aco
VERKADE
koopman
De toestand in de Nederlandsche
tuinbouw
PERMANENT DUP|EI
HnUandseii
VRIJDAG 8 OCTOBER 1937
DERDE BLAD PAG. 9
Na zes jaren van moeite nog
groote zorg
Samenwerking der
Westersche Staten is noodig
Algemeene vergadering van
de Ned, Tuindersbond
IN de Dierentuin te Den Haag waren
1 honderden tuinders uit geheel ons land
samengekomen ter bijwoning van een alge
meene vergadering van de Nederl. Tuinders-
bond, om te spreken over de onbevredigen
de toestand in de Nederlandsche tuinbouw.
Deze vergadering, die oorspronkelijk be-
'doeld was als zijnde alleen voor het district
Zuid-Holland, werd op dringend verzoek uit
andere provincies een landelijke bijeen
komst.
De voorzitter, de heer W. J. v. K a m p e n,
opende de vergadering met een kort woord
,van welkom tot de aanwezigen en in het
bijzonder tot enkele autoriteiten, waarna hij
in zijn openingswoord sprak over: De toe
stand en de toekomst van de Ne-
landsche Tuinbouw en over:
Noodzakelijke maatregelen.
Reeds zes jaren verkeert de tuinbouw in
benarde omstandigheden en is gekomen tot
een diepte zooals voor zes jaren ondenkbaar
was. Nu de conjunctuur omhoog gaat, is het
goed te wijzen op de benauwende toestand,
.vooral door exportmoeilijkheden veroorzaakt.
De goederenruil met Duitschland liep vast
en toen werd het groote surplus naar Enge
land gezonden, dat toen ging contingentee
ren en dus de export nieuwe moeilijkheden
gaf. Het jaar 1937 gaf wel eenige verrui
ming, doch spoedig was de handel reeds
voorbij. Het tweede en derde kwartaal
bracht desillusie en gaf weer donkere scha
duwen na weinig licht. De tuinbouw teert op
zijn laatste krachten. De sociale nood is in
zeer veel gevallen zeer ernstig. Het gaat te
ver nu over de lijken der werkers een nieu
we maatschappij wordt opgebouwd.
De internationale handel moet anders op
gebouwd worden. Duitschland heeft noodig
wat wij te veel hebben. Dit kan anders. De
uitwisseling der goederen moet o;p andere
basis geplaatst worden.
De verhoogde veilingomzetten duiden nog
niet op verbeterde toestanden, zooals het
publiek licht geneigd is te denken, 't Is de
vraag, wat het overschot is voor het be
drijfsleven. De uitgaven zijn ontzettend ge
stegen, van 50 tot 80 procent.
De tuinbouwsteun helpt niet genoeg. Veler,
van de besten onder de besten gaan te
gronde. Heel het agrarisch leven staat in
wanverhouding tot overige maatschappe
lijke groepen. De tuinbouw is Nederlandsch
bezit en het doet pijn deze ten onder te zien
Luchtig gebak met de allerfijnste
chocolade. Licht op het gewicht.
De heerlijke smaak is telkens
weer een verrassing voor ry ry
iedereen! Per I'/j ons Z*£*cx.
gaan, waardoor hij een 'prooi der wanhoop
fordt.
De pers licht niet altijd goed voor. Maar
ook de industrie staat veelal niet welgezind
tegenover de tuinbouw. Ook de tuinbouw
heeft recht op een zeker deel van de clea
ring gelden.
De toekomst van de tuinbouw is donker.
Wij kunnen, omdat ons geld ontbreekt, niet
meer op tijd komen op de internationale
markt, waardoor andere landen als concur
renten optreden. Zoo verdwijnen wc van
lieverlede. Daarom is noodig een goede
steunregeling en goede verdeeling van de
clearinggelden. De Regeering moet dit goed
inzien. De verdeeling van de clearing op
basisjaar 1934 is onbillijk. Verandering is
dringend noodig. Vermindering van do
steun kunnen we goed vinden als de clea
ring maar verruimd wordt.
Om in deze richting te werken is samen
werking van belanghebbenden eerste eisch.
De toekomst van de tuinbouw hangt niet
alleen af van wat men doet, doch van wat
ij samen doen.
Hierna sprak dr ir M. D. Dijt over: D e
aste lasten in den tuinbouw, een
der kernvraagstukken, welke de economi
sche politiek heeft op te lossen.
