ERK EN ZENDING
EVERSLEEP"
DEERNS&WESTERINGH
I
DINSDAG 26 OCTOBER 1937
DERDE BEAD PAG. 10
NED. HERV. KERK
Beroepen: Te Hoogbeintum, H. A.
Boescr te Vierlingsbeek.
Aangenomen: Naar Haamslede
(toez.), cand. J. den Hollander te Zwijn-
drecht.
GEREF. KERKEN
Beroepen: Te Steenwijk, L. Kuiper
Jr. te Oud-Loosdreclit
GEREF. KERKEN IN H. V.
Aangenomen: Naar Leiden-Noord-
^vijk, K. H. Kroon, pred. in alg. dienst.
Bedankt: Voor Zaandam, P. van der
Vloed te Zandvoort.
CHR. GEREF. KERK
Beroepen: Te Barendrccht, N
Brandsma te Wildervank.
GEREF. GEM.
Beroepen: Te Werkendam, M. Hei
koop te Utrecht.
AFSCHEID, BEVESTIGING, INTREDE
EeldeAssen
Ds. N. R. Hefting te Eelde hoopt Zon
dag 5 December afscheid te nemen van de
Ned. Herv. Kerk aldaar en 12 December zijn
intrede te doen te Assen. Bevestiger is Ds.
M. Hefting, em. predikant te Den Haag.
Haamstede
Ds A. K e n t i e, pred. der Ned. Herv. Ge
meente te Haamstede (Zld) nam Zondag
j.l. afscheid van zijn gemeente, wegens ver
trek naar Sneek. Tot afscheidstekst was
gekozen: Rom. 16:20a. De scheidende lee-
raar werd toegesproken door Ds Ruysch
v. Dugteren van Zonnemaire, namens
den Ring: den heer T. B e y e. namens de
Kerkvoogdij: jhr R. Roëll, als burgemees
ter en voor/., der Restauratiecommissie;
den heer D. J. Braai, namens den Ker
keraad en Ds P. P. Sarabe r, van Burgh,
als consulent. Mede aanwezig was Ds R.
Bosch loo van Eikerzee. In verband met
de restauratie der kerk, vond het afscheid
dlaats in de kerk van Burgh.
Ds C. J. HOEKENDIJK
Naar wij vernemen, is de toestand van
Ds Hoekendijk zeer bevredigend. Wel moet
de ipatiënt nog rust en het bed houden en
is hij ook nog lang niet van zijn kwetsuren
hersteld, maar men mag vertrouwen, dat
ook die geen ernstige gevolgen zullen na
laten.
Dr JOH. QUANDT f
Te Koningsbergen is overleden de
vroegere predikant der Duitsch-Evang. Ge
meente te D e n Haag, dr Joh. Quandt,
rustend gelieim-consitorialrat, Dompredi-
kant en Stadssuperintendent van Konings
bergen.
Dr Quandt, die een zoon was van een
vroegeren Duilschen predikant in den Haag
werd als veldprediker te Dantzig naar Den
Haag beroepen in 1892. Hij diende de Haag-
sche gemeente tot 1904, in welk jaar hij een
beroep naar Bremen aannam, na tevoren
o.a. een benoeming tot Zendingsdirector te
Berlijn te hebben afgeslagen. Van Bremen
vertrok hij in. 1911 naar Koningsbergen,
waar hij bleef tot het beëindigen van zijn
.veertig dienstjaren.
Dr Quandt was destijds in de Residen
tie ook buiten zijn gemeente een zeer ge
zien figuur.
HOENDERLOO
Na gedurende 14 jaren de penvoerder der
Bestuurderen van Hoenderloo te zijn ge
weest, heeft mr. F. J. Brevet ontheffing
van die functie gevraagd en onder dank
betuiging voor de aan de Stichting bewe
zen diensten verkregen.
Tot tweede secretaris is nu benoemd mr.
M. B van de Werk,, waarn. griffier bij
de Arrondissements-Rectitbank te 's-Gra-
venliage. wonende aldaar Carel Reiniersz-
kade 155.
Voor de ongeveer 250 jongens van Hoen
derloo wil men graag een zwembad hou
wen. Ruimte en water zijn daarvoor aan
wezig. Geld nog niet genoeg. Giro Stichting
Hoenderloo 22S44.
De „dundruk" ZAKBIJBEL
is werkelijk een zakbijbel die U in binnenzak
of handtaschje kunt meenemen, zonder dat
deze U hindert. Prachtig heldere druk op
sterk, zuiver wit en zeer dun papier. Mooie
soepele banden. Ook met duimgreep.
Vraagt deze uitgave van A. JONGBLOED
N.V. aan Uw Kerkboekhandelaar,
Conferentie van
Geref. garnizoenskerken
In het Militair Tehuis te Utrecht kwa
men de afgevaardigden van de zgn. Geref.
