t. <12
ZATERDAG 28 AUGUSTUS 1937
EERSTE BLAD PAG.
De Japansch-Chineesche verwikkelingen
Militaire toestand vrijwel
stationair
Heden een Britsche stap
te Tokio?
|—\E woordvoerder van het Chi-
neesche hoofdkwartier heeft
voor de pers verklaard, dat hevige
gevechten hebben plaats gevonden
te Woesoeng, waar bij het aanbre
ken van den dag nieuwe Japansche
versterkingen zijn ontscheept. Het
meerendeel hiervan werd terugge
drongen, doch een gedeelte wist
zich in de omgeving te verspreiden.
De herhaalde aanvallen der Ja
panners in het gebied van Lotien
wijzen op het vaste voornemen, zich
op dit punt vasten voet te verschaf
fen. De in dit gebied ontscheepte
troepen zijn echter ten hoogste 1500
man sterk.
Eenige Japansche elementen hou
den nog steeds Sjang Hoe Pang
bezet.
Te Hongkioe heeft zich geen ver
andering voorgedaan en te Poetoeng
en Nanwai is het rustig. De woord
voerder ontkende nogmaals, dat in
het gebied van Tsjapoe troepen ont
scheept zijn.
i De Chineesche autoriteiten schatten het
i flotaal der Japansche troepen, die aan den
mond der Jangtse zijn aangekomen, op 15.000
a 16.000 man, onder wie zich volgens haar
talrijke Japansche soldaten met communisti-
sohe neigingen zouden bevinden.
Aan het front van Lotien heerscht rust.
Het ziet er naar uit, alsof de Chineezen zich
met succes aan de Japansche omsingelings
plannen onttrekken, temeer daar de lan-
dingsmanoeuvres der Japanners zich lang-
zamer beginnen te voltrekken.
In het algemeen heerscht rust aan de
fronten van Shanghai, behoudens enkele
kleine luchtgevechten.
—JAP. COfJTRÓLE
JAP OVER ZEESCHE
TROEPENTRAHSPORTEk
BUITEN MONGOLIË ,£7
N-" 1 /PEIPING"
ONS FEUILLETON
KORTE INHOUD VAN HET VOORGAANDE
Ook binnen de poorten van Enkhuizen
'verwierf de „nye leeretalrijke aanhangers
en ze vond in den jongen priester Comelis
Kooltuyn een welsprekend pleitbezorger.
Natuurlijk bleef dat niet zonder gevolgen:
Kooltuyn moest in Den Haag voor Ruwaerdl
Japper verschijnen.
Toen hij in Enkhuizen terugkeerde was de
'St. Gomaruskerk overvol, want ieder wilde
weten wal de moedige priester besluiten zou.
Hij hield een aangrijpend sermoen en ein-
'digde met deze woorden: Ik kan geen gehoor
geven aan allen die uit welke nobele drijf-
'veeren ook mij over willen halen om mijn
roeping ontrouw te zijn. Ik sta daarom op
deze dag voor het laatst voor u, en ik zal
gaan de .weg, die God mij zendt!
Niet lang daarna vertrok Cornelis Kool-
'fuyn naar Embden.
Eenige jaren later werd de rust weer ver-
"stoord door pastoor Andries Dirksz van
Castricum, die tegen het Pausdom preekte.
Hij werd te Hoorn gevangen gezet.
Na het dempen van deze onrust bemoeiden
"burgemeesteren zich weer met de nering
van de stad. Zij verhuurden twaalf nieuwe
scheepstimmerwerven; zij breidden de jaar
markt uit in evenredigheid met de groei der
stad; zij lieten de Wierdijk in zee slaan en
schiepen alzoo een nieuwe haven, die de
havenruimte van de stad verdubbelde.
(Zie vervolg hieronder
De woordvoerder der Japansche militaire
autoriteiten heeft, naai- de „United Press"
neldt, toegegeven, dat de Chineezen opnieuw
le Wingon-katoensDinnerij in Woesoeng heb
ben bezet, van waaruit zij de Japansche
stellingen onder vuur namen.
