Clkm b
STANLEY JONES: „TRIOMFEEREND LEVE
Een Friesch Jaarboek
cThw((X]i/l&
iweJmv
VRIJDAG ii FEBRUARI 1938
Frysk Jierboek 1937. Uitgave val)
Van Gorcum en Comp., Aan de
Brink, Assen.
Het is nog niet zoo heel lang geleden, dat
wij er onze blijdschap over uitspraken, dat
er op het terrein der Friesche taal en letter
kunde een opleving is te bespeuren. Dat
was bij de verschijning van het boek van
den heer T. van derKooy D.zn, over De
Taal van Hindeloopcn, waarin deze voor 't
wetenschappelijke onderzoek tal van gege-
Jvens van zijn moedertaal heeft vastgelegd.
ReeJs een tijdlang ligt ter bespreking te
wachten het Frysk Jierboek 1937. Dit
was reeds verschenen vóór het hiervoor ge
noemde boek uitkwam. Het had in bedoelde
recensie ook genoemd kunnen zijn als een
sprekend bewijs van dc belangstelling, die
het Friesch tegenwoordig heeft.
Dit Jierboek" is voor 't eerst verschenen
Een fraai kiekje uit het Friesche stadje
Hindeloopen. Tusschen de kerk en de
huizen door ziet men de zeewering.
in 1937. Het staat onder redactie van de
heeren P. Sip ma, lector aan de Universi
teit van Groningen en J- H. Brouwer te
Hardegarijp. Deze uitgave is een getuigenis
van het kunnen „op it Fryske wittenskip-
like en letterkindige mêd", zooals het voor
bericht het uitdrukt. Men hoopt, dat de
medewerking aan en de belangstelling voor
<lit werk zoodanig zal zijn, dat de uitgave
kan worden voortgezet.
De inhoud valt in drieën uiteen: eerst de
(bijdragen van de onderzoekers op het ter
rein der taal en letterkunde, dan literair
proza, en tenslotte poëzie.
In de eerste afde'eling treffen wij namen
aan van bekende Friezen, O.a. schrijft Dr J.
Botke over: .Fryske plante-nomcnkla-
ituer"; W. L Brandsma over „Gysbert
Japicx en Joachim Oudaen"; Dr K. Fok-
kern a over ..Trije fildwestfryske wirden";
Prof. Dr G. G o s s e s over „Gustaaf Adolf-
gréfskriften yn Fryslan en dêrbüten"; Dr G.
Knop, wiens eigenlijke studievak op het
terrein der economische wetenschappen ligt,
Verbaast ook hier weer door zijn groote
kennis van de taalkunde, die hij toepast op
het dialect van zijn geboortegrond in een
artikel „Zur Lautlehre der westfriesischen
Jnsel Ter Schelling"; Pref. G S. Overdiep
behandelt „Het belang van het Friesch voor
ide studie van het Nederlandsch"; P. S i p-
m a schrijft over „De aide Snitser eedfor
mules".
We deden uit de artikelen hier en daar
teen greep. Echter mag niet vergeten wor
den, dat enkele buitenlanders van naam
Ook bijdragen hebben afgestaan. E. Berg-
kvist bespreekt ,,Die Etymologie von
westfries, heks"; A Campbell „New Fri
sian material in a Lambeth manuscript" en
W. A. C r a i g i e „Old English unaern and
its compounds".
Men ziet dat deze eerste.afdeeling, die 152
bladzijden telt, er zijn mag. We kunnen er
natuurlijk niet aan denken al deze bijdra
gen te bespreken. Voornamelijk omdat zij
wel b:jna uitsluitend de belangstelling van
philologen zullen hebben en een uitvoerige
behandeling ervan meer in een vaktijd
schrift op z'n plaats is,
De afdeelingen Proza en Poëzie vullen de
tweede helft van het boek. Hier is een ge
legenheid geboden om goed werk in het
licht te geven. Het terrein dat met Friesche
literatuur bestreken kan worden, is niet zoo
heel groot; daarom moet elke gelegenheid
die daarvoor kan worden geschapen ook be
nut worden- Die is hier nu gegeven; het is
te hopen, dat de Friezen dit op prijs stellen
en in ruime mate deze poging steunen opdat
.dit „Jierboek" vele jaargangen mag beleven.
De prozabijdragen van verschillende
auteurs treffen door juiste karakteriseering;
we hebben ze met genoegen gelezen en twij
felen er niet aan of velen zullen er evenveel
plezier en literair genot aan hebben als aan
Hollandsche romans.
Van de vele bijdragen in gebonden taal
willen we er een citeeren. en wel dat van J.
P i e b e n g a. Hier volgt het:
FOARJIER
Hjoed brüsde it foarjier my derten troch
't bloed,
De wyn song ynfieren, de mar blonk as
scoe 't
Dêr nea en toninter mear stoarmje,
De ljurken, optein, follen ïerde en loft
Mei pearelgelüden, en 'n sêftigelkloft
Seach 'k heech, silverskitterjend, doarmjen.
