Dr ie eeuwen Java Suiker Industrie
i
VRIJDAG s NOVEMBER 1937
HET GEREFORMEERDE
JEUGDWERK
Een woord van aanbeveling te schrijven
voor het Gereformeerde Jeugdwerk valt mij
gemakkelijk.
Dat werk toch is mij in hooge mate sym-
patliiek en het verdient de intense belang
stelling van oud en jong.
Ik kan het mij bijna niet voorstellen, dat
er nog Gereformeerde ouders worden gevon-
den, die het groote belang, dat hier aan de
orde is, niet inzien. En toch schiinen er zul-
ken nog te zijn.
Laat toch ieder bedenken, dat onze zonen
en dochtens er in dezen tijd van organisa
tie en vlot verkeer nog meer dan voorheen
behoefte aan hebben zich met anderen te
vereenigen, vergaderingen te houden, land
dagen te bezoeken, mee te leven met. de
vraagstukken die de menschheid en ons volk
beroeren. En welk een onwaardeerbaar voor
recht is het dan, a s de Gereformeerde jeugd
zich in knapen-, jongelings- en meisjesveree-
nigiiigcn organiseert!
Natuurlijk is dat geen waarborg, dat zij
:'<r de Gereformeerde zaak, «oor l.et goede
beginsel behouden blijven. De jeugdveree ii-
ging is niet een bekeeringsinstituut. Maar
het is in Gods hand een kostelijk middel
gebleken om duizenden te sterken in den
strijd, ze te houden op het goede pad, ze te
bekwamen voor de taak, die in het kerce-
lijk, maatschappelijk en staatkundig leveu
wacht.
Daarom rust op de ouders de plicht het
Gereformeerde organisatieleven der jeugd
te bevorderen en voor te staan.
Maar ook onze jeugd ze f moet voor het
Gereformeerde jeugdwerk genegenheid Ge
voelen en er zich aan geven. Niet overal is
dat even gemakkelijk. In de eene gemeente
gaat dat vlotter dan in de andere. En deel
nemen aan dat jeugdwerk kost toewijding
en inspanning. Het bestaat waarlijk niet
alleen in het bijwonen van een bondsdag,
hoe machtig en bezielend dit ook wezen
moge. Het bestaat allereerst in het met
liefde zich wijden aan het verenigingsle
ven, in de bereidheid om ook zelf eens wat
te doen, in de kist om kennis te nemen van
de geschriften onzer Gereformeerde publi
cisten. Wie met hart en ziel meedoet, heeft
cr altijd profijt van. Het werk gaat hem
steeds meer bekoren. Het leven wordt er
door verrijkt. Uitstekende lectuur, vooral
door de uitgaven van den Bond van Jonge-
lingsverecnipingen op Geref. Grondslag,
staat ter beschikking.
En de vermelding daarvan doet mij van
zelf denken aan de mannen en vrouwen,
die een groot deel van h.un tijd besteden
aan het jeugdwerk. Hun arbeid heeft in ons
land goede vruchten doen rijpen. Zij heb
ben, om Gods wil. recht niet alleen op onze
belangstelling, maar ook op onzen moreelen
steun. Niet ieder kan zich aan dit werk
geven. Aan velen ontbreekt óf de tijd óf de
vereischte gave. Maar wel kan ieder dit
werk steunen door zijn gebed en de betoo
ning van zijn waardeering. Critiek hooren
wij in deze dagen genoeg. Ook d i t werk
kan critisch bekeken worden. En zoo nu en
dan is dat ook wel eens goed. Maar
laat de critiek niet den boventoon voeren.
Laat het goede, dat God ons in dit jeugd
werk schonk, ons stemmen tot dank.
Het moot zoo worden, dat heel Gerefor
meerd Nederland zich aan den arbeid on
der de jeugd op het nauwst verbonden
voelt en bezield propagandist is voor de
Gereformeerde Jeugdorganisaties.
Mr J. A. DE WILDE.
Ned. Bond van J.V. op G.G.
