JHrti m grii&ctfc GTourant
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken
Dr H. Colijn over de Kabinetsformatie
Kuyper-Gedenknummer
Regeering besluit
tot Belasting»
verhoogingen
Sbonnenuntsprijs:
Per kwartaal in Leiden en in plaatsen
waar een agentschap gevestigd is 235
Franco per post 2.35 portokosten
Per week 0-18
Voor hel Buitenland bij wekelijksche
zendingf 4-50
Bij dagelijksche zending530
Alles bij vooruitbetaling
Losse nummers 5 ct. met Zondagsblad 7ct
Zondagsblad niet afzonderlijk verkrijgbar
No. 6232
Bureau: Breestraat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 53936
WOENSDAG 3 NOVEMBER 1937 18e Jaargang
Hbbtrtentitprijjen;
Van 1 tot 5 regels 1.17'/»
Elke regel meer0.22'/»
igttonden Mededeelingen
van 1-5 regels230
Elke regel meer 0-45
Voor Tiet bevragen aan 't bureau
V wordt berekend 0.10
Geen „coalitie" - en ook geen
„rechtsch" kabinet
Beter rondweg te spreken van een
Christelijk kabinet
Voor de samenstelling
is alleen de formateur
verantwoordelijk
De nieuwe koers
VERSCHENEN is de Memorie van
Antwoord aan de Tweede Kamer op
de algemeene beschouwingen van de
Rijksbegrooting 1938.
In deze Memorie wordt medegedeeld,
dat de formateur van het Kabinet met
belangstelling heeft kennis genomen
van de beschouwingen en opmerkingen
omtrent de Kabinetsformatie. Hij be
treurt het echter alleen, dat zijnerzijds
geen even uitvoerige beschouwingen
daar tegenover gesteld kunnen worden.
Met name de besprekingen, die plaats
vinden tnsschen den formateur en de
door hem aangezochte medewerkers,
vallen buiten het domein der open
baarheid. Wat vóór den dag van het
optreden heeft plaats gevonden valt
bniten 't contróle-recht van de Kamer,
al kan niemand verhinderen, dat de
leden der Staten-Generaal ook daar
over een oordeel uitspreken op gevaar
ai, dat oordeel te vormen op niet geheel
volledige pegevens.
Na aldus dé grens te hebben getrokken
tusschen wat niet of wel aan (publiciteit
kan worden overgegeven, bestaat er bij den
formateur geen enkele bedenking om zake
lijk den gang der gebeurtenissen toe te
lichten, hetgeen hij dan ook in de Memorie
uitvoerig doet
De formateur verklaart zich buiten staat
om de bedoelingen, die de kiezers bij het
uitbrengen van hun stem hebben gekoes
terd. te gaan naspeuren Hem ontbreken
'daarvoor alle gegevens. Slechts moge het
volgende hierover worden opgemerkt.
De A.R. wonnen 3 zetels, de N.S.B. ver
kreeg er 4. De Liberale Kamergroep had
er 7. Indien men nu, wat aan het aantal
uitgebrachte stemmen te toetsen valt, aan
neemt. dat de N.S.B. uit de B.K., C.H..
A.R. en V.D. partijen niet zoo heel veel
stemmen heeft verkregen, en indien men
voorts, gelijk vaak geschiedt, de zetelwinst
der A.R. Partij overeenkomend met het
zetelv e r 1 i e s der Liberalen toeschrijft
aan stemmen, door Liberalen op dr Colijn
uitgebracht, dan wordt het een onoplos
baar raadsel, waar de N.S.B. haar 4 zetels
aan te danken heeft. Toch zeker wel niet
aan de communisten en de s.d.a.p De
regeering meent dan ook, dat het verschijn
sel vari stemmenverschuiving ditmaal
veel ingewikkelder is dan bij vorige ver
kiezingen en dat de wel zeer eenvoudige
verklaring, dat de zetelwinst der A. R. is
toe te schrijven aan liberale stemmen, op
Dr. Colijn uitgebracht, geen oogenblik
houdbaar is.
Het uitgangspunt van dr H. Colijn
Bij de Kabinetsformatie is uitgangspunt
van dr. Colijn geweest zijn in de Tweede
Kamer der Staten-Generaal op 13 Novem
ber afgelegde verklaring inzake den nood
zak elij ken grondslag voor het regeerings
beleid.
