JHrtttitf $>iïtóclje (tfmtrmtl Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken Belangrijke Zondag voor de buitenlandsche politiek abonnementsprijs: Per kwartaal in Leiden en in plaatsen waar een agentschap gevestigd is 2.35 Franco per post 2.35 -F portokosten Per week0.18 Voor het Buitenland bij wekelijksche zending4.50 Bij dagelijksche zending5.50 Alles bij vooruitbetaling Losse nummers 5 ct. met Zondagsblad 7'/» cL Bureau: Breestraat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 58936 MAANDAG 21 FEBRUAR11938 18e Jaargang 8überttntitprij?ftt: Van 1 tot 5 regels Elke regel meer0-22'/» Ingezonden Mededeelingen van 1—5 regels f 2.30 Elke regel meer 0.45 Voor het bevragen aan 1 bureap wordt berekend O.IO NO. 6324 De rede van Hitier Gisteren heeft dan de Duitsche Rijkskanselier zijn groote rede gehou den, naar welke de wereld met begrij pelijke belangstelling uitzag. Vergissen wij ons niet, dan is dit de eerste maal, dat een Zondag wordt gebruikt voor het samenroepen van den Rijksdag onder het nieuwe bewind. Meer en meer wordt de Zondag in Duitschland overgeheveld van de Kerk naar de Partij. Wanneer de nationaal-socialis- ten te Neurenberg hun week houden, wordt ook op den geheelen Zondag be slag gelegd, in navolging van wat de partij-instant ies reeds het geheele jaar door doen. Dit is slechts één symptoom, doch een zeer d u i d e 1 y k van de ach teruitzetting der positi ef-Christely ke opvattingen in het Duitsche Rijk. De rede van Hitier, welke drie uren in beslag nam, heeft weinig verras sends opgeleverd. Men kon eigenlijk wel op de vingers uitrekenen, dat dit ook niet het geval zou zijn. Het is niet de gewoonte van den Duitschen Kan selier vóóraf in lange redevoeringen zijn plannen uiteen te zetten. Tot dus ver althans heeft hij de wereld plotse ling voor feiten geplaatst. In dictato riaal bestuurde landen is zulks moge lijk, en rekent de bevolking er al op, dat het zoo geschiedt ook. De Rijksdag dient in Duitschland slechts, om na den geslaagden coup zijn instemming ermede te betuigen. Dat deze methode evenwel niet geschikt is, om de wereld- onrust in het algemeen te verdrijven, spreekt ook weer vanzelf. Vandaar alom de belangstelling naar wat be luisterd zou kunnen worden. Als gezegd, viel dat in den grond der zaak niet mee. De rede was weer grootendeels bestemd voor binnen- landsch gebruik, terwijl de redenaar natuurlijk wel gehoopt zal hebben, dat het buitenland vooral tusschen de regels zou gaan lezen. Waar het Duit sche volk in geen enkel opzicht invloed kan uitoefenen op het landsbestuur, moeten de uiteenzettingen van den Rijkskanselier dan doorgaan voor het afleggen van verantwoording. Echter op de zeer bijzondere wijze, dat nie mand van een andere meening blijk mag geven, noch in het openbaar zich een enkele wenk mag veroorloven. Een opbouwende oppositie, hetwelk een landsbelang kan zijn, is daar onmoge lijk. Zoo mag in Duitschland niemand op het feit wijzen, dat dit land veel handel drijft met het bolsjewistische Rusland, en er diplomatiek verkeer mee onderhoudt. Naar onze meening zal het nationaal- socialistisch bewind op dezelfde wijze voortgaan, moet het dit zelfs. Van stap tot stap, zonder voorafgaande waarschuwing, zal men beproeven het doel te benaderen. En dat is: een band slaan om alle Duitsch-sprekenden in Midden-Europa, dat wil zeggen zoover dezen aaneengesloten in groote massa's leven. De propaganda zal erop gericht zijn deze allen hunkerend te