Garnizoenskerken in 7de jaarlijksche con
ferentie onder leiding van Drs. P. Prins,
Gereformeerd predikant te Deventer, bij-
De voorzitter opende de conferentie op
gebruikelijke wijze en sprak, een woord van
welkom inzonderheid tot den heer J.
Tiesma van Curasao en tot deputaten
voor de geestelijke verzorging der militai
ren vanwege de Generale Synode der Ger.
Kerken en den lcgerprcdikant Ds. B. Ra-
maker van Bilthoven.
Spr. wees op de groeiende belangstelling
voor den arbeid van de geestelijke verzor
ging. Het moderamen heeft tijdelijk een
gedeelte van het werk van Deputaten bo
vengenoemd gedaan. De tijd is echter aan
gebroken dat het moderamen zal aftreden.
Spr. droeg dan ook het presidium over aan
Ds. A IJ. v Minnen, Gereformeerd pre
dikant te 's-Gravenzande, voorzitter van
bovengenoemde Centrale Deputaten.
Ds. v. Minnen, 't presidium overnemend,
sprak een woord van dank tot de leden van
het moderamen van de conferentie, de hee-
ren Drs. P. Prins, Ds. J. K rem er te Ede
en ouderling T.h P e p pi n k van Amster
dam, voor de vele arbeid door hen ver
richt.
Ds. Kremer bracht vervolgens een kort
verslag uit van den arbeid door het mode
ramen sedert de vorige conferentie ver
richt
Hierna trad als referent op Ds. B. Ra
maker met het onderwerp: Wat ik als
mogelijkheden voor onze Kerken heb lee-
ren zien".
Referaat Ds. Ramaker
Spr ving aan met een woord van waar
deering voor wat de Geref. Kerken voor de
geestelijke verzorging van de militairen
hebben gedaan. Toch dient de activiteit te
worden opgevoerd, gezien de uitbreiding
van de Nederlandsc.be weermacht en de
steeds meer om zich heen grijpende afval.
Het is noodig dat onze jonge menschen niet
onvoorbereid de kazerne binnenkomen en
de plaatselijke kerkeraden hebben hier een
taak. No.g teveel moeten de garnizoensker
ken klagen over het niet opzenden
van de d o op a 11 e s t e n. Dat is een be
lemmering van den arbeid. Spr. moet tot
zijn leedwezen constateeren dat vele jonge
lui uit Gereformeerde gezinnen geen Bij
bel b ij zich hebben. Hij drong er op
aan dat de classicale deputaten hun roe
ping zullen verstaan. Pe kerk heeft niet
alleen tot taak om te bewaren maar ook
om te winnen voor Koning Jezus. Er is een
groeiend getal van jonge menschen, die
met de kerk niets meer te maken willen
hebben. Juist hier ligt voor de garnizoens
kerken een grootsche roeping. Aanbeveling
verdient .liet houden van ad vents a von
den. het verspreiden van lectuur en ka
lenders etc. Spr. wees op de noodzaak legci
en vloot irr de gebeden tijdens de gods
dienstoefeningen te gedenken. Ook bij de
kerk-visitatie dient aan -het punt der gees
telijke vei zorging alle aandacht te worden
besteed. Het besef van onze verantwoorde
lijkheid, aldus spr. prikkelde ons als
ambtsdragers tot veel gebed en arbeid.
Op dit referaat ontspon zich een geani
meerde dis/ussie.
In de middagvergaderinjT trad als refe
rent op de heer S. Welbedacht, opper
wachtmeester Ife Ede, met het onderwerp:
„Levensheiliging en Zondagsheiliging in
de kazerne", waarin hij aan de hand van
een elftal stellingen allerlei practische wen
ken gaf. Het referaat gaf aanleiding tot
een breedvoerige bespreking. 11
Bij de rondvraag kreeg de heer J. Tiesma
gelegenheid iets van zijn ervaringen over
het kerkelijk leven op Curasao te vertel
len. Van bijzondere zegen op den arbeid
onder de jonge menschen bij leger en vloot
mocht spr. gewagen.
Nadat Ds. Ramaker in dankgebed was
voorgegaan sloot de voorzitter de conferen
tie.
VAN SYNAGOGE TOT LEGERZAAL
De afd. Lemmer van het Leger des
Heils, welke tot dusver placht bijeen te
komen in een motorboot, de „Febe", heeft 't
voormalig Israëlietische kerkgebouw ge
huurd, dat voor Leger-samenkomsten zal
worden ingericht.
Van Synagoge tot Legerzaal, dat is nog
een unicum in ons land.
VRAAGBAAK r\ v°orS
CHRISTELIJKE INSTELLINGEN
Vertrouw ensadcessen ten dienste van
Stichtingen van Barmhartigheid. Zieken
huizen. Sanatoria, InstellingenTehuizen.
I E I Y ïfJYALIDEN.