Wie deze verklaring, zoo vervolgt de
Memorie, zonder vooropgezette mecning
overweegt, zal tot de erkenning moeten
komen, dat dr. Colijn hier tweeërlei ge-
'dachte naar voren brengt. Ten eerste wordt
de eisrh gesteld, dat het regeeringsbeleid
zijn uitgangspunt moet vinden in een
.krachtige christelijke levensovertuiging'*,
dat die overtuiging ook op staatkundig
terrein tot gelding dient te komen en
de zedelijke krachten van het Christendom
in haar toepassing op het staatsbestuur
„verstevigd" dienen te worden.
De tweede gedachte, die tot uitdruk
king werd gebracht vond haar kortste sa
menvatting in de woorden, dat tot berei
king van dit doel „behooren samen te
werken allen, die bereid zijn, de groote
levenswaarden van het Christendom te
schragen, te handhaven en te versterken'
ook op staatkundig en maatschappelijk
terrein.
Formateur alléén
verantwoordelijk
Zeer ernstige pogingen zijn door den
formateur in het werk gesteld om zijn
kabinet een breedere politieke basis te
geven dan tenslotte mogelijk bleek.
Voorwaarde voor het slagen dier poging
was, dat alle aangezochte personen zich
konden vereenigen met den grondslag,
waaroo de formateur het kabinet wenschte
samen te stellen en voorts dat de bezet
ting der portefeuilles rekening hield met de
zetelverdeeling in de Kamer van die groe
pen waarop hij het oog gericht had. (56
10). Op beide punten zijn moeilijkheden
gerezen met het gevolg, dat tenslotte het
kabinet in zijn huidige samenstelling tot
stand kwam.
Voor die uitkomst is alleen de foi^
mateur verantwoordelijk. Hij toch had
het in de hand ontheffing van zijn op
dracht te vragen, indien hij meende on
der geen beding te mogen afwijken
van wat hij zich aanvankelijk voor
oogen had gesteld. De overwegingen,
die hem er toe hebben geleid, zich
neer te leggen bij de niet-vervulling
van zijn tweede desideratum en wel
vast te houden aan het eerste, vallen
weer buiten het terrein van de publi
citeit
Een uitzonderine is hierop toelaatbaar
mnoodzakelijk. Het betreft de mee
ning, dat „de formateur door zijn eigen
politieke vrienden gedwongen" zou zijn
geworden van zijn aanvankelijken opzet
af te zien. De werkelijkheid is, dat ook
dienaangaande geen enkel overleg met zijn
naaste politieke vrienden heeft plaats ge
vonden. Van het oogenblik af dat een for
matie in beraad is, dient een formateur,
Ithans naar de opvatting van Dr. Colijn,
tegenover alle groepen op wier steun hij
hoopt een gelijke houding in acht te ne
men en zou speciaal overleg, over welke
aangelegenheid ook, met een bepaalde
Kamergroep niet strooken met de zelf
standigheid. die de houding van den for
mateur behoort te kenmerken.
Geen „coalitie**-kabinet
Wat de neiging betreft, het Kabinet als
coalitie-kabinet te bestempelen, wordt op
gemerkt, dat er geen coalitie van partijen
bestaat, waarop het kabinet zou steunen
Dr. Colijn heeft geheel zelfstandig zijn
regeermgsprogram ontworpen en dat pro
gram is de basis geweest voor de be
spreking met zijn tegenwoordige amhtge-
nooten. Uit dat overleg is het regeerings
program voortgekomen. Met geen enkele
partij is overleg gepleegd. Geen der par
tijen draagt ook maar de geringste ver
antwoordelijkheid voor wat hii tijdens de
formatie heeft verricht en dus ook niet
voor het optreden van het kabinet of voor
de keuze der personen waaruit het is sa
men eesteld.
Ook de benaming „rechtsch" kabinet
schijnt uit den tijd. Beter is het, het kabi
net rondweg aan te duiden als Christelijk
kabinet, d.w.z. als een kabinet, dat Gods
wet tot richtsnoer voor zijn beleid wil ne
men. Dat in een land met gemengde be
volking hierbij met overleg te werk zal
moeten worden gegaan, behoeft men aan
het kabinet niet voor te houden Het is er
diep van overtuied en het kent ook de
grenzen der overheidsmacht, die huiten
staat is het menschelijk hart te verande
ren. Maar die overtuiging behoeft niet
tot werkeloos stilzitten te leiden. Er blijft
voor de overheid een belangrijke 'taak te
vervullen over.