Opening nieuwe Bondshnis
Het nieuwe Bondshuis van den Ned. Bond
van Jongelingsvereenigingen op Geref.
grondslag zal geopend worden op Vrijdag 12
November a.s., des morgens 10 uur door den
Bondsvoorzitter Prof. Dr. K. D ij k.
Zoo men weet is dit nieuwe Bondshuis ge
vestigd te Amersfoort, Koninginnelaan
no. 15.
Prot. Chr. Patroonscentrales
en C.N.V.
Eerste vergadering van het Convent
Dezer dagen kwamen de vertegenwoor
digers van de drie Prot. Chr. Patroonscen
trales (Chr. Werkgeversverbond, Chr. Boe
ren- cn Tuindersbond, Chr. Middenstands
bond) en het C.N.V. bijeen tot otficieele
stichting van het convent, de vaststelling
van het reglement en~de aanwijzing van
het bureau.
De voorloopige voorzitter, de heer A.
Borst P.zn., heeft de vergadering met
gebed geopend en zijn blijdschap uitgespro
ken over het tot stand komen van dezen
vorm van regelmatige samenwerking. Daar
na werd het concept-reglement besproken
en na enkele wijzigingen vastgesteld.
Voor het jaar 1937 zal het bureau be
staan uit de hceren A. Borst P.zn., te Rot
terdam (voorzitter) en J. Schipper te
Utrecht, Stadhouderslaan 4315 (secreta
ris). Als tweede voorzitter en tweede secre
taris zullen voor 1937 fungeeren resp. de
heeren A. Stapelkamp te Utrecht en
mr. A. Hoekema te 's-Gravenhage. In
beginsel werd voorts het bureau voor het
jaar 1938 samengesteld.
Daarna werd, na een inleidend woord
van den heer Stapelkamp uitvoerig
gehandeld over de vraagpunten: „Op weike
wijze kan totstandkoming van collectieve
arbeidscontracten worden bevorderd en ar
beidsconflicten door arbitrage worden
voorkomen?" Besloten werd deze vraag
punten in eigen kring nader te bezien, ten
einde de bespreking op de vojgendp verga
dering te kunnen voortzetten en een con
clusie te kunnen trekken.
Indische Marine-luchtvaartdienst
Naar de Tel. meldt zou kapitein-luite
nant-ter-zee D. de Josselin de Jong, die eeni-
ge dagen geleden ter beschikking gesteld
is cn tot voor kort commandant van Hr.
Ms. „Java" was, ernstig in aanmerking
komen voor de benoeming tot hoofd van
den Marine-Luchtvaartdienst in Ned.-Indic.
Kapitein-luitenant-ter-zee De Josselin de
Jong is vele jaren commandant van hét
vliegkamp Morokrembangan geweest.
Gelijk bekend is bij het ongeluk met de
T 13 in Nedcrl.-Indic het hoofd van den
Marine-Luchtvaartdienst, overste De Bruyne
om het leven gekomen.
Op 7 November 1637 werd de
eerste concessie verleend
Pioniersarbeid van de
Chineesche fabrikanten
Uit de dagen van het
Cultuurstelsel
I
De Javasuikerindusi'rie, een zoo belang
rijke tak van bedrijf voor lndie en Neder
land beide, kan 7 November op een 300-iarie
bestaan terugzien
Immens, aan den Chinees Yang Kong,
die moeilijk kan gedroomd hebben historisch
te worden vereeuwigd, werd door den toen-
maligen Gouverneur-Generaal Van D i e-
men op 7 November 1037 de concessie ver
leend, die hem als de eerste suikerfabrikant
van Java doet erkennen.