I- E. L. T RIJWIELEN
40 jarigs ervaring
FIRMA
P. v. d. LELY Sr
Stills Veerkade 33, DEN HAAG, Telefoon 113614
Naaml. Venn.
II
Tel. No 3096 ALMELO
VILTMATRASSEN
KAPOKMATRASSEN
100% KWALITEIT
SEDrRT 1904"
Centrale Verwarming
j Oliestookinrichting
Warmwatervoorziening
Sanitair
BIERKADE 5 TELEFOON 180851
DEN HAAG
Techn. Installatie Bureau
„ROTTERDAM"
ROTTERDAM, Tele». 37 302
Hoek van Holland, Telel. 111
Aanleg en onderhoud van
Centrale Verwarmings-lnstallatiën
volgens elk systeem
1887 50 1937
ELECTRISCHE INSTALLATIES
OP ELK GEBIED
N.V.GROENEVELDV.D. POLLSCO'S
ELECTROTECHNISCHE FABRIEK
Opgericht 1 September 1887
ROTTERDAM AMSTERDAM WORMERVEER
LUDWIG LEVEN EN SORMANI'S
VERF- EN VERNI SF ABRIEKEN
ROTTERDAM
TELEFOON 32352 (3 LIJNEN)
Vraagt onze prijsconranf Everstay No. 11
FABR.v. GR00T-KEUKENINSTALL.
W. H. JORDENSE
SCHEVENINGEN
COMPLETE KEUKEN-INSTALLATIES
GEHEEL
NEDERLANDSCH FABRIKAAT
DS J. D. VAN DER VELDEN
Op 13 November
vijftig jaar predikant
Zaterdag 13 November zal de bekende
Kralingsche era. predikant Ds. J. D. v. d.
Velden gouden jubilang ziin. Dé nog krasse
prediker is nu 78
jaar oud, maar
dat wil nog niet
zeggen, dat hij de
banden in rust
eevouwen heeft.
In Kralingen,
waar hij van 1902
—1929 de gemeen
te diende, is hij
nng actief als re
dacteur van de
Kralinesche Kerk
bode en als 2e
voorzitter van hei"
schoolbestuur: in
breeder verband
beeft hij als secre
taris der deputa
ten voor de Zen
ding onder de Jo
den zich beziggehouden. En nog slechts
enkele maanden geleden beëindigde bij ziin
hulpdiensten in de Geref. Kerk van Schie
dam. En dat hij vóór het. emeritaat op
kerk- en schoolgebied verschillende belang
rijke functies bekleedde, is bij vorige, func
ties renoegzaam belicht. Ook te Maasland,
■Middelburg en Klundert zal men zich den
volijverigen en opgexvekten leeraar dank
baar herinneren.
Met. de verlenging van tien jaren erbij
gedacht, zullen velen nog van harte instem
men met. wat bij Ds. v. d. Veldens 40-jarig
ambtsjubileum over hem in de Kral. Kerk
bode geschreven werd:
Toen kwam het jaar 1902. Ds. J. D. van
der Velden, van Klundert, werd beroe
pen en kwam naar Kralingen. Kort daarna
werd tot den bouw van de Jeruzalemkerk
overgegaan, en onder den gezegenden arbeid
van twee Dienaren des Woords, breidde bet
zielenaantal zich steeds meer uit, zoodat de
behoefte aan een derden predikant zich liet
gevoelen, en Ds. J. L. van d e r W 0 1 f, nu
ongeveer zes jaar geleden, tot ons overkwam.
Het eeni.ee jaren eeleden gestichte Gebouw
„Pro Rege" voorziet in de behoefte aan
plaatsruimte voor den derden dienst, voor
catechisatie, jeugdarbeid, evangelisatie ev
wat al niet meer.
Langzaam maar zeker ontwikkelde zich
het gereformeerde kerkelijk leven onder ons.
Wat eerst een klein plantje van zeer be
scheiden omvang was, is tot een meer dan
40-jarigen boom uitgegroeid. Op de puinhoo-
pen van burgerlijk Kralingen zagen wij ker
kelijk Kralingen verrijzen.
Onze jubilaris van beden heeft zoo goed
als bijna al die veranderingen meegemaakt
Hij kwam tot ons in de volle kracht van den
mannelijken leeftijd. Van de veertig jaren
zijner ambtsbediening bracht bij er 25 jaar
in Kralingen door. Hij nadert nu langzamer
hand den leeftijd der sterken. Toch staat hij
daar nog jeugdig, men zou zeggen lichame
lijk even krachtig als weleer. Zijn ernstig
woord, zijn vriendelijk oog, zijn gullen lach,
wat meer zegt, ziin ernstige voorbede, trie
onzer kent ze niet? Wat zullen ze naast zijn
prediking, menigmaal middel in Gods hand
zijn geweest om troost te brengen aan ziek
bedden en stervenssponden en aan hen die in
wegen van beproeving werden geleid. Hoe
heeft hij mede daardoor ook veler harten ge
wonnen en wellicht rnenigen akker bereid,
waarop "het zaad deS Woords een vruchtbaren
bodem vond";
•Wii danken God voor wat Hij ons in Ds.
van der Velden geschonken heeft en wij
eindigen met den wensch dat diens arbeid
ook verder tot rijken zegen mopje gesteld
worden. God spare hem met de zijnen tot
in lengte van dagen.
