JHrtttitf $>iïtóclje (tfmtrmtl
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken
Belangrijke Zondag voor
de buitenlandsche politiek
abonnementsprijs:
Per kwartaal in Leiden en in plaatsen
waar een agentschap gevestigd is 2.35
Franco per post 2.35 -F portokosten
Per week0.18
Voor het Buitenland bij wekelijksche
zending4.50
Bij dagelijksche zending5.50
Alles bij vooruitbetaling
Losse nummers 5 ct. met Zondagsblad 7'/» cL
Bureau: Breestraat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 58936
MAANDAG 21 FEBRUAR11938 18e Jaargang
8überttntitprij?ftt:
Van 1 tot 5 regels
Elke regel meer0-22'/»
Ingezonden Mededeelingen
van 1—5 regels f 2.30
Elke regel meer 0.45
Voor het bevragen aan 1 bureap
wordt berekend O.IO
NO. 6324
De rede van Hitier
Gisteren heeft dan de Duitsche
Rijkskanselier zijn groote rede gehou
den, naar welke de wereld met begrij
pelijke belangstelling uitzag. Vergissen
wij ons niet, dan is dit de eerste maal,
dat een Zondag wordt gebruikt voor
het samenroepen van den Rijksdag
onder het nieuwe bewind. Meer en
meer wordt de Zondag in Duitschland
overgeheveld van de Kerk naar de
Partij. Wanneer de nationaal-socialis-
ten te Neurenberg hun week houden,
wordt ook op den geheelen Zondag be
slag gelegd, in navolging van wat de
partij-instant ies reeds het geheele jaar
door doen. Dit is slechts één symptoom,
doch een zeer d u i d e 1 y k van de ach
teruitzetting der positi ef-Christely ke
opvattingen in het Duitsche Rijk.
De rede van Hitier, welke drie uren
in beslag nam, heeft weinig verras
sends opgeleverd. Men kon eigenlijk
wel op de vingers uitrekenen, dat dit
ook niet het geval zou zijn. Het is niet
de gewoonte van den Duitschen Kan
selier vóóraf in lange redevoeringen
zijn plannen uiteen te zetten. Tot dus
ver althans heeft hij de wereld plotse
ling voor feiten geplaatst. In dictato
riaal bestuurde landen is zulks moge
lijk, en rekent de bevolking er al op,
dat het zoo geschiedt ook. De Rijksdag
dient in Duitschland slechts, om na
den geslaagden coup zijn instemming
ermede te betuigen. Dat deze methode
evenwel niet geschikt is, om de wereld-
onrust in het algemeen te verdrijven,
spreekt ook weer vanzelf. Vandaar
alom de belangstelling naar wat be
luisterd zou kunnen worden.
Als gezegd, viel dat in den grond
der zaak niet mee. De rede was weer
grootendeels bestemd voor binnen-
landsch gebruik, terwijl de redenaar
natuurlijk wel gehoopt zal hebben, dat
het buitenland vooral tusschen de
regels zou gaan lezen. Waar het Duit
sche volk in geen enkel opzicht invloed
kan uitoefenen op het landsbestuur,
moeten de uiteenzettingen van den
Rijkskanselier dan doorgaan voor het
afleggen van verantwoording. Echter
op de zeer bijzondere wijze, dat nie
mand van een andere meening blijk
mag geven, noch in het openbaar zich
een enkele wenk mag veroorloven. Een
opbouwende oppositie, hetwelk een
landsbelang kan zijn, is daar onmoge
lijk. Zoo mag in Duitschland niemand
op het feit wijzen, dat dit land veel
handel drijft met het bolsjewistische
Rusland, en er diplomatiek verkeer
mee onderhoudt.
Naar onze meening zal het nationaal-
socialistisch bewind op dezelfde wijze
voortgaan, moet het dit zelfs. Van
stap tot stap, zonder voorafgaande
waarschuwing, zal men beproeven het
doel te benaderen. En dat is: een band
slaan om alle Duitsch-sprekenden in
Midden-Europa, dat wil zeggen zoover
dezen aaneengesloten in groote massa's
leven. De propaganda zal erop gericht
zijn deze allen hunkerend te doen uit
zien naar opname in het groote rijk.