De wolkens, goêboaden fen opgeande tijd.
Bisylden it blau en wearglanzgen yn 't wiid,
Unpeilber waerd wetter en himel,
En oer en yn 't al lei it winnende ljacht,
Oerdwealsk yn syn gloarje oer winter-
deadsnacht.
Syn glinsters fen fynskerp gewimel.
En libbcn rounom! Ut d' ünstjerlike ierd'
Klonk djipstil it rüzjen fen 't oeralde liet,
It tinen fen bérnjende skerte,
Ta weeldrigc waechsdom him pronkjend
üntjoech
Hwet, dimmen forhoalen, de Algoede droecli
Bifeilge oan Syn wraldwide herte.
En ivich is 't nij. En tit 't neat komt it op
En set him ta skientme. In machtige rop
Bazunet en mtirren dy falie.
In sweevjen oer wetters, in Wird det
bistiet
In lofsang dy 't lofter. en lannen trochgiet
Sa great as gjin wirden ea stalle
Het geslacht en de taal van Gysbert Japicx
is nog niet uitgestorven. Het is een tijd
perk van nieuwe bloei ingegaan.
Uit mijn leven. Herinneringen
door Dr. H. M. van Nes. (Uitgave
N.V. Drukkerij Korteweg, Rotter
dam).
Over Dr A. J. Th. Jonker, die in de tachti
gerjaren de Ned. Herv. Gemeente van Rot
terdam diende, en naderhand hoogleeraar to
Groningen weid. is destijds een keurige
biografie-verschenen van de hand van Prof.
Dr. M. van Rihijn. Eigenaardig is dat thans
ook over een andere predikant, die in de
negentiger jaren de Ned Herv. Gemeente van
Rotterdam diende en naderhand eveneens
hoogleeraar werd. te Leiden, een levensbe
schrijving is verschenen. We bedoelen het
bijna 300 blz. groote werk van Dr H. M. van
N e s. geschreven door den oud-hoogleeraar
zelf. Dr. van Nes dient dit werk niet aan
als een biografie: de titel luidt: Uit m ij n
leven, herinneringen door Dr II.
M, v a n N e s.
Dr. van Nes droeg dit werk op aan zijn
Dr H. M. van Nes
leerlingen. Die kring van leerlingen is niet
eng begrensd want Dr. van Nes heefï hier
op het oog zijn oud-catechisanten uit zijn
drie gemeenten die hij diende, Woudenberg,
Rotterdam en Den Haag; de leerlingen van
de Ned. Zendingsschool, zij die zijn colleges
olgden in den loop der vijf-en-twin tig ja-
en, waarin hij ve Leiden het ambt van
Kerkelijk Hoogleeraar bekleedde en ook
zoekt Dr. van Nes ze onder hen, die hem ge
regeld hoorden bij de verkondiging van het
Evangelie, welke hij steeds als zijn levens-
erk heeft beschouwd
Toch is er nog een andere reden, waarom
Dr. van Nes dit boek schreef. Hij had n.i.
zelf behoefte Cr aan, zooals hij in een woord
ter inleiding zegt, zijn ervaringen voor den
geest te stellen, en enkele momenten uit
zijn levensgeschiedenis als het ware op
nieuw te doorleven. Na het inleidend woord,
geeft de oud hoogleeraar dan in een vijftal
hoofdstukken een overzicht van zijn lange
leven. Aan 't slot voegt hij er nog een korte
beschrijving aan toe van hetgeen van hem
gedrukt werd.
Wie dit boek, gelezen heeft zal het dhge-
twijfeld af cn toe weer ter hand nemen, om
sommige gedeelven nog eens na te slaan,
want er komen passages in voor. die herle
zing ten volle waard zijn. Op eenvoudige
duidelijke wijze vertelt Dr. van Nes in
werk, want men waant zich bij de lezing
tegenover den vertelier gezeten. Én wat spe
ciaal hier opvalt is dat hier iemand over
zichzelf vertelt, zonder zich daarbij in het
middelpunt te plaavsen. Bovenal trekt, dit
boek zoo aan, omdat Dr. van Nes. hen die
zijn levensweg kruisten en zijn zienswijze
niet deelden, niet becritiseert of veroor
deelt maar met achting noemt. De passages
over het kerkelijk leven, voor ongeveer een
halve eeuw, in de dorpsgemeente Wouden
berg en het werk te Rotterdam zijn treffend
geteekend.
Met waardeering gewaagt Prof. van Nes
van zijn leermeesters, waarbij dan Ds. J. v.
Dijk van de Doetinchemscihe stichtingen een
ruime plaats is ingeruimd. De liefde voor
de Zending bij Dr. van Nes komt in dit
boek duidelijk naar voren.