Spr. toonde aan de hand van grafieken
in, hoe de ontwikkeling van het productie
stelsel en van de geweldige (productiemoge
lijkheden in de laatste eeuw is gepaard ge
gaan met een steeds toenemend crcdiet-
wezen. De totale interne schulden (en dus
ook vorderingen) stegen in percenten van 't
nationale vermogen in de laatste halve
eeuw van 1S85 tot 1930 van circa 35 tot circa
70. Hierbij werd de economische structuur
hoe langer hoe gevoeliger voor de uitslagen
der conjunctuur. De meest intensieve be
drijven werken met het meeste kapitaal en
derhalve meestal met de grootste schulden.
In de eerste plaats behoort hiertoe ac
tuinbouw.
Dat de tuinbouw zeer zwaar getroffen
moest worden, heeft de volgende oorzaken:
le. bij de bestaande schuldenstructuur
moest een laser prijspeil de waarde van het
bedrijf beneden het bedrag der schulden
brengen; 2e. een lager prijspeil en tevens de
gevolgen van het Verdrag van Versailles
met zijn onredelijke oorlogsschulden moes
ten leiden tot handelsbelemmeringen en dus
tot stagneering in de afzet van tuinhouw-
exportproducten; 3e. het streven naar lager
levensniveau in het binnenland moest leiden
tot belemmering van de binnenlandsche af
zet; 4e.de beperking van de productie moest
leiden tot geringer rentabiliteit; 5e. de clea-
ringpolitiek tegenover Duitschland stelde
de rente en de oude vorderingen hoven de
levende productie en werd voor den tuin-
bouwexport een groote belemmering; 6e. da
tegenover de buitenlandsche concurrenten
nog steeds te hooge valuta is een beletsel
voor de gewenschfe prijsstijging.
Onder deze omstandigheden daalde de
waarde van de meest intensieve bedrijven
en dus ook de tuinbouwbedrijven tot ver be
neden de schulden, die er op rustten. De al
gemeene toestand is nog ondragelijk en het
prijspeil zal tot ongeveer dat van 1929 moe
ten stijgen voor en aleer er weer van even
wicht sprake zal zijn.
Bij 112 onderzochte bedrijven blijkt, dat.
de totale verkoopwaarde momenteel (1937)
gemiddeld ongeveer 58 pet van de bedrijfs
schulden uitmaakt, terwijl de verkoopwaar
de nog hoog is te noemen in vergelijking tot
de bedrijfsuitkomisiten.
Ongemerkt moet worden, dat het rente
type over het algemeen nogal meevalt, nl.
gemiddeld 4% pet bedraagt, doch vanzelf
sprekend toch te hoog is.
Intusschen worden de toestanden voor
de tuinders hoe langer hoe ondragp-
lijker. In vele gevallen worden de be
drijven verwaarloosd, worden afschrij
vingen nagelaten. Maar erger is nog, dat
de volkskracht verloren gaat, dat de toe
standen aanleiding hebben gegeven tot
ondragelijke overheidsinmenging, dat
productiebeperking en -vernietiging
dwars tegen den zin van onze samen
leving ingaan, dat de vrijheid aan alle
kanten wordt beperkt en dat vele tuin
ders door hun moeilijkheden zoodanig
in de handen van de banken zijn ge
raakt, dat er bezig is een soort slaven
dom te groeien.
Gelukt het ons niet door maatregelen,
waarbij de overvloed van goederen aanlei
ding geeft tot hooger welvaartspeil, een
nieuwe vrijheid te scheppen, dan is onder
gang niet alleen van den tuinbouw, maar
van het geheele land onvermijdelijk. Noodig
is daarvoor allereerst een nieuwe geest, die
dankbaar de vooruitgang der voortbrenging
wil aanvaarden.
De oplossing van het vraagstuk der vaste
lasten in den tuinbouw ligt in het verwer
kelijken van een hooger prijspeil zonder pro
ductiebeperking.
Spr. verwacht heil van opbouwende maat
regelen als: een zoodanige muntpolitiek, dat
het prijspeil kan stijgen tot een hoogte,
waarbij de schuldenlasten dragelijk worden;
zoodanige handels- en clearingverdragen,
waarbij onze export kan worden verruimd;
verheffing der binnenlandsche koopkracht
dooreen bij de prijsstijgingen passende loon-
en salarisverhooging en door versnelde uit
voering van openbare werken; opheffing van
prod uc Lie-be perken de m aa tregelen.