Vandaar het schetsen van wat reeds
bereikt is in Duitschland zelf. Is dan
eenmaal de voet tusschen de deur
geschoven, als nu in Oostenrijk, dan
kan het hier niet bij blijven. Polen
en Tsjecho-Slowakije zullen wel verder
moeten zien dan den dag van heden.
En Italië, met zijn Duitsch-sprekend
Tirol? Hier stellen wij een vraag,
waarop Mussolini vandaag nog niet
gaarne een antwoord zal willen geven,
maar welke aan de orde komt, wan
neer Duitschland er inderdaad in
gen zou Oostenrijk te annexeeren. Dan
zullen de Oostenrijksche stamverwan
ten in de omgeving van Merano en
Bolzano niet vergeten worden.
Met het koloniale vraagstuk staat
het anders. Door een plotselinge daad
zal hier niets te bereiken vallen. Ter
wijl wij dit schrijven, komt het be
richt eenigszins verwacht binnen,
dat Eden, zoo langen tijd de groote
man in den Volkenbond, is afgetreden
als de leider der Buitenlandsche Af-
deeling van het Engelsche wereldrijk.
Zal dat verandering brengen in de
houding ten opzichte van Italië en van
Duitschland? In aansluiting op dit
artikel wijden wij ook daaraan enkele
woorden.
Zoo is het Oude Werelddeel in zijn
midden zwaar van onrust, en de uit-
loopers hiervan worden opgemerkt in
de randlanden, welke de dictatoriale
ideologie niet hebben omhelsd, en ook
niet wenschen te omhelzen. En de
onrust wordt er niet minder op, wan-
"neer in den Rijksdag gewaagd wordt
van ijzer en van wapenen, welke in
overgroote hoeveelheid aanwezig zijn
Met recht kon Hitier wijzen op het
kwaad, hetwelk een eenzijdig voorlich
tende pers kan teweegbrengen Naar
onze overtuiging heeft men over en
weer elkaar weinig te verwijten. De
Duitsche bladen behandelen hun tegen
standers, ideologisch dan bedoeld, niet
anders dan sommige Fransche, Engel
sche en Amerikaansche bladen doen.
Hiermede willen wij zeker niet zeg
gen, dat Hitier vlassen zou op een
verstoring van den vrede. Integendeel
is onze vaste overtuiging, dat zijn
diepst verlangen uitgaat naar een
vreedzaam verloop bij het najagen van
zijn idealen. Voor het groote gevaar,
hetwelk aanwezig is bij een piramidaal
opgebouwd regeeringsbeleid, zonder
parlementaire controle, hetwelk zich
haast binnen een menschen-
leven of nog minder te berei
ken, wat vele eeuwen niet konden
laten zien, kan de wereld evenwel niet
de oogen sluiten.
Een wonder is het niet, dat geeste
lijke vragen, als van de vrijheid der
Kerk, in Duitschland in het algemeen
van lagere orde worden geacht te zijn.
God zij ons Oude Werelddeel, van
waar eenmaal alle cultuur uitging,
genadig!