Een zevental mooie foto's benevens een
portret van den schrijver zijn in dit keurig,
door de N.V. Drukkerij Korteweg te
Rotterdam, uitgegeven boek. opgenomen.
Het staat vast, dat niet alleen vrienden
en leerlingen van den oud-hoogleeraar dit
levensbericht ter hand zullen nemen, maar
dat het ook door vele anderen met genoe
gen zal worden gelezen.
Koningen, van Israëls God gege
ven: Saul, David, Salomo, door I,
SNOEK, Kampen, J. H. Kok.
Onderwijzers, Zondagsschoolonderwijzers
en leiders van Jeugdorganisaties vinden in
dit boek een rijke bron, waaruit zij ruim stof
kunnen putten voor hun te geven onderwijs.
Het boek omvat ongeveer 600 pag. (groot
formaat). Neemt men daarbij in aanmerking,
dat nimmer uitgewerkte lessen gegeven wor
den, maar slechts korte aanteekeningen, dan
zal ieder toestemmen, dat dit boek een rijk
dom van gegevens bevat voor het Bijbeisch
Onderwijs.
Er is in dit werk een schat van historische,
archeologische en geografische bijzonderhe
den, welke ontzaglijk veel bijdragen tot het
recht verstaan van het te behandelen Schrift
gedeelte.
Hoofddoel van dit uitnemende boek is, de
tegenstelling te doen zien tusschen het anti-
theocratische koningschap, zooals dit in Saul
naar voren treedt, en het theocratisch koning
schap, gelijk dit in David openbaar wordt
iii Salomo zijn glanspunt bereikt, hoewel ook
dit theocratisch koningschap door de tekort
komingen der kroondragers blijft roepen om
de komst van den grooten Davids-
Slechts een enkele opmerking willen
ens veroorloven. Bij de toelichting op 2 Sam.
21 6b wordt eerst de mogelijkheid veron
dersteld, dat de Gibeonieten geen recht had
den, om zeven menschenlevens uit het ge
slacht van Saul te eischen, en enkele regels
verder wordt gezegd, dat David dien eisch
der Gibeonieten inwilligde, omdat hij wist,
dat volgens Num. 35 33 bloed alleen met
bloed kan verzoend worden. Een stellige uit
spraak over Davids handelwijze zou o.i.
bevrediging geschonken hebben.
Deze opmerking belet ons echter allerminst
dit boek warm aan te bevelen. Wie bij het
Bijbeisch onderwijs dit werk grondig bestu
deert, zal dit onderwijs inderdaad aan zijn
doel kunnen laten beantwoorden, nl. de
Schrift aan de leerlingen doen kennen als
geschiedenis der Godsopenbaring.
Het Gebed. Door Dr. O. HAL-
LESBY, professor in Oslo, Noorwe
gen. Vertaald door E. VOORHOE
VE—VAN OORDT. Uitgave van J.
N.. V o o r h o e v e, Den Haag,
„Ik wil gaarne bekennen, dat ik aan dit
boek voor mijzelf veel gehad heb". Aldus
Prof. Dr. G. ,Ch. A a 1 d e r s in een woord ter
inleiding van dit boek. We kunnen het ten
volle onderschrijven en zouden hiermee
eigenlijk de recensie wel kunnen afsluiten.
Maar willen er nog gaarne den raad aan toe
voegen tot ieder, die het te doen is om zijn
geestelijk leven te versterken, of,
eenigerlei reden ingezonken is, te doen her
leven: lees dit boek. Het is een buitengewoon
eerlijke, eenvoudige, maar ook diepgaande en
het hart rakende beschouwing over neen,
laten we liever zeggen inleven in het wezen,
het welwezen en het onvolmaakte van ons
gebed. We zoi
'len, dat iemand na-de lering
lijke boek riièt op eepof andere wijze zou
versterkt zijri in zijn gëfoofsleven. Temeer,
waar de schrijver uit de H. Schrift en uit de
ervaring puttend, er -uitnemend in geslaagd
is, de dingen zóó te zeggen, dat ze ons tot
zelfonderzoek dringen en de bede doen ver
innigen: „Heere, leer ons bidden".
Wie onder den centenaarslast van dezen
tijd of van eigen leed en zonde dreigt te be
zwijken, vindt bier volop medicijn,
't Allerhoogst en eeuwig goed.
Bijbeisch dagboek, samengesteld
door H. Bakker, predikant te
Amsterdam in vereeniging mei
11 andere predikanten. H. Veen
man en en Zonen, Wageningcn.