Van de rictsuikerindustrieèn, die men in
verschillende landen om en nabij den eve
naar aantreft, behoort die op Java wel tot
de oudste. Toen in 1595 voor 'het eerst Ne
derlanders, onder leiding van de Gebr. De
Houtman, te Bantam aankwamen vonden
zij daar reeds deze, suikerindustrie, zij het
ook van zeer primitieven aard. Zij werd
voor het meercndeel door Inlanders gedre
ven, maar voldeed niet aan de behoeften der
inwoners, zoodat daarnevens suiker uit
China moest worden aangevoerd. Om nu de
eigen suikerproductie van Indië te vermeer
deren. verhoogde de Gouverneur-Generaal
van Diecnen de inkomende rechten op sui
ker, en gaf in 1637 voor het eerst aan den
Chinees Yang Kong voor een door hem on
dernomen suikerfabriek vrijstellling van de
dusgenaamde tienden op zi]n land zoo bin-
als buiten Batavia. De O.-I. Compagnie,
die in het algemeen een handelsvereeniging
was, welke niet ten doel had om bronnen
van welvaart in Indië aan te boren, doch
slechts de producten vandaar te halen, die
zij er vond. week ten aanzien van de suiker
111 zooverre, van haar programma af, dat zij
de Chineezen, zij het ook zonder zware of
fers te brengen, aanmoedigde tot de suiker-
fabricage. Vrijwel geheel de zeventiende en
achttiende eeuw door zijn het op Java bijna
uitsluitend deze Chineezen geweest, die de
suikerindustrie hebben gedreven en dit bei
de eeuwen door op dezelfde primitieve wijze
als door de Inlanders in 1619 en daaropvol
gende jaren geschiedde.
Een halfslachtige politiek
Nochtans had de suikerindustrie reeds
toen voor Indië en Nederland een grootere
beteekenis kunnen hebben, indien niet de
bewindhebbers der O.-I. Compagnie te Am
sterdam voortdurend op twee gedachten
hadden gehinkt. Dit kan in zooverre niet
verwonderen, waar zij," te Amsterdam zete
lend, natuurlijk in nauwe aanraking waren
met de Amsterdamsche suikermarkt', die
haar ontstaan te danken had aan den val
het nabij gelegen Antwerpen. De in
dustrie der suikerraffinaderijen heeft in Am
sterdam tusschen de jaren 1650 en 1660 haar
bloeitijdperk bereikt; zij breidde zich toen
zoodanig uit, wat zij een der belangrijkste
takken van nijverheid van Amsterdam
vormde en het grootste gedeelte van Europa
van suikervoorzag, met name Frankrijk,
Engeland, Polen, Zweden, Denemarken, Bo-
hemen, Oostenrijk en een groot gedeelte
van Duit6chland. Kwam nu veel suiker van
elders, vooral uit West-Indië, dan werd uit
Oost-Indie met veel gewenscht, teneinde de
marktprijzen hoog te houden; in het omge
keerde geval echter moest Oost-Indie veel
leveren teneinde aan de vraag de/" markten
te kunnen voldoen. Het behoeft geen be
toog, dat deze wissèlende inzichten van Am
sterdam aan de achtereenvolgende Gouver
neurs-Generaal in Indië geen consequente
houding toestonden tegenover de nog geheel
tot ontwikkeling te brengen suikerindustrie
op .Java. Zij bleef dan ook tot het einde der
achttiende eeuw schier uitsluitend in Chi
neesche handen: van de 130 suikermolens,
die omstreeks 1750 aanwezig waren, werden
er slechts 1 door Europeanen en door een
Javaanschèn regent gedreven.
Het caltuurstelscl-van den Bosch
Zoo bleef het gaan, geheel de 17de en 18de
eeuw door, tot schade van de ontwikkeling
dezer industrie, die tenslotte noe de invloed
had te ondergaan van de Fransche overheer-
sching en de daaruit voortvloeiende Engel-
sche vijandschap, welke tot 1815 voort
duurde
Teneinde de in 1815 door Engeland terug
gegeven Koloniën voorloopig te beheeren
werden commissarissen naar de Oost gezon
den. In die jaren ging het er vooral om
onmiddellijk hulp aan de berooide schatkist
van het Moederland te bieden. Om zich de
gewenschte dadelijke resultaten te verzeke
ren vond men het cultuurstelsel van Graaf
an den Bosc h; een stelsel, dat te
genover de thans geldende inzichten van
koloniaal beheer zeker onaanvaardbaar kan
heeten, maar dat toch in wezen en opzet
niet de bij uitstek slechten naam verdient,
dien het door de verkeerde toepassing en de
vele z.g. versterkingen verkreeg.