doen uit zien naar opname in het groote rijk. Vandaar het schetsen van wat reeds bereikt is in Duitschland zelf. Is dan eenmaal de voet tusschen de deur geschoven, als nu in Oostenrijk, dan kan het hier niet bij blijven. Polen en Tsjecho-Slowakije zullen wel verder moeten zien dan den dag van heden. En Italië, met zijn Duitsch-sprekend Tirol? Hier stellen wij een vraag, waarop Mussolini vandaag nog niet gaarne een antwoord zal willen geven, maar welke aan de orde komt, wan neer Duitschland er inderdaad in gen zou Oostenrijk te annexeeren. Dan zullen de Oostenrijksche stamverwan ten in de omgeving van Merano en Bolzano niet vergeten worden. Met het koloniale vraagstuk staat het anders. Door een plotselinge daad zal hier niets te bereiken vallen. Ter wijl wij dit schrijven, komt het be richt eenigszins verwacht binnen, dat Eden, zoo langen tijd de groote man in den Volkenbond, is afgetreden als de leider der Buitenlandsche Af- deeling van het Engelsche wereldrijk. Zal dat verandering brengen in de houding ten opzichte van Italië en van Duitschland? In aansluiting op dit artikel wijden wij ook daaraan enkele woorden. Zoo is het Oude Werelddeel in zijn midden zwaar van onrust, en de uit- loopers hiervan worden opgemerkt in de randlanden, welke de dictatoriale ideologie niet hebben omhelsd, en ook niet wenschen te omhelzen. En de onrust wordt er niet minder op, wan- "neer in den Rijksdag gewaagd wordt van ijzer en van wapenen, welke in overgroote hoeveelheid aanwezig zijn Met recht kon Hitier wijzen op het kwaad, hetwelk een eenzijdig voorlich tende pers kan teweegbrengen Naar onze overtuiging heeft men over en weer elkaar weinig te verwijten. De Duitsche bladen behandelen hun tegen standers, ideologisch dan bedoeld, niet anders dan sommige Fransche, Engel sche en Amerikaansche bladen doen. Hiermede willen wij zeker niet zeg gen, dat Hitier vlassen zou op een verstoring van den vrede. Integendeel is onze vaste overtuiging, dat zijn diepst verlangen uitgaat naar een vreedzaam verloop bij het najagen van zijn idealen. Voor het groote gevaar, hetwelk aanwezig is bij een piramidaal opgebouwd regeeringsbeleid, zonder parlementaire controle, hetwelk zich haast binnen een menschen- leven of nog minder te berei ken, wat vele eeuwen niet konden laten zien, kan de wereld evenwel niet de oogen sluiten. Een wonder is het niet, dat geeste lijke vragen, als van de vrijheid der Kerk, in Duitschland in het algemeen van lagere orde worden geacht te zijn. God zij ons Oude Werelddeel, van waar eenmaal alle cultuur uitging, genadig! Het heengaan van Eden Dat men in Londen eveneens op den Zondag zich over de landsbelangen meende te moeten beraden, geschiedde onder den drang der omstandigheden en beantwoordde derhalve meer aan den eisch van het oogenblik. Na gebeurtenissen van den vierden en den twaalfden dezer maand heeft zich snel een meeningsverschil toegespitst tus schen Chamberlain en Eden over der te volgen koers ten opzichte van Duitschland en Italië. Chamberlain, daarin geruggesteund door Henderson, den Britschen gezant te Berlijn, meent dat men geen tijd meer mag laten verloren gaan voor het zoeken van een vergelijk met beide autoritaire landen, en dat men den eisch van het vooraf inwilligen van bepaalde verlangens, als bijvoorbeeld het terugtrekken van de vrijwilligers in Spanje, moest laten vallen. De premier schijnt tot een con- ciliante houding bereid te zijn, ver moedelijk om een catastrofaal