De Japansche troepen zagen zich toen ge
dwongen, het gebouw te bombardeeren, hoe
wel er de Amerikaansche vlag boven waait.
Van Amerikaansche zijde wordt er in
verband hiermede op gewezen, dat de Ja
pansche autoriteiten reeds drie Amerikaan
sche protesten hebben ontvangen wegens
beschadiging van Amerikaansche eigendom-
In een opwindend luchtgevecht, vlak bij de
internationale nederzetting zijn twee Japan
sche piloten gedood. De strijd vond op groote
plaats tusschen een Chineesch en een
Japansch vliegtuig en eindigde eerst, nadat
het Japansche toestel, een tweezitter, was
neergeschoten. Dertig Japansche matrozen
trachtten tot het gevallen vliegtuig door te
dringen, om de inzittenden, indien zij nog in
het leven mochten zijn, te redden. Zij werden
echter door Chineesche soldaten omsingeld en
bijna allen gedood.
Pai opperbevelhebber
Door maarschalk Tsjang Kai Sjek is ge
neraal P a i Tsjoeng Si tot opperbevelhebber
van de bij Shanghai geconcentreerde troepen
benoemd, welker sterkte op 200.000 man
wordt geschat.
Pai wordt beschouwd als een der meest
vooraanstaande strategen van het Chineesche
leger. Volgens in omloop zijnde geruchten is
de nieuwe bevelhebber voornemens, de Chi
neesche troepen uit het gebied van Shanghai
terug te trekken en hen stellingen 70 kilo
meter ten Westen van Shanghai te doen be
zetten.
Kalgan nog Chineesch?
Ondanks de Japansche tegenspraak houden
de Chinéeschen staande, dat zij Kalgan nog
steeds bezet houden.
Een Chineesch communiqué beschrijft den
hevigen slag, welke sinds 14 Augustus bij
Nankau woedt.
Kalgan is bijna gevallen, toen het Japan
sche Kwantoeng-leger de door de 29ste divi
sie bezette Chineesche linies doorbrak; slechts
de aankomst van strijdkrachten uit Sjansi
heeft verhinderd, dat de Japanners Kalgan
in bezit namen.
De strijd bij Nankau
De Japanners verklaren in den Nankau-
sector den Grooten Muur ten Zuid-Oosten
van Hwailai te hebben overschreden en de
Chineesche frontlinie over een breedte vain
15 K.M. te hebben doorbroken. De stelling
werd door vijf van de beste Chineesche divi
sies verdedigd. De Chineezen trekken zich in
allerijl terug in de richting van Hwaitai.
De Japansche legerleiding kent aan het
doorbreken der Chineesche stellingen aan den
Grooten Muur strategische beteeken is toe,
daar Binnen-Mongolië hierdoor voor de aan
rukkende Japansche strijdkrachten geheel
open is komen te liggen.
Het Russisch consulaat in 't gedrang
Het Telegraafagenfechap der Sovjet-Unie
meldt uit Shanghai, dat het consulaat-gene
raal van Japan te Shanghai er zich bij het
consulaat-generaal der Sovjet-Unie opnieuw
over heeft beklaagd, dat 's nachts licht
brandt in een leeg lokaal van het Sovjet-
Russisch consulaat, welk licht den Chinee-
schen troepen als baken dient.
Het Japansche consulaat heeft gedreigd,
dat, indien er opnieuw licht zou branden, het
Russische consulaat door de Japanners zal
worden gebombardeerd.
Italiaansche versterkingen
De Italiaansche regeering heeft met het oog
op den ernstigen toestand in het Verre Oosten
en vooral in het gebied van Shanghai ter
versterking van de reeds in China aanwezige
vlooteenheden „Lepanto" en „Carlotto" en
van de in Shanghai gestationneerde mariniers
van het bataillon San Marco besloten tot het
derwaarts zenden van den 7000 ton metenden
kruiser „Montecucoli" en van een bataillon
grenadiers.
