In den nacht van Zaterdag op Zondag is op '/0 mijl afstand van Kaap Palos een zeeslag geleverd tusschen de drie grootste oorlogsbodems van Generaal Franco en een tweetal kruisers van het Republikeinsche Spanje, in welker nabijheid zich een torpedojagersflottilje van de roode vloot bevond. In dit zeegevecht is de meest moderne kruiser der rechtschen „Baleares" getroffen en ten onder gegaan. Het schip werd getroffen door een torpedo, welke gelanceerd werd door de torpedoboot der Regeering „Lamantao". Een groote steekvlam, gevolgd door een hevige explosie, schoot omhoog. Korten tijd later stond het schip in vlammen en maakte het zwaar slagzij. Tegen het aanbreken van den dag heeft een eskader vliegtuigen der Regee ring tijdens het reddingswerk bommen geworpen. Hierbij werden drie opva renden van een Britschen torpedojager die te hulp was geschoten gewond en één gedood. De meeste opvarenden van de „Baleares" zijn gered. CJEEDS om ongeveer kwart voor een in den nacht van Zaterdag op Zondag hadden twee Regeeringskruisers.de Lib er t a d" en de ,,M e n d e z N u n e z", welke in de buurt van Kaap Palos lagen, de drie grootste schepen van Franco de „Cana- r i a s", de „Baleares" en de .Almiran- te Cervera" in de buurt opgemerkt. Er werd alarm gemaakt, doch de rechtsche kruisers gaven hun tegenstanders, die num- meriek sterker waren door de in de omge ving aanwezig zijnde tweede torpedojagers- flottielje der Regeering. geen kans om tot den aanval over te gaan. Een uur later kwamen Franco's schepen wederom in zicht en thans naderden de vijandelijke schepen elkander zoo dicht dat een gevecht onver mijdelijk was. Hierbij kregen de Republi keinsche torpedojagers order zich in den strijd te mengen, welke toen op het aller hevigst ontbrandde. Tal van torpedo's wer dén afgevuurd en daarmede werd een der rechtsche kruisers getroffen. Er volgde een geweldige ontploffing. Een steekvlam schoot omhoog, gevolgd door een rookkolom, die naar schatting een hoogte van 150 meter bereikte. Er ontstond een felle vuurgloed, die in den donkeren nacht de geheele omgeving verlichtte. Hierdoor kon men aan boord van de Re- geeringsschepen waarnemen, dat de „Almi rante Cervera" niet was getroffen. Omtrent de beide andereschepen bleef men echter in het onzekere vorkeeren. Was de „B res", het vlaggeschip van de reohtsche vloot, die vorig jaar pas in gebruik was genomen, geraakt of was het de „Canarias" een schip van hetzelfde type als do .Baleares". Voor- loopig slaagde men er niet in dit raadsel op te lossen. Èerst tegen het aanbreken van den dag kwam vast te staan, dat het bran dende schip de „Baleares" was. Inmiddels hadden de schepen van Franco na de ontploffing het vuren gestaakt en teneinde vergissingen te voorkomen deed men dit ook op de Republikeinsche vloot, die spoedig terugkeerde naar Cartagena, Het reddingswerk Onmiddellijk na de ontploffing hebben de rechtsche kruisers „Canarias" en „Almirante Cervera" alles in het werk gesteld om het brandende schip, dat spoedig zwaar slagzij maakte, te redden. Veel heeft dit niet mogen baten. Omstreeks half vijf in den ochtend zijn ook twee Britsohe torpedojagers, de „Kempenfeit" en de „Boreas", die patrouil leerden overeenkomstig de overeenkomst van Nyon op de koopvaardijwegen op de Middellandsche Zee, in de nabijheid ge komen. Zij vonden de „Baleares" tusschen Alicante en Cartagena in zinkenden toe stand. Onmiddellijk hielpen beide schepen de bemanning van het schip zooveel moge lijk te redden. Zij hebben ongeveer 400 man van de „Baleares" opgepikt. Terwijl 't reddingswerk nog in vollen gang was kwamen omstreeks 10 uur een zevental regeeringsvliegtuigen de beide rechtsche kruisers, die eveneens poog den de bemanning van de „Baleares" te redden met bommen bestoken. Een der bommen ontplofte op het water, niet ver van de „Boreas", waarbij drie opvaren den door wegspattende scherven licht werden gewond. Een vierde werd op slag gedood. Deze vliegeraanvallen werden tot vier maal toe herhiaald. Het was er daarbij voor namelijk om te doen, het zinkende sohip te