Het aantal dagboeken is in weinig jaren
snel toegenomen. Men kan er zich over
verblijden, als althans het lezen van den
Bijbel zelf er niet onder lijdt 't Kart ook
zijn, dat het lezen van een dagboek nuai
het bijbellezen heen leidt. Dat is blijkbaai
de bedoeling van deze uigave, gelijk ook
Ds. Bakker in zijn voorrede duidelijk zegt
en boven elke beschouwing wordt aange
moedigd door het opgeven van te lezi n
bijbelgedeelten en te zingen psalm- of go
zangvers. Door eiken dag een anderen
schrijver het woord te geven heeft de
samensteller gezorgd voor duurzame afwis
seling. De grondlijn is echter één, zonais
ook de namen der medewerkers aanwijzen,
tw. de predikanten Dönszelmann, v. Du>-
venboden, Grolle- Karres, Dr. P. J. Krom-
sigt, Luteijn, Dr. Oorthuys, Dr. TerlaaK
Poot, Tichelaar, Verdoes Kleyn en G. van
Veldhuizen.
Door het ecnigen tijd te gebruiken hebben
'ij ons een indruk van dit met zeer heldere
letter gedrukte dagboek kunnen vormen.
Op grond daarvan zouden we een wanne
aanbeveling willen geven. De hier gegeven
meditaties zijn ten volle gegrond in cn ge
bonden a<an Gods Woord, en zij houden
iw contact met de gesteldheid
dezen tijd. Dat wil zeggen: niet dc
Ds H. Bakker,
Ned. Herv. predi-
kan te Amsterdam
aanpassing aan, maar die van dezen tijd
aan de geopenbaarde Waarheid kenmerkt
dei' inhoud. Er klinkt door dit dagboek de
zeer ernstige stem der werkelijkheid van
zonde en dood. maar even helder klinkt er
de stem van genade en vergeving, en daar
bij zien we een doelbewust streven gevolgi.
om den Schriftuurlijken achtergrond van
het behandelde tekstwoord te teekenen ol
aan te geven.
Band aan het Woord en welke andere
band zou dien kunnen evenaren in kracht,
/olkomèn voldoende om getroost te leven
en te sterven?
Door donkere diepte, door D. J.
BAARSLAG Dzn., Baarn, Bosch
en Keuning.
Reeds zagen twaall deeltjes over „Oud-
Israël" het licht, die alle een ruim debiet
vonden.
In de vier volgende deeltjes behandelt de
auteur de geschiedenis van Oud-Israël tus
schen Oud- en Nieuw-Testament, terwijl
da'arna nog vier werkjes zullen verschijnen,
welke toelichting zullen geven op de ge
wijde geschiedenis van het N.'Testament.
In deze eerste serie van vier werkjes be
treedt de Schr. een terrein, dat voor velen
zeer onbekend mag worden genoemd. .Daar
om'durven we de hoop koesteren, dat deze
werkjes nog meer belangstelling zullen wek
ken, dan de vorige, en dat te meer, omdat
deze bekwame historicus de kunst verstaat,
om op onderhoudende wijze ons de vruchten
van zijn diepgaande studie mee te deelen.
Het eerste van deze serie bevat de ge
schiedenis van Israël in het tijdperk van
Alexander den Groote tot en met Antiochus
den Groote. Om bepaalde redenen worden
dan tevens in dit verband behandeld de Bij
belboeken Job en Prediker, en het apocryfe
böek „Spreuken van Sirach".
Gaarne bevelen we deze nieuwe serie aan,
omdat ze zooveel wetenswaardigs bevatten
tot recht verstaan der Schrift.
Onze groote waardeering mag ons evenwel
niet beletten een enkele opmerking te maken.
Bij de verklaring van Job 19 25 betoogt de
Schr., dat hier allerminst het opstandings-
geloof zich uitspreekt. Nu is het zeer wel
mogelijk, dat men door verkeerde exegese
een Schriftuurlijke waarheid ten onrechte in
een bepaalden tekst meent te zien uitgespro
ken. Maar het is o.i. bij den auteur niet enkel
een exegetische kwestie. Hij staaft toch zijn
meening met te zeggen, dat Job niet leefde
onder het licht van het Nieuwe Testament.
En juist dit laatste argument lijkt ons niet
houdbaar. Het opstandingsgeloof moge onder
de oude bedeeling in nevelen gehuld zijn ge
weest, het heeft niet ontbroken.
In Hebr. 11 1316 wordt zelfs gespro
ken van velen, die begeerig waren naar een
fbeter, d.i. het hemelsche Vaderland en in dat
geloof zijn gestorven.
Een Nieuw Boek over Rusland
GEDENKBOEK DER KONIN.
KLIJKE VLAAMSCHE ACADE
MIE. Ui tg. Drukkerij „Erasmus"
Lcdeberg/Gènt.
In 1936 heeft de Kon. Vlaamsche Acade^
mie haar 50 jarig bestaart gevierd. f-Inrhaal-
delijk hebben wij in ons blad gewezen op
de geheel eenige beteekenis, welke deze
stichting bezit voor „de wetenschappelijke
faam van het land en het geestesleven v
de Vlaamsche bevolking in België".
Prof. Huizinga heeft in zijn .toespraak op
de feestvergndering in 1936 o.a. gezegd: vDe
Kon. VI. Academie heeft een schat te be
hoeden en zoo vaak het noodig is, daar
voor een* strijd te voeren".