Uiteindelijk, doch liefst onmiddellijk,
dienen wij echter te komen tot een samen
werking van Westersche staten, waarbij
door reserveering van de overschotten van
agrarische stapel producten het prijspeil ge
stabiliseerd wordt, jedere rechtstreeksche
productiebeperking wordt afgeschaft en de
handel zijn vrijheid .terugkrijgt.
Nationale Besturenbond van
Zuivelhandelorganisaties
De nat. besturenbond van de zuivelhandelor-
ganiisaties in Nederland hield te Den Haag een
buitengewone algemeene vergadering met het
doel. de algemeene aandacht te vestigen op
de wanverhouding, welke bij de regeling van
de consumptiemelk terzake van de prijsbepa
ling is ontstaan en er op te wijzen, dat de
melkslijters hun zelfstandig bestaan moeten
verdedigen en medewerken om in het melk-
bedrijf orde te scheppen.
Na een rede van den heer A. R en zen-
brink, voorzitter van de consumptiemelk-
regeling en van den heer Stam, secretaris
van den bond werd een resolutie aangenomen
waarin de wenscli uitgesproken wordt, dat bij
de komende regelingen, waaraan krachtig
wordt gewerkt, inderdaad de vrije organisa-
en hare leden een versterkte positie krij-
sn 't niet-georganiseerd zjjn niet meer mo
gelijk wordt. Het komt den Bond gewenscht
voor de komende organisatie uit het bedrijfs-
i als éen geheel te beschouwen, zoodat
producenten, handelaren en slijters tezamen
erleg kunnen plegen. Men zou mitsdien
gaarne zien, dat de Minister alsnog uitstel
verleende der opheffing voor het half wette
lijk gebied, die per 1 December is aangekon
digd, en dit in elk geval voor die gebieden
waar de organisatie direct bij die van het wet
telijk gebied kan aansluiten, zoodat reeds nu
bij de stichting der nieuwe organisaties daar-
od kan worden gerekend.
Iersch invoerrecht op druiven
Thans verlaagd tot oud peil
Eenigen tijd geleden besloot de regeering
der Iersche Vrijstaat om het invoerrecht
van druiven gedurende het tijdvak van 1
September—24 October te verhoogen van 1
penny per 1b. op 6 pence.
In verband hiermede had de Bond West-
land zich toen gericht tot onze regeering
met het verzoek pogingen te willen aanwen
den dat deze verhooging niet zou worden
toegepast.
Thans heeft de Bond Westland van het
Departement voor Economische Zaken be
richt ontvangen, dat onze consul-generaal te
Dublin er in geslaagd is te bereiken, dat
reeds met ingang van 10 October het in
voerrecht weer op 1 penny zal worden te
ruggebracht, indien althans de binnenland
sche oogst op dat tijdstip in zijn geheel door
'2 markt zal zijn opgenomen.
De Iersche druivenkweekers zouden van
overheidswege aangespoord zijn den verkoop
van hun product te bespoedigen, zoodat na
10 October vergunningen afgegeven kunnen
worden voor invoer vrij van additioneel recht
BINNENLAND
BURGEMEESTERS
Benoemd is tot burgemeester der gemeen
te Heerde: mr J. D. Koster, met toeken
ning van gelijktijdig eervol ontslag als bur
gemeester der gem. Ivortgene.
Mond' en klauwzeerlijdster. Een typisch ziektebeeld van. de kwaal die ons land
thans teistert.
Ontslag hoofd-inspecteur van
politie te Schiedam
Behandeling voor den Centralen Raad
yan Beroep
Denigcn tijd geleden werd, nadat hem
reeds eerder ziekteverlof was verleend, on
gevraagd ontslag gegeven wegens onge
schiktheid aan den hoofdinspecteur vaa
Politie D. te Schiedam. Het ambtenaren
gerecht te Rotterdam bevestigde dit ontslag.
Gister werd deze zaak in hooger beroep be
handeld voor den Centralen Raad van Be
roep te Utreoht.
Toen er in Sohiedam een nieuwe commis
saris van politie was benoemd, vond deze
in het corp6 verschillende toeetainidcn, waar
aan hij een eind wenschte te maken. De
heer D., een gemoedelijk Limburger, had
zich niet voldoende aan de veranderingen
aangepast, terwijl bovendien bleek, dat hij
enkele wapens had verkocht en een agent
van politie in de opbrengst had laten dee-
len. Zoo vertelde de directeur van den keu
ringsdienst in Schiedam, als getuige ge
hoord, dat hij in het bezit was geweest van
een revolver, die hij niet wilde behouden.