NED. HERV. GEMEENTE TE BUSSUM
De Kerkeraad der Ned. Herv. Kerk te
Bussum, beeft een commissie benoemd om
de mogelijkheid van kerkbouw in den Z.O
hoek der gemeente nader te onderzoeken.
OOSTENRIJKSCHE KERK
Volgens de Zwitsersche Freitagzeitung
dezer week is thans het ontwerp van wet,
dat de verhouding van den Oostenrijkschen
staat tot de evangelische kerken in dat
land regelt, .verschenen. Het blad deelt
mede, dat met toestemming van de beide
confessies de Luthersche en de Gerefor
meerde (Hervormde) kerken in Oostenrijk
een gezamenlijk bestuursapparaat zullen
hebben vóór de punten van algemeen be
lang en dat aan het hoofd van dit bestuurs
lichaam een bisschop zal staan. Uiteraard
zal deze bisschop Luthersch zijn, daar de
Hervormde (Gereformeerde) kerken in
Oostenrijk slechts enkele gemeenten tellen,
doch deze bisschop zal in de laatstgenoem
de kerken in aangelegenheden van reli
gieuzen aard niets te zeggen hebben.
Ds. D. Plantinga te Harmeien, die zijt
veertig-jarig ambtsjubileum hoopt te vierer
HERDENKING STATENVERTALING
De herdenking van het 300-jarig bestaan
der Statenvertaling vindt te Zwolle op
initiatief dér plaatselijke af deeling van het
Ned. Bijbelgenootschap op Vrijdag 29 October
in de Groote Kerk plaats, sprekers: dr. G. P.
Itterzon, Ned. Herv. predikant te 's-Gra-
venhage, die de herdenkingsrede uitspreekt,
ds. A. de Jonge, Ned. Herv. predikant en
ds. J. H. K u i p e r, Geref. predikant, beiden
te Zwolle. Medewerking verleent het kerk
koor „Maarten Luther" van de Hersteld Ev.
Luth. gemeente te Zwolle.
KORTE BERICHTEN
Het adres van cand. S. B o s m a, voor
heen tc Droge ham (Fr.), is door zijn benoe
ming tot hulpprediker te Grouw-Irn-
sum. thans geworden: Grouw. Hij blijft
beroepbaar en in staat, des Zondags de ker
ken te dienen.
ONDERWIJS EN
NEDERLANDSCHE COLLEGES
Aan de Vrije Universiteit te Brussel
Na Gent, waar de veraiederlandsching der
Rijksuniversiteit voltooid is, en Leuven,
waar een bijna volledige Vlaamsche univer
siteit is opgericht, zal nu ook te Brussel
het Nederlandsche element versterkt worden.
Aan de Vrije Universiteit, aldaar wordt werk
gemaakt van het verstrekken van Neder-
landsch onderwijs aan de studenten in de
rechten. Met ingang van het zoo juist ge
opend academisch jaar zijn ook de. colleges
voor het doctoraat in deze faculteit verdub
beld. In de andere faculteiten zal eveneens
naar het geleidelijk instellen van Neder
landsche colleges voor de Vlaamsche studen
ten worden gestreefd.
NIEUWE H.B.S. TÉ APELDOORN
B. en W. van Apeldoorn hebben 'den
raad medegedeeld, dat zij besloten hebben
een nieuwe Hoogere Burger-School te laten
bouwen in de plaats van de bestaande, zoo
mogelijk met steun van het Werkfonds. Zij
hebben de directie der gemeentewerken liet
mak envan een ontwerp opgedragen en ad
vies verzocht over de plaats der school.
HET DUITSCH GYMNASIUM
TE 'S-GRAVENHAGE
De rector van het Duitsch Gymnasium 4é':
's-Gravenhage, prof. dr, Schuchmann,
is wegen? het bereiken van den pensioen
gerechtigden leeftijd afgetreden. In zijn
plaats is benoemd dr. Hon sb erg, die zijn
ambt bereids heeft aanvaard.
MEJ. A. R. DIKKEN
In den ouderdom, van 33 jaar is plotseling
overleden Mej. A. R. Dikken, onderwijzeres
aan de Prinses Julianaschool te Heel weg
Varseveld.
De teraardebestelling van het stoffelijk
overschot zal Donderdagmiddag 2 uur te
Varseveld plaats hebben.