bombardeeren. Het is tot dusver niet geble ken of deze bombardementen het gewensch- te succes hebben opgeleverd. De republikein sche vliegers verklaren inmiddels, dat een der bommen de „Canarias" heeft getroffen. Waarschuwing aan andere schepen De S-paansohe Minister van Defensie heeft het vlootpersoneel gelukgewenscht met het resultaat van het gevecht. Den buitenland- schen schepen is per radio medegedeeld, dat het gevaarlijk is de plek van den strijd te naderen met het oog op mogelijke nieuwe aanvallen op het brandende schip of op vliegtuigen, die het zouden willen helpen. De „Baleares" en de „Canarias" zijn sche pen van eenzelfde type. De „Baleares" had een waterverplaatsing van 10.000 ton. Het schip was ruim 200 meter lang en o.a. uitge rust met 8 stukken geschut van 20 cm twee katapult-toestellen. A. P. Staalman f Een geharnast strijder heengegaan Gisteren is te Driebergen in den ouderdom van ruim 79 jaar overleden de heer A. P. Staalman, oud-lid van de Tweede Kamer, die in zijn tijd een belangrijke rol in het politieke leven heeft vervuld. De regeering erkende zijn diensten door hem te benoemen tot rid der in de orde van den Nederlandschen Leeuw. ss. „Vredenburg" in stormweer Twee opvarenden verdronken Eij de Halcyon-Lijn te Rotterdam Is telegrafisch bericht ontvangen, dat het vrachtschip „Vredenburg" van deze maatschappij, hetwelk op 2 Maart met een lading erts van Narvik naar Rot terdam was vertrokken, Zaterdag avond op 200 mijl van de Westfjord met hevig stormweer te kampen heeft gehad. De 44-jarige bootsman M. S tolk en de 39-jarige matroos M. S p a n j e r s-- b e r g, beiden uit Vlaardingen, werden door een stortzee gegrepen, sloe gen overboord en verdronken. Beide slachtoffers waren gehuwd. Het stoomschip „Vredenburg" meet 6419 ton en is in 1921 te Flensburg ge bouwd. TWEE PASSAGIERS VRACHTSCHEPEN BESTELD Bij de Ned. Scheepsbouw Mij Door bemiddeling en medewerking van de N.V. Handel-Maatschappij „Èx- portchleb" heeft de Sovjet-Russische regeering heden de Nederlandsche scheepsbouw-Maatschappij te Amster dam opdracht gegeven voor den bouw van twee vracht-pasagicrsschepen plaats biedend aan 518 passagiers en een be manning van 102 koppen. Dit is een der belangrijkste orders, die een Nederland sche werf in den laatsten tijd van Sovjet-Rusland heeft gekregen. De Mij. is thans tot 1940 van werk voorzien. De bestelde schepen worden twee zuster schepen en derhalve volkomen gelijk in nitvoering. Officieele Berichten De heer Dr Ph. C. Visser, consul-generaal der Nederlanden te Calcutta, is den 18den Febr 1938 op zün post teruggekeerd. Kap.-luitenant ter zee W. A. de Jong, diï- nende in het command em ent der Marine te Wil lemsoord, ia ter beschikking gestold. 1 In het oudste gedeelte van Delft heeft in den nacht van Zaterdag op Zondag een geweldige brand gewoed. Vier winkelhuizen en een vijf ver diepingen hoog pakhuis werden in de Nauwe Peperstraat, welke slechts Sx/2 Meter breed is, een prooi der vlammen. De aangerichte schade is zeer groot en wordt op ton geschat. De Delftsche brandweer welke met al haar materiaal in actie was, heeft met 15 stralen een urenlangen strijd gevoerd met de vuurzee, welke steeds grooter afmetingen aannam. Tenslotte kon om half drie des nachts het gevaar als geweken worden beschouwd. Toen de brand was gebluscht bleek pas duidelijk welk een enorme verwoesting was aangericht. Angstige oogenblikken heeft men tijdens den brand beleefd. Een zieke oude vrouw kon met moeite en in overspannen toestand worden gered. Een winkelier kon met zijn gezin ternauwernood aan het vuur ontsnappen. Een talrijk publiek heeft het angstwekkend schouwspel urenlang gadegeslagen. De oorzaak is nog onbekend. Men vermoedt dat een brandend potkacheltje, waaruit brandende kolen zijn gevallen, het begin van dezen enormen brand is geweest. Voor uitvoerige bizonderheden zie menblz. 