Op aanraden van den vroegeren commissaris
van politie had hij het wapen op het politie
bureau gelaten. Later had D. het verkocht
en aan getuige 10 ter hand gesteld. Dit
was het bedrag dat getuige als uiterste prijs
had vastgesteld. Wat D. meer had ontvan
gen, moest hij maar storten in de spaarpot
van, zijn kinderen.
De brigaoie-reohercheur H .L. Lugten-
burg verklaarde den hoofdinspecteur D.
altijd als een flink politieman te hebben
beschouwd. Nimmer had hij iets ongunstigs
over hem gehoord. De tegenwoordige com
missaris van politie, de heer P. C1 a s i e
noemde het prestige van dien heer D. slechts
zeer gering.
Voor dien ontslagen hoofddimspecteur pleitte
Mr F. A. Kokosky. Deze achtte het on
juist, dat de rapporten, die op deze zaak be
trekking hadden, waren samengesteld door
instanties, die met het ontslag te maken
hebben. Beter ware het geweest als de rijks
politie met het onderzoek belast was gewor-
cten. De heele opzet was, dat men den heer
D. kwijt wilde zijn. Laat men allerlei onbe
duidende zaken buiten beschouwing, dan
komt het heele geval hierop meer, dat een
paar maal wapens zijn verkocht, die op het
politiebureau bewaard werdien. Er bestond
te dien aanzien echter een sinds jaren inge
roeste gewoonte. Men nam het hiermee niet
zoo nauw en in andere plaatsen gebeurde
7/l)ie een diepe, gezonde slaap-
naar waarde weet te schatten, mag\
niet lichtvaardig heenstappen over,
het feit. dat de prikkelende wer
king der coffeïne op hart en zenu
wen ruim 24 uur kan duren.
Koffie Hag is gegarandeerd coffe
inevrij, dus goed voor een gezonde}
verkwikkende nachtrust.Bovendiert
worden door het vermaarde Hag-
procédé de krachtige smaak en het
kostelijke aroma van de fijnste hoog)
landkoffie voor 100%gewaarborgd1}
■Wetenschappelijke fit. verstrekt gratis de
N. V. Koffie Hag Mij., Amsterdam, Postbox 889L
vroeger hetzelfde. Deze kleMgheden had
den dan ook niet de aanleiding mogen zijn
voor het ontslag van iemand, die gedurende
27 jaren als politieman een onberispelijke
loopbaan aohter zich heeft.
Pleiter kwam tot de conclusie, dat het den
tegenwoordigen commissaris heeft ontbro
ken aan tact om de misstanden langzamer
hand op te ruimen en vroeg vernietiging
van de uitspraak van het Ambtenarenge
recht te Rotterdam.
De burgemeester van Schiedam, Mr F.
J. v. H a a r e n, wees erop, dat irna de
benoeming van den nieuwen commissaris
daaelijk krachtig was ingegrepen. Een re
chercheur moest worden ontslagen, terwijl
twee anderen in rang moesten worden terug
ezet. Deze dri,e mannen waren allen van
de afdeeling van den heer D. Met nadruk
was gezegd, dat alles wat zich voor de be
noeming van den nieuwen commissaris had
afgespeeld, zou blijven rusten. Later bleek
echter, dat D. aan een agent had voorgesteld
om. wapens, waarop zij, die ze bij de politie
deponeerden, geen prijs meer stelden, te ver-
koopen en bet bedrag, dat meer ontvangen
werd dan de eigenaars er voor hoopten te
krijsen, te die el cn. Naar aanleiding daarvan
werd een nader onderzoek ingesteld, met
het resultaat, dat verschillende dingen met
betrekking tot den verkoop van wapens aan
het licht kwamen, die ten slotte aanleiding
waren om den burgemeester de overtuiging
te schenken, dat D. niet langer kon worden
gehandhaafd.
Mr K o k o s k y wees er in zijn pleidooi op,
dat het toch niet zoo is, dat de inspecteur
een soort handeltje dreef piet d© in depot
gegeven wapens.
Verder worden er dam- allerlei zaken bij
gehaald, die alleen maar ontstemming tegen
D. kunnen wekken.
PI. is van meening, dat niet van D. gezegd
kan worden, dat hij op een onderzoek, zoo
als in deze zaak is ingesteld, had moeten
worden ontslagen.