Het is niet meer dan een staaltje
siamplicht, dat wij Vlaanderen in zijn
strijd T.n^t»houd -ftm dc schat ziiner ciP cX?orW"Ur. Fedao!"": Iwnet'nm. d>»
tuur steunen. lg< CI'R|SCh >en -i, zulks behoeft elkaar trou-
•ari ter Siste! llngëïï -Vari -'ëtiftiiüp-
bevordering uit andere landen slaan uw
arbeid met oprechte belangstelling gi
aldus Ifuizinga, maar'dit is niet gei._.0.
De belangstelling moet breeder en dieper
zijn. En moet zich ook uiten in daden:
liet werkelijk kennisnemen van de resul
taten van wetenschappelijke arbeid en
kunstzin, niet in de laatste plaats zoonls
deze gepubliceerd worden door de Kon
Vlaamsche Academio zelf.
In dit Gedenkboek is opgenomen
een verslag der plechtigheden in 1936, w.o.
de toespraken van Mi nister Slotemaker de
Bruine. Prof. Huizinga. Prof. Verwey en
Pi of. Besselaar, die eindigde met deze
dichtregels;
„Hollands. Vlaams en Afrikaans
Slechts de naam is anders.
Boven 't vlak des oceanns,
Boven ruimte, boven tijd,
Staan wij in der geesten strijd,
In weelde en nood"?
Maar voorts biedt het Gedenkboek een
overzicht der werkzaamheden in de laatste.
25 jaar en de publicaties daarvan het ge
volg op het gebied van het Middclneder
landscli, inzake nieuwere taal- cn letterkun
de, betreffende ceschiedenis. bio- cn biblin
graphic en onderwijs. Het is alles respec
tabel. En het mooiste is: het bphoeft in zijn
vrucht en zegen niet tot Vlaanderen beperkt
te blijven. Door middel van de m e d e d e e-
1 i n g e n en verslagen, waarop zich
ieder bij Uitgeverij „Erasmus" te Ledeberg/
Gent kan abonneeren kan ook elk Noord-
Nederlander er kennis van nemen cn ervan
profiteeren. Zoo zonden de verslagen
b.v. in geen enkele Nederlandsche openbare
bibliotheek mogen ontbreken, terwijl we er
van overtuigd zijn, dat zij ook in die van
letterkundigen en historici goede diensten
zouden bewijzen.
Moge de Kon. Vlaamsche Academie na
haar halve-eeuwfeesten niet in ijver voor en
toewijding aan haar zegenrijke arbeid voor
de Nederlandsche beschaving in België ver
slappen. maar ook verder tot de algeheele
ontvoogding onzer stamgenootcn op cultu-
heel en wetenschappelijk gebied en tot de
verdere ontplooiing en verrjkihg der ge
meenschappelijke taal en letterkunde van
Noord en Zuid krachtig medewerken!
In piëteitsvolle herinnering aan de figuui
van Dr. A. C. B. Arts. de bekende Ronmsch-
Katholieke persoonlijkheid, die zich om.
op het terrein van de pers onderscheiden
heeft, zijn een groot aantal artikelen, door
hem oorspronkelijk voor de Nieuwe Til-
burgsche Courant en het Overijselsch Dag
blad geschreven, bijeengebracht tot een
fraai uitgegeven bundel, verschenen van dc
persen van de N.V. Nieuwe Tilburgscho
Courant.
Het zal wel heel zelden hot geval zijn
dat de dagbladen, waarvan men pleegt te
zeggen, dat ze in wezen niet verschillen
van eendagsbloemen of eendagsvlinders.
materie bevatten, die van ecnigszins onver
gankelijker aard is. Toch gaat en de
bladen hebben er langzamerhand steeds
meer reden toe gegeven het voortdurend
minder aan, om de krantpn louter en alleen
als nieuwsbron te raadplegen en te be
schouwen. Niet weinigen in getal zijn de
genen, welke in de journalistiek veel heb
ben geleerd, wat hen in staatsbetrekking,,
WAAR DE STEM WORDT GE
SMOORD, door ALEXANDRA
ANZEROWA. Rotterdam, N.
Stemerding cn Co.
Alexandra Anzerowa, een ontwikkel
de Russische vrouw, die toen dc Revo
lutie uitbrak, een meisje van nog slechts
17 jaar was, vertelt in dit boek dc er
varingen, ,\velko zij onder liet Sovjet
regime opdeed. Waar deze jonge Rus
sin tot vijfmaal toe gevangen is gezet,
cn mede door tusschentijdsche over
plaatsingen onderscheidene gevange
nissen en werkkampen leerde kennen,
is de stof uitgebreid en belangwekkend.
Dit laatste temeer wijl de schrijfster, in
den tijd, dat ze vrij was, Engelsch doceerde
aan een der arbeiderslaculteiten te Moskou.