EINFüHRUNG IN DIE DIFFEREN-
TIALRECHNUNG UND INTEGRAL-
RECHNUNG,
door Prof. dr. Edmund Landau
Prij3. ing. 12.— geb. 13.50
MATHEMATICAL TREATMENT OF
THE RESULTS OF AGRICULTURAL
AND OTHER EXPERIMENTS
door Prof. dr. M. J. van Uven
Prijs, ing. 9.50 geb. 10.50
Ook door de boekhandel verkrijgbaar.
P. N00RDH0FF N.V., GRONINGEN
Prot. Chr. Onderwijs
in Vlaanderen
Opening der school te Genck
Weer was het voor het Prot. Chr. Onder
wijs in Vlaanderen een goede dag, toen Don
derdag j.l. de nieuwe Chr. school te Genck
geopend werd. Velen, ook uit Nederland^
waren naar het Evangeliehuis van de Belg.
Ev. Zending gekomen, waar de school ge
houden wordt.
De heer Deelstra, voorganger van den
post Genck, verwelkomde de belangstellen
den, en uitte zijn groote dankbaarheid, dat
deze dag gekomen was. Niet langer zijn de
kinderen der prot. Christenen aan het onder
wijs op de Roomsche scholen overgelevei-cT,
waar zij aan voortdurende kwade bejegening
werden blootgesteld en verplicht werden aaft
al de bijgeloovige praktijken van Rome deeJ
te nemen, menigmaal tot schade van hun ziej
en van den vooruitgang van de Evangelisa-
tiearbeid. Spreker las Psalm 145 en schetste
hoe men langen tijd niet wist hoe er uit
komst kon dagen. Maar de Heere gaf uit
komst, men wendde zich tot het bestuur var*
de Vereeniging voor Vlaamsch Prot. Chr.
Onderwijs en deze benoemde een Commissie
bestaande uit den heer P. Woestenenk te
Brussel en Ds. H. J. W i n t e i* te Antwerpen.
Met den steun van vele anderen slaagde de
Commissie er in na korten tijd uitvoering aait
de plannen te geven. Men vond den heer
S i e f f e r s bereid het moeilijke werk op
zich te nemen onderwijs te geven aan kin
deren van allerlei nationaliteit. Ook d<3
ouders,allen mijnwerkers, die niet veel ver
dienen, doen al het mogelijke om geldelijk t«
steunen. Moge de. school in de oogen der
wereld weinig beteekenen, voor ons is zijl
dagelijks een wonder. Spreker, die zelf uit
een oorspronkelijk ongeloovig gezin komt isi
zelf ook een vrucht van het christelijk on
derwijs.
Tal van toespraken
Het woord werd vervolgens gevoerd dootl
Dr. K a 1 s b e e k, inspecteur van C.N.S., den!
'heer A, d e J o n g Ez. van den Haag namens
verschillende onderwijs-organisaties in Ne
derland en Mr. Winston, den directeur van!
de Belg. Ev. Zending. Dan las Ds. H*
J. Winter een groot aantal binnengekomen!
brieven voor, die alle van dankbaarheid erï
meeleven getuigden. Spreker betreurt het,
dat een vijftiental kinderen moesten worden
afgewezen wegens plaatsgebrek, men is nu
met 25 leerlingen begonnen. Hadl
men een schoolgebouw, er zouden er nog veel
meer komen. God zal ook echter hierin uit
komst schenken. Verheugend is de samen
werking tusschen alle belijdende protestan
ten, zooals die hier in de gemeenschappelijke!
liefde voor de School met den Bijbel open
baar wordt. Het daagt in het Zuiden. Na
Mechelen en Ichteghem zijn we nu voor de
derde maal samen in één maand tijds, moge
dit nog vele malen gebeuren.
De heer Woestenenk sprak kort en
wenschte den onderwijzer sterkte toe, even
als de heer Van Vliet uit Denderleeuw.
Ds. Maaskant van Brussel zegt, dat
ongetwijfeld velen in Nederland ons zullen
benijden. Uitwendig hebben wij hier niets,
subsidie krijgen we niet, maar hier is weer
het offer.
Ds. Mol, van Heerlen, sprak er zijn blijd
schap over uit, dat nu ook aanvankelijk inl
Belgisch Limburg het licht doorbreekt, ter
wijl Mevr. Mol, den onderwijzer toesprak.
Daarna spraken nog de evangelisten Sic-
cema, uit Tongeren, Visé uit Thdenen en
Van Doorn e, .uit Hasselt; tenslotte de
vroegere voorganger uit Gènck, de heer vani 1
't.Riet, nu te Antwerpen.
Het was, alles samen, een treffend samen
zijn van geloofsversterking, waarin aller*
weer nieuwe moed schepten voor de toe
komst van het Evangelie in Vlaanderen.
W. J. VAN DER KOLFF f
Gistermorgen is in den leeftijd van 52
jaar plotseling overleden de heer W. J. van
der Kolff, hoofd van de Prins Alexander-
stichting te Huis ter Heide, behooren-
de tot het instituut voor het onderwijs aan'
blinde kinderen.