Mr v, H a a r e n, burgemeester van Schip
dam,, kwam nogmaals op tegen de opmer
king van Mr Kokosk y, met betreking tot
de partijdigheid van hen, die de stukken
hadden opgemaakt. Er was inderdaad een
andere' manlier mogelijk geweest, maar dan
was een strafrechterlijke vervolging niet
uitgebleven. Men heeft getracht voor D. de
zaak zoo gunstig mogelijk te maken. Het
ging er niet in de eerste plaats om, dat er
wel eens wapens verkocht waren, maar wel
gaat het erom. dat een inspecteur met een
mindere het bedrag deelde, dat boven den
bedongen prijs ontvamigen werd. Op die wij
ze verliest een inspecteur zijn prestige, eens
en voor altijd.
De oud-hoofdinspecteur D. verklaarde over
enkele dingen nog wel wat te kunnen zeg
gen, maar hij wilde liever zwijgen, daar hij
anciers andere menschen erbij zou moeten
betrekken, die waarschijnlijk in moeilijkhe
den zouden geraken.
De voorzitter bepaalde de uitspraak op 21
October a.s.
Officieele berichten
Aan dr N. Japikse te Den Haag, lg eervo'
slas? verleend als directeur van het bureau
's Rijks geschiedk. publicatiën.
DEPARTEMENT VAN ECON. ZAKEN
STAATSVISSCHERSHAVENBEDRIJF
Aan den halchef bij het Staatsvisschershaven-
bedrijf J. D Heljkoop te IJmuiden, is eervol
ontslag verleend.
ZATERDAG 9 OCTOBER
HILVERSUM I 1875 M. KRO-Uitzending*
8.009.15 en 10.00 Giamefoonmuziek*
11.30 Godsdienstig halfuur. 12.00 Berich
ten. 12.15 KRO-orkest. (Om 1.00 Gramo-
foonmuziek). 2.00 Jeugdhalfuur. 2.30 Gra-
mofoonmuziek. 3.00 Kinderuur. 4.05 De
KRO-Melodisten, solist en gramofoonmu-
ziek. 5.30 Esper autocursus. 5.45 Gramo
foonmuziek. 6.20 Journalistiek weekover
zicht. 6.45 Gramofoonmuziek. 7.00 Berich
ten. 7.15 Katholieke RVU. 7.35 Actueelei
aetherflitsen. 7.55 Esperantopraatja er*
gramofoonmuziek. 8.00 Berichten ANP*
Mededeelingen. 8.15 Overpeinzing met
muzikale omlijsting. 8.35 KRO-orkest, de
KRO-Boys, de 4 Goossensens, solisten en
gramofoonmuziek. 10.30 Berichten ANP,
10.40 Filmpraatje. 10.5512.00 Gramo
foonmuziek.
HILVERSUM H 301 M. VARA-Uitzendlng,
10.00—10.20 v.m. 7.30—8.00 VPRO. 8.00.
Gramofoonmuziek. 10.00 Morgenwijding,
10.20 Orgelspel, declamatie en VARA-
Maandrevue (gr.pl.). 12.001.45 Gramo
foonmuziek. 2.00 Filmpraatje. 2.15 H,
Normans Celeste-Kwintet. 3.15 Damcur-
sus. 3.30 Residentie-orkest. 4.30 „100 jaan
wetenschappelijk socialisme", causerie,
4.45 Gramofoonmuziek. 4.50 Vervolg con
cert. 5.35 Gramofoonmuziek. 5.40 Lite
raire causerie. 6.00 Orgelspel. 6.30 Gro-
ningsche uitzending. 7.00 „Filmland". 7.30
Bijbelvertellingen. 8.00 Herhaling SOS-
Berichten. 8.03 Berichten ANP, VARA-
Varia. 8.15 Bonte avond. 9.30 Toespraak,
9.40 Gramofoonmuziek. 9.45 Radiotooneel,
10.00 Berichten ANP. 10.05 Vervolg bonte
avond. 11.15 Berichten. 11.2012.00 Gra
mofoonmuziek.
ONDERSCHEIDING
1 (gem. Renkum),
PHILIPS RADIO.. EN
OP CONDITIE
Bel ons op, schrijf een kaartje of
kom persoonlijk, 'Alle Inlicht. Bij:
RADIO BAKKER
Kaasmarkt 8, TeL 5.5.0.8.8, Rotterdam
OROITWICH 1500 M. 2.20 Gramofoon. 3.50
Orgel. 4.20 Orkest. 6.50 Orkest en soliste.