Een vrucht die nog
niet rijp was
Ontkend wordt allerminst, dat er onder
werpen te noemen zijn waarover de huidige
ministers niet gelijk denken. Maar is er nu
eenig kabinet denkbaar, waarbij niet eenige
onderwerpen op de rustkamer zouden moe
ten worden ondergebracht? Een kabinet op
zoogenaamd breede basis moet uit den aard
der zaak nog meer onderwerpen laten
rusten.
Op de vraag, of er plaats is voor een ka
binet op positief christelijken grondslag
wordt dan ook slechts beslist door de om
standigheid, dat deze verschillen worden
overheerscht door de diepere overeenstem
ming omtrent de grondslagen van het staats
beleid.
Wanneer men de toepassing van het
Christendom op de staatkunde slechts niet
ziet alsof men met dogmatiek te maken had,
maar als men let op de eischen van het
Christendom voor het natuurlijke leven:
verhouding van de echtgenooten in het hu
welijk, verhouding tusschen ouders en kin
deren, tusschen werkgever en werknemer,
tusschen overheid en onderdaan, om slechts
enkele zaken te noemen, dan blijft er van
het klassieke argument tegen een ministerie
op positief christelijken grondslag niet veel
meer over.
Juist op de omstandigheid, dat men hier
niet stond voor vragen van soteriologischen
aard was de hoop van den formateur ge
bouwd, dat de basis wat breeder had kun
nen zijn, dan zij thans geworden is. Hij is
geneigd de mislukking van die verwachting
alleen aan zichzelf te wijten, hij heeft blijk
baar een vrucht, willen plukken, die nog
niet rijp was. In tusschen verheugt hij
zich over een tweetal ministers in het ka
binet te hebben kunnen opnemen, die niet
tot de zg. rechterzijde gerekend kunnen
worden en niettemin zich met het program
hebben kunnen vereenigen.
Het beleid van het Kabinet
Wat hét beleid van het Kabinet betreft,
wordt opgemerkt, dat verhooging van den
steun der werkloozen, uitvoering van open
bare werken, kunstmatige verhooging der
binnenlanc.sche koopkracht, op de wijze zoo
als verscheidèn leden aanbevelen, ons land
binnen korten tijd in een toestand zou bren
gen als elders tot zoo ernstige teleurstellin
gen heeft geleid.
Minister-president Dr H. Colijn
Wat gedaan kan worden zonder ont
wrichting van den financieelen toestand,
die op haar beurt het geheele volksleven
tot ondergang brengt, z a 1 worden ge
daan. Maar daar ligt ae onverbiddelijke
grens.
De regeering is niet voornemens „voort te
hollen op den verderfelijken weg der pro
tectie". Zij wil slechts haar tuighuis voor
zien van de noodige wapenen om zich nog
beter te kunnen verweren, dan tot nu toe
het geval was.
De regeering streeft met alle haar ten
dienste staande middelen naar vermin
dering van de werkloosheid, waarbij zij
samenwerking in en met het bedrijfsle
ven tot oit doel bevordert
Met de wettelijke regeling tot het rekening
houden met de gezinslasten bij het arbeids
inkomen is meer bepaaldelijk bedoeld een
wet inzake het doen geven van kinderbijsla
gen aan personen, die in loondienst werk-
lam zijn.
Aan den uitbouw van het collectieve recht
zal de noodige aandacht besteed worden.
Het vraagstuk van te hooge huren, hyno-
theken e.d. heeft de aandacht der regeering.
Zij voegt hieraan echter aanstonds toe, dat
wel gebleken is, dat het zeer moeilijk is ten
deze maatregelen te treffen, die niet ae te-
uitwerking hebben.