Voorzoover de gewassen, die krachtens het
Cultuurstelsel weiden geteeld, geschikt wa
ren om direct te worden verzonden, als kof
fie, katoen, thee. e.d. trof de Regeering
slechts de Inlandsche bevolking zelve. Sui
kerriet echter moet worden bewerkt en daar
om sloot het Gouvernement contracten met
particulieren, waarbij de fabrikanten ak
contractanten tegen borgstelling voorschot
ten ontvingen, die werden terugbetaald in
suiker, evenals het door hen van het Gou
vernement gekochte suikerriet, dat door de
Inlandsche bevolking werd geplant. Dat de
suikercultuur, ook al leverde zij niet direct
aan de Staatskas de bijdragen, waarop men
gehoopt had, groote bedragen heeft opge
bracht, valt aan de hand der cijfers niet te
betwijfelen. De gemiddelde prijs, waarop een
picol suiker aan hejt Gouvernement tus
schen 1840 en 1855 kwam te staan, wisselde
tusschen f 9.18 en f 9.88; de opbrengst der
in Nederland geveilde suiker was het hoog
ste in 1855 ad bruto f 19.25 en netto f 13.44;
het laagste in 1842 ad f 13,77 bruto en
f 6,22 netto. De uitgestrektheid der suiker
velden nam van nauwelijks 32.000 bouws in
1840 tot ruim 40.000 bouws in 1855 toe, maar
bleef daarna vrijwel stationnair. De gemid
delde opbrengst daarentegen, die in 1840
23.53 picol suiker per bouw bedroeg, bleek
in 1S66 gestegen tot 67.64, dus ruim verdub
beld.
Andere tijden, andere zeden!
De bepalingen intusschen, waardoor het
Cultuurstelsel werd beheerscht, ondergingen
in den loop der jaren talrijke wijzigingen.
Een kijkje in een volwassen suikerriettuin
Op 7 November a.s. zal de Java 5
Suikerindwstrie op een driehonderd- S
jarig bestaan kunnen terugzien. Een x
zon belangrijk feit mag niet onopge-
merkt voorbijgaan. In een tweetal
artikelen zal een onzer medewerkers
iets vertellen uit de veelszins bewo- a
gen historie der Java Suikerindustrie, x
die in de jaren van voorspoed wel
er.ns de kurk werd genoemd, waarop «S
Indië, en in elk geval Java, dreef.
en waarlijk van geen gering belang. Zij wa
ren van tweeerlei aard; eensdeels strekten
zij om de lasten, door het Cultuurstelsel op
de Inlandsche bevolking gelegd, te vermin
deren, anderdeels om de voorwaarden, waar
onder en de wijze, waarop de contracten
met de Begeering werden gesloten, te ver
anderen.
Zoodoende kwam men langzamerhand van
de gouvernemenis- tot de vrije cultuur. Het
gevolg was, dat de Gouvernementssuikervei-
lingen na 1872 werden gestaakt De onder
nemingen in vrije cultuur traden meer en
meer op den voorgrond, die, voorzoover zij
geschiedden op dorpsgronden in de Gouver-
nement6ianden, berustten op vrijwillige con
tracten met de bevolking, naar beginselen,
door de Regeering vastgesteld.
Een ander, niet minder belangrijk gevolg
van de verandering der cultuur was dit, dat
de uitvoer van de Javasuiker zich niet meer
naar Nederland richtte, maar langzamer
hand naar Engeland overging om in den laat-
sten tijd voornamelijk aan Amerika en Oos
telijk Azië aandacht te schenken. Bedroeg
toch in 1871 de uitvoer naar Nederland
151% van de totaal 1S4 millioen geprodu
ceerde K.G., in 1874 werd van den totalen
oogst van 199 millioen K.G. niet meer dan
74% millioen K.G. naar Nederland gezon
den. In 1880 waren de cijfers nog slechts
23.6 en 222,2; in 1883 31,9 en 301.2, in 1887
12 en 386,9; in 1890 23,1 en 367,8. in 1S93 7 en
507,5. Zonder gevaar voor tegenspraak kon
reeds op dat oogenblik worden gezegd, dat'
in den uitvoer Nederland een geheel te ver-
waarloozen factor vormde.