De begrafenis is vastgesteld op Woensdag
a.s op de begraafplaats te" Z e i s t.
Examens
en. The'ol. Ho omschool. Gesl.r Theo-
opaed. ex.. de heetten D. J. Modderaar,
n; J. Knol, Elburg.
i n g: e n. Gesl.: Geneeskunde: doet. ex,«
Dijkveld Stol*
Utrecht: J. J„ Stee
mes M. F. A. Dat
Zutphen.
ig. Gesl..
1. dlpl.
laanat; f. b'. Katelband, Souburg; C. L. Bos-
Ischaart, Oost-Souburg.
DS A. H. VAN MINNEN
Veertig jaren te 's-Gravenzande
Altijd weer boeiend is de aanblik van de
glazen meeren der Westlandsche teeltkassen
onder een zondoorstraalden herfstnevel, zooals
die dan te blinken liggen tusschen het vochte
groen van tuinen en akkers. Als gezaaid
tusschen die blanke vierkanten liggen de
dorpen van dit fruitland, waaruit de torens
en de korte schoorsteenen der kasverwar-
ming rondom opsteken. Een der oudste ne
derzettingen hier is 's-Gravenzande, als
dorpstype een heel ver verleden met een
heel modem heden verbindend. Hier staat
het bescheiden tuindershuisje niet ver van de
fraaie kweekersvilla en beide kunnen ge
tuigen van goede èn kwade jaren
Wie veertig jaren in zulk een milieu ge
woond en gewerkt heeft, zooals Ds. van
Minnen, die 31 October dat tijdperk afsluit,
kent de volle beteekenis van woorden als
zaaien en oogsten, kweeken en veredelen,
groeien en bloeien, vruchtbare en onvrucht
bare jaren. En het is geen klein voorrecht,
dat een predikant deze woorden op het leven
van eigen gemeente toepassend, bij het heen
gaan getuigen mag: ik geef dezen akker aan
mijn opvolger zóó over, dat er, o zeker, te
wieden blijft, maar dan toch door Gods on-
misbaren zegen regelmatig geoogst kan
worden.
Ds. van Minnen, wiens verschijning en
houding nog lang" niet den 71-jarige verra
den, maar in wiens gelaat de scherpe groe
ven zich toch verdiepen, past uitnemend in
de omlijsting van zijn studeerkamer, tegen
den achtergrond van de groene, half open
gordijnen der boekenkast, waartusschen de
perkamenten ruggen van heel oude schrijvers
doorgluren. Toch zoeke men hier niet de be
grenzing van zijn werkgebied. Dat ligt veel
wijder uitgestrekt en het getuigt wel van
groote vitaliteit, wanneer de arbeid in eigen
gemeente (waarop het stempel van haar
leeraar niet spoedig vervagen zal), zonder
schade vermeerderd werd met allerlei be
langrijk en omvangrijk werk in breeder
baan.
Als ik mijn gastheer goed aankijk, verbaast
me dat ook niet. Er speelt in die sprekende
oogen niet alleen bedwongen humor erf
deel der vaderen maar ook een gretige
belangstelling, die met volle handen grijpen
wil uit den overvloed van werk, dat den
werklustige van alle kanten lokt.
Daarom ook was het inzicht in het emeri
taat eerst niet helder:
„Ik heb me altijd voorgesteld': als de 40
jaren hier in 's-Gravenzande vol zijn, moet
het uit wezen. Je moet niet wachten tot de
menschen snakken naar je vertrek. Maar
wat dan? Praten over de goeje ouwe
tijd? Gaan wonen in Den Haag och,
't is een mooie stad, maar om in zoo'n aqua
rium van emeritus-dominees neer te strijken,
nee. Toen kwam, gansch onverwacht het ver
zoek uit Bergen, een klein en zwak groepje,
om mij daar te vestigen. Ik zag er Gods hand
in en met Maart hopen we er heen te gaan;
op 22 Februari mijn afscheid hier".
„Dan is u dus de 40 jaren voorbij."
„Jawel, maar ik heb mijn gemeente be
loofd, wat ze mij gevraagd heeft: het beroe-
pingswerk nog te leiden. U begrijpt, daar
hebben ze hier na 40 jaren geen slag meer
„Op deze 40 jaren ziet u met voldoening
terug?"
„O zeker. Toen ik hier kwam, was er een
gemeente, door tweespalt zeer verzwakt. Zij
telde toen 700 zielen. De groote bloei is ge
komen na het bouwen der nieuwe kerk; zoo
lang die oude steenen en balken nog spraken,
was het niet goed te krijgen. In 1918 had.
ik zal u al de onverkwikkelijkheden maar
besparen een uittocht van 100 a 150 per
sonen plaats naar de Chr. Geref. Kerk (in
's-Gravenzande was oorspronkelijk een oude
Kruisgemeente van 1867, later de Geref.