Liquidatie van den
landbouwsteun
De regeering stelt zich voor op den weg.
welke bij een voortduren van de stijging van
het algemeen prijspeil van landbouwproduc
ten tot een liquidatie der financieele land
bouwsteunmaatregelen zal voeren, voort te
gaan. Over het tempo, waarin tot opheffing
dier maatregelen kan worden overgegaan,
kan ae regeering zich niet uitspreken, an-
gezien zulks geheel afhangt van het verloop
van het algemeene prijspeil der voornaam
ste landbouwproducten. Zoolang het prijs
peil van eenig landbouwproduct het vordert.
zullen de reeds getroffen maatregelen tot
vergrooting van de opbrengst van dat land
bouwproduct niet worden losgelaten.
De regeering stelt zich voor in het bij
zonder werkzaam te zijn op het gebied
van de verbetering van de hoedanigheid
der land- en tuinbouwproducten, niet
alleen voor zoover zulks voor den uit
voer van belang is, doch ook teneinde
den afzet dezer producten in het binnen
land zooveel mogelijk te stimuleeren.
Eventueel zal de regeering gaarne maat-
regelen ter bevordering van werkverrui
ming in den landbouw in overweging
nemen.
Onze weerkracht
Met voldoening constateert de regeering,
dat de Kamer vrij algemeen haar inzicht
deelt, dat het bij den bestaanden internatio
nalen toestand onvermijdelijk is. dat de weer
kracht van ons land wordt versterkt.
De regeering is met haar voorstellen niet
verder gegaan dan het noodzakelijke.
Voor voorzieningen die nieuwe geldelijke
offers vragen, biedt het budget van 1938
geen mogelijkheid. Doch met ernst en vol
harding wil de regeering streven naar ver
betering, inmiddels haar oogen gericht hou
dend op die belangen, welker verzorging
voor de kracht en de welvaart van ons volk
niet achterwege mag worden gelaten. Voor
de steuntrekkende werkloozen zijn den laat-
sten tijd maatregelen genomen, welke inder
daad getuigen kunnen van het streven der
regeering cm in ernstigen nood zooveel mo
gelijk te voorzien. Doch met betrekking tot
verschillende andere desiderata van cultu-
reelen en ook socialen aard geldt, dat, hoe
wenschelijk en wellicht op zich zelf be
schouwd dringend de vervulling daarvan
moge rijn, deze achterwege moet worden
gelaten, omdat zij noodzakelijk in de toe
komst moet leiden tot een veel lager verzor-
gingspeil, dan thans nog gehandhaafd
wordt, daar immers de financiering op zeer
ongezonde basis zou moeten geschieden.
Juist ter voorkoming van het gevaar, dat
in de toekomst de financieele omstandighe
den zouden dwingen tot een grooten stap
achterwaarts, is het nastreven van kostbare
voorzieningen thans zoo onjuist en gelijk te
stellen met het spannen van de paarden
achter den wagen. Dit geldt ook niet 'iet
minst met betrekking ot de verhooging an
salarissen en loonen.
De regeering is bereid te overwegen of er
mogelijkheid bestaat om de regeling betref
fende den steun aan de noodlijdende gemeen
ten voor 1937 in overeenstemming te bren-
igeu met die, weüke voor 1938 zal gelden.
De vervroegde pensionneering
De vraag van enkele leden, of de vervroeg
de pensionneering, welke thans voor onder
wijzers geldt, niet voor de andere ambtena
ren zou kunnen worden ingevoerd, geeft der
regeering voorloopig aanleiding tot de vol
gende opmerkingen.
Ofschoon ook voor andere ambtenaren een
ietwat ruimere doorstrooming niet onge-
wenscht zou zijn, is deze niet zóó urgent
te achten als voor de onderwijzers.
Maar bovendien zou deze maatregel, toe
gepast op de „andere ambtenaren", groote
geldelijke offers eischen, welke niet, althans
niet in die mate als voor de onderwijzers,
zouden kunnen worden gedekt
Met de berekening van het bedrag, dat
tuet toepassing van den hierbedoelden maat
regel ook op de andere ambtenaren zou zijn
gemoeid, is een aanvang gemaakt Zoolang
nog niet met juistheid dat bedrag kan wor
den genoemd, kan nog geen definitief oor
deel te dezei zake worden uitgesproken.
De Zondagsrust
In de beschouwingen door haar gewijd
aan hét vraagstuk van de Zondagsrust ziet
de regeering ten deze als richtsnoer van
haar beleid in het algemeen: „onthouding
door de overheid van aanmoediging van al
les wat tot ontheiliging van den wekelijk-
schen rustdag aanleiding geeft".