11. DEVIEZENSMOKKELARIJ ONTDEKT Groote kapitalen over de Duitsche grens gesmokkeld V er schillende arrestaties Opsporingsambtenaren van den Duit- schen douanedienst hebben langs de grens in Limburg een deviezensmok- kelarij op groote schaal ontdekt. Reeds zijn verschillende arrestaties verricht. Uit het onderzoek is gebleken, dat deze smokkelaffaire geleid werd van Amsterdam en Berlijn uit. Door tusschenpersonen, die in de grens streek woonachtig zijn, werden chauffeurs van taxi- en expertondernemingen, die ge regeld de grens passeeren, omgekocht om belangrijke geldsbedragen Nederland binnen te smokkelen. Wanneer een autobestuurder .tot medewerking bereid was, werd hem een bepaalde plek aangewezen, waar hij een Duiischer kon ontmoeten, die met zijn kapi taal graag naar Nederland wilde. De chauffeur behoefde niets anders te doen, dan het geld, dat de onbekende bij zioh had, in zijn eigen zak te steken en het ,lto.t over de grens mede te nemen. Bij het grenskantoor ondervond hij met zijn auto, waarmede hij dagelijks passeerde, geen moeilijkheden. Intussohen gebruikte de onbekende een land- of boschiveg om onge zien op Nederlamdsch gebied te komen. Op een van tevoren afgesproken plaats, gewoon lijk onmiddellijk over de grens, ontmoetten zij elkander weer. De chauffeur had zijn 'taak volbracht en na het overgeven van het kapitaal, waarvan hij de waarde niet kende, kreeg hli een belooning, welke in den regel 100 tot 400 Mrk bedroeg. Een Duitscher uit Dusseldorf, die ook op deze wijze naar Nederland wilde komen en daartoe zijn kapitaal had opgenomen en zijn eigendommen had verkocht, werd door ae Duitsche politie gearresteerd op het mo ment, dat hij in Kaldenkirchen de grens wilde passeeren. Ook de chauffeur van een taxi-onderneming, P. N., uit Venlo, die als tusschenpersoon dienst zou doen. is gear resteerd. Het kapitaal, dat zij over de grens wilden smokkelen, bedroeg 100.000 Mark. Er bevinden zich reeds meer chauffeurs in rest. De auto's zijn echter weer vrijgegeven, daar men aannam, dat de smokkelaffaire geheel buiten medewetten van de firma's, bij welke de chauffeurs in dienst zijn, is geschied. KORAALVISCH OP HET STRAND Op het strand van Terhei de, in de ge meente Monster, hoorde iemand die op een strekdam stond, plotseling een hevig ge spartel achter zich Toen de man om zag, bemerkte hij een groote koraalvisch, die op het strand was geworpen. Het dier werd gevangen, en bleek een lengte te heb'--" 'nn '7.60 meter en woog 34 pond^ Andries Popke Staalman werd op 2 Nov. 1858 te Hellevoetsluis geboren, waar zijn vaaer op 's Rijkswerf baas der zeilmakers was. Op 12-jarigen leeftijd verliet hij de e school en kwam als klerkje bij de gemeente-administratie. Als milicien moest hij in 1878 te Den Helder onder de wapenen komen. De toestanden destijds in het leger keurde hij sterk af en naderhand zou wel blijken, dat hij de opgedane ervaringen milicien niet was vergeten. Na zijn diensttijd koos hij het vak van boekbinaer en opende tevens een boekwin keltje. Daarnaast gaf hij een nieuw lokaal blad uit het Noordholl. Nieuws en Adver tentieblad „Extra Tijding" In dit blad, be doeld als nieuwsblad begon de heer Staal man critisohe beschouwingen te schrijven over de militaire toestanden. Het gevolg hiervan was, dat „Extra Tijding" met graag te werd gelezen en velen zich op dit blad abonneerden. In hoogere marine- en legerkringen be zorgde Staalman zich door deze critiek veel vijanden. Door dit alles werd de naam van Staalman door ieder in Den Helder en om geving genoemd en geraakte hij hierdoor op het terrein van de politiek. Het hinderde hem als antirevolutionair, dat zijn geestverwanten in Den Helder niet georganiseerd waren en daarom richtte hij een A.R. Kiesvereeniging op. Staalman werd in Den Helder de man van de „kleine luy den". Men verstond hem, hij sprak en schreef de taal van het volk. Avond aan avond trok hij er op uit om in Noordholland boven het IJ te getuigen tegen het modernisme en li beralisme, dat daar oppermachtig was. In 1894 werd hij bij een tusschéntijdsche verkiezing in plaats van den overleden kapt luit. ter zee Land (lib.) door het district Den Helder als lid naar de Tweede Kamer afge vaardigd, welk mandaat in Juni 1897 werd vernieuwd. In de Kamer