Ongetwijfeld zou de inhoud van dit boek
uitermate geschikt zijn geweest om in
spannunden romanvorm weergegovcn te
woiden. Doch gelukkig is dit niet geschied.
Ons wordt slechts een sober maar in die
soberheid aangrijpend relaas gegeven
van de Verschrikkingen uit het leven c
gevangen vrouw in Sovjet-Rusland.
De nadruk valt geheel op de beschreven
ondervindingen; aun den vorm is zelfs al
te weinig aandacht geschonken. Ook üe
vertaling is niet onberispelijk, liet getuigt
om met een enkel voorbeeld te volstaan
toch wel van zeer weinig taalgevoel,
wanneer iemand kan schrijven „li e e 1 e
kapotte schoenen" (blz. 215).
Hvt boek pretendeert wel is waar niets
anders dan een weergave te verschaffen
van de toestanden in Rusland, zooals een
lundgenoote deze meemaakte, du is nog
geen reden den vorm geheel te verwuarloo-
De groote moeilijkheid van dit soort lec
tuur is steeds de vraag naar betrouwbaar
heid. Het volkomen gemis aan effectbejag
pleit ten gunste van deze laatste, terwijl
ook dc stroom van boeken, door andere
vluchtelingen geschreven, den indruk ach
terlaat, dat de verhalen van deze ongeluk-
klgcn een groote kern van waarheid bevat
ten. Doch wetenschappelijke waarde heb
ben dergelijke bijdragen niet, wijl zij te
persoonlijk en waarschijnlijk eenzijdig ge
kleurd zijn.
Uit het boek van Alexandra Anzerowa
kan eenigszins duidelijk worden, hoe het
mogelijk is. dat de geheele beschaafde we
reld werkeloos toeziet bij een menschontee-
rende en wreede behandeling van millioe-
nen gevangenen, en hoe ook do Centrale 1
K Ue ie iMoskou luer machteloos stas
wanneer zij naai verbetering stiveit.
typisch licht daarop wordt geworpi
door een \oor\al dat de schrijister ine
-naakte. Zij was om politieke reuenen ve
Pannen naar een werkkamp in liet
den, waar de gevangenen van 's morgi
vroeg tot s avonos iaat uoohien
vellen. Plotseling werd de gelieele groei
gedetineerden (opeengepakt m gesloten
gons niet borüj'S „liont" en „Graan")
tiansponeeru naar bouwverven in Ui
Gei ai. hater bleek acuter deze haastij
overplaatsing een ponneae leucn le s
len. Engeland u.l. nad, na aankomst
twee un nusiuiid ontsnapte ge tangenen nl
plan opgevat een nijzonuere commissie u|
te zeiiuen om te onderzoeken ol nideidaal
in bovjet-iiusland slavernij bestond,waard
blajike slaven het naar Engeland te tran»
porteeren liout velden. Zoodra geruchte!
nkrovcr Archangel bereikten, werden u|
de Noordelijke gebieden alle gestiaiiti
weggesiuuiu naai nauunge provinces, zwj
dat enkele weken later de Engelsohe eon
missie te go uei trouw rapporteerde, d}
de Eovjet autoriteiten door die vluclileliii
gen vuig ueiusierd waren.
Wanneer in uigeiegen strafkampen
behanueiing der gedetineerden zou sleei
is, dat er een opoland onder de govaugeni
uitajreekt. dun wordt vunuit Moskou in
malen een conumssie gezonden om een
derzoek in te suilen nuur do oorzaken
zoon opstand. Doch de cummuiiaani
liet betrokken gesticht heelt dan reeds 1,
de mensehon van wie hu vreest, aat zij oi
verbloemd ue klachten zullen uitbrenge
naar een andere, ver verwijderde ïnrichtin)
gestuurd!
De groote aistanden in Rusland vorme)
even zoovele bezwaren voor serieuze eon
Irole van het gevangenispersoneel. Aan oj
gewenschie toi standen, door de Gentraj
Uevaugenisleiding vaak afgekeurd, ka
deswege toch geen einde worden gemaal
Men komt wel onder den indruk
leed, waaronder een groot deel van de Rui
sische bevolking gebukt gaat. Het is
ook wel te verstaan, dat Dr Krop zijn
leidend Woord aldus beëindigde: „Hl
wordt waarlijk tijd dat men den geest va
het bolsjewisme leere kennen; van het bub
jewisme, dat elke religie, elke kerk wil uij
roeien, en dat reeds lang ten val zou zij
gebracht', indien alle geloovigen, all* ides
listen, alle vrijheidslievende naturen zid
konden vereenigen om in Gods Naam e
kracht te zeggen: „Tot hiertoe en niet vei
dier".