In tweeërlei opzicht betreedt de overheid
het terrein van deze materie: als deel
neemster aan het maatschappelijk leven,
veelal in de gedaante van werkgeefster, en 2.
als hoedster over het maatschappelijk
leven.
Wat het tweede betreft wordt het volgen
de opgemerkt:
De Regeering stelt zich op het standpunt,
dat wetten, die gelden, gehandhaafd moeten
worden. Zij mogen geen dood recht zijn.
Zoo ook de Zondagswet.
Naar haar meening is de bestaande
Zondagswet wel degelijk een krach
tig instrument ter bereiking van
het beoogde doel, ook in het heden.
Arbeid der gehuwde vrouw
Omtrent de beperking van den arbeid der
gehuwde vrouw zal een voorontwerp van
wet weldra aan den Hoogen Raad van Ar
beid kunnen worden toegezonden.
Voorbereid wordt de samenstelling van
een commissie, die op zeer korten ter
mijn de regeering zal kunnen advisee-
ren omtrent de problemen, die rijzen
met betrekking tot de schrijfwijze der
taal. De bedoeling i6, dat in deze com
missie verschillende kringen van ous
maatschappelijk leven zullen samen
werken.
De regeering beijvert zich voorts nog om
zooveel mogelijk in harmonie te handelen
met de Belgische regeering.
De z.g.n. „perspectiefbesparingen"
Wat de z.g.n. „perspectief-besparingen be
treft, geeft de Regeering gaarne de verzeke
ring, dat zij ook in de volgende jaren alle
krachten zal inspannen om van de vroeger
in uitzicht gestelde besparingen alsnog, zoo
veel als mogelijk blijkt, te realiseeren. Een
opgave van de gerealiseerde besparingen bij
de begrooting zegt zij gaarne voor de jaren,
waarin de realisatie nog beteekenis heeft,
toe
In het bijzonder zal de regeering er voor
blijven waken, dat de diensten, welke voor
de crini9bemoeiingen in het leven zijn ge
roepen, bij het verminderen dier bemoeiin
gen naar rato worden ingekrompen.
Het gesignaleerde euvel van ontijdige pers
publicatie zal zooveel mogelijk worden tegen
gegaan. Het komt herhaaldelijk voor, o.a.
hij benoemingen, die zelfs nog niet eens
tot zekerheid zijn geworden. De aandacht
der regeering is hierop gevestigd en ook
naar het hier vermelde feit zal een onder
zoek worden ingesteld.
Nieuwe lezers hebben recht, zoolang de voorraad strekt
op gratis toezending van Gedenknummer en Supplement.
Voor niet-lezers zijn nog slechts weinige exemplaren
ter beschikking, tegen den prijs van o.óo per Exemplaar.
Girostorting of overmaking in postzegels is wel gewenscht.
DE ADMINISTRATIE
Ter financiering van de
Defensie-uitgaven
Opbrengst zal f 20 millioen
bedragen
In de Memorie van Antwoord op het
Voorloopig Verslag vaD de Tweede Kamer
over de Rijksbegrooting 1938 deelt de Re
geering haar voornemens mede omtrent de
financiering van de hoogere defensie-uit
gaven. De Regeering is van plan deze uit
gaven, althans ten deele, te dekken
in de Millioenennota werd op deze mo
gelijkheid reeds met een enkel woord ge
doeld door belastingverhoogin-
gen. Het besluit daartoe heeft zij niet dan
na lang en ernstig beraad genomen, aange
zien ook zij zich zéér wel bewust is van den
zwaren druk, die door de bestaande belas
tingen reeds op de geheele Nederlandsche
bevolking wordt gelegd. Waar het hier
evenwel uitgaven betreft, welke voor het
voortbestaan der Nederlandsche volksge
meenschap noodzakelijk zijn, en het niet
verantwoord is te achten deze uitgaven te
doen zonder maatregelen te treffen om
de financiering daarvan te voorzien, heeft
de regeering gemeend tot dit dekkingsmid.
del, zij het dan ook noode, te moeten
besluiten.