Duitsch wapenschip aangehouden
Van welingelichte Japamsche zijde
wordt gemeld, dat het Duitsche schip
..Gneisenau" acht dagen geleden voor
Woesoeng was aangekomen met een
lading wapenen, bestemd voor de
Chineezen. De Japansche vlootautori-
teiten eischten van den kapitein van
de „Gneisenau" dat hij zijn cognosse
menten zou fcoonen. hetgeen deze wei
gerde. Het schip stoomde toen op naar
Shanghai.
Na onderhandelingen tusschen de
Jaoansohe autoriteiten en het Duitsche
consulaat is thans de „Gneisenau" ver
trokken. zonder dat de wapenen werden
gelost.
DUBIEUSE
VORDERINGEN
FIDUCIA-INCASSO'S -
STAAT TOT UW DIENST,
zowel op als zonder contract.
VRAAGT BEZOEK PROSPECTUS
Tn offioieuse Japansche kringen hoopt men
thans, dat een dergelijke vriendschappelijke
regeling tot stand komt, wanneer schepen
andere nationaliteit met een lading wa
penen voor China aankomen.
Uit goede bron wordt nader vernomen,
dat het Duitsche ss. „Gneisenau" al het oor
logsmateriaal. dat oorspronkelijk voor China
bestemd was, in Japan heeft gelost. De lading
het schip bestond o.a. uit talrijke lucht-
a f weerk anonnen.
Een Britsche stap te Tokio
Na telefonische besprekingen met mi
nister-president Chamberlain, die
in Schotland vertoeft, heeft Eden be
slist, welke maatregelen genomen zullen
worden naar aanleiding van het inci
dent met den Britschen ambassadeur
in China.
Ofschoon deze maatregelen nog niet
nader zijn omschreven, kan aangeno
men worden, dat deze verder zullen
gaan dan een eenvoudig protest.
Het standpunt van Japansche kringen, dat
de ambassadeur, alvorens de reis van Nan
king naar Shanghai te ondernemen, de Ja
pansche militaire autoriteiten daarvan had
moeten verwittigen, wordt in Britsche krin
gen als onzinnig gekenmerkt. Men merkt
bovendien op, dat er geen enkele aanwijzing
bestond, dat de weg onder vuur genomen zou
worden.
De raadsheer van de Britsche ambassade
in China, R. G. H o w e, die op het oogenblik
met vacantie in Engeland vertoeft, zal bin
nenkort naar China terugkeeren, om gedu
rende de ziekte van den ambassadeur de
zaken van de ambassade waar te nemen.
Het lot der Parijsche
tentoonstelling
Bezwaren tegen verlenging
In den Parijschen gemeenteraad is op
nieuw het vraagstuk ter sprake gebracht,
of het ook mogelijk zou wezen, de wereld
tentoonstelling gedurende den a.s. winter
tc sluiten, om haar dan in de komende lente
te heropenen.
Naar verluidt, hebben verschillende mi
nisters wel ooren naar het plan van ver
lenging. Daarentegen zijn van den kant van
sommige buitenlandscho paviljoens bezwa
ren gerezen. De commissaris-generaal, do
heer Labbé, die de commissarissen van en
kele van de grootste vreemde paviljoens offi
cieus naar hun meening heeft gevraagd,
heeft bij sommigen weliswaar een gunstig
onthaal gevonden voor het plan, maar an
deren hebben hem groote bezwaren doen
kennen.
Onder de vreemde deelnemers di-e bêzwa-
ren maken, behoort Duitschland, dat zijn
toren met den adelaar noodig heeft, om dien
in het voorjaar te Neurenberg te plaatsen.
België heeft het voornemen, het uitgebreide
paviljoen het volgend jaar naar0 Brussel
over te brengen en het zal moeilijk zijn, dit
plan te wijzigen. Amerika maakt bezwaren
van geheel anderen aard en beroept zich op
de internationale overeenkomst, waarbij
geen groote tentoonstellingen worden toege
laten tusschen de vastgestelde en een vol
gende.
In dit verband moet worden herinnerd
aan de a.s. wereldtentoonstelling te New-
York, welke reeds in 1939 haar poorten zal
openen.