Gem. onder 't Kruis. In 1869 smolten de
kruisridders met de Chr. Geref. samen). Na
1918 is groote bloei gekomen; de gemeente
telt 'nu pl.m. 1400 zielen. Er is, Gode zij
dank, een gezond geestelijk leven, er is een
heid en ik mag ook niet vergeten: het is voor
-mij en mijn gezin een beste gemeente
geweest."
„Ja, dat moet gezegd worden", viel me
vrouw bij wij hadden een driehoeksvraag-
gesprek „en dan moet je ook je koster en
je organist noemen. Zóó'n koster.
„Ja ziet u," lichtte Ds. van Minnen toe,
„die is er even lang als ik. Als ik A1 b 1 a s
niet gehad had
„Dan had je niet half kunnen doen wat je
nu hebt gedaan", vulde mevrouw nog even
aan. En de a.s. jubilaris wilde het niet ont
kennen. Evenzoo werd ook de organist, de
heer C. Nieuwenhuizen, die al 26 jaren
dienst heeft, in de welgemeende hulde be
trokken.
Maar het werd tijd, om eens even de le
venslijn van mijn gastheer te overzien.
„O, dus mijn doopceel moet ook nog gelicht
worden. Och, daar is eigenlijk niets bijzon
ders bij. Mijn vader was dominee en ik werd
het ook. Nooit anders gewenscht of gedacht.
Ik was eenig kind en dan ben je wat een
zijdig maar dat werd er in Kampen met
het corpsleven wel afgeslepen."
„Maar dominee, dat gaat me hard genoeg.
Uw wieg...."
„O. die stond op Tholen (géboren 1 Octo
ber 1866). En mijn eerste gemeente was ook
in Zeeland: Zaamslag. Trouwens, mijn voor
geslacht wist ook van water: tal van schip
pers en vissehers Ik ben in Zaamslag 5 jaren
met genoegen geweest en toen naar hier ge
komen, niet denkende, dat ik er 40 jaren
blijven zou."
„Uw ouderlijk huis in Utrecht, waar uw
vader in ziin kracht was
„Was zooiets als een kerkelijk hotel. Je
had toen nog geen doorgaande treinen en
zoo logeerden er bij ons telkens kerkelijke
figuren. Brummelkamp, Van Velzen, Gispen,
Doom, e.d. waren stamgasten. U begrijpt, dat
ik daar al heel wat opving over het amibt,
dat ik later bekleeden zou."
„Welke figuur slaat u uit den Kamper tijd
het scherpst voor oogen?"
„Bavinck. Bavinck was alles. Maar hij
maakte geen school. Kuyper wel. Bavinck
voedde op tot zelfstandig denken; Kuyper
zei: zoo is het en ik stel vast, dat jullie er
ook zoo over denkt. Weet u wel, dat Kuyper,
als hij een predikant bevestigde, bijna altijd
tot tekst had Gen. 1: 1? En dan van Velzen,
een deftige figuur a la van Oosterzee, ook in
'zijn woordkeus. Maar menschenkennis had
hij totaal niet. Als hem iemand bij de kennis
making beviel, was die z'n leven lang een
engel, zoo niet, dan even lang een duivel".
„Dominee, tot uw buiten-locale weriozaam-
heden behoort de Zending. Hadt u daarvoor
bepaalde voorliefde?"
„Toen ik 30 jaren geleden tot classicaal
deputaat werd benoemd, trok mij al spoedig
dit werkterrein aan. Ik ben van 19091937
quaestor voor de Zending van de classis Den
Haag geweest en in deze jaren is er zóóveel
geld door mijn handen gegaan, dat u en ik
beiden van de rente behoorlijk emeritaat
zouden hebben. In 1923 volgde de benoeming
tot Gen. deputaat, wat ik nog ben en sedert
1932 2e voorzitter als opvolger van Ds. Klaar
hamer. In 1923 was uw vader voorzitter en
ik vergeet nooit zijn hartelijke verwelko
ming."
„En dan is er uw aandeel in de geestelijke
verzorging van militairen".
Kennelijk had ik nu de voorliefde van
mijn gastheer genoemd, want gelaat en hou
ding kwamen nu in een nog niet bereikte
levendigheid:
„Oja, ie militairen, dèt ligt mij het naast
en dat is toch zulk prachtig en hoog
noodig! werk. Ini 1914 is het begonnen
met 3 deputaten: Ds. Vonkenberg jure suo
voorzitter natuurlijk Ds. Gerber ook
reeds gestorven en ik. Hier in 's-Graven
zande zijn we dat waren met mij de
twee Herv. predikanten al dadelijk
begonnen met eiken Zondag om 12 uur te
spreken voor het detachement, dat in het
Westland in de duinen lag; dat deden wij op
Vluchtenburg. Later is het aantal deputaten
verdubbeld en sedert 1920 ben ik voorzitter.