Dr F. T. L.
diplomatie, enz. enz. maar al tf> zeer deed
slagen. Daarnaast moet niet vergeten wor
den, hoe de krant onmiskenbaar het stem
pel gaat dragen van den schrijver en zijn
karakter. Aan het beeldhouwwerk herkent
men den beeldhouwer. Dit geldt a fortiori
van hem. die dagelijks geroepen is. bet ar
tikel te schrijven, hetwelk gemeenlijk ver
schijnt op de eerste kolom van de eerste
pagina, en waarvan de schrijver het stil
zwijgende recht heeft, af te dwalen van do
paden van uitsluitende berichtgeving, en
tot op zekere hoogte zelfgekozen wegen in
to slaan. Zoo kan een krant persoonlijk-
béden kweeken. Immers, slechts hij kan bij
wen#.;gcenszins uit te sluiten tevenfs op
bouwend over een bepaald gegeven te den
ken, en dit is voor de krant ook zeer
belangrijk zijn gedachten in bevatte-
lijken vorm door te geven
Juist dit achten we de beteekenis var
het werk van Dr. A. C B Arts, zoo vele
jaren in de R.K. pers verricht, dat hij uiting
gaf aan hetgeen misschien onbewust leefde
in de harten van velen. Daarbij bleef hij
niet star staren op een beperkte groep van
onderwerpen, maar sloeg de vleugels wijd
uit, en was daarom In staat, de horizonten
te verleggen, zonder dat zijn critische geest
hem zou begeven bij de bepaling
meening, een meening, die op beginselen
van hooger levenswaarde was gebaseerd.
En bij het doorbladeren en lezen van de
rijke verzameling artikelen wordt men van
bladzijde tot bladzijde getroffen door de
zeggingskracht, door de klaarheid, door de
diepte van inhoud, en door de waardeering
voor de beteekenis van anderen. Bij dit
laatste denken we aan het schoone In Me
moriam bij 't overlijden van Dr. A. Kuyper.
Een bijzonder woord van dank verdient
de heer Wouter Lutkie. de verzame
laar, voor de van veel inzicht getuigende
wijze, waarop de artikelen zijn verzameld,
voor de keuze en voor de groepeering.
Ontspanningsleciuur
EEN SPEL VAN GROOTE KIN
DEREN, door J e f Hinder-
d a e 1. G. J. A. Ruys, Zutphen.
Dit door dr. P. H. Ritter Jr. ingeleid ver
haal uit 't Vlaanderen van Augustus 1914
heeft de bedoeling de z.g. Belgische vader
landsliefde aan de kaak te stellen, te ont
maskeren, de huichelachtigheid der ver-
franschte aristocratische kringen, die
moed. en strijd zeer hoog opgaven, doch
wien alle ernst en zin voor realiteit
brak, zoodat ze de burgerwachten lieten
dienst doen met bezemstokken, waarop een
oude bajonet uit het jaar 1S30 zat va
schrbefd en die het vaderland het eerst in
de steek lieten en mef hun hebben en hou
den naar Holland vluchtten.
De bedoeling van de titel is duidelijk. De
gruwelijke ernst van de oorlogsdreiging,
van de oprukkende vijandelijke troepen
wordt door de leidende figuren van net
Vlaamsche dorp gemaakt tot een spel.
Daaraan hielpen ook mee de kranten. Zij
hebben 't volk misleid Zij hebben overwin
ningen gemeld, toen er nederlagen waren
geleden. Daaraan hielp mee de geestelijk
heid. De weerzinwekkende onderpastoor
Boerhaven misbruikte geloof en godsdienst,
eerst om de doorwerking der Vlaamsche
gedachte tegen te houden, later om de
volksmeenine inzake de stand van de oor
log te misleiden. Dit verhaal is geschreven
van uit de Vlaarnsch nationale idee: van
Brussel is niets goeds voor Vlaanderen te
wachten, maar alle onheil te vieezen,
Frankrijk is de groote vijand, Nederland de
wezenlijke vriend van Vloanderen.
De intellectueel van Dale is de drager
van deze gedachte en hij allo mogelijke ge
legenheden brengt hij zijn zienswijze naar
voren. Hij is reeds activist vóór deze bewe
ging bestaat; hij ziet niet in eiken Duit-
scher een moordenaar en schurk, omdat de
Duitsche regeering tegenover het Bdgische
volk schandelijk heeft misdaan. Over de
toestand van VlaandercD citeert hij het
vernietigend oordeel van Bolland. En <j
Nederlanders worden opgehemeld: ,,G,
vindt hier de schoonste karakters, die f
ooit had kunnen droomen. Gij vindt hit
nvensehen, ik bedoel rijke menschen, jui|
rijke menschen, die bij ons altijd zoo arj
zijn, zoo vrekkig, zoo vastgeklonken as
hun duiten, go vindt hier menschen t
vélen! die los staan van hun geld, d:
de bails zijn over hun geld en niet het gel
de baas over hén!" enz.