In Parijs gaan stemmen op om ook, indien
sommige buitenlandsche paviljoens zouden
worden afgebroken, toch de verlenging door
te zetten, gezien de enorme uitgebreidheid
der tentoonstelling.
Maar het is de vraag of, zelfs indien In
die richting een poging wordt gedaan, de
minister van Financiën niet het geheide
plan zal doen stranden, daar met de her
opening minstens 300 millioen francs ge
moeid zijn.
VRAAGT UW WINKELIER
V.Z. PAP IN BLIK
BETER DAN IN FLESSCHEN
GEEN STATIEGELD
neemt proef met een buk
V.Z. GORTEPAP of V.Z. BLOEMPAP
Blijft geruimes tijd goed
N.V. Vereenigde Zuivelbereiders
Persoonsdam 18, ROTTERDAM, Tel 25030
DE SPAANSCHE
BURGEROORLOG
Rechtsche vliegtuigen
bombardeeren Gijon
Britsch vrachtschip
lek geschoten
De brigades van Navarra en Castilië, die
zich na de inneming van Santander hebben
vereor.igd, zetten thans hun opmarsch voort
in westelijke richting. Gisteren bevonden
zij zich reeds voor San Vincent de la Bar-
quera waarvan de spoedige val wordt ver-
'acht.
De rechtschen zouden slechts weinig te
genstand ontmoeten, en overal als bevrij
ders worden verwelkomd.
De linksche eenheden, welke zich in den
Santander-sector bevonden, geven zich
thans in massa's over. Men schat het aan
tal krijgsgevangenen op 40.000 man en ge
looft, dat in de bergen niet meer dan oen
5000 linksche strijders zijn achtergebleven.
Men raamt, dat de militietroepen ruim
200 bruggen en wegwerken hebben vernield
m een omtrek van 10 K.M. van de thans
bezette stad.
De Italiaansche verliezen
Bij den strijd voor Santander hebben de
Italiaansche vrijwilligers van 14 tot 23 Aug.
de volgende verliezen geleden:
16 officieren gesneuveld en zestig ge
wond; 355 minderen gesneuveld en 1616
gewond.
De namen van de gevallenen zullen be
kend worden gemaakt, zoodra de verliep-
lijsten uit Spanje zullen zijn ontvangen.
De commandant van de zwarthemden in
Spanje heeft den duce een telegram gezon
den, waarin hij mededeelde, aan 't hoofd
van zijn troepen het bevrijde Santander
binnen te rukken.
Ook Franco heeft aan Mussolini een
telegram gezonden, hetgeen deze heeft be
antwoord door te constateeren, dat hun sa
menwerking de Middellandsche Zee zou
bevrijden van iedere bedreiging tegen de
gemeenschappelijke beschaving.
Gijon gebombardeerd
Gijon zal vermoedelijk het eerstvolgende
groote doel zijn. hetwelk de nationalisten
zich op het noordelijk front zullen stellen.
Gisteren hebl>en hun vliegtuigen deze even
eens belangrijke zeehaven reeds gebombar
deerd, waarbij talrijke personen werden
gedood en gewond.
Twee Britsche schepen, de „Marian Mol-
er" en de .African Trader", die Gijon ver
lieten, werden eveneens uit de lucht be
stookt De „African Trader" werd daarbij
getroffen, zoodat hij water maakt. Twee
Britsche torpedo-jagers werden te hulp ge
zonden.
Naar het D.N.B. weet te berichten, zouden
in Gijon reeds betoogingen hebben plaats
gehad, waaraan duizenden vrouwen deel
namen en waarbij werd aangedrongen op
overgave der stad.
Alle mannen tot 60 Jaar zouden zijn ge
mobiliseerd voor den arbeid aan de verster-
kingswerken.
De strijd Mj Saragossa
Het offensief, dat de Ilnkschen eenige
dagen geleden nabij Saragossa hebben ont
ketend. zou reeds volkomen zijn tot staan
gebracht
In de sector van Quinto, op 40 km ten Z.O
van Saragossa. zijn de rechtschen tot een
tegenoffensief overgegaan en hebben zij de
regeeringstroepen met zware verliezen terug
gedrongen, evenals in de sector van Juera,
op 25 km ten Noorden van Saragossa.