8.20 Variété. 9.40 Amerikaansch nieuws,
9.55 Orkest. 10.35 Orkest.
RADIO PARIJS 1648 M. 2.50 Zang. 3.0a Gra
mofoon. 3.35 Zang. 4.20 Zang. 5.20 Con
cert 7.30 Gramofoon. 7.35 Zang. 8.0$
Vocale duetten. 8.50 Symphonieconcert.
BRUSSEL 322 en 484 M. 322 M.: 2.20 Solis
tenconcert. 4.20 Orkest. 5.50 Kamermuziek.
6.35 Salonorkest. 7.05 Accordeon-muziek.
7.20 Zang. 8.20 Cabaret. 9.20 Kleinorkest
484 M.: 1.50 Gramofoon. 3.20 Viool. 3.35
Gramofoon. 4.35 Salonorkest en Accor-
deonmuziek. 5.35 Orkest. 6.35 Blaasensem
ble. 7.35 Gramofoon. 10.30 Gramofoon.
-nadtclen tnlvxuklkcdmS
branden buitengewoon zuinït»
(8 7 °/o nuttige warmte).
Sierlijke modellen in prijzen
van IL 63.75 af.
N V HAARDENFABRIEK „DE SCHELDE 1
.h GEERS 8. ZOON-BERGEN OP ZOOM
/"lA.I'O, S>>, iry, ,TW «J7, iT),
Door K. NOR E L
(46
Bewogen ziet Anna naar het schrale mannetje. De dank
baarheid trilt in zijn stem en straalt uit zijn oogen.
„En hoe was het in stoffelijk opzicht?" informeert Buiskes
i yerder.
„Och", zegt Derksz.. „ons brood is zeker geweest en ons
water gewis. We hebben ondervonden dat God de zijnen
nooit verlaat".
Brood en water heeft hij gehad: maar verder? Anna let op
zijn versleten buis, op de oude, veel gelapte schoenen. „Breed
i had je het daar toch zeker niet?" vraagt ze.
„Breed? och nee", er is een milde glimlach op het tanige
gelaat „maar ik heb met den Psalmdichter mogen-zeggen:
Uw Woord is mij beter dan duizenden van goud of zilver.
En van dat Woord van God mochten wij daar in Embden
j dagelijks genieten".
1 Anna knippert met de oogen. Hij zegt het allemaal zoo
eenvoudig en oprecht; er is geen |weem van geestelijke
Hoovaardij in zijn woorden. Zij, de rijke reedersvrouw, is
bijna jaloersch op dit arme klerkje, dat zoo rijk is in zijn God.
I Ook Buiskes slikt wat weg. „Je bent nu toch wel blij, dat
je weer terug bent", meent hij.
Jan Derksz aarzelt even. „Wat zal ik daarvan zeggen,
baas", vangt hij aan om dan weer te zwijgen.
Op het verwonderd-vragend kijken van de anderen gaat
hij door: „Natuurlijk, ik ben blij, dat ik weer in Enkhuizen
ben. Er is een rilling langs mijn rug gegaan van vreugde,
toen ik uit zee de Zuidertoren zag. Ik kan met de Joodsche
ballingen in Babel zeggen: „Eer vergete mijn rechterhand
zichzelve, dan dat ik u vergete, o, Jeruzalem". Het is heerlijk
dat ik nu mijn stad en al mijn oude vrienden mag terugzien.
Maar weer aarzelt Jan Derksz u hebt ons gevraagd om
terug te keeren, en u hebt mee de hand in de dingen die
tegenwoordig hier gebeuren. Daarom durf ik het eigenlijk
niet zoo goed zeggen
Buiskes knikt aanmoedigend. „Zeg gerust wat je op je
hart hebt. Jan Derksz."
„De dingen, die hier gister gebeurd zijn, daar ben ik
eigenlijk van geschrokken", voltooit de klerk.
„Ik veroordeel die even hard, als jij", valt Buiskes hem bij.
„Wat gister gebeurd is is aartsdom geweest".
