khïdeT
krant
De tocht van Jan May
Het
daget in
den Oosten
Het daget in den Oosten;
het licht schijnt overal:
Hij komt de volken troosten,
die eeruwig heersen zal.
De duisternis gaat wijken
van d'eeuwenlange nacht;
een nieuwe dag gaat prijken
met ongekende pracht.
Zij, die gebonden zaten
in schaduw van de dood,
naar 't scheen van God verlaten,
begroeten 't morgenrood.
De Zonne, voor wier stralen
het nacht'lijk duister zwicht,
en die zal zegepralen,
is Christus, 't eeuwig Licht.
Het daget in den Oo6ten,
het licht schijnt overal:
Hij komt de volken troosten,
die ecuwig heersen zal.
iWe hebben zeker allemaal wel eens gehoord van
Ihet zeemeeuweneiland „Jan Mayen", gelegen in
de Noordelijke IJszee. Het wordt zo genoemd
Biaar den Nederlandsen zeeman Jan Corneliss.
May, schipper op de „Vos", die in 't jaar 1611
„bij laste van ae Hoogmogende Hoeren Staten
Geperael gesonden werd de straet van Anian to
Boccken", Zó staat het in de plechtige acten vau
ïiet scheepsjournaal. De matrozen kenden May
meer bijzonder bij zijn scheldnaam: „Mensen
eter!" deftiger „Anthropophagus!"
Zelf gaf May geen zier om al die fraaie poespas,
en schreef zich eenvoudig Moy en zelfs Moey!
Zijn salaris bedroeg 90 gulden per maand
yoor die tijden nog zo slecht niet. Zijn schuit
iieette de Vos; de andere schuit do Cracn. Onder
<le opvarenden bevond zich Haringh Jacobsz.
'n Amsterdammer, die zes jaar achtereen met
[Engelse schuiten reizen voor 't koken van traan
had ondernomen naar een eiland ten Noorden
van Nova Zembla en die evenveel verdiende ais
Jan May zelf. Scheepsdokter werd de A me rs foor
ter Diricxs en barbier Arent Coop. Alle stuurlui
luidden hun examen gedaan bij den geleerden
•Plancius.
.Vi'at was nu de bedoeling? Dezelfde als die voor
zat bij de tocht van Barendsz en Heemskerk: het
bereiken van Indiö „om de Noord." Andere ge
zegd: het vinden van de Noordelijke Zeeweg
naar Indie. Plancius, die zéér bedreven was in
de aardrijkskunde, meende vast, dat die weg be
stond. Hij zou minder gevaarlijk zijn dan de zo
gevreesde route „om de Kaap." Maar de slechte
afloop van Barendsz' tocht dan? Gaf die niet te
denken? En het drijfijs der Noordelijke IJszee?
Amsterdam tot do reis over te gaan naar de ge-
bicden „van wacr compt goudt, rabarber! end®
vecle andere kostelicke waeren!" Plancius ver
scheen in de vergadering der Staten Generaal
(18 Januari 1611) en verklaarde „dat hij vaste-
lichen hielt en.de gevoelde, dat de vacrt seecker-
Jicke soude connen gevonden werden." De Hoog
mogende tastten in tie beurs en stuurden f 18.000
toe! Voor die tijd 'n hoop geld! Allerlei aankopen
werden gedaan. Uit Rotterdam kwamen twee
honderd karren steenkolen, de nodige vaatjes
brandewijn, Spaanse en Franse wijn, een en
ander om de kou te weren!
Op 28 Maart, 's ochtends tussen zeven en acht
uur, verlieten dc twee schepen de rede van
Tessel, het goud, de rabarber „endc veele andere
kostelicke waeren" tegemoet!
Om nu maar heel kort te gaan, reeds de 17d®
April raakten dc schuiten in het drijfijs der Pool-
zee bekneld en dat was het begin der ellende*
De berekeningen van den geleerden Plancius
kwamen falikant uit: ijsvrij was de zee daar
nooit, zelfs niet des zomers! Een doortocht bleek
onvindbaar! Vertrouwen stellend op God, hun
anker en hun trouw gaven de zeelieden echter
de moed zo gauw niet op. Schipper May keerda
pas na anderhalf jaar afwezigheid in het vader
land terug. (October 1612).
Do 26ste November 1611 had bij bot verlies „van:
zess man" te betreuren, „dacrvan de drie sondcr,
hoofft! zijn eride die andere drie veel wonden in
't lijf hadden, hetwelcko deerlijck om te zien
was, ende hebben liaer op een eylandt begraven;'
darom dat eylandt genoempt dat Kerckhoff ende
die bay (baai) die Drocve-bay."