In welingelichte kringen beschouwt men
liet linksche offensief in Aragon als een af
leidingsmanoeuvre. om de moreele uitwer
king van den val van Santander op de nog
aan Valencia onderworpen bevolking te niet
te doen.
Het is mogelijk, dat de operaties aan dit
front een omvang aannemen, dien de link-
schen niet hadden voorzien.
De aanvallen op Spaansche schepen
De voorzitter van den Volkenbondsraad
heeft ten aanzien van den wensch van V_
lencia, dat een buitengewone zitting vau
den raad bijeengeroepen zou worden, vast
gesteld, dat van g°enerlei zijde een soortge
lijke zitting noodig geacht wordt. De Spaan
sche aangelegenheid zal derhalve eerst in
den loop van de op 10 September beginnen
de gewone zitting ter sprake komen.
De nationale Amerikaansche bemiddé-
lingsraad heeft aangeboden het conflict, dat
tusschen de Amerikaansche spoorweg-dlrec
ties en hun personeelorganisaties ls ont
staan, 1n studie te nemen, teneinde het uit
breken van een staking te voorkomen.
De vertegenwoordigd s der spoor wegmaat
schappijen hebben laten weten, dat zij arbi
trage van den natlonalen bemiddelingsraad
aanvaarden.
Gedwongen verhuizing
in Moskou
Nederlanders slaags geraakt
In Moskou werd dezer dagen, een proc°s
tegen een Nederlandsche familie ingeleid,
die, zooals het Eastern Information Bureau
bericht, beschuldigd wordt van verzet teg*n
do openbare macht. Verdachten zijn de arohi
tect E. Kreinen, zijn vrouw, dochter en zoon.
Volgens de beschuldiging zou de hoofdschul
dige werkzaam zijn geweest in de metaal
industrie. Nu had hij voor een beter salaris
een andere betrekking aangenomen, waar
om hij verplicht zou geweest zijn de woning,
die het Volkscommissariaat van de metaal
industrie hem ter beschikking had gesteld,
te verlaten; dit had hij geweigerd, waarop
hij door een deurwaarder met Sovjet-Russi
sche politiebeambten uit zijn huis werd ge
zet. Volgens de beschuldiging zou daarbii n»
geheele familie bewapend met stokken,
groote sleutels en andere dingen de vertegen
woordigers van de openbare macht geslagen
en mishandeld hebben. Slechts na veel
moeite gelukte het de geheele familie in
hechtenis te nomen, aldus het bericht. Daar
de beschuldigden de Russische taal niet
machtig zijn, verlangden zij, dat hun Ie be
schuldiging in het Nederlandsch of Engelsch
ter hand zou worden gesteld. Om deze rede
nen is het proces 3 dagen onderbroken. Men
verwacht, dat de Nederlanders uit Sovjeit-
Rusland zullen worden uitgewezen.
de groote fascistische raad
De groote fascistische raad van Italië zal
op 7 October a.s. te Rome bijeenkomen.
In politieke kringen aldaar neemt men
aan, dat dan de komende Italiaansch-Brit-
sche besprekingen tot een zeker resultaat
zullen hebben geleid.
Tevens verneemt men, dat de Italiaansche
ministerraad op 19 October bijeen is ge
roepen.
Gelijk bekend is onlangs de overeenkomst
betreffende den Midden-Rijn verlengd tot
28 Februari 1938.
Men is nu voornemens deze overeenkomst
uit te breiden tot de kanaaltrajecten. Tot
dusver werd zij begrensd door de stations
Rheine en Osnabrueck. Men wil thans trach
ten met de kanaalreederijen tot overeenstem
ming te komen om de conventie inzake het
Mittellandkanaal tot Brunsfijk uit te breiden.
Met een uitbreiding tot verdere kanaaltra
jecten hebben zich tot dusver nog niet alle
betrokkenen accoord verklaard.