Het heengaan van
Eden
Dat men in Londen eveneens op den
Zondag zich over de landsbelangen
meende te moeten beraden, geschiedde
onder den drang der omstandigheden
en beantwoordde derhalve meer aan
den eisch van het oogenblik. Na
gebeurtenissen van den vierden en den
twaalfden dezer maand heeft zich snel
een meeningsverschil toegespitst tus
schen Chamberlain en Eden over der
te volgen koers ten opzichte van
Duitschland en Italië. Chamberlain,
daarin geruggesteund door Henderson,
den Britschen gezant te Berlijn, meent
dat men geen tijd meer mag laten
verloren gaan voor het zoeken van een
vergelijk met beide autoritaire landen,
en dat men den eisch van het vooraf
inwilligen van bepaalde verlangens, als
bijvoorbeeld het terugtrekken van de
vrijwilligers in Spanje, moest laten
vallen. De premier schijnt tot een con-
ciliante houding bereid te zijn, ver
moedelijk om een catastrofaal verloop
der gebeurtenissen in Midden-Europa
te voorkomen, terwijl er Brittannië
zeer veel aan gelegen is, eindelijk de
handen geheel vrij te krijgen tot het
ontwikkelen van een zelfstandige poli
tiek in het Verre Oosten. Eden, die
zich meer en meer getoond heeft als
een centrale figuur in den volkenbonds-
arbeid en voorstander van een Geneef-
sche politiek tot eiken prijs, heeft zich
met een meer meegaande koers niet
kunnen vereenigen. Daarmee is een
bres gekomen in het Britsche kabinet,
een scheuring tusschen twee kampen,
die reeds lang dreigde. De vraag doet
zich thans voor of Chamberlain zal
slagen, waar iemand als Hoare destijds
heeft gefaald. De sympathieën van een
groot deel der Britsche openbare mee
ning gaan uit naar Eden, meer dan
naar vergelijken met autoritaire lan
den. Men houdt er daar niet van, het
al te licht te nemen met het groote
beginsel der democratische vrijheid. De
kans is niet uitgesloten, dat ten slotte
een nieuwe verkiezing Chamberlains
plannen zal doorkruisen, eer hij daar
aan meer dan een begin van uitvoering
zal hebben kunnen geven. Wat Eden
betreft, die zal vermoedelijk, evenals
minister Hoare, niet lang talmen een
belangrijke plaats in de Britsche regee
ring te hernemen, al heeft hij thans
voor den premier het veld moeten rui
men. Eden is het voorbeeld van den
nog jongen politicus, die reeds zeer
veel heeft tot stand gebracht, en wel
licht uit dien hoofde de neiging ver
toont een grooter onbuigzaamheid aan
den dag te leggen, dan gezien de hui
dige moeilijke verhoudingen wensche-
lijk is geweest. Dat daarom zijn rol
niet is uitgespeeld, is echter meer J~~
duidelijk.
Geluidversterking-installatie
in de Tweede Kamer
(Van onzen parlementairen redacteur)
Als de Tweede Kamer morgen weer bijeen
komt, zal haar nieuwe geluidsversterkingin
stallatie, waarvan we op 2 Februari j.L in de
Prinses Beatrix-bij eenkomst reeds een
druk hebben kunnen krijgen, geheel in v
king kunnen treden.
Ter beschikking staan S microfoons: een
op het spreekgestoelte en een op de presi
dentsplaats en een op de regeeringstafel.
Verder zijn 18 luidsprekers op de verschil
lende tribunes aangebracht. De perstribune
krijgt er 5, de overige bevinden zich op
de gereserveerde en de publieke tribune,
in d« diplomatenloges en op den gang.
In overweging is nog het aanschaffen van
luidsprekers voor de zaal zelf,
Hitiers groote Rijksdagrede.
Britsche Minister van Buitenlandsche
Zaken treedt af.
I-NE dag van gisteren is voor de buitenlandsche politiek in
tweeërlei opzicht bijzonder belangrijk geweest
In de Kroll Opera te Berlijn heeft Hitier zijn lang verbeide
groote rede gehouden waarin hij verklaarde;
Duitschland zal niet langer de pers-hetze van sommige buiten
landsche bladen onbeantwoord laten;
De gebeurtenissen van den vierden Februari beoogden o.a. een
versterking der Duitsche weermacht door het plaats maken van
de ouderen voor de jongeren;
Tusschen Duitschland en Japan bestaat geen afspraak ter
verdeeling van de Nederlandsche koloniën;
Het Derde Rijk heeit het voornemen, den staat Mandsjoekwo te
erkennen;
Duitschland zal den eisch tot herkrijging zijner koloniën hand
haven, doch maakt geen aanspraak meer op zijn verloren gebied
in Oost-Azië;
De besprekingen te Berchtesgaden brachten de pacificatie
tusschen Berlijn en Weenen.
De gebeurtenissen in Londen:
Het Britsche kabinet heeft twee bijzondere zittingen gehouden,
ter bespreking van een meeningsverschil tusschen Chamberlain
en Eden aangaande de buitenlandsche politiek. Aangezien de
Britsche premier wenscht aan te sturen op spoedige toenadering
met Berlijn en Rome, heeft Eden zijn ontslag aangeboden, evenals
Cranbourne. Men vreest voor het uitbreken van een Regeerings-
crisis.