OM
Barendsz werd in de gauwigheid uitgemaakt
voor 'n onbekwaam zeeman, wien het aan moed
en kennis schortte! Bovendien zo werd ge
zegd was hij veel te laat (in Mei) vertrokken
(1596)1 Had hij de kabels vroeger losgegooid, dan
zou hij bemerkt hebben hoe de Middernachtszon
de IJszee veranderd had in pekel en niet in eeu'
vaste ijskoek! De zaak werd „in 't lange ende
breedte" bepraat, maar, met echt-Nederlandse
voorzichtigheid, aanvankelijk nog even uitgesteld'
Peter Plancius gaf echter de doorslag. Hij ver
klaarde: „dat men, door de ruyme (open) ze®
ende mijdende de custen, bij Noorden door sonde
mogen vaeren naar China ende dat men zóó
vrouch (vroeg) hier soude connen uytvaeren, dat
men moohte doorcommen eer 't ijs driftich (los)
werde, ende dat het den lande een profijteliche
(voordeelige) vaert soude wesenmet groot
profijt voor deze landen."
De 11de Januari 1611 besloot de admiraliteit van
NA TE TEKENEN TE KLEUREN
Een afbeelding
van de „Vos",
het schip van
Jan May, kon-
den we niet.
machtig wor
den. Deze oude
prent van „De
halve maan
(1609) geeft een
idee van 'l soort
schepen, waar
mee onze vade-
ren hun ge
waagde tochten
ondernamen.
534
DONDERDAGAVOND
Het kleine balcon, hetwelk zicih aan dc strenge
lagade van het Palazzo Vcnozia te Rome bevindt,
Iheeft opnieuw de aandacht tot zich getrokken van
kluizendeil en nogmaals duizenden mensohen, niet
alleen van hen, die op het plein voor dit gebouw
als het ware stonden samengepakt, maar over
heel de wereld. Een rede van het balcon van liet
■Palazzo Venezia beteekent in den regel een be
langrijk keerpunt in dc Italiaansche politiek. Ook
(ditmaal is deze ervaring bevestigd, en het was
niet voor niets dat Mussolini zijn „show" zoo
bijzonder had verzorgd, gelijik trouwens kan vvor-
lden verwacht van een man, die zooveel belang
stelt in tooneel en film als hij. Er wae in het
Paleis een bijeenkomst van den grooten fascisti-
schen raad; daarop aansluitend een aankondiging
tioor Starace, den secretaris-generaal van de fas
cistische partij, dat Italië den volkenbond gaat
verlaten. Vervolgens verscheen de duce in het licht
tier schijnwerpers, om door middel van een vlam
mende rede zijn hoorders te fascineercn. Sinds
lang is hij gewend, door een appèl op het gemoed
Van zijn paladijnen dc geestdrift aan te wakkeren,
zonder welke dit zuidelijk volk zijn discipline noch
'élan bewaren kan. Indien het koel van zinnen
zou worden en tot rustige overweging in 6taat,
Wan zou het licht tot het besef kunnen komen,
tiat Rome, in bond met Berlijn cn Tokio, bezig i3
met een poging, de wereld te revolutionneercn;
tiat het de westersche beschaving op het spel zet,
in ruil voor koloniale en andere voordeeiep; dat
het, door zich aan den kant der onvoldane staten
te scharen, zich schuldig maakt aan een voort
gaande ontreddering der blanke wereld, die nauw-
'lij'ks anders dan tot een neergang van het Euro-
peesch-Amerikaansch prestige kan leiden. Wat
ligt, tegenover de rampen van wantrouwen, De
lwapening en dreigenden nieuwen oorlog, in d©
andere weegschaal? Mussolini's droom van een
hersteld Romeinsoh imperium, en de wrok, dat
Genève den A'bessijnsohen roof niet, nóg niet,
heeft willen sanctionneeren. Men kan den volken
hond bespotten, gelijk thans menigeen meent zichi
te mogen veroorloven, ook Rome's groot®
man, doch wie hierbij uit het oog verliest, dat
deze de eerste étappe bcteekendc naar de verwer
kelijking van een mensohheidsidcaal, het verhef
fen van het recht boven de macht, die lacht op.
de onverantwoordelijke manier van een dwaas.