Een gevaarlijke concurrent
De rietsuiker in het algemeen dreigde in
tusschen gevaar van andere zijde. De beet
wortelsuiker, door Napoleon reeds aange
moedigd, nam langzamerhand toe. In hoe
sterke mate dit geschiedde, blijkt uit het
feit, dat de totale productie die in 1853 nog
slechts 202.810 ton bedroeg, in 1872 was ge
stegen tot 1.047.316; in 1S78 tot' 1.536.130 en in
1S83 tot 2.251.325 ton. De wereldproductie
van rietsuiker nam tegelijkertijd van
1.360.404 ton in 1852 toe tot 1.900.961 ton in
1S<9, waaruit wel blijkt, dat van een gelijken
vooruitgang geen sprake was. Er moest dus
op eemg oogenblik wel overproductie ko
men, gezien het feit, dat de totale suikerpro
ductie van 3.522.774 ton in 18S0 toenam tot
5.398.478 ton in 1SS-4. In vijf jaren was der-
hallve de wereldproductie toegenomen met
50, pet., zonder dat daartegenover nmiddel-
lijk een gelijke toename van hel verbruik
kon staan. Betrekkelijk plotseling, verwijl
men tevorenrotsvast vertrouwen had ge
toond. kwam toen de crisis van 1S84—1885.
befcend onder den naam van suikercrisis.
Dcich daarover in een volgend artikel iets
mijer.
Officieele Berichten
ONDERSCHEIDINGEN
het
behe»
bedijking: langs Dronthen. J. Holtland
te Kampen: tot lid van het dagelüksch
lur van het college van beheer der bedij
king langs Dronthen, E. Gunnink, te Kampen.
rovincie Noord-Holland: tot
an den polder Waard-Niemvland op
R. Lont S.zn., te Wieringen; tot
an het heemraadschap Wieringen,
C. KooUman te Wieringen.
In de provincie Zeeland, tot lid van het
«stuur der water keering van het calamiteuze
aterschap Tienhonderd en Zwarte, I. de
ruijne Mzn. te Cadzand; tot heemraad van
:hap Schouwen, W. G. Boot, te
lid
Haamstede.
In de provincie Noord
•ar» het dagelijksch besti
ichap Roijale Polder, C. F, J. Hermus, t
Klundert.
J. Eelman J.B zn. te Texel Is eervol ont
slag verleend als dijkgraaf van den polde:
GEZONDHEIDSDIENST VOOR VEE-
EN MELKCONTROLE
In de te Gouda gehouden algemeene ver
gadering van de<n bond van kaasproducen
ten, werd besloten tot oprichting van een ge
zondheidsdienst voor vee- en melkcontröle,
voor de provincies Zuid-Holland en Utrecht.
CAFEHOUDSTER AANGERAND
Gisteravond is te Alkmaar een café
houdster die, na afloop van de veemarkt,
bezoek kreeg van een jongeman, door dezen
aangerand toen bleek dat zij alleen thuis
was. Er ontstond een worsteling tusschen
heiden, waarop de aanrander de vlucht nam
Dc caféhoudster kon slechts een vaag sig
nalement van den overvaller opgeven. De
recherche is er niettemin in geslaagd een
spoor te vinden. Dit leidde naar Noord-
Scharwoude, waar de 16-jarige J. D. van
zijn bed werd gelicht. I-Iij is naar Alkmaar
overgebracht, waar hij een bekentenis heeft
afgelegd
HET WERK VAN T.M.LOOMAN
De Vereeniging ter Verbreiding
der Waarheid negentig jaar
(Van onzen Amsterdamschen redacteur)
In Hervormde kringen en ook bij vele
Gereformeerden en Lutherschen wordt nop
altijd de naam van den heer T. M. Loo-
man met eere genoemd. Dr. J. C. Rullmann
heeft in een zijner kerkhistorische werken
hem genoemd „den Evangelist bij uit
nemendheid", en voor deze aanduiding was
alle reden, indien men kennis neemt van
het belangrijke werk dat T. AL Looman iD
de vorige eeuw
gedurende bijna 60 jaren
heeft verricht.