Het verkeer van den Rijn naar zee is defi
nitief uit de overeenkomst weggelaten, we
gens de belangen van expediteurs en be
vrachters aan den Rijn, en de Noord- en
Oostzee.
GEMENGD
NIEUWS
Vrachtauto na botsing
in brand gevlogen
Man om het leven gekomen
Gisteravond omstreeks half tien is op den
rijksweg te Oegstgeest een gesloten ver-
huisauto, toebehoorende aan H. de Bi e te
Rotterdam, tegen een aan de rechterzijde
van den weg etilstaanden truck met opligger
van den heer H. P. H. R ij n a r t te Klun-
dert opge,reden.
Onmiddellijk na de botsing vloog de aan
rijdende auto in brand. De chauffeur, D. de
V. uit Rotterdam, kon zich bijtijds in vei
ligheid stellen, doch de naast hem zittende
St. M„ die in dienst was bij De Bie, kon niet
meer uit de cabine en kwam in de vlam
men om.
De aangereden auto bekwam alleen schade
aan de achterzijde.
De oorzaak van deze aanrijding ligt ver-
moedelijk In een tegenligger, die met ver
blindende lichten reed, waardoor de bestuur
der van de verhuisauto het kleine roode ach
terlicht van den opligger niet heeft opge
merkt
AUTO VAN DEN WAL GERAAKT
Door nog onopgehelderde oorzaak is te
Amsterdam een auto, die uit de Lau
rierstraat kwam. tegen een lantaarnpaal
en tegen de leuning, die langs den walkant
staat, gereden. De auto kwam gedeeltelijk
in het water terecht. De naast den chauf
feur zittende persoon werd licht gewond en
is op het politiebureau aan dc Marnixstraat
verhonden.
De chauffeur, die waarschijnlijk onder
den invloed van sterken drank was, was er
vandoor gegaan.
NIEUW IJZER en STAAI
balk- ü-staal,
breedflensbalken.
profiel-, staf betonijzer
scheepsplaten, enz. enz.
FRANK RIJSDIJK'S IND. ONDERN. N.V
HENDRIK.IDO-AMBACHT
IN AMSTERDAM
Dan oaai het kantooi van L. BOOMSMA,
Makelaar Bouwknndtgo Expert
NASSAUKADE 118/119. TeL 82521—85421
Wi) toopen en verkoopen, haren
en verburen, admlnistreeren en
verzorgen alle onderhoudswerk
zaamheden.
Wonlnglijst en Inlichtingen GRATIS.
wu bieden aan uit eigen bezit:
GELDBELEGGING
Diverse prima verhuurde objecten te Rotter
dam. Overschle enz. In Iedere prijs, vanaf
2950 tot 190.000.
ZELFBEWONING
3300. 3700, 1300 (500 m2 tuin), 8500",
15.300 enz.
ZEER RUIME HYPOTHEKEN AANWEZIG
WIJ RUIUEX UW EIGEN HUIS (HU'IZEA')
TEGEN DAGPRIJS
Architect en Makelaar
W. J. B U L S I N G
TELEFOON 20 RIDDERKERK
Advies en bemiddeling
bij aan- en verkoop van
Vaste Goederen
VrNITUTOCC IIHIN RMVEN u,
U N|S< m ra ICLDA
UILLBGONDASTB 7 TGL0P00N:42595
Wilt U een rustige GELDBELEGGING
KOOP DAN HUIZEN
Inlichtingen en adviezen worden gratis verstrek'.
NATUURLIJK in VOORBURG
de ideale randgemeente
der Residentie I
Kostelooze Bemiddeling:
WONINGBUREAU „VR0NESTEYN"
Park Vronesteyn 61, Pr. Mariannelaao 272
kindje overreden en gedood
Te S m i 1 d e is het 3-jarig dochtertje
van den arbeider P. Meilof onder een
vrachtauto, geladen met tien ton kalkzand
steen, geraakt en op slag gedood. De chauf
feur V. die was doorgereden, verklaarde
later van het ongeluk niets te hebben be
merkt.