Na de Synode van Arnhem in 1930 is het
werk nog toegenomen, doordat wij nu bij de
herhalingsoefeningen overal Geref. predikan
ten heen zendèn. U weet, dat er ook is ge
komen de Vereen, voor garnizoenskerken.
Dan heben we nu een 140 reserve-veldpredi
kers, en ook hierin voorzien wij, in contact
met de Regeering. Hun instructie ontvangen
zij van hun kerkeraad,-maar ook van de Re
geering. Dan is er bijgekomen de geestel. ver
zorging der vlootbemanning en.
„Maar de legerpredikanten dan?"
„Die hebben alle Prot. militairen voor
hun rekening. Wat w ij beoogen is een nauw
kerkelijk contact. Zoo is ook ons werk
voor Curasao erbij gekomen. De mil. politie
te Nieuwersluis klaagde over het totaal on
verzorgd zijn der naar West-Indië gaande
manschappen. U weet, in Curasao was er
alleen een groep „verstrooide Gereformeer
den". Toen hebben wij het een met hét ander
verbonden, en daarvan is .de uitzending van
Ds. Kroezehet resultaat geweest. Ook dit
wordt door onze deputaten gefinancierd; den
Haag-West draagt één collecte bij. Weet u,
wat ik niet vergeet: 'dat na de afvaardiging
van Ds. Kroeze Z.Exc. Idenburg in de con
sistoriekamer kwam met een koffertje, waar
in een avondmaalstel eri een doopbekken;
daarmee reist Ds. Kroeze nu zjjn uitgebreide
ressort af."
„Die uitzending dateert al van 1934?"
„Ja, en wij hebben nu zijn verlof ver
vroegd. Hij zou om de zes jaar met verlof
gaan, maar hij vroeg, dringend: maak er vier
van, want voor mijn jaarlijksche vacantie
heb ik in Curasao toch geen rustoord en
geestelijk lijd ik er uiteraard armoede. Zoo
zal hij in Januari 1938 wel scheep gaan en
wij zoeken nu voor een half jaar een plaats
vervanger, want als die post zóó lang onbe
zet blijft, zinkt het verworvene weer terug".
„Is daar dan zóó weinig houvast te krij
gen?"
„Laat ik u dit zeggen: de tegenwerking is
enorm. En het zijn.... de R.K. die ons er
krachtig bijstaan. Het was de R.K. Gouver
neur Slobbe, die ons een vergaderzaal aan
bood (een Rijksbarak, voor 1 huur per
maand) toen ons de huur van ons kerkje
werd opgezegd. Ds. Kroeze preekte daar dein
1
eersten keer voor.13 hoorders; nu zijn ei*
pl.m. 80. Toen het tweede kindje van Ds.
Kroeze een uur na de geboorte stierf, weiger
de men het te begraven op het Prot. Kerk
hof. Het is toen gebracht naar een kerkhof
dat we hier zouden noemen: voor de uitge
stotenen. Ondanks alle tegenwerking heeft
Ds. Kroeze op zijn zwaren post veel zegen
ontvangen. Is het al niet veel, dat matro
zen, als ze in de West aankomen, zeggen: we
gaan naar den dominee, en dan niet op den
(modernen) predikant der Prot. Kerk, maar
op Ds. Kroeze doelen? Elke week houdt hij
in de pastorie een marine-avond en daar
komen ze graag."
- De warmte van toon, waarmee Ds. van
Minnen een en ander "vertelde, verried dui
delijk, hoezeer deze arbeid hem ter harte
ging en ik kon mij zeer wel zijn verzuchting
begrijpen: als er nu eens een millionair was,
die mij de kans gaf, Oost- èn West-Indië te
bezoeken....
De groote wijzer op de klok had al enkele
rondgangen voltooid, toen we, bij wijze van
snelle toegift, nog even releveerden, dat de
jubilaris van 31 October ook is: 15 jaar re
dacteur van de Westlandsche Kerkbode, 32
jaren voorzitter van het Groene Kruis en
schrijver van enkele brochures. (Vooral de
liturgie heeft zijn bijzondere belangstelling).
Wie dus zegt: een zeer bezet leven, zegt de
volle waarheid. Meer is: een gezegend leven,
èn daórvan kan 's-Gravezande en kunnen tal
van instanties buiten het Westland getuigen.
Straks legt een herder den staf neer, dien
hij 40 jaren, eigenlijk 45 jaren lang, met lust
en liefde, met talent van helder inzicht en
wijs beleid heeft gehanteerd. En het zijn
er niet weinigen, die hem dankbaar zullen
gedenken voor den geestelijken en kerkelij-
ken steun, welken hij immer in den aange-
namen vorm van het met zout gemengde
woord heeft geboden.
Toen wij de pastorie verlieten, werd ons
nagegeven: „Ik ben nog nooit zoo lang geca
techiseerd".