Dat werk is Maandag j.l. herdacht, toen
de „Vereeniging ter verbreiding der Waar
heid" haar negentigjarig bestaan mocht
vieren. Looman heeft deze vereeniging met
zes andere broeders op 1 November 1847
opgericht. De naam sprak in dien tijd wel
licht duidelijker dan thans, want de waar
heid, die de Vereeniging nu reeds zoovele
jaren heeft verbreid, is de Waarheid van
het Evangelie, van het Woord Gods, de
blijde boodschap van Jezus Christus, Die
de weg, de waarheid en het leven is
Die waarheid werd op de kansels der Ned
Herv. Gemeente in dien tijd bijna niet
verkondigd. Het dorre, kille Modernisme
had door zijn rationalistische prediking de
waarheid der Heilige Schrift teruggedron
gen. Alleen in de toen nog zeer kleine
Christelijke Afgescheiden Kerk en in de
„gezelschappen'' werd het Evangelie der
zaligheid, de openbaring van Gods wil en
Wet in Zijn Woord, bepeinsd en besproken
Het was in geestelijk opzicht een zeer
donkere tijd, waarin ware geloovigen als
de Afgescheidenen werden achteruit gezet,
geplaagd en verdrukt „Valsche munt, in
Nederland niet gangbaari', ziedaar het oor
deel van het zich beschaafd en verlicht
wanende liberalisme, dat in de moderne
richting in de Ned. Herv. Kerk haar opper
machtige vertegenwoordigster bezat.
Tegen dezen stroom van practisch onge
loof heeft de heer T. M. Looman zich toen
in de kracht des geloofs verzet Met een
kleine groep geestverwanten heeft hij, de
toenmaals 31-jarige, de dommelende en
klagende geloovigen dier dagen wakker ge
schud en aan het werk gezet. De waarheid
van Gods Woord, dierbaar aan het hart van
het veelszins verscholen volk des Heeren
dierbaar ook in den zin, waarin het boek
der Richteren er van gewaagt moest
weer onder de aandacht van ons volk
worden gebracht
moest worden verbreid.
En in dien tijd, toen er „geen openbaar
gezicht" was en „geen smid in Israël",
heelt Looman het zw.aard des Geestes ge
hanteerd. In de Ned. Herv. Kerk was dit
onmogelijk; tegen de Afscheiding had men
terecht of ten onrechte, dat blijve hier
buiten bespreking bezwaren. Dan maar.
althans tijdelijk, buiten de Kerk, want
Looman werkte niet tegen de Kerk, maar
tegen het modernisme, dat er den boventoon
voerde. In later jaren, toen Dr. Kuyper in
1870 predikant te Amsterdam werd, bleek
reeds hoezeer dit „werk van een Evangelist"
rijke vruchten heeft gedTagen. Want Loo
man heeft door zijn catechetisch onderwijs
het geloof der vaderen voortgeplant
In 1872, toen de Vereeniging 25 jaar be
stond, en dit zilveren feest in de Nieuwe
Kerk vierde, heeft Dr. Kuyper haar gehul
digd voor „zooveel goeds, door den Koning
der Kerk voorzeker, maar door U als in
strument verkregen. Na vijf-en-twintigjarige
worsteling zijt ge", ging Dr. Kuyper voort,
„tot tijdelijke zegepraal gekomen en viert,
ge thans feest in hetzelfde Kerkgebouw, in
welks kosterij men weleer een folterkamer
voor de leerlingen van uw uitnemenden
voorzitter bereid' had." Met het woord „fol
terkamer" herinnerde Dr. Kuyper aan de
moeilijke uren, die de catechisanten van
Looman bij het onderzoek door moderne
dominé's moesten doormaken.
Het werk der Vereeniging begon met
kleine middelen. Met Zondagsschoolwerk en
brei-onderwijs, in Mei 1851 begon men
naaischool met één leerling. Op Oudejaars
dag van dit jaar telde men elf meisjes.