nam hij een eigenaardige laats in. Behoorende tot de A.R. Partij, stak hij zijn democratische beginselen niet onder stoelen of banken. Bij de verkiezingen in 1901 ging Staalman weer naar de Kamer en toen het Ministerie Kuyper optrad spaar de hij ook Dr Kuyper zijn critiek niet Teleurgesteld door diens bewind richtte hij met Mr Tymen de Vries, op 24 April 1905 de Christen Democratische Partij op, die bij de Juni-gebeurtenissen in 1905 in verschil lende rechtsche districten candidaten stel den. Zelf weer candidaat gesteld in Den Hel der nu als Chr. Dem. leed hij al bij de eerste stemming de nederlaag tegen den Vrijzinnig democraat Gerritsen. Een tusschentijdsche verkiezing in 1905 veroorzaakt door het over lijden van den heer Gerritsen vermocht hem ook niet in de Kamer te brengen. In 1909 en 1913 kwam de heer Staalman steeds weer op de candidatenlijst voor maar kwam niet in B Kamer. De Tweede Kamer-verkiezingen van 1918 onder het nieuwe kiesstelsel brachten den heer Staalman weer in de Kamer, maar in 1922 keerde hij nie tterug. In 1925 nogmaals candidaat gesteld, zijn partij was toen ver doopt in Chr. Dem. Federatie, maar hij kwam echter niet meer op het klissen. Toen de heer Staalman van 1918—1922 Ka merlid was, woonde hij te Amsterdam, waar hij ook nog korten tijd' raadslid was De laatste jaren van zijn leven heeft de heer Staalman in rust te Driebergen doorge- VOORNAAMSTE NIEUWS Dit Nummer bestaat uit DRIE bladert Het Chr. Werkgeversverbond heeft vandaag het twintigjarig bestaan her dacht. De grootste kruiser van Generaal Franco is door de Regeeringavloot getor pedeerd. Te Delft heeft Zondagnacht een ge weldige brand gewoed. Te Amsterdam wordt een tentoonstel ling van de werken van den bekenden schilder Marius Richters gehouden. Zaterdag heeft de Chr. Korfbalband te Amsterdam vergaderd. Overleden is de heer A. P. Staalman^ oud-lid der Tweede Kamer. Het stoomschip Vredenburg heeft aan de Noorsche kust van noodweer te lijden gehad; twee opvarenden zijn over boord geslagen en verdronken. Nieuwe „bekentenissen" in het mon ster-proces te Moskou. Aan de Gele rivier in China wordt een groote veldslag geleverd. Luchtaanvallen op Barcelona eischen vele slachtoffers. pii iniTPC die een goed internaat UUUCrxO zoeken voor hun kinde ren, speciaal voor die een tekort toonen aan aandachts-concentratie, wenden zich tot het INSTITUUT KLEIN WARNSBORN te Arnhem. Kleine klassen. Individueel onderwijs. Geregeld toezicht, dag en nacht Gezonde omgeving. Dir. P. VAN AALTEN Telefoon: Arnhem 22012. bracht. Met den heer Staalman die altijd een aparte plaats in de politiek heeft ingeno men is een geharnast strijder heengegaan* Hij was er zich van bewust, dat God zijn le ven heeft geleid. A. P. was een singulier iemand, een mar kante persoonlijkheid een man van talent, moed en doortastendheid en bij verschillen- d gebeurtenissen in zijn leven is wel geble ken, dat als hij zich eenmaal voor een zaak' had gegeven hij niet rustte, voordat ze tot een goed einde was gebracht Veel moeite, zoig en strijd heeft de heen Staalman in het leven gekend, maar tochi mocht hij in zijn laatste levensjaren al3 Jozef zeggen: Gij hebt het wel ten kwade ge dacht, maai- God heeft het ten goede gedacht. Met A.P. is het laatste kamerlid van de rechterzijde heengegaan van de Tweede Kamer van 1894. Door baal hennep getroffen Slachtoffer bezweken Gistermiddag heeft de 47-jarige L. Wuijs- ter, werkzaam bij de Ver. Touwfabrieken te Maassluis bij het verwerken van hen nep een baal van 260 k.g., die van enkele meters hoogte viel. op het lichaam gekre gen. Met ernstige inwendige kneuzingen is de ongelukkige per auto naar het ziekenhuis aan den Coolsingel te Rotterdam vervoerd, waar hij enkele uren later is overleden. II Pijp Tabak Taeoni® Leeuwarden Zaterdagmiddag werd in het Museum Boymans te Rotterdam een tentoonstelling geopend van kantwerken uit vroeger eeuwen. De burgemeester van Rotterdam, Mr. R, Dcoogleever Eortugn by de inzending van HM. de Koningin.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1938 | | pagina 1