verloop der gebeurtenissen in Midden-Europa te voorkomen, terwijl er Brittannië zeer veel aan gelegen is, eindelijk de handen geheel vrij te krijgen tot het ontwikkelen van een zelfstandige poli tiek in het Verre Oosten. Eden, die zich meer en meer getoond heeft als een centrale figuur in den volkenbonds- arbeid en voorstander van een Geneef- sche politiek tot eiken prijs, heeft zich met een meer meegaande koers niet kunnen vereenigen. Daarmee is een bres gekomen in het Britsche kabinet, een scheuring tusschen twee kampen, die reeds lang dreigde. De vraag doet zich thans voor of Chamberlain zal slagen, waar iemand als Hoare destijds heeft gefaald. De sympathieën van een groot deel der Britsche openbare mee ning gaan uit naar Eden, meer dan naar vergelijken met autoritaire lan den. Men houdt er daar niet van, het al te licht te nemen met het groote beginsel der democratische vrijheid. De kans is niet uitgesloten, dat ten slotte een nieuwe verkiezing Chamberlains plannen zal doorkruisen, eer hij daar aan meer dan een begin van uitvoering zal hebben kunnen geven. Wat Eden betreft, die zal vermoedelijk, evenals minister Hoare, niet lang talmen een belangrijke plaats in de Britsche regee ring te hernemen, al heeft hij thans voor den premier het veld moeten rui men. Eden is het voorbeeld van den nog jongen politicus, die reeds zeer veel heeft tot stand gebracht, en wel licht uit dien hoofde de neiging ver toont een grooter onbuigzaamheid aan den dag te leggen, dan gezien de hui dige moeilijke verhoudingen wensche- lijk is geweest. Dat daarom zijn rol niet is uitgespeeld, is echter meer J~~ duidelijk. Geluidversterking-installatie in de Tweede Kamer (Van onzen parlementairen redacteur) Als de Tweede Kamer morgen weer bijeen komt, zal haar nieuwe geluidsversterkingin stallatie, waarvan we op 2 Februari j.L in de Prinses Beatrix-bij eenkomst reeds een druk hebben kunnen krijgen, geheel in v king kunnen treden. Ter beschikking staan S microfoons: een op het spreekgestoelte en een op de presi dentsplaats en een op de regeeringstafel. Verder zijn 18 luidsprekers op de verschil lende tribunes aangebracht. De perstribune krijgt er 5, de overige bevinden zich op de gereserveerde en de publieke tribune, in d« diplomatenloges en op den gang. In overweging is nog het aanschaffen van luidsprekers voor de zaal zelf, Hitiers groote Rijksdagrede. Britsche Minister van Buitenlandsche Zaken treedt af. I-NE dag van gisteren is voor de buitenlandsche politiek in tweeërlei opzicht bijzonder belangrijk geweest In de Kroll Opera te Berlijn heeft Hitier zijn lang verbeide groote rede gehouden waarin hij verklaarde; Duitschland zal niet langer de pers-hetze van sommige buiten landsche bladen onbeantwoord laten; De gebeurtenissen van den vierden Februari beoogden o.a. een versterking der Duitsche weermacht door het plaats maken van de ouderen voor de jongeren; Tusschen Duitschland en Japan bestaat geen afspraak ter verdeeling van de Nederlandsche koloniën; Het Derde Rijk heeit het voornemen, den staat Mandsjoekwo te erkennen; Duitschland zal den eisch tot herkrijging zijner koloniën hand haven, doch maakt geen aanspraak meer op zijn verloren gebied in Oost-Azië; De besprekingen te Berchtesgaden brachten de pacificatie tusschen Berlijn en Weenen. De gebeurtenissen in Londen: Het Britsche kabinet heeft twee bijzondere zittingen gehouden, ter bespreking van een meeningsverschil tusschen Chamberlain en Eden aangaande de