Behalve de flamingant Van Dale, d
vooral theoretiseert is er de sympathiel
Sterckx, fabrikant, die zijn zakenbriefwiss
ling alleen in 't Nederlandsch laat voert
waardoor vele personen en inrichtingen g
dwongen zijn, Vlaamschkenncnd persone
aan 'te stellen.
Een spel van groote kinderej
verraadt het zij Ritter toegegeven -J
schrijftalent. Het is echter een boek, dl
een vervolg vraagt. Het toont ons slechj
heel weinig van de groote bewegingö
welke de Vlaamsche gedachten'tijdens
na den oorlog met zulk een kracht hebbo
opgestuwd. Het verhaal van 't eng-dorpsd
gedoe in een Westvlaamsch plaatsje is 0|
zichzelf heel weinig belangrijk. In dat o;
zicht greep Eer Vlaanderen ve:
gaat ruimer en dieper.
Een spel van grootfi kindere
is geen lectuur voor kinderen, zelfs nit
voor groojo kinderen. Het is in zoover
realistisch, dat het zonder voorbehoud hi
Vlaamsche leven uitbeeldt: vloeken, schel)
woorden en gewaagde opmerkingen, die oi
Protestanten als profanie in de oore
klinken, worden den lezer niet bespaart
Maar juist daardoor is het een boek. dl
alleen aan rijpe en oudere lezers moj
worden voorbehouden. L.
Ontvangen Boeken
„DE HERVORMDE KERK OP DEN TWED
SPRONG. Kerk of Genootschap", door Ds V
A. Zeydner, Ned. Herv. Predikunt te Rotte]
dam. met een Inleiding van Prof. Dr. C. Ge:
retson. Uitgave van A. Voorhoeve v/h J.
Bredée's Uitgevers Mij. N.V. Rotterdam.
„SLEUTELS", Roman van N. van Slllevoldt-j
Haasse. Uitgevers Mü- .Broekhoff N.V. v]
en Zn., Domplein 2, Utrecht.
„VIER WEKEN IN SPANJE", door Arnol
Meijer. Uitgeverij „De Ramshoorn", Oists!
„BEKNOPTE INLEIDING TOT DE PAEDAGO
GISCHE PSYCHOLOGIE", van de Middelbar!
Schoolleeftijd, voor zelfstudie en Mlddelba'r
Aktestudie, door Dr. M. J. Langeveld. Uiü
Mij. J. B. Woltors, Groningen—Batavia.
„LEVENS-GOLVEN". de levensverschijnselel
bezien In het licht der golvuigs-wetenschal
door Dis. J. Postma, Uitg. R. van der Veld
„DE CHEMISCHE OORLOG EN ZIJN GEVOI
GEN" door G. J. Fortuin. Arts, Ultg. Schaaf!
„VEREENVOUDIGING VAN DE GEMEENTE
LIJKE EN DE PROVINCIALE AD.M1NISTR.'
TIE". Toelichting van de wet van 22 Aph
1937 (St-bl. nr. 311) door D. Kooiman en Mi
R. Kooiman. Uitgave van Samsorn N.V., A
phen aan de Rijn.
„GOED EN GOEDKOOP KOKEN", Receptè.
gelijksch
M.
Embden. Ultg. G. F. Gallon bach N.V. Nnkert
„DE GEWIJDE GESCHIEDENIS IN VRAGE.N
(Nieuwe Testament) door D. Schouten. Uiti
P. Noordhoff N.V.. Groningen—Batavia.
,VAN KINDERTAAL TOT MOEDERTAAL'
M.O.. Handels- en Avondscholen, door j
Wildschut. Uitg. idem.
.NIEUWE LEERCURSUS VOOR DE FRAN
SCHE TAAL", Oefeningen deel I (voor het 2
leerjaar) en een deeltje Spraakkunst, doo
Albeit Dory en A. Wepster. Uitg. idem.
INLEIDING TOT DE FRAN SCHE HANDELS
CORRESPONDENTIE", voor Handelsschool
H.B.S.-A. en Handelsavondscholen. 2e deel
fdem Albert Dory en Dr p- Ultj
.PRAKTIJK NA THEORIE", de VrHe Vertalini
Fransch op het M.U.I.O.-exanieu. door 1
Kokshoorn, leeraar Fransch M.O en ee'
deeltje voor Engelsch. door I. ïempe, leera»
Engelsch M.O. Ultg. idem.
.PRACTISCH BOEKHOUDEN VOOR DB MID
_dicl 1 cn II. PRACTISCH!
HANDELSCORRESPONDENTIE VOOR Dl
HANDELSKENNIS VOOR DE MIDDEN
STAND, door K. K. Rover en ,.1'RACTlSOHl
MIDDENSTAND" door B. A. DUkstra en K
Batavia51"8' Ult8': iNoordhorf 'N'-v- Groningen-
EENVOUDIG HANDISLSREKENEN" voor n.!.l
en Handelsavondscholen, door A. W. Berge]
B. de Boer en H W. Pietersma, 3e deel. J. I