Kapitaal V.U.-plan 1937
Reportage van de aanbieding
Hedenavond van half 8 tot 8 uur zal de
N.C.R.V. uitzenden de vergadering, 28 Oc
tober jl. in de Apollohal te Amsterdam ge
houden, en waarin het door het Vrouwen
comité verzamelde bedrag voor de V.U
werd aangeboden.
Minister J. J. C. van Dijk
Bi] de regeering zijn o.m. de volgende
maatregelen in overweging:
le. maatregelen tegen het ontgaan van
de belastingen naar het inkomen
door middel van naamlooze ven
nootschappen;
2e. technische herziening der omzet
belasting, waardoor de levering van
objecten, welke naar den geest der
betrokken wet belast zou moeten
worden, doch In de praktijk ten ge
volge van een bepaalde handelwijze
VOORNAAMSTE NIEUWS
Oif Nummer bestaat uit DRIE bladen
en het Supplement Gedenknummer
De Memorie van Antwoord aan de
Tweede Kamer betreffende hoofdstuk I
van de Rijksbegrooting.
De Eerste Kamer heeft gisteravond en
vanmorgen vergaderd.
Op de rijksstraatweg bij Dordrecht is
gisteravond een gecompliceerd verkeers
ongeluk gebeurd, dat twee dooden en twee
zwaar gewonden heeft geëischt.
In een teerfabriek te Amsterdam heeft
gisteravond een zware brand gewoed.
De zaak tegen oud-notaris J. A. M.
voor de rechtbank te Rotterdam.
Bizonderheden over de ontploffing aan
boord van het tankschip „Megara".
De conferentie vanwege het Centraal
Comité van Antirev. kiesvereenigingen.
Het Christelijk Nationaal Vakverbond
heeft de November-actie weer ingezet.
Naar schatting hebben omstreeks 10.000
Japanners de Soetsjau-kreek overgestoken.
Maisky motiveert te Londen Ruslands
houding inzake Spanje.
Wordt Italië opgenomen in het anti-
komintern.v^rdrag?
vrijvalt, thans onder de werking der
wet wordt gebracht;
3e. verhooging van de hoofdsom der
dividend- en tantième-belasting,
waarbij de heffingsvoet der opcenten
zoodanig zal worden verlaagd, dat
het rendement dier opcenten geUjk
blijft aan wat zij nu opleveren;
4e. verhooging van de opcenten (boven
de bestaande) op de hoofdsom der
inkomstenbelastln g.
Wat betreft de sub 1 en 2 genoemde
hellingen, ook zonder dat de defensie,
voorzieningen extra dekking behoefden,
zonden deze heffingen naar de meening
van de regeering nit hooide van de
redelijkheid behooren te worden inge
voerd.
De regeering beoogt uit de in over
weging zijnde maatregelen een bate van
rond 20 millioen te verkrijgen.
Hiermede zal dus slechts voor enkele ja
ren in de toegenomen behoefte aan dekking
voor de nieuwe defensie-uitgaven zijn voor
zien. In hoeverre deze dekking in de toe
komst zal moeten bestaan uit verdere be
las tin gverhooging, dan wel gevonden zal
kunnen worden uit een eventueel accres
der middelen, zal naar bevind der dan
heerschende omstandigheden moeten wor
den uitgemaakt. Uiteraard koestert de re
geering niet het voornemen de verhoogde
defensie-uitgaven te financieren ten koste
van een aanmerkelijke verhooging van het
bcgrootingstekorL
Wat ten slotte het denkbeeld van een
weerbelastiDg betreft, ook rlpze ge
dachte is nog in overweging.
Maandagmorgen is in tegenwoordigheid van de directie van bouwtoezicht der ge
meente Utrecht en den hoofdopzichter van het werf. den heer Van der Zalm, de
t eerste van een 120-tal te heien betonnen palen ten behoeve van de fundeering voor
j het gebouw der nieuwe machinehallen van de Jaarbeurs in den grond gedreven.
Dc Stadt-Schanke
Leidachepleio 5-9 TeL 33072 Amsterdam
DINER DINER DINER
90 ct 1.15 1.40
eXK O IN'ER EEN TOPPRESTATIE.
„BAGATELLE"
PASSAGE - DEN HAAG
Het Restaurant mei een bijzonder cachet.
Cuisine parlaite, plats copteux, cave
renommée. Salons et sailes de Ifites
pour diners lntimes.