Looman beoogde met zijn vereeniging
het werk van het Réveil
te brengen onder den derden en den vierden
stand, dus onder den kleinen middenstand
en onder de arbeiders. Hij is hierin voor
treffelijk geslaagd. De Vereeniging was de
eerste organisatie op het gebied der Inwen
dige zending. Reeds in>1853 heeft de Ver
eeniging zich verzekerd' van een eigen ge
bouw. In de Elandstraat stond destijds de
schouwburg van Jan Gras. die door de
vereeniging voor 1825 werd gekocht Een
café er naast nam Looman er bii voor 90
Een nieuw gebouw werd voor 15.000 op
getrokken. en zoo werd een centrum des
duivels omgezet in een middelpunt voor
den arbeid voor Gods Koninkrijk. Wat voor
de buurtbewoners een vloek was werd een
zegen. Voor heel Amsterdam.
In dat huis, Elandsstraat 84, heeft de
Vereeniging dus reeds 83 jaren gearbeid;
53 jaren achtereen, tot aan zijn dood is
Looman, de kleine, eenvoudige man, oogen-
.evertraan
De beste voor Uw kind
Wetenschappelijk geijkt per Kilo op:
1.200000 Internationale eenheden vitamine A, de
?An°AnnV?r.derend®uen- "'«berende vitamine.
100.000 Intern, eenh. vitamine D, voor de vorming
van kracht,ge beenderen en tegen Engelsche ziekte.
Groote Flescb 60 ct Dubbele Flesch 90 ct.
schijnlijk onaanzienlijk, de ziel geweest van
dit werk. Looman heeft jaren van grooten
bloei medegemaakt, want zijn arbeid in de
'Elandsstraat werd in later jaren krachtig
gesteund. Een van zijn meest voortreffelijke
middelen was de bibliotheek. Zelf heb ik in
mijn jeugd honderden boeken uit „de
bibliotheek in de Elandsstraat" gelezen,
want uit onderscheidene declen der stad
kwam men hier boeken halen, voor vol
wassenen en kinderen.
Ruim 225 personen, onder leiding van
den heer P. J. Wierstra, werken nu nog aan
den gezegen den Evangelisatie-arbeid der
Vereeniging mee, ip en buiten het gebouw.
Loomans werk heeft rijke vruchten ge
dragen. Sterk zijn de omstandigheden ver
anderd, deze arbeid blijft noodig.
Het motorschip „Oranje"
De afd. Amsterdam van ,De Princevlag"
heeft aan de Stoomv. Mij. Nederland de
natievlag aangeboden, omdat het nieuwe
mailschip, dat in aanbouw is, „Oranje" zal
worden genoemd.
Gisteren werd door het afdeelingsbe-
stuur bericht ontvangen dat de directie het
aangeboden geschenk gaarne zal aanvaar
den, zoodat op een nader te bepalen tijdstip
door de afd. Amsterdam aan de directie
op eenigszins plechtige wijze de natievlag
voor het mailschip „Oranje" zal werden
aangeboden.
'JÓet is geen kunst, aan koffie-
boonen de coffeine te onttrekken.
Wil men echter het kostelijke aroma
en de krachtige smaak van fijne
hooglandkoffie ten volle tot hun
recht laten komen, dan zijn een vol-
maaktwerkprocédé en veel ervaring
noodig.
Hag is de éénige coffeïnevrije koffie,
die, volgens het vermaarde Hag-
procédé bewerkt, zich gedurende
30 jaren een wereldreputatie heeft
verworven
Ook de tweede soort. „Sanka". is
heel goed en kost slechts 44 ets),
per pakje.
DE SPOORWEGWERKEN
TE AMSTERDAM
De N.V. H.IJ.S.M. te Utrecht heeft Je
uitvoering van de werken betreffende het
maken van een hoog baanlichaam langs
den Staatsspoorweg van den onderdoorgang
Wijttenbachstraat tot de Noorder Ringvaart
nabij de Schollenbrug met bijkomende wer
ken te Amsterdam gegund aan de N.V.