BOEKEN EN GESCHRIFTEN
..BIJBFT.HFRDENKING BIJ BÏJBF.L-
VERDFNKING", door Ds A. Du
bois, Clir. Gref. Pred. te Oud-Beyer-
land.
Voor korten tijd maakten we melding van
'n boekske, geschreven door Ds. A. Dubois
van Oud-Beyerland, en bevattend een herden-
kings-tydwoord by het driehonderdjarig be
staan van den Statenbijbel. Thans is de twee
de druk verschenen, hetgeen zeker pleit voor
de bevattelijke wyze, waarop Ds. Dubois
zyn onderwerp behandelde. We twijfelen er
niet aan, of ook de nieuwe druk van deze
publicatie van een zoo vaardig publicist zal
zijn weg zeker vinden. Uitgever is J. P. van
de Tol Jzn., te Nieuw-Beyerland.
f In het Zuiden vechten de menschen om het geloof. Daar
moeten de burgerlijke en de kerkelijke overheid tezamen strij
den voor de handhaving van de katholiciteit der Kerk. Daar
worden de afvalligen gekerkerd, geradbraakt, verbrand, en
vreet desniettemin de ketterij gestadig voort. Daar worden
burgemeesteren en kapittels gezamenlijk voor zware proble
men gesteld, hoe ver zij moeten gaan met gestrengheid en
geweld om het veel grooter kwaad van ongeloof en rebellie
te keeren, 't welk dreigt wanneer men toe zou laten, dat de
Kerk verscheurd werd en de leer der Kerk niet langer werd
beleden.
Hier in het koele noorden zijn de menschen wijzer. Hier
vlucht de éene leeraar. wanneer de overheid slechts even
haar gestrengheid toont en ls een eenvoudige verbanning
voldoende om een andere van het tooneel te doen verdwij
nen. En na het vertrek van den tweeden onruststoker hoort
men in de stad niet meer van ketterij. De burgers bemoeien
zich met hun nering en hanteering. Het zijn hier in het
noorden nijvere werkers, dappere zeevaarders, uitgeslapen
kooplui. Zij hebben het te druk met hunne zaken om aan
ketterij te denken.
De heeren van het kapittel en van het stadhuis zijn zeer
tevreden over de stemnpng onder de burgerij en over hun
eigen beleid.
Luitgen Buiskes wordt witter op de kruin. Zijn schouders
schijnen ietwat in .te zakken. Hij is 's morgens niet zoo vroeg
meer aan de haven en 's avonds niet zoo laat in zijn kantoor.
Het is nu ook minder noodig. Pieter Luitgensz Buiskes is
zijn vader boven het hoofd gegroeid en nLemt geleidelijk het
stuur in handen. Hij is getrouwd met Anna Semeyns. Op de
Breedstraat is een nieuwe woning voor het jonge paar ge
bouwd: een huis met een trapgevel, met zware sierankers en
met in de voormuur witte beelden: vrouwenkoppen. In het
midden is een siersteen met het jaartal: 1562.
In het vierde jaar van Pieter Buiskes' trouwen komen er
vreemde geruchten uit Brussel. Driehonderd edelen zijn naar
de Landvoogdes getrokken. De allervoornaamste zijn er bij:
Egmond, Hoorne, Brederode en Oranje! Zij hebben ver
zachting van de plakkaten gevraagd en opheffing der in
quisitie, een welwillende houding tegenover de nieuwe leer;
toelating van de gereformeerde predikatiën. De Landvoog
des moet gunstig bescheid gegeven hebben op dit verzoek.
Kapittel en stadhuis zien met ontsteltenis hetgeen er nu
geschieden gaat.
Op de groene Wijzing achter Grootebroek wordt een hage-
preek gehouden en het volk stroomt poort en boom uit. Er
gaat een vloot van schuiten het Ouder Gouw op, en een stoet
van wagens door de Streek. Honderden loopen de lange weg
van twee uur gaans.