Eeredoctoraat in de
landbouwkunde
Jhr S. van Citters aangeboden
Door dear Senaat van de landbouw-hooge-
sohool te Wageningen is aan den president
curator van die hoo-
geschool het eere
doctoraat honoris
causa verleend aan
Jhr. S. van Cit
ters.
De eerepromotie zal
plaats vinden op 9
Maart as., den twin
tigsten Dies natalis
van de Hoogeschool
Zooals men zal we
ten is Jhr S. van Cit
ters oud-Commissa
ris der Koningin
van Gelderland voor- lhr 5 van QH®r*
heen was hij secreta
ris-generaal bij het Departement van Finan
ciën. Ook was hij voorzitter van het Nat.
Crisiscomité. Voor de a.r. partij had hij zit
ting in de Tweede Kamer en sedert 1929 is
hij lid van de Eerste Kamer. Jhr. van Citters
werd geboren 13 Januari 1865.
Duitsche vliegtuigen maken
noodlanding
Wederom in het Noorden van ons land
Zaterdag hebben twee Duitsohe legervlieg
tuigen na eenigen tijd boven Heerenveen te
hebben gecirkeld in het naburige Nieuwe-
schoot, gemeente Heerenveen, een noodlan
ding gemaakt
De bestuurders verklaarden om kwart voor
tien Duitschen tijd uit Dortmund te zijn ver
trokken en wegens benzinegebrek te hebben
moeten dalen.
De vliegtuigen werden onder bewaking
gesteld en de bestuurders medegenomen
naar de marechausseekazerne te Heerenveen
waar zij in voorloopige bewaring zijn gesteld
in afwachting van nadere instructies van
hoogerhand.
Een derde vliegtuig, dat de twee andere
vergezelde verdween, nadat deze waren ge
land, in Oostelijke richting. Op zijn beurt
heeft dit vervolgens een noodlanding moeten
maken bij Hemrik (gem. Opsterland). De in
zittende soldaat-vlieger is aangehouden en
voorloopig naar Beetsterzwaag overgebracht
Vandaag zou het departement van Defen
sie een onderzoek instellen naar de oorz"nk
van de landing der vliegtuigen.
ZAAK OUD-BURGEMEESTER
VAN OUDDORP
Uitspraak van het Haagsche
Gerechtshof
Vrijgesproken van
omkoopbaarheid
Het Haagsche Gerechtshof wees heden
arrest in de strafzaak tegen den oud-burge-
meester van O u d d o r p, den 46-jarigën G.
J. F. G- du S., die wegens verschillende
knoeierijen in zijn functie van burgemees
ter gepleegd, door de Rovterdamsche recht
bank veroordeeld is tot een gevangenisstraf
van zes maanden, van welk vonnis de
procureur-generaal bevestiging heeft ge
vorderd. Verscheidene gevallen van oml.oop
baarheid en verduistering waren hem ten
laste gelegd.
Het' gerechthof heeft' het vonnis van
de Rotterdamsche Rechtbank vernietigd
en, opnieuw recht doende, den oud-bur
gemeester ook vrij gesproken van
omkoopbaarheid in de zaken Pijl en
Tanis en van verduistering van aan
hem als ambtenaar toevertrouwde gel-
Wegens verduistering (niet als ambte
naar) legde het gerechthof een voor
waardelijke gevangenisstraf van twee
maanden op, o.m. overwegende, dat
verdachte inmiddels zijn ambt als bur
gemeester heeft verloren, dat de verduis
teringen reeds geruimen tijd geleden
gepleegd zijn en dat uiteindelijk door die
verduisteringen niemand schade heeft
geleden.
Het nieuwe sanatorium
te Veldwijk
Morgen aanbesteding
Naar wij vernemen zal de aanbeste
ding van het nieuwe sanatorium de z.g.n.
open afdeeling, dat bij de stichting
„Veldwijk" voor de Chr. Vereeniging
voor de verzorging van Krankzinnigen
in Nederland zal worden gebouwd
morgen te Ermelo plaats hebben.