<3*
iWat rest er nu nog van het bouwwerk, dat in
.Wilsons geest tot rijpheid was gekomen, doch
miet als Pallas Athene uit het machtige hoofd van
.vader Zeus voluit in aanzijn kon springen? Enkel®
geweldige brokken staan overeind van het gc-
daohtengebouw, dat een moderne tempel der vol
keren beloofde te worden, ofeen Babel-toren.
De groote mogendheden hebben een voor een aan
Genève den rug toegekeerd; de Vercenigde Staten,
Japan, Duitschland, Italië, maken er geen deel
van uit. Het internationaal overleg in deze ver
maarde Zwitsersche stad gaat zich nu op een
veel bescheidener manier samentrokken; 'het krijgt
meer en meer liet gelaat van een conferentie van
met Groot-Brittannië en Frankrijk bevriende mo
gendheden, van hen die de huidige orde in de
wereld voorstaan, omdat het hun daarbij wel is
gevaren. In zooverre beteekent. Italië's terugtreden
een zuivering van een sinds land dulbieusen toe
stand. Plet Italiaansche mee- en tegenwerken,
waarvan zoo menige groote internationale verga
dering bewijs ga.f, het als gelijktijdig trekken naar
verschillende kanten, is nu uit. Voortaan staat
de wereld voor het feit, dat Londen cn Parijs, en
wat zich rond deze beiden als satellieten moet
groepeeren, gezamenlijk een l»epaalden koers aan
geven, waarmede groot en klein zich in hoofd
zaak kunnen vereenigen. Tegenover hen bevindt
zich de befaamde anti-Komintern-comhinatie, die
zich achter het voorwendsel van communisten-
bcstrijding heeft verschanst, in de wereldpoli
tiek volgt de fascist-nat ionaal-socialist de zelfde
tactiek als binnen zijn landsgrenzen! en intus-
schen er op uit is, zich buit te vergaren, hetzij
aan koloniën, zooals Duitschland; aan macht, go-
lijk Italië langs Middellandsche en Roode Zee-
of aan economisohen invloed, Japans speciale
oogmerk in China. Het wordt, om een populair
beeld te gebruiken, een formidabel spel van roo-
ver-en-reiziger, doch helaas zonder de opwindend®
genoegens, die voor de jeugd daaraan zijn ver
bonden.
'Amerika vormt bij dit alles de onberekenbare
factor. Uncle Sam blijft wat hij immer geweest
is, een scherpe zakenman, met een licht vleugje
van idealisme, en een uiterst kleine dosis politiek
begrip. Hij is wat dit betreft waarlijk den kinder
leeftijd nauwlijks te boven. Zoo speelt hij afwis
selend met zijn woorden, zijn vlootbouw en zijn
pacifisme, cn is tot gpen richtinggevende daden
in staat. In dit licht gezien lijkt Roosevelt „Wil
son redivivus". Hij is niet de man om den kleinon
gelen Aziaat binnen dc perken van zijn verstrooide
eilandengroep te houden, en in dc wereld dio
haar vrede snakt, onderwijl zij zich aangordt, het
Verlossende woord tc spreken.
BuiïèialandscK Overzicl
ïr
Op de Jang-Tse-rivier hebben de Japanners drie
Amerikaansche tankbooten en een kanonneerboot
met 'bun oorlogstuig bestookt. De tankbooten wer
den ontredderd; de kanonneerboot, „Panay* ge-
hoeten, ging te grond". Ook Britsche oorlogsoo-
doms hadden van gc'uirc agressie te lijden. Deze
had zoo openlijk plaats, dat slecht zicht of een
misverstane met rede niet aan te nemen is. Er is
een tijd geweest, dat de vlag van een volk een
heilig symbool was. Men rukte haar niet van haar
steng, men doorschoot haar niet, zonder dat on
middellijk zulk een volk als één man gereed
stond, daarvoor voldoening te vragen. Weliswaar-
waren toen de wapens van den krijg heel wat pri
mitiever, en kon men, bij wijze van spreken, in
het Noordzeekanaal slaags raken, zonder dat, als
weerslag daarvan, tevens aan de andere ronding
van den wereldbol de dooilen vielen. „De aarde is
thans één", gelijk naar wij meenen een vers op
Berlage's Beurs zegt, doch niet in broederschap en
voorspoed; alleen in een gelijkelijk gedeeld risi
co van rampen en van druk. Belangen en contra-
belangen zijn zoozeer verweven, dat zij als het
ware een ragfijn net rond heel onze planeet heb
ben gesponnen. Het kan niet trillen in China, zon
der dat het mee trilt in Washington, in Londen, in
Rome, Tokio, Parijs en. Berlijn. Ieder aarzelt der
halve den eereten stoot te geven; men vreest een
uitwerking te zullen aanschouwen als van het
boosaardige pistoolschot in Serajewo. Groot-Brit
tannië en de Vereenigde Staten van Amerika heb
ben, gelijk men het wel eens gemeenzaam uit
drukt, ook ditmaal weder hun speeksel ingeslikt.