buitenlandsche politiek. Aangezien de Britsche premier wenscht aan te sturen op spoedige toenadering met Berlijn en Rome, heeft Eden zijn ontslag aangeboden, evenals Cranbourne. Men vreest voor het uitbreken van een Regeerings- crisis. Eeredoctoraat in de landbouwkunde Jhr S. van Citters aangeboden Door dear Senaat van de landbouw-hooge- sohool te Wageningen is aan den president curator van die hoo- geschool het eere doctoraat honoris causa verleend aan Jhr. S. van Cit ters. De eerepromotie zal plaats vinden op 9 Maart as., den twin tigsten Dies natalis van de Hoogeschool Zooals men zal we ten is Jhr S. van Cit ters oud-Commissa ris der Koningin van Gelderland voor- lhr 5 van QH®r* heen was hij secreta ris-generaal bij het Departement van Finan ciën. Ook was hij voorzitter van het Nat. Crisiscomité. Voor de a.r. partij had hij zit ting in de Tweede Kamer en sedert 1929 is hij lid van de Eerste Kamer. Jhr. van Citters werd geboren 13 Januari 1865. Duitsche vliegtuigen maken noodlanding Wederom in het Noorden van ons land Zaterdag hebben twee Duitsohe legervlieg tuigen na eenigen tijd boven Heerenveen te hebben gecirkeld in het naburige Nieuwe- schoot, gemeente Heerenveen, een noodlan ding gemaakt De bestuurders verklaarden om kwart voor tien Duitschen tijd uit Dortmund te zijn ver trokken en wegens benzinegebrek te hebben moeten dalen. De vliegtuigen werden onder bewaking gesteld en de bestuurders medegenomen naar de marechausseekazerne te Heerenveen waar zij in voorloopige bewaring zijn gesteld in afwachting van nadere instructies van hoogerhand. Een derde vliegtuig, dat de twee andere vergezelde verdween, nadat deze waren ge land, in Oostelijke richting. Op zijn beurt heeft dit vervolgens een noodlanding moeten maken bij Hemrik (gem. Opsterland). De in zittende soldaat-vlieger is aangehouden en voorloopig naar Beetsterzwaag overgebracht Vandaag zou het departement van Defen sie een onderzoek instellen naar de oorz"nk van de landing der vliegtuigen. ZAAK OUD-BURGEMEESTER VAN OUDDORP Uitspraak van het Haagsche Gerechtshof Vrijgesproken van omkoopbaarheid Het Haagsche Gerechtshof wees heden arrest in de strafzaak tegen den oud-burge- meester van O u d d o r p, den 46-jarigën G. J. F. G- du S., die wegens verschillende knoeierijen in zijn functie van burgemees ter gepleegd, door de Rovterdamsche recht bank veroordeeld is tot een gevangenisstraf van zes maanden, van welk vonnis de procureur-generaal bevestiging heeft ge vorderd. Verscheidene gevallen van oml.oop baarheid en verduistering waren hem ten laste gelegd. Het' gerechthof heeft' het vonnis van de Rotterdamsche Rechtbank vernietigd en, opnieuw recht doende, den oud-bur gemeester ook vrij gesproken van omkoopbaarheid in de zaken Pijl en Tanis en van verduistering van aan hem als ambtenaar toevertrouwde gel- Wegens verduistering (niet als ambte naar) legde het gerechthof een voor waardelijke gevangenisstraf van twee maanden op, o.m. overwegende, dat verdachte inmiddels zijn ambt als bur gemeester heeft verloren, dat de verduis teringen reeds geruimen tijd geleden gepleegd zijn en dat uiteindelijk door die verduisteringen niemand schade heeft geleden. Het nieuwe sanatorium te Veldwijk Morgen aanbesteding Naar wij vernemen zal de aanbeste ding van het nieuwe sanatorium de z.g.n. open afdeeling, dat bij de stichting „Veldwijk" voor de Chr. Vereeniging voor de verzorging van Krankzinnigen in Nederland zal worden gebouwd morgen te Ermelo