De Prinsessen
maken het best
Laatste medisch bulletin
over Prinses Juliana
SOESTD1JK. 21 Febr. Het com
muniqué van Dr J. de Groot van
hedenmiddag luidt:
De gezondheidstoestand van H.K.
H. Prinses Juliana is thans volko
men normaal. Het kraambed heeft
ook verder een geheel ongestoord
verloop gehad. Hare Koninklijke
Hoogheid voelt zich zeer goed en
'leeft heden reeds eenigen tijd in
de buitenlucht vertoefd.
Hiermede is het laatste medische
bulletin over Hare Koninklijke
Hoogheid Prinses Juliana versche-
De medische zorg voor H. K. H.
Prinses Beatrix is verder opgedra
gen aan Dr Carstens. kinderarts
te Utrecht. Deze heeft na onder
zoek kunnen bevestigendat de
jeugdige Prinses een volkomen ge
zonde baby is. De voedingwelke
een geheel natuurlijke is. gaat vol
komen naar wensch. Prinses Bea
trix heeft aan het einde der eerste
week het geboortegewicht, dat
3450 gram bedroeg, reeds over
schreden, terwijl de wekelijksche
toename in gewicht boven het ge
middelde is gebleven. Prinses Bea
trix weegt thans 3930 gram.
Dr. J. DE GROOT
TE LOSSER STAAKT MEN
Overgroote deel van het personeel
niet aan het werk gegaan
Alles rustig gebleven
In een Zaterdagmiddag te Losser
gehouden vergadering hebben de drie
arbeidersorganisaties gezamenlijk beslo
ten de voorgenomen staking van het
personeel der N.V. Textielmaatschappij
van HeekenZonen te Losser heden
morgen om vijf uur in te zetten.
Begrijpelijkerwijze was er zeer groote be
langstelling voor deze bijeenkomst, waar
over het al of niet houden van een staking,
nadat de N.V. van Heek haar in arbeiders
kringen onaanvaardbaar geachte concessies
had gedaan, zou worden beslist De stem
ming op de vergadering was zeer levendig,
maar geenszins onordelijk. Behalve de bonds-
besturen was ook de dezer dagen gevormde
arbeidersraad in zijn geheel aanwezig.
Na uitvoerige besprekingen werd om
streeks zes uur een schriftelijke stemming
gehouden, die tot uitslag had, dat met HO
tegen 18 stemmen besloten werd Maandag
morgen het werk niet te hervatten.
Weinig werkwilligen
Hedenochtend vijf uur, toen de eerste ploeg
arbeiders, bestaande uit vijftig man, aan
den arbeid moest gaan, waren er hoogstens
zes k zeven, die de fabriekspoorten binnen
gingen.
Zoowel in de Overdinkelsche- als de Gro
naustraat, hadden vele belangstellenden
zich verzameld.
De burgemeester van Losser, de heer Van
Heivoort, had voor politieversterking ge
zorgd. doch d^ze behoefde niet on te treden,
daar alles volkomen rustig bleef.
Om half acht vanmorgen, toen de tweede
ploeg aan het werk moest gaan bijna
honderd man ging ook niet meer dan
een zestal arbeiders geen vaklieden
naar binnen.
De gemeentepolitie was met 12 man van
de riiksveldwacht versterkt. Daar de toe
stand echter zeer rustig is, rukte de ver
sterking op verzoek van den burgemees-
VOORNAAMSTE NIEUWS
Dit Nummer bestaat uit DRIE bladen
Ingesteld is een Staatscommisie ter
voorbereiding van een wijziging van de
Woningwet.
Ingediend is een wetsontwerp tot wij*
ziging van de Lager Onderwijswet.
Verschenen is de Memorie van Ant-*
woord betreffende het wetsontwerp inzake
de regeling van het beperken van de
vestiging van bedrijven.
Het corps Rijdende Artillerie heeft 145
jaar bestaan.
De Landbouwhoogeschool te Wage*
ringen zal het doctoraat honoris causa
verleend worden.
Bij de firma Van Heek te Losser wordf
gestaakt.
Het 75-jarig bestaan van Bronbeek her*
dacht.