De volgende Zondag Is er een hagepreek te Hem. Weer
stroomt het volk ter poorte uit: drie uren ver. Er komen hage-
preeken te Lutjebroek en Bovenkarspel. De ketterij open
baart zich In de stad! Een kapelaan van de Sint Gomarus
kerk ontpopt zich als een Calvinist en preekt op het Mullein,
vlak buiten de Noorderpoort, ondanks dat het verbod van
prediken nog onverminderd geldt. Siewert Janszoon Krom
mendijk stelt zijn zoutkeet voor een kettersche samenkomst
open. en er wordt daar op één dag meer gecollecteerd dan
in alle kerken met elkaar in een geheele week.
Hoe bestaat dit? vragen kapittel en stadhuis zich met de
zelfde pijnlijke verbazing af. De stad was toch zoo rustig en
goed-roomsch? Hoe kan dan plotseling de nije leer zóó'n in
vloed oefenen?
De burgemeesters en de pastoors hebben niet geweten wat
er gaande is geweest in de laatste jaren.
In het groote koopmanshuis aan de Westerstraat las
Vrouwe Buiskes op stille middagen in kleine boekskens. Ze
had er twee: één van Kooltuyn en een van Pastoor Andries
Dirksz; ze bezat ook het Evangelium. Maar ze moest het
boek lezen met gesloten deuren, en na lezing verdwenen de
boekjes achter de eikenhouten paneelen in de kamerwanden.
En zooals Vrouwe Buiskes zijn er velen geweest. Jan Buidel
makers ballingschap had het volk niet afgeschrikt, alleen
voorzichtiger gemaakt. Hoe konden de schout en zijn rak
kers denken, dat zoo'n varensgezel, thuis varend van een reis
naar Duitschland, in zijn plunjezak kettersche geschriften
had verstopt? Hoe konden zij vermoeden, dat een karveel
behalve wijn. ook Evangeliums uit Frankrijk had ingevoerd?
Hoe wisten zij, dat de vreemde zeelui, met wie de schout
tevoren dikwijls moeite had gehad vanwege hun drinken
en vechten, nu achter goed gesloten luiken samenkwamen
met Enkhuizer burgers en daar spraken over het nieuwe
geloof?
Het kapittel verwijt den burgemeesters verwaarloozing van
hun plichten: zij moeten de hand aan de plakkaten houden!
In de vergadering van burgemeesters en schepenen zijn
sommigen angstig; anderen vast besloten toe te tasten.
De oude Frederik Symonsz legt uit waarom het stads
bestuur tot dusver tegen de Lutherije gekant was. Immers
alleen vanwege de verstoring van orde en rust, die men er van
vreesde! Thans echter hebben de edelen de kant van de ket
ters gekozen, en de edelen vormen een uitgelezen gezelschap,
waarin de vroedschap van een stad als Enkhuizen zich gaarne
bewegen 20u. Heeft ook de Landvoogdes niet tolerantie be
volen? Thans dreigen verstoring van de orde en rust eer van
de andere kant. Laat ons getrouw zijn aan ons oude stand
punt en dus vermijden alles wat de orde en de rust verstoort.
Onze plaats is nu aan de zijde van de Lutherschen en niet
aan de kant van het kapittel.
De vergadering zwijgt na dit pleidooi. De zwaai Is hun
wat groot. ZouzouFrederik Symonsz óók al aan
de kant der Lutherije staan?
Burgemeester Vesterman vindt wel wat goeds in de rede
neering van Symonsz. Zoolang de hooge overheid tolerantie
wil, zoolang willen de lagere overheden deze ook. Draalt
men daar, dan draaien wij hier ook weer om. Deze ketterij
is toch maar een stroovuur, zoo opgelaaid en zoo gedoofd.
En dan is alles aanstonds weer voorbij. Dat hebben we ook
gezien in de gevallen van Kooltuyn en Andries Dirksz. Het
beste is dat de vroedschap niets doet. Natuurlijk geen hand
uitsteken naar de ketters, maar ook niets ondernemen tegen
hen. Een stedelijke overheid van een zee- en handelsstad als
Enkhuizen heeft andere zaken te behartigen dan die van het
9eï°ok (Wordt vervolgd.).