plaats hebben. De Prinsessen maken het best Laatste medisch bulletin over Prinses Juliana SOESTD1JK. 21 Febr. Het com muniqué van Dr J. de Groot van hedenmiddag luidt: De gezondheidstoestand van H.K. H. Prinses Juliana is thans volko men normaal. Het kraambed heeft ook verder een geheel ongestoord verloop gehad. Hare Koninklijke Hoogheid voelt zich zeer goed en 'leeft heden reeds eenigen tijd in de buitenlucht vertoefd. Hiermede is het laatste medische bulletin over Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Juliana versche- De medische zorg voor H. K. H. Prinses Beatrix is verder opgedra gen aan Dr Carstens. kinderarts te Utrecht. Deze heeft na onder zoek kunnen bevestigendat de jeugdige Prinses een volkomen ge zonde baby is. De voedingwelke een geheel natuurlijke is. gaat vol komen naar wensch. Prinses Bea trix heeft aan het einde der eerste week het geboortegewicht, dat 3450 gram bedroeg, reeds over schreden, terwijl de wekelijksche toename in gewicht boven het ge middelde is gebleven. Prinses Bea trix weegt thans 3930 gram. Dr. J. DE GROOT TE LOSSER STAAKT MEN Overgroote deel van het personeel niet aan het werk gegaan Alles rustig gebleven In een Zaterdagmiddag te Losser gehouden vergadering hebben de drie arbeidersorganisaties gezamenlijk beslo ten de voorgenomen staking van het personeel der N.V. Textielmaatschappij van HeekenZonen te Losser heden morgen om vijf uur in te zetten. Begrijpelijkerwijze was er zeer groote be langstelling voor deze bijeenkomst, waar over het al of niet houden van een staking, nadat de N.V. van Heek haar in arbeiders kringen onaanvaardbaar geachte concessies had gedaan, zou worden beslist De stem ming op de vergadering was zeer levendig, maar geenszins onordelijk. Behalve de bonds- besturen was ook de dezer dagen gevormde arbeidersraad in zijn geheel aanwezig. Na uitvoerige besprekingen werd om streeks zes uur een schriftelijke stemming gehouden, die tot uitslag had, dat met HO tegen 18 stemmen besloten werd Maandag morgen het werk niet te hervatten. Weinig werkwilligen Hedenochtend vijf uur, toen de eerste ploeg arbeiders, bestaande uit vijftig man, aan den arbeid moest gaan, waren er hoogstens zes k zeven, die de fabriekspoorten binnen gingen. Zoowel in de Overdinkelsche- als de Gro naustraat, hadden vele belangstellenden zich verzameld. De burgemeester van Losser, de heer Van Heivoort, had voor politieversterking ge zorgd. doch d^ze behoefde niet on te treden, daar alles volkomen rustig bleef. Om half acht vanmorgen, toen de tweede ploeg aan het werk moest gaan bijna honderd man ging ook niet meer dan een zestal arbeiders geen vaklieden naar binnen. De gemeentepolitie was met 12 man van de riiksveldwacht versterkt. Daar de toe stand echter zeer rustig is, rukte de ver sterking op verzoek van den burgemees- VOORNAAMSTE NIEUWS Dit Nummer bestaat uit DRIE bladen Ingesteld is een Staatscommisie ter voorbereiding van een wijziging van de Woningwet. Ingediend is een wetsontwerp tot wij* ziging van de Lager Onderwijswet. Verschenen is de Memorie van Ant-* woord betreffende het wetsontwerp inzake de regeling van het beperken van de vestiging van bedrijven. Het corps Rijdende Artillerie heeft 145 jaar bestaan. De Landbouwhoogeschool te Wage* ringen zal het doctoraat honoris causa verleend worden. Bij de firma Van Heek te Losser wordf gestaakt. Het 75-jarig bestaan van Bronbeek her* dacht. Het Haagsche gerechtshof heeft uit* spraak gedaan in de