Het Haagsche gerechtshof heeft uit*
spraak gedaan in de zaak tegen den oud*
burgemeester van Ouddorp.
Voor het Bijbelgenootschap door Indië*
XI, door Dr H. C. Rutgers.
Sir Anthony Eden is afgetreden als!
Britsch minister van buitenlandsche zaken*
In de Kroll-opera te Berlijn heeft Hitier
een groote politieke rede gehouden.
De troepen van Franco hebben Terue.1
ten deele kunnen bezetten.
De leden der drijvende Russische pool*
expeditie bevinden zich thans in veiligheid
aan boord van de ijsbrekers.
PJJPENMUSEUM DE MORIAAN
TE GOUDA GEOPEND
Heropening Stedelijk Museum
Zaterdagmiddag heeft de officieel©
heropening van het gereorganiseerde
Sted. Museum en het nieuw ingericht©
pijpen- en aardewerk-museum „De Mo
riaan" te G o.u d a plaats gehad.
De opening geschiedde in de Doelezaal
van Arti Legi. Een groot gezelschap genoo-
digden vulde deze zaal, waar men zich om
ringd zag van kostbare schilderwerken van
vroegere meesters en waar als zeer bijzon
der en kostbaar stuk ook de gouden miskelk
stond door Gravin Jacoba van Beieren aan
Gouda's kerk geschonken.
De opening geschiedde door Dr. Mr. J*
Smit, voorzitter van de museum-commissie
en van het beheer der Librye. In een korw
rede schetste spr. hoe in Gouda het Stedelij
ke Museum gesticht werd. Dit had plaats iu
1872. Het museum werd toen ondergebracht
ia het bij uitstek historische gebouw van
„Arti Legi" aan de Markt. Allen, die toen
maals zich bijzonderlijk voor dit werk int©,
resseerden, gaven diverse oudheden ten ge
schenke. Zoo is o.m. ook het beroemde
„Halsta'tt-zwaard", dat tot de mooiste en
mmst-beschadigde van Europa behoort,
eigendom geworden van het Goudsche Mu
seum.
Spr. gaf voorts aan hoe de heer H e I-
b e r s, de conservator van het museum, aan
dezen toestand een einde wist te maken
Men kwam tevens op de gedachte om in
het bij uitstek historische gebouw de „echte"
oude tabakswinkel „De Moriaan" een spe
ciaal pijpen- en aardewerk-museum in te
richten, dat een waar unicum in den lande
is. Spr. brengt ten slotte hulde aan den
arbeid door den heer Helbers verricht, wat
door de aanwezigen met applaus werd be
krachtigd
Hierna kreeg de conservator van de bei ie
musea, de heer B. C. Helbers, 't woord,
die in het kort schetste hoe hij tot dit werk
kwam en wait tot stand gekomen is.
Burgemeester Gaarlandt hield vervol
gens de openingsrede. Hij herinnerde er aau
hoe dit museum is ontstaan uit de schat
kamers van het museum van oudheden »n
wat daaraan is toegevoegd, hoe het fraaie
historische gebouw door financieele hulp
van 't rijk, de spaarbank van 't „Nut van 't
Algemeen" en Goudsche ingezetenen ge-
meente-ejgendom is geworden en welke
curieuse verzamelingen daar thans zijn bij
eengebracht, die voor de huidige en volgen
de geslachten haar bijzondere waarde zullsn
behouden.
Na het uitspreken van deze rede hebben
de vele gsnoodigden een rondgang door het
gereorganiseerde museum g:emaakt.
Vervolgens begaf 't gezelschap zich naar
,De Moriaan" aan de Westhaven, om het
aldaar ingerichte pijpen- en aardewertt-
museum te bezichtigen.
Gouda is met de totstandkoming van het
museum „De Moriaan" een waardevolle
stichting rijker geworden.
De ettelijke duizenden kilo's wegende fundeering van het ventilatiegebouw voor den
rechtermaasoever te Rotterdam is reeds vele meters in den grond gezakt. De bovenkant
is reeds enkele meters lager dan het niveau der omliggende tereinen. Op een diepte
van 20 meter zal het gevaarte eindelijk tot rust komen.