Het S poorive g b o u wb e d r ij f te
Utrecht voor een bedrag van 339.900.
met de verplichting om het benoodigde
zand van de Nederlandsche Spoorwegen uit
hun zanderijen te betrekken en per spoor
naar het werk te vervoeren, benevens de
verplicnting tot het gebruiken van grooten-,
deels Amsterdamsche werkkrachten.
WETENSCHAP
Wetenschap en volk
Prot Daels uit Gent spreekt te Leiden
Prof, Dr. F. Da e 1 s, uit Gent, heeft
op uitnoodiging van het Dietsch Stu
denten Verbond in het Leidsche Aca
demiegebouw een voordracht gehouden
over „Wetenchap en Volk",
Prof. Daels heeft in zijn kernachtig
betoog in het bijzonder en met klem ge
pleit voor verbetering van het Vlaam-
sche Hooger Onderwijs in Vlaanderen.
Met talrijke markante voorbeelden be*
wees Spr., welk een strijd er in het land
der Vlamingen gevoerd werd en nog ge
voerd moet worden om het hooger onder
wijs op een zoodanig peil te brengen, dat
de wetenschap er aan haar hooge taak zal
kunnen beantwoorden. Er is een sterke te
genwerking geweest en nog is het een
moeizame strijd tegen onbegrip en wanbe
grip die dageliiks gevoerd moet worden en
die de ontwik' Ming van een goed VlaamscK
hooger onderwijs remt. Spr. ging uitvoerig
in op de hooge eischen die aan de weten
schap gesteld moeten worden, wil zij in de
volle zin dienstig- aan een volk zijn. Het
Vlaamsche volk behoeft ook zeer deze waar
achtige wetenschap. De wctenschapsmenschi
in een volk is, wat de geest is in de
mensch, aldus Spr. Alleen de naakte waar
heid is voor de wetenschap zedelijk. Eer
lijkheid is een eerste gebod. Wetenschap
die haar plicht beseft, is ingeschapen in de
opleiding van de volksgemeenschap. Natio
nale wetenschappen brengen de volkeren
dichter bij elkaar, zij kennen geen grenzen.
De wetenschapsfunctie van een volk heeft
een groot arbeidsveld. In alle takken van
onderwijs moet eenheid van bezieling- zijn;
de nationale gedachte; want deelachtigen van
de nationale cultuur moeten ten slotte allo
„ondenvezenen" worden. Dat is de functie
van de wetenschap. Daarom is het peil van
het hooger onderwijs het peil van de gees
tesontwikkeling van het volk te noemen.
Boven het universitaire onderwijs mag
slechts de wet van het algemeen nationaal
welzijn gesteld worden. In Vlaanderen zijn
in dit opzicht grondige dwalingen geweest,
omdat men de nationale functie daar op de
tweede plaats stelde. Een land dat zijn uni
versitaire plichten niet vervult ten opzicht*
van zijn volk, verzaakt zijn cultuurplicht
ten opzichte van de menschheid. De uni
versiteit moet de voorlichting-gevende
functie zijn van het nationale leven. Als er
zooveel wordt, geklaagd over gemis aan
levensstijl van afgestudeerden dan is dat
een klacht, tegen het Hooger Onderwijs zelf,
aldus Prof. Daels. die hierna ziin voor
dracht besloot met tal van voorheelden die
illustreerden hoezeer er in België, wat be
treft het Vlaamsche hooger onderwijs, on
begrip heerseht over de taak van de Uni
versiteit ten opzichte van het eigen volk.
Last van Uw zenuwen?
Spoedig weer opgewekt en gekalmeerd met
Mijnhardt's Zenuwtabletten
Buisje 75 ct. Bij Apoth. en Drogisten.
DE GEVOLGEN VAN EEN FIETSTOCH"
dnor G. TH. BOTMAN
f Nadruk rrrhndr,
53. Meneer, van t draaien wat bijgekomen, 54. Zoo eindigde de fietstocht in 't ziekenhuis,
Heeft gauw de telefoon ter hand Een week later kwamen ze genezen thuis,
genomen Hun fiets durfden ze niet terug te halen
En hun vader kon de schade betalen!
En belt met draaierigen kop
Het ziekenhuis van Knobbeldijke op.
EINDE.