Wil dit zeggen, dat zij hun toorn hebben bedwon
gen, omdat zij niet bereid zijn voor een oorlog?
.Voorshands hebben zij opnieuw, en scherper dan
tevoren, aan de regeering \an Japan rekenschap
over het wapenmisbruik gevraagd. Prins Konoje
cn de zijnen zijn zoo over-gewillig, deze te geven,
dat zij reeds bijna antwoorden, nog eer ze aange
sproken zijn. Is dit onbeschaamdheid, voor-den-
gek-houderij, of stelt toch óók het land van den
mikado wel prijs op het behoud van de algemcene
yvereldrust?.
Ileel het roode Rusland- van achttien jaren en
daarboven, voor zoover bij zijn verstand en op vrij®
voeten dit laatste blijft men, door als gevolg van
het eerste zwijgzaamheid te leeren is naar de
stombus geweest. Stalin heeft het bevel gegeven,
democratisch te worden; is er een grondwet, ja
dan neen-?. Welnu, de Russen hebben hun stem
biljetten aanvaard, ze hadden juist hun vrijen dag,
en ze hebben ze zoo spoedig mogelijk in dc daar
toe bestemde bussen gestoken. Dat was het een
voudigste en het minst riskante, en aan de eere
plicht was voldaan. De boer heeft voortaan gelijke
politieke rechten als de industrieele arbeider uit
de steden. Hij is politiek volwassen verklaard, de
gelukkige, na jaren lang de waarde te hebben
gehad van één-vijfde proletariër. Zoo hij dit voor
recht op prijs stelt, mag hij het laten blijken, door
de Stalin-dictatuur met zijn papieren brief te steu
nen; moch het kiezerspubliek uit de groote steden
geneigd zijn, het huidige regiem aan critiek te on
derwerpen, laat het can weten, dat dit regiem
thans »n do mocjieks een nieuwe, brecdere basis
heeft.
Dc omstandigheden en de methoden in Rusland
mogen veranderen, de principes blijven gelijk. De
mocratisch Rusland van heden is nog even bereid
te fusilleeren en te deporteeren als in de donker
ste dagen van zijn schrikbewind!
Slechts enkele wooreven willen wij besteden aan
de lugubere historie van den Duitscher Eugen
Weidmann, die in St. Cloud, het fraaie heuvel-
stadje aan de Seine, even bulten Parijs, zijn land
huisje bewoonde. Toevallig was het gelegen schuin
over het villa'tje, dat door de bewoning van Lan-
dru eertijds een sinistere vermaardheid verkreeg*
Weidmann, die in oen omgang een charmante
jongeman van goeden huize moet geweest zijn, was
in de heimelijkheid van zijn hart als een sluipend
roofdier, dat waar het zijn kans schoon ziet, zon
der aarzeling een prooi bespringt. Zijn officieel©
slaehtofferlijst telt thans zes dooden. Wellicht zijn
er meer. Men huivert bij de gedachte, hoe deze
man, die zich van stap tot stap van de mensch-
heid heeft vervreemd, geleidelijk tot een psychi
sche pariah geworden moet zijn. Hoe ontzettend
straft toch het kwaad ?.ijn meesterl Dat hij thans
verblijf houdt in dezelfde cel, waarin de vrouwen
moordenaar Landru zijn doodvonnis heeft afge
wacht, is hierbij vergeleken een niets. Een hoog,
gesloten voorhoofd moge verhullen, wat er ach
ter omgaat, wij geloovcn in den worm, die niet
sterft, en een vuur, dat niet wordt uitgebluscht,
ook in het innerlijk van oen enkeling. De gerech
tigheid der menschen zal, terecht, zijn leven
eischen; voor ons particulier geldt, ook in dit af
zichtelijk geval, met huivering het diepe
Christus-woord: Wie van u zonder zonde is, werp®
den eersten steen
O verzicht van de menigte voor het Pala zzo Vcnnezia te Rome tijdens de rede van
Mussolini, waarin deze Zaterdagavond het uittreden van Italië uit den Volkenbond
aankondigde
5Z7<