„Domja dom ook", meent Jan Derksz. „ivlaar dat
bedoelde ik toch eigenlijk niet. Ik bedoel: het is ook zondig
geweest, en het zou even zondig zijn geweest als er minder
woest en ruw was huis gehouden. Want het was opstand
tegen de overheid, en de Schrift zegt, dat alle ziel onderdanig
moet zijn aan de machten over haar gesteld. Want, staat er,
alle macht is uit God. en de machten die er zijn die zijn van
God verordineerd, alzoo dat wie zich tegen de macht stelt
de ordeningen Gods wederstaat. Als dat in de Schrift staat,
zóó nadrukkelijk, dan mogen wij ons toch niet tegen de
overheden stellen en hun ongehoorzaam zijn".
Het is stil in de kamer na deze woorden. Men hoort de
vlammen in de haard zacht flakkeren; soms knapt een
houtblok.
Buiskes heeft over deze kant van het vraagstuk nog
weinfg nagedacht. Wel is hij juist gisteren geschokt geworden
in zijn vertrouwen, dat de omwenteling zich. indien al niet
zonder bloedvergieten, dan toch zonder uitspattingen van de
zijde der Prinsgezinden zou voltrekken. Een omwenteling
die zoo'n vaderlandslievend doel en zulk een diep-gods-
dienstige inslag had, moest gedragen worden door het beste
deel van het volk en zou dan ook uitmunten door ernst en
waardigheid. En nu gisteren? Enkhuizen heeft een verlate
beeldenstorm beleefd: er heeft een furie geheerscht even erg
als de Spaansche in Antwerpen. De heffe van het volk heeft
zijn hartstochten bot gevierd, en het rustige deel der burgerij,
roomschen en onroomschen beide, hebben een afschuw
gekregen van dit bedrijf. Buiskes moet vreezen, dat de
eenmaal losgelaten krachten niet weer beteugeld kunnen
worden. Maar dat de omwenteling, dat déze omwenteling
zonde zou kunnen zijn, zonde voor God. het is volkomen
nieuw voor hem.
„De Prins is toch de leider van deze beweging", zegt hij.
„En dominee Jan Arentsz reist stad en land af om de
Hollanders over te halen om tegen Alva op te staan. En hoe
juichen onze beide vroegere predikanten, Kooltuyn en
Andries Dirksz, twee vrome mannen, het niet toe, dat
Enkhuizen zal overgaan. Dat zouden zij toch niet doen als
wij er verkeerd aan deden om van Alva vrij te komen".
„Dat is allemaal waar", erkent Jan Derksz. „Ik zal ook
heusch niet zeggen dat die groote en wijze heeren het mis
hebben, en dat ik het rechte inzicht heb in deze dingen. Maar
het staat toch maar in de Romeinerbrief, en heel duidelijk
ook. Ik kan er niet uitkomen"»
Buiskes haalt de schouders op. „Laten de predikanten he£
dan maar uitpluizen", meent hij. „Het is hun vak; elk zijn
werk".
Anna valt Jan Derksz echter bij: „De Schrift zegt het
duidelijk, en dan mogen wij de verantwoordelijkheid maar
niet op de predikanten schuiven. We zijn niet meer roomsch!
Ik heb gister ook sterk gevoeld, dat er een vloek rust op
verachting en weerstreving van de wettige overheid".
Buisker staart, zijn hoofd in zijn handen, in het vuur*
„Och zegt hij triest. „Ik geloof dat we ons over deze dingen
niet zoo druk hoeven te maken. Het komt er tóch niet toe.
Gister hebben die heethoofden alles bedorven. Ik heb jullie
voor niets uit ^Embden teruggehaald. Jan Derksz".
„Kom, kom", wil de klerk opfleuren. „Niet zoo droevig.
God zal uitkomst schenken op zijn tijd. als wij maar op Hem
wachten".
Nu moeten Buiskes en zijn vrouw toch glimlachen: Die
uitkomst zal dan toch bestaan in een geslaagde opstand,
Jan Derksz
Verlegen schudt de klerk het hoofd. „Ik zei immers al da
ik er niet uitkomen kon".
Anna stapt op een ander onderwerp over: „Vertel ons nu
™aar ,Eena °v« Embden, Jan, over Andries Dirksz en
Cornelis Kooltuyn en over al de andere vrienden".
De oude is blij het probleem van zich te kunnen snuiven
en gaat vertellen over de jaren van zijn ballingschap.
Opgewekt doet Rietlus aan Buiskes rapport van het onder
houd, dat hij met de burgemeesters heeft gehad.
(Wordt vervolgd.)