zaak tegen den oud* burgemeester van Ouddorp. Voor het Bijbelgenootschap door Indië* XI, door Dr H. C. Rutgers. Sir Anthony Eden is afgetreden als! Britsch minister van buitenlandsche zaken* In de Kroll-opera te Berlijn heeft Hitier een groote politieke rede gehouden. De troepen van Franco hebben Terue.1 ten deele kunnen bezetten. De leden der drijvende Russische pool* expeditie bevinden zich thans in veiligheid aan boord van de ijsbrekers. PJJPENMUSEUM DE MORIAAN TE GOUDA GEOPEND Heropening Stedelijk Museum Zaterdagmiddag heeft de officieel© heropening van het gereorganiseerde Sted. Museum en het nieuw ingericht© pijpen- en aardewerk-museum „De Mo riaan" te G o.u d a plaats gehad. De opening geschiedde in de Doelezaal van Arti Legi. Een groot gezelschap genoo- digden vulde deze zaal, waar men zich om ringd zag van kostbare schilderwerken van vroegere meesters en waar als zeer bijzon der en kostbaar stuk ook de gouden miskelk stond door Gravin Jacoba van Beieren aan Gouda's kerk geschonken. De opening geschiedde door Dr. Mr. J* Smit, voorzitter van de museum-commissie en van het beheer der Librye. In een korw rede schetste spr. hoe in Gouda het Stedelij ke Museum gesticht werd. Dit had plaats iu 1872. Het museum werd toen ondergebracht ia het bij uitstek historische gebouw van „Arti Legi" aan de Markt. Allen, die toen maals zich bijzonderlijk voor dit werk int©, resseerden, gaven diverse oudheden ten ge schenke. Zoo is o.m. ook het beroemde „Halsta'tt-zwaard", dat tot de mooiste en mmst-beschadigde van Europa behoort, eigendom geworden van het Goudsche Mu seum. Spr. gaf voorts aan hoe de heer H e I- b e r s, de conservator van het museum, aan dezen toestand een einde wist te maken Men kwam tevens op de gedachte om in het bij uitstek historische gebouw de „echte" oude tabakswinkel „De Moriaan" een spe ciaal pijpen- en aardewerk-museum in te richten, dat een waar unicum in den lande is. Spr. brengt ten slotte hulde aan den arbeid door den heer Helbers verricht, wat door de aanwezigen met applaus werd be krachtigd Hierna kreeg de conservator van de bei ie musea, de heer B. C. Helbers, 't woord, die in het kort schetste hoe hij tot dit werk kwam en wait tot stand gekomen is. Burgemeester Gaarlandt hield vervol gens de openingsrede. Hij herinnerde er aau hoe dit museum is ontstaan uit de schat kamers van het museum van oudheden »n wat daaraan is toegevoegd, hoe het fraaie historische gebouw door financieele hulp van 't rijk, de spaarbank van 't „Nut van 't Algemeen" en Goudsche ingezetenen ge- meente-ejgendom is geworden en welke curieuse verzamelingen daar thans zijn bij eengebracht, die voor de huidige en volgen de geslachten haar bijzondere waarde zullsn behouden. Na het uitspreken van deze rede hebben de vele gsnoodigden een rondgang door het gereorganiseerde museum g:emaakt. Vervolgens begaf 't gezelschap zich naar ,De Moriaan" aan de Westhaven, om het aldaar ingerichte pijpen- en aardewertt- museum te bezichtigen. Gouda is met de totstandkoming van het museum „De Moriaan" een waardevolle stichting rijker geworden. De ettelijke duizenden kilo's wegende fundeering van het ventilatiegebouw voor den rechtermaasoever te Rotterdam is reeds vele meters in den grond gezakt. De bovenkant is reeds enkele meters lager dan het niveau der omliggende tereinen. Op een diepte van 20 meter zal het gevaarte eindelijk tot rust komen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1938 | | pagina 1